Epistulae

Et quidem apud antecessores nostros quidam de episcopis istic in prouincia nostra dandam pacem moechis non putauerunt et in totum paenitentiae locum contra adulteria cluserunt. non tamen [*](1 quemq. redicmit C\' in] enim exp. C partibus CQB 2 atabimus LP faueamnB BQ peremat ClL somiaoimeJB S sacerdotes B leuitas ex leuites L, leuuites P 5 rapiamus B 6 hunc] ut BCRv reseruamus LP, reseruemus BCQv, Beruemus R 7 aut om. CR uirtutes Q minus C 8 aut corr. in ad C sit] sunt B 9 manet et B 10 toto corde B dum Q, dno B, deo BI, in dm P 11 moecis B 14 peccata om. L 16 adulteriora B 16 uigore L 17 aliud a. g. peruenire om. L aliud missum ex illa aut missum C 18 carcere BLP 19 peccato B - 20 diu igne] diuine 4 codd. unde diutine coni. Oxon. 21 die BLPRV, diem CQv 23 quidam nostros qui pacem (intenn. om.) B apud om. R quidam de ... p. 639,7 redditurus exh. August. Epist. XCIII41 nostri B 24 nostra om. Q moecis R 25 clauserunt v )

Miror autem quosdam sic obstinatos esse ut dandam non putent lapsis paenitentiam aut paenitentibus existiment ueniam denegandam, cum scriptum sit: memento unde cecideris et age paenitentiam et fac priora opera. quod utique ei dicitur quem constet cecidisse et quem Dominus hortatur per opera rursus exurgere, quia scriptum est: eleemosyna a morte liberat, et non utique ab illa morte quam semel Christi sanguis extinxit et a qua aqua nos salutaris baptismi et redemptoris nostri gratia liberauit, sed ab ea quae per delicta postmodum serpit. alio item loco paenitentiae tempus datur et paenitentiam non agenti Dominus comminatur, habeo, inquit, aduersus te multa, quod uxorem tuam Iezabel quae se dicit propheten sinis docere et seducere seruos meos, fornicari et manducare de sacrificio, et dedi illi tempus ut paenitentiam ageret, et paeniteri non uult a fornicatione. ecce mitto eam in lectum et qui cum [*]( 10 Apoc. 2, 5. 13 Tob. 4, 10. 18 Apoc. 2, 20-22. ) [*]( 9 1 a] ad B episcoporum B, coetu episcoporum Q aut a M (a om. Q) 2 unitate M (unitatem Q) 3 ut] et C quia] qui B datur quia non B de om. B, ab ex ad C 4 ecclesiae 01 separetur L uinculum B perseuerante] separante B 6 episcopatus Q (episcopus M) ratione B 12 constat O\'Rv per opera] propera L 13 quia] quoniam CM elemosina PQ, elimosina C 14 et om. B anguinis Cl 15 eitinciit Q, extinguit C aqua addidi, om. BCLPQRv 16 gratiae liberabit B sed et v 17 et om. B 18 comminabitur C\' abeo P, om. R inquid PQ, quid B aduersum BQ 19 quod] quia C tuam] permisisti C zezabel BQG1, zabel 01 , se om.L dici B prophetin L, prophetissam BQ 20 sinit exp. C, om. Q, et non sinit P 21 sacrificiis Qv dedit B 22 paenitere LQIV (peniteri Q*, paenetiri M) non uult] noluit CB 23 fornicatione sua v lecto P, lectom Ql (lectum Q\'М) )

