Epistulae

Cyprian Saint, Bishop of Carthage

Cyprian. Saint. S. Thasci Caecili Cypriani Opera omnia, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 3.2). Hartel, Wilhelm von, editor. Vienna: Gerold, 1871.

CVPRIANVS CORNELIO FRATRI S.

Venerunt ad nos, frater carissime, missi a Nouatiano Maximus presbyter et Augendus diaconus et Machaeus quidam et Longinus. sed enim cum ex litteris quas secum ferebant et ei eorum sermone adque adseueratione Nouatianum episcopum factum conperissemus, inlicitae et contra ecclesiam catholicam factae ordinationis prauitate commoti a communicatione eos nostra statim cohibendos esse censuimus. et refutatis interim ac retusis quae obstinate ac pertinaciter adserere temptabant, tamen ego et collegae plurimi qui ad me conuenerant expectauimus aduentum collegarum nostrorum Caldoni et Fortunati quos ad te nuper et [*]( 1 satisfacere L sed satis s. I. m. 2, satis agere B detrectant BP in] ad v et Q 8. 1. m. 2, om. MQl infilicissimi Q eius] eris LI NP 2 pactioni N, pactionis LP 4 opto ... insistere om. LNP 5 et ... insistere om. B. — Ad (Explicit ad P) plebem de quinque presbyteris (sibi insidiantibus add. B) explicit (om. P) BLNPQ. — ) [*](Epist. XLlIlI. — Incipit ad Cornelium IIII L, Incipit ad eundem IIII. P, Incipit ad eundem \'VII. FR, Incipit ad eundem liber \'VII\' feliciter C, Incipit eiusdem \'VII\' MQ. — 9 frattres C 10 diaconis M (diaconus Q) maccheus CFQ, mattheus LP .. quidem CF 11 referebant CR ct om. Q 12 sermonem Q adseuerationom ClPQ, asseratione Bx 13 inlicite P, inlicita CB facte B, facta C 14 prauitatem moti F nostras R 15 prohibendos V censuisnus L et reputatis C, refutatis v retunsis LQ 16 obstinate ac] obstinatione L tamen F, iam LPQlM, nam CBQ1, iam et v ego DIn. F, ergo Gallandius bibl. u. p. pag. 333 et] e B 17 collegae mei Q, colligate 01 a me Q exspectabamus P 18 nostrorum om. B chaldoni LP, caldono 01 nuper etl nuper et ad CRv )

598

coepiscopos nostros qui ordinationi tuae adfuerant legatos miseramus, ut eis aduentantibus et rei gestae ueritatem reportantibus maiore auctoritate et elucida per eos probatione partis aduersae inprobitas frangeretur. superuenerunt uero Pompeius ac Stephanus collegae nostri, qui et ipsi quoque ad instruendos istinc nos manifesta secundum grauitatem ac fidem suam indicia ac testimonia protulerunt, ut nec necesse fuerit audiri ultra eos qui a Nouatiano uenerant missi.

Qui cum in statione inuidiosis quoque conuiciis et clamoribus turbulentis proruerent et flagitarent ut crimina quae se adferre ac probare dicebant publice a nobis et plebe cognoscerentur, grauitati nostrae negauimus conuenire, ut collegae nostri iam delecti et ordinati et laudabili multorum sententia conprobati uentilari ultra honorem maledica aemulantium uoce pateremur. et quia quibus refutati et conpressi sunt et inlicitis conatibus haeresim fecisse nudati sunt, in epistula congerere longum fuit, ex Primitiuo compresbytero nostro plenissime singula quando ad uos uenerit audietis.

