Tractatus super psalmos

Testimonia quoque dei custodiuit uehementerque dilexit dicens: custodiuit anima mea testimonia tua et dilexi ea uehementer. custodiui mandata tua et testimonia tua, quia omnes uise meae in conspectu tuo. agens propheta sub iudice et scrutatore cordium deo in custodia mandatorum testimoniorumque dei permanet, non in. uias saeculi neque uias uitiorum et impietatis incedit. nam quodcumque uite sure iter egerit. adeo tam probabile tamque [*](1 nommen V 2 in illis p( A) 3 si C abstinuturum R abstineturum C in saeculo VR (tlt rdv alÕJm I Cor. 8, 13) 5 ubi ab V dddomo C 6 abscederet V uoces temperarot — retinenda est supra male insertas h. 1. om. C 7 et non ex non m. 2 V quid uniouique VCe sed quid VRCe 8 expendendum eat e 9 in uita C 12 quia oni. C uel quis om. p finis sit ignis VRC finis sit testis e quo ait V salutarem V ul uidetur, cf. Sabatier 11, 248 salutare RCpE 18 est om. C 14 ex haebraeo R om. V iosef V 15 symeS VR dimittendus pb 16 redita C 17 fecisse profitetur Cpb 18 aduentum p(A)b continere p(A)b 21 dilexi V cf. Sabatier l. c. dilexit RCpE 28 sub iudice om. V in custudiam R 24 in uiis pb uiaa e 25 neque in uias C neque in uiis pb 26 = egerit V gerit R adeo om. Cpb. )

Finem sumit secundum litteram psalmus. nam omnibus his, quse sancto uiro erant propria. iuxta hebraicorum elementorum ordinem conprehensis nunc propheta, ut oratio eius deo sit proxima, deprecatur: adpropiet. oratio mea in conspectu tuo, domine: secundum eloquium tuum da mihi intellectum. multa sunt, quae toto psalmo orauit ad dominum. sed quia eloquia dei plurimum in se obscuritatis per rerum cselestium sacramenta conplexa sunt, nunc maxime. ut intellectu huius eloquii sit dei dignus, precatur. ac primum ordinem modestae spei suae tenuit, cum proximam fieri conspectui dei orationem suam poscit. sequens iam per gradum altioris profectus postulatio eius iteratur, cum ait: intret postulatio mea in conspectu tuo, domine, secundum eloquium tuum eripe me. adpropinquantis orationis in conspectum dei hic fuit ordo, ut, cum c“pisset esse proxima, [*](1 aget V 2 et motus noscente neque scripsi motus noacente & neque R motusque noscente et neque Ce motusque noscente neque Vpb inmundo ex mmundo m. 1 R mundo V 5 amen om. C Explicit littera XXI incipit littera XXII feliciter in xpo V Finit R Finit litt. XXV (sic) incip. Thau lit. XXVI C Fin litta XXI incip Tau litta XXII p 7 adpropriet V 9 finem om. C litteras p(A)b omnibus == -- :--- ≡ his (erell. a scis uel his?) R omnibus in his (in iis a) E omnibus Cp 10 que coir. m. 2 V uiro om. R hebreicorum r 11 conpraehensis VR d5 V dl C 18 depraecatur VR 18 tuum domine da RCE tuum d da p nae m 14 q corr. m. 2 V ad dns corr. m. 2 V a domino pb 16 per om. V po 17 eloquia V dei sit pE 18 in conspectu R 19 poscit R poposcit E seq. iam V 21 dile V d p 22 eloquiaum COtTo m. 1 r tuum om. C adpropinquanteB V in conspectu R ad conspeotum VCpE 28 ut eum coepisset esse maxima V. )

Et quia hsec eadem per spiritum prophetise uel sub futurarum rerum umbra uel sub quadam ueri tamquam de speculo imagine antelata uel sub diuinorum uerborum occulta profundaque ratione, spiritu prophetiae magis quam intellegentise humanae sensu proferebantur, adiecit: eructauerunt labia mea hymnum. cum docueris me iustificationes tuas, pronuntiabit lingua mea eloquia tua; quia omnia mandata tua sequitas. omne prophetise eloquium sub eructandi significatione meminimus ostendi, cum dicitur: eructauit cor meum uerbum bonum, uel illud: eructabo abscondita a constitutione mundi, uel illud: dies diei eructat uerbum. omnis autem sermo hominum ex sensu cogitationis initur ac motu, ubi ad aliquid enuntiandum mota mens nostra id, quod in adfectum sibi inciderit, per uerba declarat. at uero, ubi extra humanae mentis instinctum non ad animae sententiam lingua famulatur, sed per ineuntem spiritum officio oris nostri diuini sensus sermo diffunditur, illic eructatum uidetur esse, quod dicitur: cum non ante cogitatione motuque percepto id, ad quod pulsa sit, mens loquatur, sed ignorante sensu spiritus uocem in uerba distinguat.

