De Opificio Dei

Sed nos ad dei opera reuertamur. ut igitur oculi munitiores essent ab iniuria, eos ciliorum tegminibus occuluit, unde oculos esse dictos Varroni placet.

nam ipsae palpebrae, quibus mobilitas id est palpitatio uocabulum [*](AVCTORES 21-83, 2] ex Varrone ut uid.; cf. Charis. p. 105, 14 K. (Wilmanns frg. 30. p. 161): palpetras per t Varro ad Ciceronem XITI dixit. § 2 ss.] cf. Cic. de nat. deor. II 57, 143; (Ueb. d. Quellen\' p. 260. EXPILATOBES 19 s. 33, 9 s.] Isidor. orig. XI 1, 36. 39; de diff. rer. XVII 54. ) [*](BPVJ 1 post ebriis hoc r et in marg. S\'up. r accidit (om. aut insanis). sed et sanis et sobriis P etj etiam codd. rec. (teste Lengletio), edd. 2 et] ac edd. propiJllus ex proprius P 6 diducitur] edd., deducitur BPV et] BP, tunc (sic) V 7 aciem P 10 neruiV JB1, s add. Vif 11 debilaeSj P" 12 luasjcis Pu, s inseruit F1;, refecit V3 13 accedere-B1, corr. B* 14 uideat B 15 falluntur V 16 tamen] BV, tamen ipsa P 17 "non1 B 18 dfii ut uid., dill! fort. iam m. 1 corr., refecit m. 3 V 19 eosc refecit F3, sed e in litt. er. ciliciorum P 20 occulit B, oculuit (uit in ras. ?) eucwid. refecit F3 dictos esse P nam et ipse V 21 palpetrae Varro scripserat, cf. supra \'Auctores\' inest V, inest et edd. )

acies enim id est membrana illa perlucens, quam siccari et obarescere non oportet, nisi umore adsiduo tersa praeniteat. obsolescit. quid ?

ipsa superciliorum fastigia pilis breuibus adornata nonne quasi aggeribus et munimentum oculis. ne quid superne incidat, et speciem simul praestant? ex quorum confinio nasus exoriens et ueluti aequali porrectus iugo utramque aciem simul et discernit et munit.

inferius quoque genarum non indecens tumor in similitudinem collium leuiter exsurgens ab omni parte oculos efficit tutiores prouisumque est ab artifice summo, ut si qui forte uehementior ictus extiterit. eminentibus repellatur.

1 nasi uero pars superior usque ad medium solida formata est. inferior autem cartilagine adhaerente mollita, ut ad usum digitorum possit esse tractabilis.

in hoc autem quamuis simplici membro tria sunt officia constituta, unum ducendi spiritus, alterum capiendi odoris, tertium ut per eius cauernas purgamenta cerebri [*](EXPILATORESJ § 5] Isidor. de diff. rer. XVII 56. 17—19] Isidor. de diff. rer. XVII 57. ) [*](BPVj 1 instantibus B; in ordine stantibus codd. rec., edd., sed Halmius confert Varr. d. re rust. I. 7, 4 arbores in ordinem satae. aallatae (a ex b) B, uaTlatae Vlf 4 optutum BP perlucens (c in er. g ? m. 1 ?) V 5 siccare B et nisi V humore (h del. fJI. 3) B, rh\'umore V1, h refecit V3 assiduo (pr. s in er. c ? m. 1 ?, s u rrfecit m. 3) V 6 tersa praeniteat] P, tersa reniteat B, tersapere (am. 1 ?. euanid. refecit m. 3) niteat V; tersa pure niteat codd. rec., edd. 7 ante et munimentum er. & munimentum V munimento B 9 narus Bl, corr. B2 uelut B 11 indecens (pr. e part. ras. ex i et c in ras. m. 1 ?) P 12 et leuiter B; leniter codd. rec.. edd., sed cf. p. 38, 9 13 quis V 14 nisi BlPx, corr. BsP2, nisi F1, a er. et Nasi ex nisi F3 15 Jnteriora (sic) P7f 16 adh\'a\'erente B3, adlierentem (t m. 2) P, adheret V codd. rec.. adhaeret edd. mollit.a, P2\' ab usu B posset P 17 quamruis\' B3. -muis euanid. refecit V3 »eiraplici (e er.) Y 19 odores Bx, corr. B5 ) [*]( XXVII. Laet. 2. ) [*]( 3 )

quod erat plane futurum, si unum ac simplex foramen pateret: at id uelut pariete per medium ducto intersaepsit atque diuisit fecitque ipsa duplicitate pulcherrimum.

ex quo intellegimus quantum dualis numerus una et simplici conpage solidatus ad rerum ualeat perfectionem. nam cum sit corpus unum, tamen totum ex simplicibus membris constare non poterat, nisi ut essent partes uel dexterae uel sinistrae.

itaque ut pedes duo et item manus non tantum ad utilitatem aliquam usumque uel gradiendi uel faciendi ualent, sed et habitum decoremque admirabilem conferunt, sic in\' capite. quod totius diuini operis quasi culmen est, et auditus in duas aures et uisus in duas acies et odoratio in duas nares a summo artifice diuisa est, quia cerebrum, in quo sentiendi ratio est. quamuis sit unum, tamen in duas partes membrana interueniente discretum est.