[*]( 3 ) Ac ne eorum furens audacia umquam desisteret, hic quoque in schismatis partes Christi membra distrahere et catholicae ecclesiae corpus suum scindere ac laniare nituntur, ut ostiatim per multorum domos uel oppidatim per quasdam ciuitates [*]( 1 adfuerunt Ll legatos ex legatur C 2 ut] et C eis) cum eis CR aduetantibus R1, adaenientibus C et r. g. u. reportantibus om. CR reportantibus] repugnantibus F; fort. perpurgantibus 8 elncidata C, lucida LPQv partis adner || desinit F 4 ac] et Qv 5 struendos LPQR istic nos LPB, istos ex istic uos C 7 nee necesse] necesse non CR fuerat M (fuerit Q) audire C 9 in om. CQR olamoribus] clam Q, claris uocibus P 10 prouererent C ue s. I. 11 nobis ex n.is P et] et a CRQv 12 ut] et L 18 dilecti QB\', delicti L, electi C conprobati. Q, conprobatio CM 14 nentilandam v honorem LP, ore MQI, famam ore CRQ2v maledici MQI, maledico Ql, maledico et CRv aemulantium] mutalantium MQ sed in Q exp. pateremus C 15 a quibus P reputati LQ (refutati M) et om. CR concetibus 01 16 sint L epistolam Qv 17 priuitiuo R planissime C 18 uos] nos LQ 20 partem P, parte M (partes Q) et om. Q 21 ∗∗ corpus Q (et corpus M) corpus suum LQ, corpus unum C, unum corpus R, corpus Pv ^ 22 uel oppidatim om. Pl )

599

discurrentes obstinationis suae et erroris scissi sibi quaerant comites. quibus semel responsum dedimus nec mandare desistimus ut perniciosa dissensione et concertatione deposita inpietatem esse sciant matrem deserere et agnoscant adque intellegant episcopo semel facto et collegarum ac plebis testimonio et iudicio conprobato alium constitui nullo modo posse: proinde si pacifice sibi ac fideliter consuluisse, si se adsertores euangelii et Christi esse confitentur, prius ad ecclesiam reuertantur. opto te, frater carissime, semper bene ualere.

CVPRIANVS CORNELIO FRATRI S.

Quod seruis Dei et maxime sacerdotibus iustis et pacificis congruebat, frater carissime, miseramus nuper collegas nostros Caldonium et Fortunatum, ut non tantum persuasione litterarum nostrarum, sed praesentia sua et consilio omnium uestrum eniterentur quantum possent et elaborarent, ut ad catholicae ecclesiae unitatem scissi corporis membra conponerent et Christianae [*]( 1 scissi] scisais P, scbissi L, sui v; fori. schismatici, sed conf. pag. 604J4: corpus unum discissa aemolatione lacerari quaerebant P 2 sedimus M (dedimus Q), dabimus C a ex e corr. desistemus L 3 dissensione ex discen∗sione Q m. 2 (discessione M), dissentione C consertatione C 5 iudicio] in dei iudicio V 6 si om. CLPQ; fortasse pacifice si 7 consulunt v, consilunt ut C i corr. in u m. 2 si ex se C m. 2 et om. P\'v 8 reuerterentur ex reuertuntur Cm. 2 opto ... ualere om. OLMQ\'. — Explicat ∗IIII∗ L, Eiplicit ad Oornelium de episoopatu eius P, Ad Cornelium de episcopatu eiusdem epistola ∗VII∗ explicit MQ, Ad Cornelium \'VII\' explicit B, om. C. — ) [*]( Epist. XLV. — Incipit secunda L, Incipit ad eundem ∗II∗ P, Incipit ad eundem VI\' (feliciter qà. C) CFR, Incipit eiusdem ∗VI∗MQ∗ — 11 fratri cornelio C 13 caljdoni[um] F, calidonium Q 14 et om. R persuasionem Cl, per sua sponte LP ..uel litterartfm P 15 sua] tna P ueatrorum M (uestrum Q), uerum L eniteretur FI niterentur CB 16 quantum om. Ll posset F [elabojrare F, laborurent C, laboraret B ad] a J2 catholica R, catholicam Cv ecclesiam C1R1 17 conponeret F christiane FLP, christiana BlM (christiauae Q) )

600

caritatis uinculum copularent. sed quoniam diuersae partis obstinata et inflexibilis pertinacia non tantum radicis et matris sinum adque conplexum recusauit, sed etiam gliscente et in peius recrudescente discordia episcopum sibi constituit et contra sacramentum semel traditum diuinae dispositionis et catholicae unitatis adulterum et contrarium caput extra ecclesiam fecit, acceptis litteris tam tuis quam collegarum nostrorum, item aduentantibus bonis uiris et nobis carissimis collegis nostris Pompeio et Stephano, a quibus haec omnia nobis cum laetitia communi adseuerata sunt firmiter et probata, secundum quod diuinae traditionis et ecclesiasticae institutionis sanctitas pariter ac ueritas exigebat, litteras nostras ad te direximus. sed et per prouinciam nostram haec eadem collegis singulis in notitiam perferentes ab his quoque fratres cum litteris redigendos esse mandauimus.