Nunc enim quamuis eructauerint labia hymnum, tamen post doctrinam iustificationum dei pronuntiabit lingua, quod [*](13 Ps. XLIV, 2. Matth. XIII, 35. 15 Ps. XVIII, 3. ) [*]( 1 introire C et iam CpE idipsum -= R om. V 2 eloquio corr. m. 11 R precatur - R deprecatur V ubi est intellectus ubi VR ibi est intellectus ubi Ce 8 sed intellegentia — salus est om. V optinenda R 5 eub quadam ueritate tamquam Cp(A) 6 imagine antelate C imaginante p(A) 7 spu V spiritui R 8 profirebantur V1 eructuauerunt p 10 pronuntiauit VRC (in R postea 3-4 litt. eras.) i sed if. adn. Bened. et Acad. p. 26 qua corr. m. 2 V 12 eructuandi Rp 13 eructuauit Rp eructuabo R 15 eructuat VR ex eructut p cf. Paucker suppl. p. 243 omnes V1 16 ac moto V 17 insiderit b 18 ad uero V 19 per eundS Cp 21 eructuatum Rp non om. RC ante cogitationS R 22 mutuque V1 ad id VCe inpulsa sit Cpb 24 nuno autem E fort. recte, cf. praef. eructuauerint p 25 pronuntiauit VRC. )

Et huius spei suae fiduciam mox propheta subiecit dicens: fiat manus tua saluum faciatme; quoniammandata tua elegi. aliis gloriam sseculi eligentibus, aliis uenerationem elementorum ac dsemonum capessentibus, aliis terrenas opes expetentibus sanctus iste mandata dei elegit elegit autem non naturali necessitate, sed uoluntate pietatis, quia unicuique ad id, quod uult, uia est proposita uiuendi, et adpetendi atque agendi permissa libertas. et ob id uniuscuiusque aut p“na aut praemiis adficietur electio.

Sed mandatorum domini qui esset finis, ostendit dicens: concupiui salutare tuum, domine, et lex tua meditatio mea est. totum se iste in aduentum Iesu salutaris extendit; et illud, quod apostolorum beatitudini uidere fuit proprium, desideriis inpatientibus concupiscit, hoc tamen ipsum. quod in lege agit, meditationem futurae spei esse significans. [*]( 1 ut cum rerum dictarum sit pb ofl. pueriI dictArO. cfl ait C percgpta Cp a m. 2) V 2 agnitionis Cpb 3 ut di dignfl V 4 quorum primum C profetanti um deinde V prophetantiQ deinde C 5 claresceret V 6 occultare CE 7 aliquit C om. V mandare aequitatis add. m. 2 V mandasse Cpb 8 aequitaa C ut omnibus in salatare aut hoc C 9 cum profectum V 11 sad V1 18 me faciat CpE 14 eligi V1 16 elegit secundo loco om. V 18 quod om. C uolet VCpE i 19 unusqsq; p(A) poena aut ex poenauit V 20 electio om. Cp(A) 21 di Cp quis E 23 lhm salutaria V iesu id est saluatoris pxe Iesu id eat salutaris p'b 24 extendit ex ostendit C ostendit V beatitudini ex beatitudine m. 1 R beatitudinS VC 26 ait Re future I* )

Ac meditationis istius quod praemium esset, ostendit: uiuet anima mea et laudabit te: et iudicia tua iuuabunt me. uiuere se in hac uita non reputat, quippe qui dixerit: ecce in iniquitatibus conceptus sum et delictis peperit me mater mea. scit sub peccati origine et sub peccati lege se esse natum; meditationem autem legis dei ob id elegit, ut uiuat. animam suam superiore psalmo ad uitse istius gaudia adhortatur, cum ait: conuertere, anima mea, in requiem tuam, quoniam dominus benefecit mihi: quia eripuit animam meam a morte, oculos meos a lacrimis, pedes meos a lapsu. placebo domino in regione uiuentium. has laudes deo referre festinat, iudiciis dei absorpta terrenae corruptionis infirmitate ad seternitatis adiutus profectum: ob id utique, quia elegit mandata et concupiuit salutare domini, quia meditatio eius in lege dei semper est.