Dominus quoque in euangelio pietatem Dei patris ostendens ait: quis est ex uobis homo quem si petierit filius [*]( 4 Luc. 15, 7. 8 Sap. 1, 13. 11 IoeL 2, 12. 13. 21 Ps. 88, 33. 34. 25 Matth. 7, 9-11. ) [*]( 1 maxima tribulatione BP 2 geaserit BClLPB quod] quos v utique dns C 3 dominus noster B 5 caelum P1 super unum CV, super uno Rv peccatorem BCLPQV 6 agentam BClPQBV et nouem C iustos BBV 7 paenitentiam B 8 dns BCl laetatur] delectatur v 11 redire] uenire Q nunc] haec add. CB 12 uester) uenite B conuertimini B, reuertimi L 13 et ieiunio] in ieiunio CB sed C in s. l. 14 scindite CB 15 uestra om. PQ et om. B conuertimini B 16 quia] quoniam CB et multae] multae Q 17 flectat] suum uertat B 18 malitias BLQB, iniurias V inrogatas BV, inrogatus B 19 dnTB 23 dispergam CBv 24 euangelio sno Qv dei om. B ostendit 01 )

Qvoa nero ad Nouatiani persanam pertinet, frater carissime, de quo desiderasti tibi seribi quam haeresim introduxisset, scias nos primo in loco nec curiosos esse debere quid ille doceat, cum foris doceat. quisque ille est et qualiscumque est, christianus non est qui in Christi ecclesia non est. iactet se licet et philosophiam uel eloquentiam suam superbis uocibus praedicet, qui nec fraternam caritatem nec ecclesiasticam unitatem tenuit etiam quod prius fuerat amisit nisi si episcopus tibi uidetur qui episcopo in ecclesia a sedecim coepiscopis facto adulter adque extraneus episcopus fieri a desertoribus per ambitum nititur, et cum sit a Christo una ecclesia per totum mundum in multa membra diuisa, item episcopatus unus episcoporum multorum concordi numerositate diffusus, ille post Dei traditionem, post conexam et ubique coniunctam catholicae ecclesiae unitatem humanam conetur ecclesiam facere et per plurimas ciuitates nouos apostolos suos mittat, ut quaedam recentia institutionis suae fundamenta constituat, cumque iam pridem per omnes prouincias et per urbes singulas ordinati sint episcopi in aetate antiqui, in fide integri, in pressura probati, in persecutione proscripti, ille super eos creare alios pseudoepiscopos audeat: quasi possit aut totum orbem noui conatus obstinatione peragrare aut ecclesiastici corporis conpaginem discordiae suae seminatione rescindere, nesciens [*]( 1 urgenti C, urguenteB B 3 nouatianum C kmi M (k. Q) 4 deeideras B scribsi B 6 cum f. doceat om. V 6 quisquis v non ex noa C 7 et] ai B 9 ecclesiae ex ecclosiam 0 etiam] et CB 10 si om. CL1 R Q (exh. M) episcopos Q tibi ... eoepiscopis om. C 11 coepiscopis] episcopis Q factu Q (factus M), factos C adulter atque eztraneus] adulterat quae ejtrarius B 12 fieret Q (fieri in fieret corr. M m. 1) et] ut maiim 14 concordia B 16 coniunctam] coniectam B humanam] unam B h eras. 17 suos apostolos Q 18 imittat 01 recentia] licentia B 19 orbes] uerbis B 20 ordinatione B sunt CLL 21 conscripti B 22 posit Q toto orbe C 23 noui om. B peragare corr. in peragere C aut] ut Q (aut M) 24 compagine B suae om. B nescena Q (nesciens M), nec sciens C sed sciens eras. )

Tunc deinde quantus adrogantiae twqior est, quajita humilitatis et lenitatis obliuio, adrogantiae suae quanta iactatio, ut quis aut audeat aut facere posse se credat quod nec apostolis concessit Dominus, at zizania a frumento putet se posse discernere ant quasi ipsi palam ferre et aream purgare concessum sit, paleas conetur a tritico separare, cumque apostolus dicat: in domo autem magna non solum uasa aurea sunt et argentea, sed et lignea et fictilia, aurea et argentea uasa uideatur eligere, lignea uero et fictilia contemnere abicere damnare, quando non nisi die Domini uasa lignea diuini ardoris incendio [*]( 7 Eph. 4, 2. 3. 19 II Tim. 2, .20. ) [*]( 1 schisaaticus C Beuper om. B initia sua (JR 4 posse BCQB a om. B 5 unitatem B desciscere Q, desisteret P, discederet B, discesserit C quanto 01 moneat CR 6 se medipsos B sustineanras om. Q (exh, M) quam] quando B 8 dilectione] dignatione B 9 coninnctionem BQ I qui... pacis otn. C 11 a om. BCR episcopis 01 18 pacem] habere add. B 14 tum v quantus ... p. 644,1 frangantai exh. August. de baptismo contra Donat. IV 18 timor C humilitas B 16 et arrogantiae Aug. 16 qui C* aut audeat] audeat Aug. se posse v se credat] secreta M (se credat Q) 17 zesania B se putet Q posse L s. I. m. 2 18 aut] nt B paleam C et L ex palam m. 2 sit ex est Cm. 2 20 sunt uasa aurea Aug. 21 linea L, lignea uero C aurea ... fictilia om. C uideretur M\' (uideatur M\'Q) 22 abigere B, et abicere et Aug. 23 in die BV Aug. a dinini B\', a diuina 01 ) [*]( 41* )

