Collectanea Antiariana Parisina

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii episcopi Pictaviensis opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 65.4). Feder, Alfred, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

Fotinus Synniensis episcopus fuit a Marcello imbutus; nam et diaconus sub eo aliquandiu fuit. hic corruptis innocentiae moribus ac disciplinis turbare euangelicam ueritatem persistebat nouis praedicationibus. et hoc ita saepe est, ut, cum incrementa

uitiorum detrimenta in amore dei fecerint, uesanum drprauatae scientiae studium increscat. igitur ad tollendum ex episcopatu Fotinum, qui ante biennium iam in Mediolanensi synodo erat hereticus damnatus, ex plurimis prouinciis congregantur sacerdotes, hoc magis solliciti atque anxii turbari rursum miscerique omnia, quod iam pridem plures episcopos reos uel falsorum in Athanasio

iudiciorum uel communionis heresis Arrianae ab ecclesia fuerat necesse resecari. quam oportunitatem nancti Ursacius et Ualens Romanae plebis episcopum adeunt, recipi se in ecclesiam deprecantur et in communionem per ueniam admitti rogant. Iulius ex consilio ueniam, quam orabant, inpertit, ut cum lucro catholicae ecclesiae uires quoque detraheret Arrianis, cum eos, qui unitatem ante turbauerunt, consilii huius et audaciae paenitentes in communionem catholicam per ueniam reconciliatae pacis admitteret. (20) et quia non est nisi de ueritate confessio, nisi de uitio paenitentia, nisi uenia de admisso, Ualens et Ursacius admittendi, ut orabant, [*]( 1 sunt ? sed Cou subieceioni A suggcstioni susp. Cou 3 ambusit A indicandis Fed iudicandi ACy 5 finem ACml _perdidit? oCou 8 fini propositionis Cml Fab 9 obiecta sunt Eng obiectas A obiectans Cm1 obiectant Cm2 obiectatis y 12Ain mg.: de fotico (sic) eretico syrminensis AC (cf.Studien II 6 Bq.) Sirmiensis y 15 nouis Cm2 γ nobis A sepae A 16 amoris ACml fecerunt Cy 17 tollendd A episcopatus A 20 ansii A arrian∗e A 22 fuerat Cy fuerunt A 23 resecare Cy 24 recipi so Cy recepisse A 26 orabant γ orabat A 31 penitentia A 32 ueniam A )

143

in communionem de Athanasii innocentia, de iudicii falsitate, de Arrianae heresis piaculo talibus litteris ante profitentur. [*]( 1 innocenciā A falsitatem A )

EXEMPLUM EPISTULAE, QUAM POST RENUNTIATIONEM ORIENTALIUM ATHANASIUM REUM NON ESSE IN URBE ROMA OLOGRAFA MANU UALENS PERSCRIPSIT ET URSACIUS SUBSCRIPSIT. Domino beatissimo papae Iulio Valens et Ursacius.

Quoniam constat nos antehac multa grauia de nomine Athanasii episcopi litteris nostris insinuasse atque litteris sanctitatis tuae conuenti eius rei, de qua significauimus non praestitissc rationem, profitemur apud sanctitatem tuam praesentibus, cunctis presbyteris fratribus nostris omnia, quae antehac ad aures nostras peruenerunt de nomine praedicti, falsa nobis esse [*]( 3 Ediderunt epislulam secundum Fab uel Cou Labbe-Cossast II 723, Hardouin I 691, Coustant, Epp. Pontif. 403-406, Coleti II 768 sq., Mansi III 167 sq. 4 RENITNTIATIONE A 6 PERSCRIB.SIT A 7 Ursacius] add. s. dy 10 praestitisse y praestitit se A 11 cunctis praesentibus Cy 13 uestras (ύμϖv) Cou falsa] add. a TC Cou, qui reicit ad initium epistulae )