Digno autem omnia sacramenti euangelici fine conclusit dicens: erraui sicut ouis, quae perit: uiuifica seruum tuum, quia mandata tua non sum oblitus. referri enim se errabundam ac perditam ouem pastoris sui humeris festinat, ut per salutarem aeternumque pastorem in caelo angelis aeterna gaudia praebeat se recepta. filius enim i m hominis [*](6 Ps. L, 7. 10 Pe. CXIV, 7 sq. 24 Matth. XVIII, 11. ) [*]( 1 ad praesentiS affectuum C ad ante futurorum om. C (?) 3 quod praemium (d in ras.) R praemiQ quod V 4 uiuit C 6 iubabunt V adiuuabunt ROp me supr. ser. C se om. p 6 qui om. C in iniquitatibus ex iniquitatibus m. 2 V 8 et sub ex aub m. 2 V esse se V ee se ≡ ≡ p esse C 9 eligit C uibat V1 anima sua VCp superiore ex superiori R 10 adhortatus R adhortatus (adortatus p) est CpE animam meil V 12 de morte R 18 a labsu V de lapsu R 14 uiuorum CpE if. Sabatier II, 227 adn. referroe corr. m. 1 V a 16 que legit V 17 et quia meditatio E 19 euangelici (euuangelici n sacramenti VCpe 20 periit ex perit R periit CpE cf. Sabatier lI, 249 22 umeris R 23 per saluatorem suum aeternumque VCj)b per salutare g suum aeternumque e cf. p. 542, 23 24 audia corr. m. 2 V se recepta C se reoepto pb. )

Psalmorum tituli, ut in plurimis ostendimus, habent proprias suas significationes, rationem et argumenta scriptorum, quse subiacent, breuissime continentes nosque quodam doctrinae indicio in intellegentise semitam dirigentes; de quibus nunc non necesse est aliquid tractare. tum enim id fieri oportet. cum psalmus unusquisque tractabitur. cum enim sibi inuicem auctoritatem praestent et psalmus et titulus, debilis erit sermo. si de aliquo eorum absque altero disseretur. nunc uero canticum graduum attingimus, quorum et continua et aequalis inscriptio est; atque ideo significatione conueniente titulorum sub unius expositionis negotio uniuersorum reperietur ratio esse monstrata.

In plerisque psalmis multa secundum historiae ordinem in 20 superscriptionibus eorum esse edita legimus: ut cum fugit Dauid a facie filii sui Abessalon, cum mutauit uultum suum [*]( 2 istrahel V dns n lhs xps V in omnia saecula s. pE Explicit psalm. centensimus octabus decimus incipit psalmus CXVIIII V Explicit psalmus CXVIII incipit CXYIIII R Explicit C (in p deest Explicit et sequitur ps. CXLll, cf. infr.) 6 canticum gradfi (sic) ad te dfie cum cet. V (quae Bened. h. 1. de V rettulerunt, falsa sunt), in R absque aliif h. l- statim sequitur textus totius psalmi. Exposicio quindecim graduil beati Hylarii Pictauensis episcopi. Psalmorum tituli cet. P, titulo et s. textu caret T. 8 ut in plurimis RPTE ut in psalmis V ostendimus RPTE s ostenditur V proprias suas RPTE suas propria V 10 nosque — dirigentes om. V nosque PTe quosque R usq3 a 11 in intellegentiae RTE intellegentiae P 12 non necesse est RPTE non eat necesse V aliquid RPTE om. V tum APTE tunc V 18 cum enim — disseretur om. V 14 & psalmus Re psalmus PTb 15 canticum RPe canticft V et cantica Tb 16 gradum V continua et V et continua = = et R 17 atque ideo — monstrata om. V 18 negotio Re iudicio PTb repperietur R 19 in plerisque RPTE in plerisque autem V historiae ordinem RPTE historia et ording V 20 edita RPTE indita V 21 fili V. )

