De Opificio Dei

cetera quam decora sint uix exprimi potest: deductum clementer a genis mentum et ita inferius conclusum, ut acumen eius extremum signare [*](EXPILATORES 4—7] Isidor. orig. XI 1. 54: de diff. rer. XVII 60. ) [*](BPVJ 1 hauriunt F3. auriunt subesse uid. sinum (m exp. m. 3) B a a sinu ne-horrori (5) omnia euanida refecit V3 2 morefluat B1, a re moreiiuat JBJ, mora//, effluat (1 uel 2 lilt. er.) P. mora effluat in ras. F3 Lad palatum, F3 3 palati (i ex o) P teritur Bl, corr. B3 »»Ld ,3 P2! 5 post ipsos hoc hd. et in marg. inf. haec mirabili modo per ordinem h fixos. hs. add. B3 (hd. et hs. ut p. 6. 10) orrori F1, refecit F3 6 (.oenta Vtt 7 horum B 8 duriti*es (a er.) P im Bl, corr. B3 lapide. (rn er.) B quam (am in er. od vi. 2) B 11 rint\'scidit P. intercidit codd. rec-, edd. 12 lacunar (r exp. m. 3) B laeui B 13 foris B 14 quisque Y, recte? 15 enim om. P sapo resentitur Bl, saporlresentitur B3 saporeV P 19 sapor* P. saporS F ratione. r 20 quarciVque, add. cfl m. 1 ?, euanid. refecit m. 3 V, quacumque codd. rec., edd. )

quid dicam de manibus rationis ac sapientiae ministris? quas sollertissimus artifex plano ac modice concauo sinu fictas, ut si quid tenendum sit, apte possit insidere, in digitos terminauit: in quibus difficile est expedire utrumne species an utilitas maior sit.

nam et numerus perfectus ac plenus et ordo ac gradus decentissimus et articulorum parium curuatura flexibilis et forma unguium rotunda concauis tegminibus digitorum fastigia conprehendens atque firmans. ne mollitudo carnis in tenendo cederet, magnum praebet ornatum.

illud uero ad usum miris modis habile, quod unus a ceteris separatus cum ipsa manu oritur et in diuersum maturius funditur, qui se uelut obuium ceteris praebens omnem tenendi faciendique rationem uel solus uel praecipue possidet tamquam rector omnium atque moderator; unde etiam pollicis nomen accepit, quod ui et potestate inter ceteros polleat. duos quidem articulos extantes habet.

non ut alii ternos, sed unus ad manum carne conectitur pulchritudinis gratia: si enim fuisset tribus articulis et ipse discretus, foeda et indecora species ademisset manibus honestatem.

iam pectoris [*](EXPILATORES 1 rigidum—collumj Isidor. orig. XI 1, 61 9 s. 18 s.] Isidor. orig. XI 1. 70; de diff. rer. XVII 63. ) [*](BPVj 1 inpress.a (i ? er.) P 2 dimissae P ualida* (e ? er.) P 3 braVchia B3 4 ingens codd. rec., edd. 5 rationis (r in ras. et c 8. I., hoc quoque in ras., m. 3) B 6 plano artifex V 7 situ V finctas ut uid. Bl, finLxitj B3 possit] BV, sit P in (antc digitos) er.. B 8 terminabit Bae, corr. m. 1 uel 2 9 perfectusj PV, pectus (sed ct minus cert.) Bl, pTexus B1 Lac plenus eJt P 13 concederet V 15 diuerso V 16 finditur codd. rec., edd.; malim diffunditur \'tenLendiJ P 17 et tamquam P 18 <nwnnnt (tetibr fort. er.) omnium rector B moderator (or ex ur) B 20 ut s. 1. Vx, refecit V3 21 ad mantl carne conectiturj V, ad manus conectitur B, ad manus carne conectitur P 23 spicies P1 nam PF )

papillae quoque leuiter eminentes et fuscioribus ac paruis orbibus coronatae non nihil addunt uenustatis, feminis ad alendos fetus datae, maribus ad solum decus, ne informe pectus et quasi mutilum uideretur. huic subdita est planities uentris, quam mediam fere umbilicus non indecenti nota signat ad hoc factus, ut per eum fetus dum est in utero nutriatur.