Quamquam mens nostra et propositum iam tunc fratribus et plebi istic uniuersae manifestatum fuisset, quando litteris nuper ab utraque parte susceptis tuas litteras legimus et episcopatus tui ordinationem singulorum auribus intimauimus. honoris etiam communis memores et grauitatis sacerdotalis ac sanctitatis respectum tenentes ea quae ex diuerso in librum missum congesta fuerant acerbationibus criminosis respuimus, considerantes pariter et ponderantes quod in tanto fratrum religiosoque conuentu considentibus Dei sacerdotibus et altari posito et legi debeat et [*]( 1 uincnlo L2v copularet F 2 infelexibilis Q 3 recosabit Q glucentem ClQ, crescente F et in peius] in peius et L, in peins ut P crudescente P 4 episcoporum ClQ 5 diapensationis C 7 tuis] uis R 8 uiris ex utris C et om. Q carissimis] remissis C stefano F 9 nobis om. Vv laetitia] tristitia Oxon. asserta e 10 probata] quibus cognilis add. V . et om. F, et ad C 11 ac pariter Q 12 per om. P 13 eandem R, omnia C . collegis nostris FQ1 (nostris om. MQI) notiam L\' 14 redigendos FLPQV. dirigendos Rv, dirigendis C 15 alterum et om. F 16 istinc FQ, isticum P 17 episcopatus tui] sanctitatis tuae Y 19 grauitates Q, gratiae CR sacerdotales Q sanctitates Q, sanctitatis tuae Y 20 respectu F ex] e C 8. 1. missum) ad nos transmisBum v; fort. expungendum 21 acerbationis C1 respicuimus R pariter et ponderantes om. CR 22 quid fort. fratrom] numero add. v regioque B considentibus ex considerantibus C 23 et legi] neglegi C, nec legi Rv debeant CRtJ et audire Q, audiri P, nec audire Cl, nec audiri C2Rv )

601

audiri. neque enim facile promenda sunt et incaute ac temere publicanda quae discordioso stilo audientibus scandalum moueant et fratres, longe positos ac trans mare constitutos incerta opinione confundant. uiderint qui uel furori suo uel libidini seruientes et diuinae legis et sanctitatis inmemores uel iactitare interim gestiunt quae probare non possunt, et cum innocentiam destruere adque expugnare non ualeant, satis habent fama mendaci et falso rumore maculas inspergere. certe. quod praepositis ac sacerdotibus congruit danda opera est ut talia cum a quibusdam scribuntur per nos respuantur. ubi enim erit quod discimus ac docemus scriptum esse: contine linguam tuam a malo, et labia tua ne loquantur dolum? item alibi: os tuum abundauit malitia, et lingua tua conplectebatur insidias. sedens aduersus fratrem tuum detrahebas et aduersus filium matris tuae ponebas scandalum, item quod apostolus dicit: omnis sermo malus de ore uestro non procedat, sed bonus ad aedificationem fidei, ut det gratiam audientibus. porro haec fieri debere ostendimus, si quando talia quorundam calumniosa temeritate conscripta sunt, legi apud nos patimur. et idcirco, frater carissime, cum ad me talia aduersum te et conpresbyteri tecum [*]( 11 Ps. 33, 14. 12 Ps. 49, 19. 20. 16 Eph. 4, 29. ) [*]( 1 sunt] est R hac LQ 2 disc. stilo] discordiosis et R, discordia sint et C, diBcordioso stilo scripta v inoboedientibus CR 4 uel qui Q furore FLIPQ, furoris 01 libidine Q, libidinis Lx, liuori ex liuidere C m. 2 seuieptes C 5 et] ac CRv iactare CR 6 innocentia C1 7 adque om. L habet FLP famam CQ mendacii CFPQR falsorum ore LPQ, falsorum hore C 8 inpergere PQ, inspargere CR ac] et v ac sacerdotibus congruit om. R 9 opere C1 ut alia M (ut talia Q) a om. CR 10 respuentur Ll 11 edocemus F 12 dolum F, insidiose CPQR, insidiosa L 13 abundabit FL malitiam FPQ complectabatur R, conplectebantur C\'P 14 sedes Q 16 dicet Q omne 01 17 sed et Q 18 det] et R porro] propter C hac M (haec Q) 20 conscribti L at legi C sed ut g. I. nos] nos non CRv patitur FQ, patiamur CR fratres C 21 carissime om. C aduersum] de v et om. R conpraesbjteri CFLPQR (Nouatianum designat), compresbyteris v )

