De Opificio Dei

illud quoque praestat, ut in lauacris celebrandis, quia nares calorem ferre non possunt. aer feruens ore ducatur, item si forte spiramenta narium frigore pituita praecluserit, per os auram trahere possimus, ne obstructa meandi facultate spiritus stranguletur.

cibi uero in aluum recepti et cum potus umore permixti cum iam calore percocti fuerint, eorum sucus [*](AVCTORES 2—4] ex eojem auctore (Varrone?) Non. p. 9, 21 Merc.: mutus onomapoeia est incertae uocis quasi mugitus. nam mu sonus est proprił qui intellectum non habet; cf. Ueb. die Quellen\' p. 264. 6 s.] cf. Nemes. p. 209 M. jl(\'.(( yap—anoaaXoviE;. ) [*](BFPVJ 1 \'pr ofecto F put at F 2 sunt F \',en\'.im F 3 . ge;runt F hii BF, hi* (i er.) P illu ni (foramen) F 4 mugi- - e ntes F quorcT Pv <tr>ansitus F 5 pl enam F 6 /quo\',d F aliquA, do F an sed aliquando ? 7 \'aliq uo F obsaeptus om. P uo \'ce m F 8 <fac.natque F loquen»*tibus V 9 CU III F - ob strui F ut om. V 10 quia] BPV, quoniam F uo cem F ne] FPV, ne auditum.B aamittere B3, |\'adsmittere F llloquSn di • (- euanid., n add. m. 2) F patefactum V ■ in>eatus F 12 in ■ F • n -ares F 13 pos sunt F aer om. P <itc>m F 14 frigore scripsi (cf. Verg. Eel. II 22), frigoris BF (in quo nari umtrigorisa F, pro frig. pit. praecl. hoc praecluserit rigor P praeclusrer\'it B3; prae- . a cluse ritp er F 15 pos) sim ua F obstructa (a euanid. s. I. restit. w. 2) F ..mjeajijdi B2 facultate. (m er.) BV, ,":fa>cultate F 16 ciui Bl, corr. B3, cibi F alujum Plf 17 umore (h 8. I. er., quod add. m. 2) B (pariter p. 42,15. 20. 43, 8), rh\'1umore V1, h refecit F3. item p. 42,15. 43, 8 fuerirn"t V1, n refecit V3 sucos Bae, corr. m.l uel 2 )

intestinorum quoque multiplices spirae ac longitudo in se conuoluta et uno tamen substricta uinculo quam mirificum dei opus est! nam ubi maceratos ex se cibos aluus emiserit, paulatim per illos internorum anfractus extruduntur, ut quidquid in ipsis inest suci quo corpus alitur.

membris omnibus diuidatur. et tamen necubi forte obhaereant ac resistant, quod et fieri poterat propter ipsorum uoluminum flexiones in se saepe redeuntes et fieri sine pernicie non poterat, obleuit ea intrinsecus crassiore suco, ut purgamenta illa uentris ad exitus suos facilius per lubricum niterentur.

illa quoque ratio subtilissima est. quod uesica, cuius usum uolucres non habent, cum sit ab intestinis separata nec ullam habeat fistulam qua ex illis urinam trahat, conpletur tamen et umore distenditur.

id quomodo fiat non est difficile peruidere. intestinorum partes quae ab aluo cibum potumque suscipiunt, patentiores sunt quam ceterae spirae et multo tenuiores.

hae uesicam circumplectuntur et continent: ad quas partes cum potus et cibus mixta peruenerint, fimum quidem crassius fit et transmeat, umor autem omnis per [*](AVCTORES 12 s.] cf. Nemes. p. 148 M. ta at xottiv oux sysi. «>s opvtfl-s;. EXPILA TORES 4 ss.j cf. Isidor. de diff. rer. XVII 68. ) [*](BFP VJ1 unijiiersum B, utrum e an o incertum in F 2 uegitat F1. corr. F3 8 una P 5 albos ut uid. Bae, part. ras. corr. m. 1 uel 2 6 quid P in ipsis] F, ipsis JiV, fort. recte, om. P quo* (d er.) V 7 ne cui V 8 etfiere (t ras. ex f. ut uid.) sic B 9 redundantes B perni.cije P1-\' 10 obleuit ea] V. obl..ita (en er.) sic B, obpleuit ea P 11 ill in illa euanuit, F 12 suptilissima F. pariter p. 43, 2 uesica (u exb et ic i in 1 uel 2 litt. er. m. 3) B, ue- ex ui- P2\' 14 qug V \' 15 desten- ditur F 16 intestinorum enim partes P. recte ? ab mtestinoruin incipit fol. 2U F ral\'uo P2\' ciLbflj V 17 suscipiat F pat*cntiores (i er.) B, potentiores P post et er. & V 18 teneriores B, tenuioris P1. VV corr. P2\' uisicam BlJi 19 potos et cibos (corr. m. 1 ?) F firmi mum B, sinum V 20 crassius (c ras. ex g) V translattl (sic) humor- ad (hu postea add. m. 1, a er.) V \'autem1 B )

