Tractatus super psalmos

Habet hanc apostolus , non et legitimae : de uirginibus autem praeceptum domini non habeo, consilium autem do. aut cum gloriam uiduitatis et continentiam laudat, non inhibet iam potestatem nubendi, sed meritum caelibatus praedicat. ultra legem instituit et ultra praeceptum adhortatur, uoluntaria legitimis anteponens. et rursum ait: numquid non habemus potestatem manducandi et bibendi? numquid non mulieres circumducendi, ceteri apostoli et fratres domini et Cephas? aut ego et non habemus potestatem non operandi? sed non utimur hac potestate. potestas in licito est, cum lex infidelitati nostrae parcens nos grauibus non onerat. at uero uoluntatis professio ei incremento fidei est, cum in his, quae moderata lex nobis est, nosmetipsos deuotionis studio continemus.

Haec igitur uoluntaria, ut deo sint placita, propheta orat, quia illa, quae ex praescripto legis gerantur, ipsa seruitii sui necessitate peraguntur. causam autem semper [*](2 II Reg. 18, 5. 9 I Cor. 7, 25. 14 I Cor. 9, 4 sq. ) [*]( 1 ablalon C absolon p et sic infr., ubi etiam in R absalon . 2 dauit V 3 ille R 4 set V ' 6 uolantariam I71 8 hanc add. m. 2 V noluniariae ex uoluntariam m. 2 V 9 consuetudinis V 11 inhibet iS scripsi inhibita VRe inhibet Cp(A)b 19 potestate VRe merito .C caelibeatuB V praedicator VCe 17 fratres (om. et) V cefas C caefaa V 19 non operandi VR (οὐϰ ἔχομεν ἐξ̉ονϭἰαν TOV μἠ ἐϱγάζεϭθαι) operandi C heo operandi p hoc operandi E hac om. RCp(A) 20 poteitas ex potestate m. 2 V in licita R in licita ex in locita m. 2 V ob illicita p( A) an nobis licita? 21 honerat Rlp ad uero ex ad m. 2 V 25 geruntur V generant' C ipse seruitio V. ) [*]( 81* )

Totum autem se propheta secundum sacramenti sui constitutionem deo dedit. humiliatus est , uoluntaria oris eius placentia sunt: nunc eius anima in dei manibus semper est et legis dei non obliuiscitur dicens: anima mea in manibus tuis semper: et legem tuam non sum oblitus. totum, quod uiuit, deo uiuit. omnis eius sensus et spiritus in deo est; nullum tempus admittitur, quo legis possit obliuio. in omnibus operibus et cogitationibus deus cogitatur. lex in memoria est, in dei manibus semper anima uiuentis est.'

Scit, quam sibi istud utile sit, scit, quam sit necessarium se manibus dei gestis atque operibus suis et per memoriam legis inserere. ait enim: posuerunt laqueum mihi: et de mandatis tuis non erraui. scit in hac saeculi silua plures laqueos extendi, plures captiones parari. sermo, cogitatio, opus nostrum semper adiacentes habent laqueos, cum interdum occurrit causa irae, doloris adfectio, querellae necessitas, malae cupiditatis occasio. haec diabolus angelique eius, ab initio transgressores et ab exordio peccatores, laqueos semper extendunt. sed cuius in manibus [*](1 depraecationis VR uoluntarie V1 ut om. R 8 agit er agit enim m. 2 V ait C 5 illut V 6 noBse om. V 7 postulat V 9 est add. m. 2 V uoluntariae V 10 placenti sunt V tunc eius p tone eni C 18 omnis eni C 14 spiritus d5 est V qd subrepere C 15 in omnibus suis operibus pb 16 anima uiuentis semper est Cpb 18 soit esse qua corr. m. 2 V scit etiam quam b istut add. m. 2 V scit om. V 19 dei om. C gestum adque V legis adque R 510 posuerunt peccatores laqueum mihi pE 21 et om. V tuis = = non R 22 laqueos extendi plnres om. V 25 quaerellae VR querelae CpE cupidatis p haec VRC hos E nos p 96 transgressioreat ab r 27 laqueos extendit semper extendunt V sed om. V. )