EPMHSEIA AIIO TOY PQMAIKOY TH∑ HPO∑ IOYAION EIII∑TOAH∑ IIEPI TH∑ METANOIA∑ OYP∑AKIOY KAI ΟΥΑΛΕΝΤΟ∑. Κυρίῳ μαϰαριωτάτῳ πάπą \'Ιουλίῳ Οὐρσάϰιος xai Οὐάλης

\'Επειδὴ συέστηϰενἡμᾱς πρὸτούτουπολλά re xai δειvἁ περἰ \'Αθαr ασίοv τοῡ ἐπισϰὁπου dta γραμμάτωv ὑποβεβληϰέvαι γράμμασί te τη̄ς ση̄ςχρηστότητος /ie#odevf>evres τοῡ̃ πράγματος χάριv, περἰ ov ἐδηλώσαμεv, οὐϰ ὴδυvήθημεv Xoyov ἀποδου̃vαι, δμολογου̃μεv παρὰ τῃ̄ σῃ̄ χρηστότητι παρόvτωv τϖv ἀδελϕω̃v ἡμω̄v πάvτωv τω̄v πρεσβυτέρωv,δτι πάvτα τὰ πρὸ τούτου ἐλ- ϑόvτα ει̍ς ἀϰοὰς ὐμω̄v περὶτοῡ dvd/iarog του̃ προειρημέvου A ϑαvασίου ψευδη̄ [*](14 Epistula haec, sicut intra sequens, ab auctoribus ipsis latine scripta (Athanas. apol. c. Arian. 58; hist. Arian. 26) in linguam graecam uersa est nb Athanasio secundum ejemplar a Paulino episcopo Treuerensi ei missum. Iraditur ab Athanas. apol. c. Arian. 58 (p — cod. Parisinus graec. 474 s. XI; s = cod. Basileensis graec. A. Ill. 4 s. XIY; Mau = ed. 1777); habetur etiam apud Sozomen. hisl. eeel. III 23 (ed. Hussey) et Nicephor. hist. eccl. IX 27 (ed. Fronton du Duc); damus textum secundum Athanasium titulum om. Soz Nic 16 Κυρι̍ῳ] praem. τῳ Soz Οὐρσι̍ος Nic 17 συvέστησεv Soz (codd.),Nic πολλά τε πρό τούτου Soz Nic 18 γραμμάτωv] add. ἡμω̄v Soz Nic re om. Soz Nic 20 λόγοv rep. s 22 άϰοὰς] praem. τὰς Soz Nic )

144

insinuata atque omnibus uiribus carere atque ideo nos libentissime amplecti communionem praedicti Athanasii, maxime cum sanctitas tua pro insita sibi beniuolentia errori nostro ueniam fuerit dare dignata. profitemur etiam, quod, si aliquando nos Orientales uolu-

erint uel idem Athanasius malo animo ad causam uocare, citra conscientiam tuam non adfuturos. hereticum uero Arrium, sed et satellites eius, qui dicunt: \'erat tempus, quando non erat filius\', et qui diiunt ex nihilo filium, et qui negant dei filium ante saecula fuisse, sicut per priorem libellum nostrum, quem apud Mediolanum porreximus, et nunc et semper anathematizasse hac manu nostra, qua scripsimus, profitemur. et iterum dicimus heresim Arrianam, ut superius diximus, et eius auctores in perpetuum damnasse. et manu Ursaci: Ego Ursatius episcopus huic professioni nostrae subscripsi. [*]( 7 cf. symbolum Nicaenum ) [*]( 4 quod (= ὅτι) per anacoluthon explicandum est 8 negant] add. deum Cou 11 hac γ ac A uerba epistulae et textus narratiui sequentis in A continua leguntur )