De utero quoque et conceptione, quoniam de internis loquimur, dici necesse est, ne quid praeterisse uideamur: quae quamquam in operto latent, sensum tamen atque intellegentiam latere non possunt.

uena in maribus quae seminium continet, duplex est, paulo interior quam illud umoris obsceni receptaculum. sicut enim rienes duo sunt itemque testes, ita et uenae seminales duae, in una tamen conpage cohaerentes: quod uidemus in corporibus animalium, cum intersecta patefiunt.

sed illa dexterior masculinum continet semen, sinisterior femininum, et omnino in toto corpore pars dextera masculina est, sinistra uero feminina.

ipsum semen quidam putant ex medullis tantum, quidam ex omni corpore ad uenam genitalem confluere ibique concrescere, sed hoc quomodo fiat [*](AVCTORES § 4 ss.1 ex Varronis Tuberone; cf. Censorin. 5. 2 ss 6, 1. 4 ss. 7, 1. 9. 1 s.; Krahner, De Varrone ex Martiani satura sup plendo (1846) p. 18; Wilmanns p. 36 adn. 1; Diels, Doxogr. gr. p. 186 s 197 s.; \'Ueb. d. Quellen\' p. 265 ss. ) [*](BFPVj 1 uisica Bl, corr. B2 2 tenus F obseruit (i ex e) Bi. obsorbit B3, absorbit V1, corr. V2 et part. ras. ex ut Pzl 3 exitum] exitura (a in ras. m. 2 ?) exitum P 4 uteri (i ex o m. 1 uel 2) to quoque (om. et) B 5 interisse ut. uid. P1, *pterisse P2 6 opernrp V lateVt Plf 7 laterren P2 ue*.na (ne er.) P 8 obsceni umoris F obscteni (a er.) B 9 rienes] BF, renes PV; cf. p. 48, 23 rita\' P, om. V 10 Linj P1\' conpag#e (a. er.) B, compagae F 11 in euanuit, F intersecta] Heumannus, interfecta BV, <i>nterfectae (sic) F, interfecttaj Pif 12 rd"\'exterior V semen. P sinisfeMor V 13 f»emininum (a er.) B (pariter 14), fem<ini\'. num F t o; to (o foramine periit) F, \'to\'to V corp\'ore : F dextera scripsi, dextra BFPV, sed cf. p. 34, 9. 44, 4. 45, 21. 46, 3 14 sinixtra jB1, corr. B3 (panter p. 44, 4), sdnis):tra F - femininum F (se>imen F sem,.en qui..dam P 15 putaVt Fw putant—quidam] a*iunt F. aiunt codd. rec., sed cf. *Piutarch.\' Placit. philos. V 3 (r:ç yj oboia Gizippazoq), 4 IlXottwv jjlusXoS tovtuttatou andppoiav medu<llis>| F c: orpo) re F 16 co nflu" ere F congrescere P1 h<;ocquo> modo F )

item in feminis uterus in duas se diuidit partes, quae in diuersum diffusae ac reflexae circumplicantur sicut arietis cornua. quae pars in dexteram retorquetur, masculina est, quae in sinistram, feminina.

conceptum igitur Varro et Aristoteles sic fieri arbitrantur. aiunt non tantum maribus inesse semen, uerum etiam feminis et inde plerumque matribus similes procreari, sed earum semen sanguinem esse purgatum: quod si recte cum uirili mixtum sit, utraque concreta et simul coagulata informari: et primum quidem cor hominis effingi, quod in eo sit et uita omnis et sapientia, denique totum opus quadragesimo die consummari. ex abortionibus haec fortasse collecta sint.