Sequitur necessario ut de internis quoque uisceribus dicere incipiam: quibus non pulchritudo, quia sunt abdita, sed utilitas incredibilis attributa est, quoniam opus fuerat ut terrenum hoc corpus suco aliquo de cibis ac potibus aleretur sicut et terra ipsa imbribus ac pruinis.

prouidentissimus artifex in medio eius receptaculum cibis fecit. quibus concoctis et liquefactis uitales sucos membris omnibus dispertiret.

sed cum homo constet ex corpore atque anima, illud quod [*](EXPILATORES 4 s.] Isidor. orig. XI 1, 92. 6-9] Isidor. de diff. rer. XVII 64. 11 s.] Isidor. de diff. rer. XYII 65. 18-15] Isidor. orig. XI, 1, 99; de diff. rer. XVII 66. ) [*](BPVj 1 prae se praefert P 3 fer*e (a er.) B 4 integrum B 5 quas B altero (sic) F1. refecit V3 fincsisse B 7 ////re/7//motum refecit m. 3, sed re iam a m. 1 ut uid. in ras., V malim abiec- . tum /est> homines Bl, corr. B1 hominis-erectum in marg. P 8 datum B bumile* BV, in B m er. 9 papellae V laeuiter B; leniter codd. rec., edd., sed cf. p. 33, 12 10 rac paruis orbib.\' P paru*is (i er.) B «orbibus (c er.) B 11 uenustatem P f,etus (0 er.) B, item 14 ex date hoc lacte V3 solem pac 12 decorem P 13 umbilicus (m in ras. m. 1 uel 2) B 17 di»cere (s er.) V 18 quoniam] BP, quia V 19 surc\'co F3 20 et om. BV ac] Br. et P 21 quibus om. P )

ideoque plenum quidem uiscus effecit, sed inflabile atque aeris capax, ut paulatim spiritum reciperet, dum uitalis uentus per illam spargitur raritatem, et eundem rursus paulatim redderet, dum se ex illo explicat: ipsa enim uicissitudo et spirandi respirandique tractus uitam sustentat in corpore.

quoniam ergo duo sunt in homine receptacula, unum aeris quod alit animam, alterum ciborum quod alit corpus, duas esse per collum fistulas necesse est, cibalem ac spiritalem. quarum superior ab ore ad uentrem ferat, inferior a naribus ad pulmonem.

quarum natura et ratio diuersa est. ille enim qui est ab ore transitus, mollis effectus est et qui semper clausus cohaereat sibi sicut os ipsum, quoniam potus et cibus dimota et pate facta gula, quia corporales sunt, spatium sibi transmeandi faciunt.

spiritus contra qui est incorporalis ac tenuis, quia spatium sibi facere non poterat, accepit uiam patentem, quae uocatur gurgulio. is constat ex ossibus flexuosis ac mollibus quasi [*](EXPILATORES 12 s.] cf. Isidor. de diff. rer. XVII 61. 21-40.2. Isidor. de diff. rer. XVII 61. ) [*](BPVj 3 uiscerum P, uisceribua V post uocamus hoc hd. et in marg. sup. haec in quod spiritus reciproca uicissitudine commearet hs add. B* (hd. et hs. ut p. 6, 10) 4 utris] Heumannus, uteris (sic) V1, . s refecit V3, uteri BP edd. finciit B 4 s. utroque loco simul edd. sps P1, apiritus P2, similis correctio 6. 19. p. 40, 3. 9. 41, 15 5 uictus P fecit B 6 sed] PV, ut esset in 3 uel 4 litt. er., quarum prima s. extrema t (non set fuisse uid.) B2 inflabilem P 7 et] BP sed V 9 post uicissitudo add. flandi B3 tracţę.tus (ta exp. m. 1 ?) P 10 hominem (m del. m. 3) B receptaculum P 11 Lujnum p21 12 post corpus hoc hd. et in marg. inf. haec ut flecti ceruix ac moueri facillime possit. hs. add. B3 (hd. et hs. ut p. 6, 10) 13 atbore., p21 15 a*bore (r er.) P 16 sicut os-spatium sibi (18) om. P 17 guila B 21 gurgulio (alt. u part. ras. ex o) V )