602

considentis scripta uenissent, clero et plebi legi praecepi quae religiosam simplicitatem sonabant nec ullis maledictorum et conuiciorum latratibus perstrepebant

Quod autem scripta collegarum nostrorum qui illic ordinationi tuae adfuerant desiderauimus, non ueteres mores obliti nouum aliquid quacrebamus nam satis est ut te episcopum factis litteris nuntiares, nisi esset M diucrso discrepans factio quae criminosis et calumniosis commentis suis collegarum pariter ac fratrum plurimorum turbaret mentes et corda confunderet cui rei sopiendae necessarium duximus at scribentium nobis uobis collegarum nostrorum firma et solida auctoritas pararetur : qui moribus ac uitae et disciplinae tuae condigna litterarum suarum testimonia praedicantes aemulis quoque.. rerum uel nouitate uel prauitate gaudentibus omnem ambigendi et discrepandi scrupulum sustulerunt. et secundum consilium nostrum salubri ratione libratum in hoc fluctu aestuantium fratrum mentes sincere ac firmiter tuum sacerdotium probauerunt. hoc enim uel maxime, frater, et laboramus et laborare debemus ut unitatem a Domino et per apostolos nobis successoribus traditam quantum possumus obtinere curemus et quod in nobis est balabundas et errantes oues, quas quorundam peruicax factio et haeretica temptatio a matre secernit, in ecclesia colligamus, illis solis foris [*](1 considentes C1FLQR, considentibus v clero et plebi legi praeeepi post perstrepebant l. 3 exh. v 2 ullus FQ, ullius C maledicorum LPQ, maledictionum C 3 1strantibus FQB perstrepebat F 5 adfuerunt F1 ueteris moris v 6 ut tu te CPQ2Mv, ut tote Q1 episcoporum LM (epileopam Q) fmetam v 7 nin] ne si L, si Cl esse LR factione R 8 et calumniosis om. CR cumme[ntis] F 9 eoidt] concordia L confundere Q 10 scribenti uni P, scribentium de CR inde om. CR 11 auctoritste CR panureatar CR, pvi- retur Q 12 et F, om. CLPQR taae] snae C taanun LP 14 scrupolum] consiliam add. B 15 nostrum] non LPQ rationem Q libntam P, liberatM CQR, libntas FL V 16 fructu est tasatam R, fluctauantium C 17 saoerdotiam tuum C 18 et Jab.] eJaboramas L, laboramus C unitate R a C s. l. m. 2, am R 20 obtinereJ ponere LP; forL fonere balabandas FPQV, baila- bundas L, palabundas CRv 21 perficax Q et] ex P a om. R 22 secerni F ecclesiam CRv colligamus... qui om. R )

603

remanentibus qui obstinatione sua uel furore supersederunt et ad nos redire noluerunt, discretionis et separationis a se factae et ecclesiae derelictae ipsi rationem Domino reddituri.