sed et cor, quod sapientiae domicilium uidetur, licet sit unum, duos tamen intrinsecus sinus habet, quibus fontes uiui sanguinis continentur saepto intercedente diuisi, ut sicut in ipso mundo summa rerum uel de simplici duplex uel de duplici simplex et gubernat et continet totum, ita in corpore de duobus uniuersa conpacta [*](BPV] 2 LUjt Pl narsi.oris (r exp. et punct. post i tn. 3) B 3 rnrsi B3 si unum om. V ac refecit F3, sed subest fort. at 4 at] edd., ad BPV parietem BIPac, m del. B3, exp. P1 6 intellegimu <squa - ntum (litt. squa foramine perierunt), s quantum s. 1. et ira marg. m. 3 B duales B numeru<sunaeat (foramen). s una et s. I. et in marg. m. 3 B cOnPlaJge F1? 9 potera*t (n ? er.) V nisi] F. om. BP; \'locus mendosus\' Heumannus; fort. inter poterat et nisi talia interciderunt: et ad utilitatem et ad pulchritudinem conparatum uelut B dexterae] F, dextrae BP, sed cf. c. 12, 5. 13. 14 sinixtrae B\'. corr. B3 11 aliquam usumque] V, atque fadque B) usum BP ua- let B, ualerent P 14 odoratus P 15 diuisus P cVerebrurn (sic) B 17 ..discretum (in er.) V cor om. V 18 sitios Bl, corr. B3 19 continetur Bl (corr. B2) PFttC malim continentur, s. i. diuisos 21 duplici simplex] simplici duplex B1. corr. B2 )

oris quoque species et rictus ei transuerso patefactus quam utilis, quam decens sit, enarrari non potest: cuius usus in duobus constat officiis, sumendi uictus et eloquendi.

lingua intus inclusa, quae uocem motibus suis in uerba discernit, et est interpres animi nec tamen sola per se potest loquendi munus inplere, nisi acumen suum palato inliserit, nisi adiuta uel offensione dentium uel conpressione labrorum. dentes tamen plus conferunt ad loquendum:

nam et infantes non ante incipiunt fari quam dentes habuerint et senes amissis dentibus ita balbuttiunt, ut ad infantiam denuo reuoluti esse uideantur.

sed haec ad hominem solum pertinent aut aues, in quibus acuminata et uibrata certis motibus lingua innumerabiles cantuum flexiones et uarios sonorum modos exprimit.

habet praeterea et aliud officium, quo in omnibus, non tamen solo in mutis utitur, quod contritos et permolitos dentibus cibos colligit et conglobatos ui sua deprimit et transmittit ad uentrem. itaque Varro a ligando cibo putat linguae nomen inpositum. bestias etiam <in> potu adiuuat:

protenta enim cauataque [*](A VOTORES õ interpres animi] Lucr. VI 1149. § 16] cf. Cic. de nat. deor. II 54, 134 (etiam Nemes. p. 238 M. jisYtanfjv jàp- TOJ otoftayou). EXPILATOBES 4-8. 18] Isidor. de diff. rer. XVII 58; orig. XI 1. 51. ) [*](BPVJ 1 praetendereriTt Plf speciem P rectus Va U 2 aduerso B transuersum Fx, transuerso* F1; sit om. BV 4 loquendi P malim lingua <nero) uel <autem> clausa F an fort. inclusa <est) : quae... discernitet..animi,nec...? 8 labiorum edd. 9 fari om. V 10 igsenes V balburtntiunt V 11 radn V denuo (n add. et uo in ras.) V 12 aut] B, &.t (u ? er.) sic P. aut radn F in om. B 13 bibrata 2?*c.> i : : corr. m. 1 uel. 2 14 sonorps et in marg. ros (corr. m. 1 ?) P exprimet Bcorr. B3 15 quod P in omnibusj BP, hominib; V non] V (sc. fi), sed BP 16 contritos et permolitos] B, per contritos P, contritos et comolitos V, recte? cib:rosn P2 18 a*ligando (1 er.) BP 19 in add. Heumannus pottt (p et t ex aliis litt. ? tn. 3, - m. 2) B adiubat Bx, corr. m. 1 uel 2 ) [*]( 3* )

dentes autem ipsos, ne nudi ac restricti magis horrori quam ornamento essent, gingiuis mollibus, quae a gignendis dentibus nominantur, ac deinde labrorum tegminibus honestauit: quorum durities sicut in molari lapide maior est et asperior quam in ceteris ossibus, ut ad conterendos cibos pabulumque sufficerent.

labra ipsa quae quasi antea cohaerebant. quam decenter interscidit! quorum superius sub ipsa medietate narium lacuna quadam leui quasi ualle signauit. inferius honestatis gratia foras molliter explicauit.

nam quod attinet ad saporem capiendum, fallitur quisquis hunc sensum palato inesse arbitratur, lingua est enim qua sapores sentiuntur, nec tamen tota: nam partes eius quae sunt ab utroque latere teneriores. saporem subtilissimis sensibus trahunt. et cum neque ex cibo quicquam neque ex potione minuatur. tamen inenarrabili modo penetrat ad sensum sapor eadem ratione qua nihil de quaque materia odoris capio decerpit.