Aut si se cordis et renis scmtatorem constituit et iudicem, per omnia aequaliter iudicet et cum sciat scriptum esse: eccesanus factus es, iam noli peccare, ne quid tibi deterius fiat, fraudatores et moechos a latere adque a comitatu suo separet, quando multo et grauior et peior sit moechi quam libellatici causa, cum hic necessitate, ille uoluntate peccauerit, hic existimans sibi satis esse quod non sacrificarit errore deceptus sit, ille matrimonii expugnator alieni uel lupanar ingressus ad cloacam et caenosam uoraginem uulgi sanctificatum corpus et Dei templum detestabili conluuione uiolauerit, sicut apostolus dicit: omne peccatum quodcumque fecerit homo, extra corpus est: qui autem moechatur, in corpus suum peccat. quibus tamen et ipsis paenitentia conceditur et lamentandi ac satisfaciendi spes relinquitur secundum ipsum apostolum dicentem: timeo ne forte ueniens ad uos lugeam multos ex his qui ante peccauerunt et non egerunt paenitentiam de inmunditiis quas fecerunt et fornicationibus et libidinibus.

Nec sibi in hoc noui haeretici blandiantur quod se dicant idololatris non communicare, quando sint apud illos et adulteri et fraudatores qui teneantur idololatriae crimine secundum [*]( 4 Io. 5, 14. 13 I Cor. 6, 18. 17 II Cor. 12, 20. 21. ) [*]( 1 confrangantur B 4 qua aequaliter Q, quae qualiter BM esse om. B 5 es] est C 6 a latere] altctere C adque a] aequa C 7 separat B, sepa∗∗ret Q (separaret M) multa Va, mulo R et grauior] grauior Q maechia CQV, mihi B 9 existimat CQR quod] ut add. 8.1 C sacrificarit scripsi, sacrificari P, sacrificaret CLQBV, sacrificauit B errorem B, terrore P 10 matrimonio B expugnato B, eipugnator P, expugnatus C alieno B 11 cluacam C1R1 caenosum B, eccendum in adcendendum corr. Cm. 3 nnlgis C1 P et dei] si deus L 12 conlnbion Q 14 moechatur] fumi-. catur CR 15 penitentiam C, penitia B 18 luceam Lx iis Q 19 poenitentia R de] in BCQR 20 prius et om. C 21 nec ... p. 645,7 seruitus exh. Augustin. I. c. IV 7 noni in hoc Aug. se} ai B idolatriis BB 22 sit B et apud illos Aug. 23 idolatriae BCLQ, idolatria B secundum a. dicentem om. Aug. )