Quantum uero hic ad presbyterium quorundam et Felicissimi causam pertinet, quid hic actum sit ut scire posses, litteras ad te collegae nostri manu sua subscriptas miserunt, qui auditis eis quid senserint et quid pronuntiauerint ex eorum litteris disces. melius autem, frater, facies, si etiam exempla litterarum quae ad te legenda pro dilectione communi per Caldonium et Fortunatum collegas nostros proxime miseram, quae de eodem Felicissimo et de presbyteris isdem ad clerum istic, non et ad plebem scripseram, legi illic fratribus iubeas, quae et ordinationem et rationem rei gestae loquantur, ut tam istic quam illic circa omnia per nos fraternitas instruatur. exemplaria autem eadem nunc quoque per Mettium hypodiaconum a me missum et Nicephorum acoluthum transmisi. opto te, frater carissime, semper bene ualere. [*]( 1 in obstinatione Oo sua om. CR forore BQO CB superaederunt] perseuerauerunt CRv 2 discreciones et eeparationes Q factae eccleeiae QB (facta ecclesia M) 3 delictae Lx ipsa 01 ratione P 4 hinc B presbiterum C, presbyterorum RVv quornDdam) quendam C felkissimam C 5 hic P 8. I. m. 3 sit ut] sicut Q at te F 6 suscriptas P, scriptas V 7 quae senserintC n 8. Z. pronuntiauerit Cl 9 chacdonium LP, calcidonium C ci 8. I. 11 presbyteris spripsi, praesbytero F, praesbyterio CLPQBv isdem FLQ, eiusdem CPBv clerum istic] ecclesiastica corr. in ecclesiam C non et] non Q, nec non et PtJ, nostrum B, nostra C 12 illic] istic P iuueas F de ordinationem P, ordinem V ratione P 13 loquamur LP intic om. CB . per noa circa omnia CB 14 exempla CB eadem] earundem V 15 messium PQR, mertium C niceforum CFPQ acolitum CPQB 16 opto ... ualere Otn. CL in domino semper B. — Explicit ad Cornelium ∗II∗ P, om. L, Ad Comeliam eiplicit F, Ad Cornelium epistula (om. B) \'VI\' explicit QB, Explicit C. — )

604

CVPRIANVS MAXIMO ET NICOSTRATO ET CETERIS CONFESSORIBVS S.

Cum frequenter, carissimi, cognoueritis ex litteris meis quem et confessioni uestrae honorem et fraternitati conexae dilectionem meo sermone seruauerim, credatis quaeso et adquiescatis his litteris meis, quibus uobis et actui ac laudibus uestris et scribo et simpliciter ac fideliter consulo. grauat enim me adque contristat, intolerabilis perculsi et paene prostrati pectoris maestitia praestringit, cum uos illic conperissem contra Dei dispositionem, contra euangelicam legem, contra institutionis catholicae unitatem alium episcopum fieri consensisse, id est, quod nec fas est nec licet fieri, ecclesiam alteram institui, Christi membra discerpi, dominici gregis animum et corpus unum discissa aemulatione lacerari. quod quaeso ut in nobis saltem inlicitum istud fraternitatis nostrae discidium non perseueret, sed et confessionis uestrae et diuinae traditionis memores ad matrem reuertamini unde prodistis, unde ad confessionis gloriam cum eiusdem matris exultatione uenistis. [*]( Epist. XLVI. — Incipit ad Maximum et NicoBtratum (de unitate add. PQ) BFLPQ. — 4 post meis repetit cognoueritis B 5 fraternitatis F dilectionis F 6 meo sermone om. F, eoa sermone P et om. F 7 uobis et] uos et FLP, uos B; religiose fort. hac Q, et B 8 et fideliter FPQ, om. B 9 et intolerabilis Lv percolsi om. B, percussi Y et paene om. B, paene Fv rostrati F peccatoris M (pectoris Q) maestitia] maiestati B et praestringit P, perstringit JfQ* (praestringit Q\') 10 contra dei dispositionem om. F dei scripsi, ecclesiasticam v, om. BLPQY 11 institutionis] dispositionis B unitatis M, unitates Q\' 13 ecclesiam alteram LMPQI, alteram ecclesiam B, in ecclesiam alterum F, in ecclesiam alteram Q*, ecclesiam aliam v constitui v 14 animam F discessa FLP 15 quod] quos P obis Q, nobis BM saltim L, salutem Q1 (saltem. Q2M.) licitum in istum B 17 renertimini QI (reuertamini QXM) )

605