In Esaiae enim libro orante Ezechia signum ei positum prorogatae salutis in gradibus est. erant autem in domo eius gradus decem, quos sol ultra temporis sui cursum lumine suo accedente conscendit rursumque die mortis eius de temporis sui limite lumine decedente descendit. sed nulla ad psalmos huius historiae similitudo est, cum graduum ne numerus quidem ipse conueniat. hoc tamen, quod Ezechise datum signum est, [*](12 Eaai. XXXVIII, 8., ) [*]( 1 post bersabe ea nathan profeta V post bersab ah. anatha R post betaabee ab nat = ham P post bersabee ab natham T 2 ipsis VRTE ipsi P 8 hos eosdem RPTE eiusdem V 4 intellegendos RPTE ex intellegitur corr. m. 2 V quia his — antefertur om. V 6 hac ex hae m. 2 V quadam RPTE om. V 7 sectari RPTE suscitari V de quo — admonere om. V 9 admonere R commonere PTE sic RPTE ergo si secundo. titulos superacribtos in hoc paalmo aliquid de historia contineat uidendum est V 12 eseiae V isaiae T orante ezeehia (ezechi = a P) VPTE oranti ezechiae (h ex corr.) R signum ei positum (ei inpositum R) prorogatae salutis (prorogata salute P) in gradibus est RPTE signum ei positum est in gradibus prorogatae salutie V 14 quos sol VE quod sol P quo sol RT 15 accedentem P verba conscendit — decedente om. R conscedit V conscendit ex conscidit P die mortis VPTE (T in mary. add. ui diem orsus) de PTE dem V 16 limite lumine PTb lumine Ve descendit RPTE ex conscendit rursum descendit corr. m. 2 V 17 huius om. VRP cum — conueniat om. V 18 ezecie V signum est RPT est signum Ve. ) [*](XXII. Hllar. Fict. Pl.r. I. ) [*](35 )

Esse autem in templo gradus quindecim historia nobis locuta est dispositosque ordines consistentium, quibus quaedam quasi dignitas in antecedentibus obtineretur, ut Leuitse primum consisterent, post Israhelitse, tum proselyti et deinceps alii. sed quid de psalmis antea scriptis ex historia posteriore prsesumimus, cum, si quid ex ea suscipiendum sit, suscipi ita debeat, ut psalmi historiam subsequantur? nisi tamen aliquid sit ad futuram historiam prophetatum. sed contuentes ipsam illam templi atque altaris sedificationem, umbram esse incorrupti templi et sanctificati speciem altaris his, quae in eo corporaliter praefigurata sunt, intellegeremus, nisi auctoritas praesumeretur ex psalmis? psalmi enim non sui tantum temporis res enuntiant neque in eas solum aetates conueniunt. quibus scripti sunt, sed uniuersis, qui in uitam uenirent, dei sermo consuluit, uniuersae aetati ipse aptissimus ad profectum.

Erat namque illa sacerdotii lex, quam secundum legis obseruantiam in euangelio Lucas sub Iohannis Baptistae natiuitate diligenter exposuit, neminem in sancta sanctorum ascendere nisi qui esset princeps sacerdotum, eundemque toto in anno uno tantum die. quae omnia in similitudinem antea gesta in uno domino nostro expleta esse, et fides nostra et ipse [*](1 manifestae VlR ob negotiorum saecularium merita RPTE pro meritis V 2 impertietur PTE inpertitur V inpertiebatur R 6 consistentium RPTE cSsiatere V 6 ut VRTE supr. scr. P leuitae RE 108 lenitici (ex leuuitici V) VPT 7 istraLelitis corr. m. 2 V tum RPTE tunc V prolselyti corr. m. 1 V prosaelyti R proseliti PT 9 ita RE om. PT 10 ut PTE ex si corr. m. 1 R historia subsequatur 1J 11 sed codd., fort. et 12 aedificatione (ficationè in fine uers. add.) R 13 sanctificati RPTb sancti e altaria ex altarii R post altaris spatium unius ttersus uacuum in T in eo R in eodem PTE 14 intellegeremus nisi om. R 15 praesumeretur PTb praesumitur Re liaud scio an locus iam Bened. suspectus mea interpunctione sanatus sit enim VRe autem PTb 16 solum RE solas PT 18 consuluit VTb consulit RPe 22 nisi RTE supr. scr. P toto in anno RTE in toto = = anno P 28 in similitudine R. )