Adque o frustrandae fraternitatis inrisio. o mieerorum laAentatftium eadem deceptio, e haereticae institutionis inefficax et uana traditio hortari ad satisfactionis paenitentiam et subtrahere de satisfactione medicinam, dicere fratribus nostris: plange et lacrimas funde et diebus ac noctibus ingemesce et pro abluende et purgando delicto tao largiter et frequenter operare, sed. extra ecclesiam post omnia iØta morieris: quaecumque ad pacem pertinent facies, sed nullam pacem quam quaeris accipies.\' quis non statim pereat, quis non ipsa desperatione deficiat, quis non animum suum a proposito lamentationis auertat? operari tu putas rusticum posse, si dixeris: agrum peritia omni rusticitatis exerce, culturis diligenter insiste, sed nullam messem metes [nullam uindemiam premes], nullos oliueti tui fructus capies nulla de arboribus poma decerpes.\' uel si ei cui dominium et usum nauium suadeas dicas: \'materiam de excellentibus siluis mercare, frater, carinam praeualidis et electis roboribus intexe, [*](1 Dent. 24, 16. ) [*](1 eiit] perit R, erit et itdrom 0 3 legimus B 4 fractoQ satu et factionife E* 5 ortatur in ortatore et cofr. C 6 et OM. C ad om. BC* Q aegari BQ 8 atque oj a quo B, o exatq. C frnstraada fraternitas B o om. BB lamentium L, lametantium et amentbae v 9 oom. BCPJt haereticae om. C inefficat L t in ras. 11 medicinam] medicum C 1S ingemisce Bv M quamconq. 01 -16 pereatnr 01 ipea] ista B deficiatur 01 17 a] et a C anertator C tu om. B, tum C 18 rnsticitate B 19 cuitor excultoris C insistere B meaM metes nullam B, om. C 20 nullam uindemiam premes om. BLPQ nnllns BLP 21 poma om. C decerpiB Jj ei om. CQ cui om. B et] est Q 22 sua- des R, stradens Co et dicas PQ Bed Q et s. l. (et om. M) 23 carÎnam] kme nanem B erectis B intexere B, inex∗∗ JJ )

Praeclndere est adque abscidere iter doloris ac paenitendi uiam, ut cum in scripturis Dominus Deus reuertentibus ad se et paenitentibus blandiatur, nostra duritia et crudelitate, dum fructus paenitentiae intercipitur, paenitentia ipsa tollatur. quod si inuenimus a paenitentia agenda neminem debere prohiberi et deprecantibus adque exorantibus Domini misericordiam secundum quod ille misericors et pius est per sacerdotes eius pacem posse concedi, admittendus est plangentium gemitus et paenitentiae fructus dolentibus non negandus. et quia apud inferos confessio non est nec exomologesis illic fieri potest, qui ex toto corde paenituerint et rogauerint in ecclesiam debent interim suscipi et in ipsa Domino reseruari, qui ad ecclesiam suam uenturus de illis utique quos in ea intus inuenerit iudicabit. apostatae uero et desertores uel aduersarii et hostes et Christi ecclesiam dissipantes, , nec si occisi pro nomine foris fuerint, admitti secundum apostolum possunt ad ecclesiae pacem, quando nec spiritus nec ecclesiae tenuerunt unitatem.

Hasc interim, frater carissime, pauca de multis quantum potui breuiter decucurri, quibus et desiderio tuo satisfacerem et te magis ac magis collegii et corporis nostri societate coniungerem. si autem tibi ueniendi ad nos opportunitas et facultas fuerit, l [*]( 1 clauos B et nelis C 4 abscidere OLPQRV, abscide B, absctndere v 5 nt] et BQ in om. &QR* scriptoris omnibus Bv 7 tolletur C 8 a eorr. in ad C penitentiam agendam C 9 exoptantibus CB, exortaDtibus Q (ezorantibus M) misertcordia Q 10 et ex est C 12 negatur C quia] quoniam CB infernum dum C 13 qui] quia B corde] non add. L 14 interim] interins v suscipe L, suscipient 01 15 ipsam P domo M (dno Q) ad] ade B de] et de Q, est de B 16 quod C indicauit B 17 et hostes] hostis B dissipantis B 18 nomine] eius add. C 8. i. apostolorum L; inserit MQ : dicentem uenire non sed non om. Q 19 non possunt B ad] in CB 20 ecclesiam C; inserit L: ideo nec spenec ecclesiae tenuerint BC, tennerant L 21 frTkmT Q 22 brebiter B decurri C 23 collegio CQ (collegii M) societate BLPQY, societati CRv 24 oportunitas CLPQ )