Non enim iniuste tenduntur retia auibus. in caelestem scientiam homo eruditus es; quid tibi cum terrenis operibus et gestis est? auis effectus es; cur non in elemento moraris? uolucres enim caeli nuncupantur; non iniuste ergo illis in possessione terrenae habitationis sunt. saeculo ; quid tibi cum saeculi rebus? quid quereris captus in saeculo? quid quereris iniuriam laquei in regione non tua ? dic potius et utere ipse tu uoce dicentis ista: quis dabit mihi pinnas sicut columbae? et uolabo et requiescam. natura auium est, ut non, cum uoleut, requiescant: tu autem iam factus columba uolando requiescis, id est in caelestem te sedem et cognitionem a laqueis terrenis uolatu fidelis animae ecferendo.

Dehinc sequitur: hereditaui testimonia tua in ; quia exultatio cordis mei sunt. heres secundum humanam consuetudinem omnia eius obtinet, cuius et heres est. sed humanas hereditates dedignatur propheta: testimonia dei hereditauit. gratum ipsi, si dei fiat ipse testis, quia exultatio cordis sui sit, si de deo inter persecutionum bella testetur. sic et meminimus his testimoniis apostolos gratulatos, cum exeuntes de consessu persecutorum sunt propter dei nomen dignos se iniuriis iudicatos. testimonia ergo eius exultatio [*](4 Ps. CXXin, 7. 5 Pa. XC, 3. 7 Prov. I, 17 (LXX). 14 Ps. LIV, 7. ) [*]( 3 aberrabit b dfim Cp euolauit V1 4 alio E 5 per om. C 7 iniostae R inste C tendentur Cl 8 eruditus est V qui tibi C opibus V 9 gestis es C auis effectus (om. es)' V qur non in (non i in ras.) R cur in non V 11 in possessionae R in passione V 12 captus in saecmlo quid quereris om. Cp quaereris VR 14 ita Vpl 15 pennas RCp 16 ut cum n5 uolent V 17bolando V1 18 te om. C terrens V 19 et ferendo V efferendo RCpE 21 ezultio V1 baerens secundum V maeres secundum C 23 propheta qui testimonia E 25 si de deo scripsi cf. p. 486, 2 et Stud. 1889 p. 323 si se deo VRC si se dei pE. )

Ac ne, quod a multis dici saepe solet, rationis aliquam habeat auctoritatem, cum adserunt proprium dei munus esse, ut quis in dei rebus atque operibus uersetur, excusantes infidelitatem suam, quod cessante erga se dei uoluntate maneant infideles: est quidem in fide manendi a deo munus, sed incipiendi a nobis origo est. et uoluntas nostra hoc proprium ex se debet, ut uelit: deus incipienti incrementum dabit, quia consummationem per se infirmitas nostra non obtinet, tamen adipiscendae consummationis est ex initio uoluntatis. : declinaui cor meum ad faciendas iustificationes tuas in propter retributionem. cor suum ipse declinat et ex humanae peccatis in dei . natura quidem [*]( 8 I Tim. 5, 21. ) [*]( 1 eorum add. m. 2 V dicet inter V 2 di id est — illa di testimonia in marg. infer. add. m. 2 V 8 cum exsultationem r 4 acquisita pE 5 legem sub testibus statuit p lo adque — arguit cae add. m. 2 V 6 eseias V Esaias — terra om. p 7 pditor C 8 dfio et u xpo lhs V 9 ecce ergo C testimoniis V1 10 et in his testata orn. V add. m. 2 p 11 sed in totum e 12 est add. m. 2 V humantl C 15 ac nec C 19 set incipienda nobis V 20 ut uoluntas V exedebet (' ex se habere debet E 21 ut ue = let C et uellit V qua V 23 consummationis ex consummatione m. 2 V. )

Praecepti euangelici doctrina ea est, ut inimicos diligagamus et non solum amantibus nos amorem, sed etiam his, qui nos oderint, debeamus. ergo haec prophetae professio aduersari uidetur dominicis mandatis, ut, cum amor nobis inimicorum imperetur, ille, quod iniquos oderit, tamquam bonum opus praeferat.