bus patetque semper hic transitus. nullam enim requiem meandi habere spiritus potest: qui quia semper commeat, demissa utiliter de cerebro membri portione, cui uua nomen est, uelut occursu quodam refrenatur, ne aut teneritudinem domicilii cum impetu ueniens attracta pestilenti aura corrumpat aut totam nocendi uiolentiam internis receptaculis perferat. ideoque etiam nares breuiter sunt apertae: quae idcirco sic nominantur. quia per eas uel odor uel spiritus nare non desinit.

tamen haec fistula spiritalis non tantum ad nares, uerum ad os quoque interpatet in extremis palati regionibus, ubi se tolles faucium spectantes uuam tollere incipiunt in tumorem.

cuius rei causa et ratio non obscura est. loquendi enim facultatem non haberemus, si ut gulae iter ad os tantum, ita gurgulio ad nares tantum pateret.

aperuit igitur uiam uoci diuina sollertia ex illa fistula spiritali, ut posset lingua ministerio suo fungi et uocis ipsius inoffensum tenorem pulsibus suis in uerba concidere. qui meatus si aliquo modo intersaeptus sit, mutum faciat necesse [*](EXPILATORES 8—10] Isidor. orig. XII, 47; de diff. rer. XVII 57. BF (als)PV] 1 anulis (u m. 3 ex 0, s. I. h er., quod add. m. 2) B, anellis V. recte? 3 quias qui (sic) P, q (i. e. qui, hoc 8. I. add. m. 1. refecit m. 3) quia F, quia is qui codd. rec., edd. 4 demissa] demisa (sic) F1, dimisa F2, dimissa BP uba Bac, corr. tn. 1 uel 2 6 ueniens s. I. V1, refecit V3 pestilenti* BV, a ? er. in B, i ? er. in Y 8 inferat Heumannus etiam] BP, enim V breuiter sunt apertae] PV, brcues et apertae B 9 nominatur P ordo P", corr. Pil 10 post desinit 8. I. haec quae sunt huius fistulae quasi ostia add. B3 11 quoque ft om. B paliatis B", paru\'l.ati. Bl, paliti V 12 tolles] Isaeus, colles BPV; in tolles... tollere etymologia subest; cf. IUeb. d. Quellen\' p. 263 expectantes B 14 si (s. I. m. 1, refecit m. 3) sicut V, recte ? cf. c. 18, 8; Inst. VI 21, 11. 22, 4 guilae B 15 adj V2 pa.teret (t er.) V post pateret hoc hs. (sic) et in marg. sup. haec nec procedens ex eo spiritus efficere uocem sine linguae ministerio posset. hd. (sic) add. B3 (de hd. et hs. cf. ad p. 6, 10) 16 uoce Fae 17 possit BV 18 a | <r;co/ncidere incipit fol. 21 F £ c,edere Fl q (i. e. qui) in ras. V 19 aliquo (0 in er. a ? m. 2) B |<myodo F in ter saeptus (litt. ter foramine perierunt) F, interLc,eptus Fv |<fa>ciat F )

non enim, ut uulgo creditur, uinctam gerunt linguam, sed hi uocalem illum spiritum per nares quasi mugientes profundunt, quod uoci transitus ad os aut nullus omnino est aut non sic patens, ut plenam uocem possit emittere.

quod plerumque natura fit, aliquando etiam casu accidit ut morbo aliquo hic aditus obsaeptus uocem non transmittat ad linguam faciatque de loquentibus mutos. quod cum acciderit, auditum quoque obstrui necesse est, ut quia uocem emittere non potest. ne admittere quidem possit. loquendi ergo causa patefactus est hic meatus.