xaiπλαστάἐστι πάση re δυνάμει ὰλλότϱια αὐτοῡ τυγχάνει. διά re τοῡτο ἡ- δέωςἀντιποιούμεϑατη̄ς ϰοινωνίας τοῡ πϱοειϱημένου \'Αϑανασίου, μάλιστα ὅτι T) ϑεοσέβειά σον xard τὴν ἔμϕυτον ἑαυτη̄ς ϰαλοϰαγαϑίαν τη̣̄πλάνη̣ ἡμω̄ν ϰατηξίωσε συγγνώμην δου̃αι. ὁμολογοῡμεν δὲ xui του̃το, on, dv ποτe ἡμᾱς oi Ἀνατολιϰοὶ ϑελήσωσιν n xai αὐτός Ἀϑανάσιος ϰαϰοτϱόπως πεϱὶ τούτου el; ϰϱίσιν ϰαλέσαι, μὴ ἀπέϱχεσϑαι παϱἀ[*]( 2 ) γνώμην τη̄ς ση̄ς διαϑέσεως. τόνδὲαἱϑετιϰόν Ἄϱειον xai τοὺς ὑπεϱασπίζοντας αὐτοῡ Tovg λέγοντας* \'ἧν note, STE οὐϰ yv ó υἱóς’ xai, ὅτι ἐϰ τοῡ μὴὅντος ó vlog ἐστι, xai τοὺς ἀϱνουμένους τόν Χϱιστόν ϑεόν εlναι ϑεοῡ υἱόν πϱό αἰώνων, ϰαϑὼς ϰαὶ ev up πϱοτέϱω̣ λιβέλλω̣ ἑαυτω̃ν ev τη̣̄ Μεδιολάνω̣ ὲπιδεδώϰαμεν, ϰαὶ νῡν xai dei ἀναϑεματίζομεν. ταυ̃τα de τη̣̃ χειϱὶ ἑαυτω̄η H γϱάψαντες ὁμολογοῡμεν πάλιν, ὅτι τὴνἈϱειανὴναἵϱεσιν, ϰαϑὰ πϱοείπομεν, ϰαὶ τοὺςταύτηςαὐϑέντας ϰατεϰϱίναμενεἰς TOV αἰω̄να. ἐγὼ Οὐϱσάϰιος τη̣̄ ὁμολογία̗ μου ταύτη̣ παϱὼν ὑπέγϱαψα. ὁμοίως ϰαὶ Οὐάλης. [*]( 15 πᾱσι Nic alt. τε] xot Soz Nic 17 ἑαυτη̄ς] αὐτοῡ s αὐτη̄ς Soz Nic 18 ϰατηξίωσαι p συγγνώμην ϰατηξίωσε Soz Nic δὲ om. Soz Nic 19 ἐὰν Soz Nie ποτὲ p 20 Ἀϑανάσιος] Εὐσέβιος edd. ante Montfaucon 23 υἱóς] Χϱιστός Nic ϑεοῡ viov] xai vtov ϑεοῡ Soz Nic 24 Μεδιολάνων Nic Soz 25 xai aei om. Nic αὐτω̣̄ν Soz Nic 26 Ἀϱειανιϰὴν Soz Nic 27 ταύτας y 28 ὁμοίως] ὡσαύτως δὲ So: Nic )

145

Textus narratiuus.

Haec epistula post biennium missa est, quam heresis Fotini a Romanis damnata est.

ITEM EXEMPLUM ALTERIUS EPISTULAE UALENTIS ET URSACI, QVAM POST ALIQVANTUM TEMPORIS AB AQVILEIA, POSTEAQVAM HANC SUPERIOREM ROMA EMISERANT, AD ATHANASIUM MISERUNT EPISCOPUM. [*]( Epistula Ualentis et Unacii ad Athanasium (c. 347). )Domino fratri Athanasio Ursacius et Ualens.