in auium tamen fetibus primos oculos fingi dubium non est, quod in ouis saepe deprehenditur. unde fieri non posse arbitror quin fictio a capite sumat exordium.

similitudines autem in corporibus filiorum sic fieri putant: cum semina inter se permixta coalescunt, si uirile superauerit. patri similem prouenire seu marem seu feminam. [*](AVCTOBES 5 AristotelesJ de gen. animo IV 3. EXPILATORES 1-3] Isidor. orig. XI 1, 135. 10-15] Isidor orig. XI 1. 143. § 8 ss.] cf. Isidor. orig. XI 1. 145. ) [*](BF (-13) PV] 1 no<n>, F <item>i F in om. P 2 ..se (es er.) V s<edi>; uidit F diuers<um, | F 3 circu\'mpli \'cantur F cornu\'a [ F 4 dexteram] BFPV, dextram edd., sed cf. ad p. 43, 13 retorquetur (ur ras. ex or) B, prae<???,\'> (2 uel 3 litt. perierunt) Iretur F dn/i F 5 \\et\'l F arbit ran/itur F, arbitrarn""tur P 6 aiunt] FV, aiunt enim B. et aiunt P ma ribus>| F 7 eti- am, | F Linde.. P* m.ra"|tribus F 8 e<arum>/ F sanguine B purg. atum -i F 9 <m\'>i,xtum)I F, LmixtuJID P 10 sill1<u1>1 F cumaculata F e\\t pris jmum F 11 quidem om. F effin<gi>] F, effingi (pr. f e.c t m. 2 ?) P et om. B 12 om<ni>s-:et>: F o\\pus>| F quadragensimo BPl (n exp. P2) V" (n er.) 13 con (sum>lmari F e*x (t ? er.) F abortationib <us:, (sic) vhaec - ; hic desinit fol. 211 F sunt codd. rec. edd. 14 primum V 15 depr,ehendimus (11 er.) P po«»«ssl (tui ? er.) V 16 fi.Cjtio P2, finctio Y similitudinis Bp-c. corr. Pi! 18 an coalescant ? 19 patri (ri in 3 uel 4 litt. er. m 2 ?) P proueniri Bl, corr. B2 )

id autem praeualet e duobus, quod fuerit uberius; alterum enim quodammodo amplectitur et includit: hinc plerumque fieri ut unius tantum liniamenta praetendat.

si uero aequa fuerit ex pari semente permixtio. figuras quoque misceri. ut suboles illa communis aut neutrum referre uideatur, quia totum ex altero non habet. aut utrumque, quia partem de singulis mutuata est.

nam in corporibus animalium uidemus aut confundi parentum colores ac fieri tertium neutri generantium simile aut utriusque sic exprimi, ut discoloribus membris per omne corpus concors mixtura uarietur.

dispares quoque naturae hocmodo fieri putantur: cum forte in laeuam uteri partem masculinae stirpis semen inciderit, marem quidem gigni opinatio est, sed quia sit in feminina parte conceptus. aliquid in se habere femineum supra quam decus uirile patiatur, uel formam insignem uel nimium candorem uel corporis leuitatem uel artus delicatos uel staturam breuem uel uocem gracilem uel animum inbecillum uel ex his plura.

item si partem in dexteram semen feminini generis influxerit! feminam quidem procreari, sed quoniam in masculina parte concepta sit, habere in se aliquid uirilitatis ultra quam sexus ratio permittat. aut ualida membra aut inmoderatam longitudinem aut fuscum colorem aut [*](BPVJ 1 muliebniri (m esrp. m. 2) sexus (x in er. c ? m. 3) B sexum P, sec sua V 4 includet B (5 pa.ri (t ? er.) V semin*e (a tr.) B 7 subolis B rh"\'aut B2 8 quira\' V 10 in parcntum B. parentium P 11 coloris Bl, corr. B3 ac] PV, aut B similem B 13 discors B disparis P 16 opinatio] PV, manifestum B feminea V 17 feminteflj Pl 19 l*euitatem (a er.) B 21 inbeccillum B. rinfbecillum P2 post plura s. l. K (i.e. Kapitulum, cf. part. I ad p. . 750. 22) Bl si" partem-influxerit in marg. Slip. add. p2 partem in dexteram] P (i. e. P2) V, in partem rtexteram B; dextram edd., sed cf. ad p. 43, 13 23 quidem om. P in masculinam partem B )