Sed huius ipsius dicti ratio ex ipsis euangeliis noscenda est. nam dominus, qui inimicos diligi iussit et maledicentes patrem aut matrem reos mortis esse constituit, rursum alio in loco praecepit dicens: si quis uenit ad me et non oderit patrem suum et matrem suam et uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc etiam et animam suam, non potest meus discipulus esse. ergo haec uidentur [*](29 Luc. XIV, 26. ) [*]( 1 et om. R 3 tempore — uitae suae in marg. infer. add. C 5 aoilicA (ca in ras.) R se ad fidei meritum V 6 in om. R 7 asceuderunt pe 8 diligent V cui e gloria p 9 nunc (oni. et) et semper V et in saecula saeculorum E et in omnia saeoula saeculorum V Explicit littera quarta decima incipit littera quinta decima feliciter r Finit R Finit litt. XlIII inc. Samech lit. XV Cp 10 samh V 13 praeceptum euangelicae doctrinae est ('p ut om. C 14 amorem reddam' sed p hoe qui nos oderint diligamus Cp 17 tamquam ex tam m. 2 V 18 post praeferat E add.: dicens: Iniquos odio habui 19 euuangeliis V 20 diligit iussit V et om. V 21 morti esse V esse mortis Cpb 93 et matrem suam om. R suam om. CpE aut uxorem aut filios aut fratres R 25 uidStur sibi contraria V. )

Verum nihil a deo durum, nihil impium, nihil contrarium anterioribus praeceptis iubetur. irasci autem haec carissima nobis nomina, pater scilicet ac mater et uxor et filii non possunt, quod eos praecipimur odisse, cum animam ipsam nostram odisse iubeamur. scit enim esse dominus plures tam inconsulti amoris, ut, cum persistere in martyrii gloria filios suos uideant, ut tempori cedant, rogent; ut sententiam mutent, precentur et pietatis erga eos utantur adfectu, cum anus mater et pater senex miserabiles canos filio in ipso martyrii certamine cum inuidia uoluntatis eius ostendat, hinc et uxor adsit filiorum ambitiosa comitatu, oret, ut potius sibi illisque uiuat, hinc fratres et sorores blandis nominum suorum familiaritatibus deprecentur, ipsa quoque anima inlecebris iam pridem capta uiuendi tacitis quibusdam consiliis ad coniuentiam inrepat. hoc igitur in tempore odisse nos patrem, matrem, uxorem, filios, fratres, sorores et ipsam quoque animam dominus praecepit. nam hunc eundem sermonem ita clausit, post odium uniuersorum dicens: et si quis non portat crucem suam et uenit post me, non [*]( 24 Luo. XIV, 27. ) [*]( 2 ipse ex se ipse m. 2 V 4 et sorores om. VR 5 praeceptum ex praecepto corr. m. 2 V 6 religionis ex religionis religionis m. 2 V 7 nihil ex nil m. 2 V 9 pater ex parte corr. m. 2 V aui mater R 10 eos add. m. 2 V cum animam — odisse om. V 12 inffeulati C resistere R 14 praecentur VR et inpie pietatis ex et inpie tinpieatia V et impiae — = (eras. 2 litt.) pietatis R inutantur V anus pater et mater V 15 miserabiles ex miserabilis m. 2 R mirabiles C in om. V 17 ut om. Cp 18 illisque ex illeque m. 2 V 19 depraecentur VR 20 conion uentiS V (cf. Brambach p. 303) ciuentia p conibentiam RC 22 matrem add. m. 2 V ipsam ex ipsa m. 2 V 28 praecaepit R huno ex haec m. 2 V 24 uerba et si quis non portat — uidetur dicens p. 489, 7 om. Cp 25 pos me V fort. recte, cf. p. 391, 16 et Stolz L. p. 316. )

Itaque nunc propheta nihil contrarium praeceptis, quibus amare inimicos iubemur, locutus uidetur dicens: iniquos odiui. non enim inimicos suos odit, sed iniquos, id est transgressores legis. propriore istud uerbo graecitas nuncupat dicens, id est extra legem agentes. sed qui legis odit, non potest non id amare, quod odit esse neglectum; et ideo ait: et legem tuam dilexi. conuenit autem, ut, qui legem amat, eos oderit, qui legis inimici sunt.