Dedit se occasio fratris et conpresbiteri nostri Moysetis uenientis ad tuam dilectionem, frater carissime, per quem tibi salutem largisaimam dicimus ex Aquileiensium ciuitate, et optamus, ut incolomis litteras nostras recenseas. dederis enim fiduciam, si tu quoque in rescribendo uicem nobis rcpendas. sane scito habere t uos tecum pacem et communionem ecclesiasticam his litteris scito. diuina pietas te custodiat, frater. [*]( 2 misa ex mis Aml 4 Secundum textum Coll. Anliar. Par. ediderunt epistulam etiam Labbe-Cossart II 724, Coleti II 769, Mansi III 168 G postquam C COli 7 Roma emiserant 81 romae miserant AT Romae emiserant y_ 8 EPISCOPUM Fed EPISCOPIS A episcopos C et episcopos y 10 fratres A o fratres Cml consacerdotes C a. c. uenientes A 11 qui A 12 ciuitatS A 13 fiducia A 14 sane A scito del. y 15 locum tecum et communionem y )

Κυϱίω̣ ἀδελϕω̣̄Ἀϑανασίω̣ἐπισϰόπω̣Οὐϱσάϰιος xai Οὐάλης ἐπίσϰοποι.

Ἀϕοϱμὴν εὑϱόντες διὰτοῡἀδελϕοῡ xai συμπϱεσβυτέϱου ἡμω̄ν Mov- σαίουἐϱχομένουπϱός τὴν σὴνἀγάπην, ἀδελϕὲ ἀγαπητέ, ι’αὐτοῡ oe ϰαὶ πάνυπϱοσαγοϱεύομεν ἀπό τη̄ς Ἀϰυλίηςxai εὐχόμεϑα ὑγιαίνοντά σε τὰ γϱάμματα τὰ ἡμέτεϱαἀναγνω̣̄ναι. δώσεις γὰϱ xai ἡμῑν ϑαϱϱεῑν, ἐὰν xai σὺἐνy γϱάϕειν τὴν ἀμοιβὴν ἡμῑνἀποδω̣̄ς. γίνωσϰε γὰϱ ἡμᾱς εἰϱήνην εχεινμετὰσου̃xai ϰοι-[*](t)νωνίανἔχειν ἐϰϰλησιαστιϰὴν xai τούτου γνώϱισμα ἡ διὰ τούτων τω̄ν γϱαμμά- TWV πϱοσηγοϱία. rj ϑεία πϱόνοιά σε διαϕυλάττοι, ϰύϱιε, ἀγαπητὲ ἀδελϕέ. [*]( 17 Epistula haec traditur ab Athanas. apol. c. Arian. 58, a Sozomen. hist. eccl. III24, a Nicephor. hiat. eccl. IX 27 19 διὰ τούτου Soz διἀ τοῡτο Nic 20 *Αϰυλίας Soz Nic σε ὑγιαίνοντα Soz Nic 21 pr. ϰαὶ om. Soz Nic 22 dno- δω̄σ ps ἀποδω̣̃ς ἡμῑν τὴν ἀμοιβήν SozNic ἔχειν om. Soz Nic 23 τούτου] τούτων Soz Nic 24 ἡ ϑεία etc. om. Soz Nic ) [*]( LXV. Hilarius pars 4. Feder. ) [*]( 10 )

146

Textus narratiuus.

Superioribus igitur litteris datis uenia indulgetur orantibus,, reditus ad catholicam fidem cum communione donatur, maxime cum Sardicensis synodi ueritatem ipsae orantium ueniam litterae continerent. (21) uerum inter haec Syrmium conuenitur. Fotinus hereticus deprehensus, olim reus pronuntiatus et a communione iam pridem unitatis abscisus, ne tum quidem per factionem populi potuit ammoueri.

∗∗∗∗∗ sed idem Athanasius Marcellum, qui post recitationem libri, quem scriptum ediderat .nam hunc nos quoque habemus — sententia synodi Sardicensis episcopatui erat redditus, ubi quaedam alia noua miscere sensit et ambiguis praedicationibus eius, in quam Fotinus erupit, doctrinae uiam quaerere, a communione sua separat anteriore tempore, quam Fotinus arguitur, praeuentam iudicio meditationem corruptae uoluntatis ostendens et non ex libri editione condemnans. sed quia promptum est ex bono malum effici, praebuit non illis, quae in Marcellum gesta antea fuerant, sed his, quae in Fotinum gerenda erant, auctoritatem.