Ac de quindecim quidem gradibus et superscriptione cantici iam in exordio psalmorum tum, cum sermo de numeris et de superscriptionibus incidit, aliqua tractauimus, ex duobus scilicet numeris hebdomade et ogdoade, quorum unus ob sabbatum legis sit, alius ob accedentem ad sabbatum [*]( 1 Matth. V, 17. 4 Rom. X, 4. 6 Ps. CIX, 4. 12 Esai. I, 16 sq. ) [*]( 6 propheta aeternum RTE propheta in aeternum T 6 sacerdos di in R 7 melchisedeho P ingressus RTE ex egressus P 8 ille PTE om. R 9 nos quoque RPTe et nos quoque b excitauit et collocanit Kf E excitabit et collocabit P 11 posset RE possit PT per esaiam (isaiam T) ita RPT sed per Esaiam ita ait E 12 mundi PTE cf. Sabatier II, 518 & mundi R 17 hii T ex hi R 18 princeps RTE ex principes P 20 transcindit Pl terreni PTE terrenis R sacer- -dotis fTJBsacerdotiis R 25 cf. p. 14, 2 26 ebdomadae RPT ogdoadae RTa 27 uerba legis sit alius ob accedentem ad sabbatum bix scripsit G. ) [*]( 35* )

Plures autem sunt, qui in his psalmis solam captiuitatem populi, qua in Babylonia septuaginta annis detentus est, existiment prophetatam, sed et reditum populi eiusdem cum restauratione ciuitatis amissae. quibus non calumniamur. neque enim ambigitur prophetam ea, quse impietati huius populi inminerent, scire potuisse. sed quam captiuitatem populi et cuius ciuitatis sedificationem propheta commemoret, ipsi psalmi nobis auctores erunt, qui ita c“pti sunt: [*]( 5 Phil. III, 20. ) [*]( 1 sit euangeliorum, hunc seripsi; in euangeliorum hunc G euangeliorum sic hunc V (sic hunc in ras.) euangeliorum eit hunc RT 2 per quae HPT perque G canticum Pe canticorum IlTe cf. lin. 6 3 conscendimus a GP1 conscendimus T conscendentibus R 4 non G 5 paulum (iRe apostolum PTb caelis ex caeles T 6 hos RPTE (in R a partim in ras.) hos ergo V hoc G gradus RPTE graduus V canticum G canticuum P1 cantici V cantici ex canticis R canticorum JAT E cf. Stud. 1886 p. 340 quos RPTE ex quas corr. m. 2 V scandere RITb **ander G* ascendere Ve 7 sancta RPTE cincta (?) G om. V 8 itineris ex iteneris I' 9 graduum om. R 12 per singulorum GR per singulos PTE 15 his GPTE om. R solum G 16 in babyloniam G in babilonia = P 17 profetatum G 18 quibus non GRPT quibus nuncnon E 19 propheta R 21 ciuitatis GPTE om. R 22 nobis supr. add. P ante erunt eras. sunt in uers. exeunte R cepti sunt R coeperunt FT. )

Ad te, domine, cum tribularer clamaui, et exaudisti me. propheticus sermo, lieet communi usu humani sermonis utatur, tamen non eandem, quae communi sensui adiacet, significantiam continet. namque quamuis, prout possemus intellegere, rerum cselestium enuntiationem temperaret, uirtutem tamen significantise suae moderata licet uerborum electione seruauit. c“pit enim ita: ad te, domine, cum tribularer clamaui, et exaudisti me. de consuetudine forte et pro humani sensus affectione clamor hic ad deum prophetse existimabitur, ut promiscuus hic dolor sit, ob quem etiam cum uociferatione deum precetur, quia multos aut periculi metus mortisque terror, aut damni anxietas ac pecuniae dolor, aut orbitatis telum dolorumque uulnera ad deum uccem efferre conpellunt; tamquam non omnia eorum, quse? accidunt, bonis spebus aptissima sint. apostolus dissolui et cum Christo esse sibi melius esse testatur, curam pecuniae radicem totius malitise condemnat, et flendos potius uiuos euangelia dixerunt: et quid contra haec fidei nostrae propcsito firmato loci aduersus nos saeculo relinquetur, cum Christi consortium mors adquirat, inopia pecuniae praestet inopiam peccati, nostrorum abscessio spei communis sit accelerata properatio?