Dehinc sequitur: adiutor et susceptor meus es to, et in uerbum tuum spero. magno nobis auxilio dei opus est in tanto atque adsiduo saeculi istius proelio. non enim nobis secundum apostolum pugna est aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus potestates et mundi potentes harum tenebrarum, aduersus spiritales nequitias in . hos ergo hostes habemus, aduersum hos adiutor deus precandus est, ut nos in suam recipiat. sed non tam timoris haec precatio debet esse quam meriti. timor enim ex trepidatione condicionis est, propheta autem in uerbo dei sperat. spes non res praesentes obtinet, sed futuras. sperat ergo, quae uerbo [*](17 Ephes. VI, 12. ) [*]( 8 deum E 4 conantur E 6 euuangelicia V 8 odiui VCp cf. Roensch It. u. Vulg. p. 282, Neue Formenl * 11, 617 odio habui RE o i odit VRe dicit Cpb 9 proprire corr. m.1 R rPpore p priore C istud uerbum C sensu elocuta e istud uerbil peA) 10 nuncupat om. Cp(A) ITAPANOMOYC V TAPANOMOYC R om. Cp (p lacunam habet post dicens) 13 ut quia CpE et qui V legis ex legem m. 2 V 16 in uerbo tuo p dei auzilio pb 17 adque VR 19 et mundi — adueraus in mtrg. infer. add. C 21 hos ex hoc m. 2 V 92 aduersus hos E praecandus VR pstandus C 25 spes non — futuras om. R 26 futuras ex futurus m. 2 V. )

Sed propheta multa in se esse meminit, quae spei suae conentur obsistere; et ideo subiecit: declinate a me maligni; et scrutabor mandata dei mei. doctrinae caelestis ratio admonet, ut dictum hoc referendum ad personam , quibus insit malignitas, existimetur. propheta enim, qui gentes docet, qui uerbum dei praedicat, iubet, uti a se uniuersi maligni declinent, quia congregatio sancta ad malitiae operarios sit indigna. et nescio quem possit excipere. omnibus enim per naturae demutabilis uoluntatem malitia adiacet, ipsisque apostolis uerbo licet iam fidei emundatis atque sanctis non abesse tamen malitiam per condicionem communis nobis originis docuit dominus dicens: s i ergo uos, cum sitis mali, nostis data bona dare filiis uestris. autem est, et malos amare et bonos ad bonitatem docere secundum eum. qui uniuersos ad se potius inuitat dicens: uenite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam. sed scit propheta plures malignitates in occulto humani cordis esse. secundum enim domini dictum de intus , caedes, , fornicationes, furta. falsitates, blasphemiae. enim sunt, quae communem hominem faciunt. huiusmodi igitur, [*](19 Matth. Vn, 11. 22 Ibid. XI, 28. 25 Ibid. XV, 19 aq. ) [*]( .1 propheticis dictis p 2 retributionis fidem R 4 aliter ut V 6 habiturum Ce habitauerint C habuerit e 8 ae om. V spei suae ex spei esse suae m. 2 V 9 continentur VR 13 ut VCp a ae uninersi ex a se uniuerBi a se m.2 V 14 sêå ex BCO m. 3 R sSto V sanctorum Cpb 16 malitia om. VR 17 adque VR 19 diis stipr. add. p, om. VRC 20 bona data CpE bona V 23 honerati p 26 moech SH e C furnicationes V 27 blasfemiae ex balaefemiae m. 2 Jx blasfemiae R 28 cummunem C hominem om. V. )