Institutiones

Et quia nos ad orationum canonicarum modum consequenter institutorum ordo prouexit., quarum pleniorem tractatum licet in conlationes seniorum reseruemus ibidem plenius digesturi, cum de earum qualitate seu iugitate uerbis eorum disserere coeperimus, necessarium tamen reor pro oportunitate loci ac narrationis ipsius, quoniam ita obtulit sese occasio, etiam in praesenti pauca praestringere, ut formantes interim exnrioris hominis motus et uelut quaedam nunc orationis fundamenta iacientes minore post haec labore, cum coeperimus de statu interioris hominis disputare, orationum quoque eius fastigia construamus:

illud ante omnia prouidentes, ut, si nos ab illa narratione, quam cupimus oportune deo uolente digerere, praeueniens uitae nostrae finis excluserit, uel initia uobis rei praesertim tam necessariae hoc opere relinquamus, quibus pro ardore desiderii totum tardum est, ut, dum nobis huius commorationis tribuuntur indutiae, saltim quasdam tantisper orationum lineas praesignemus, quibus hi uel maxime, qui in coenobiis commorantur, ualeant aliquatenus informari:

simul etiam prospicientes his, qui forsitan huic tantummodo occursuri libro ad illum peruenire non poterunt, ut instructione [*]( I 11] cf. Conl. VIIII.1. ) [*]( 1 fuisset Lx 2 colliget H1 3 VIIII H prouintia L uidemus L\' 4 clausura H clausola Ly concinnant IP 7 ac G2S2 haec Paria. 260 uero om. GS glorificationem GS 8 antifona. GS et Paris. 260 cf. III, 8, 4: antefonam Hl antifonam H2L terminare Paris. 260 9 X H 10 quorum G 11 conlatione GSL collatione II degesturi G1H2 12 de om. LI qualitatem seu iugitatetn LI deserere Hl 14 se obtulit H 15 perstringere Hv 17 minori HL7 20 coepimus L2 deregere H 24 saltem L1 25 hii H1L1 26 coenubiis H coebis L1 aliquatinus m 27 hiis Lx )

cum igitur praedictas sollemnitates, quas illi synaxis uocant, celebraturi conueniunt, tantum praebetur a cunctis silentium, ut, cum in unum tam numerosa fratrum multitudo conueniat, praeter illum, qui consurgens psalmum decantat in medio, nullus hominum penitus adesse credatur, ac praecipue cum consummatur oratio: in qua non sputus emittitur, non excreatio obstrepit, non tussis intersonat, non oscitatio somnolenta dissutis malis et hiantibus trahitur, nulli gemitus, nulla suspiria etiam adstantes inpeditura promuntur, non ulla uox absque sacerdotis precem concludentis auditur nisi forte haec, quae per excessum mentis claustra oris effugerit quaeque insensibiliter cordi obrepserit, inmoderato scilicet atque intolerabili spiritus feruore succenso, dum ea, Quae ignita mens in semet ipsa non praeualet continere, per ineffabilem quendam gemitum ex intimis pectoris sui conclauibus euaporare conatur.

illum uero, qui constitutus in tepore mentis cum clamore supplicat aut aliquid horum quae praediximus e faucibus suis emittit ac praecipue oscitationibus praeuenitur, dupliciter peccare pronuntiant, primo quod orationis suae reus sit, quod eam [*]( t I et quemadmodum G1HL et \'omnia ms.\' Cuyckii ut quemadmodum G2Sr 3 homines G1 4 hii GlHLI 5 cludere H opere cudere L deo H 6 coenubiorum Hx 7 abUbuntur H interioris homims H 8 anachoritarum H idque Lx 10 XI H sollempn L sinues H(v) 11 cumueDiuDt LI 12 iunumerosa Hv 14 medium H 16 ob- . ftripit H intersonant GI 17 disjtis H molis HLI hyaatibus LI trahitur labiis L 18 astantibus L1 non ulla G1SL: nonnulla G1 nulla Hv 19 sacerdotes LI praeoe L concludentes 01 21 subrepserit HLr sdque L1 intollerabili GH 23 ipaam L contenere W quemdam L1 25 tempore W teporem ex teporem L subplicat L 28 primum LI )

et idcirco dum adhuc feruet uelut e faucibus inimici uelociter rapienda eat, qui procul dubio, cum sit nobis semper infestus, tunc maxime adsistit infestior, cum contra. se offerre nos preces domino uelle peruiderit, cogitationibus seu diuersis umoribus excitatis abducere mentem nostram a supplicationis intentione festinans et per hoc eam tepefacere a coepto feruore contendens. quamobrem utilius censent breues quidem orationes sed creberrimas fieri: illud quidem ut frequentius deum deprecantes iugiter eidem cohaerere possimus, hoc uero ut insidiantis diaboli iacula, quae infligere nobis tunc praecipue cum oramus insistit, succincta breuitate uitemus.

Et idcirco ne psalmos quidem ipsos, quos in congregatione decantant, continuata student pronuntiatione concludere, sed eos pro numero uersuum duabus uel tribus intercisionibus cum orationum interiectione diuisos distinctim particulatimque consummant. non enim multitudine uersuum, sed mentis intellegentia delectantur, illud tota uirtute sectantes: psallam spiritu, psallam et mente.

ideoque utilius habent decem uersus cum rationabili adsignatione cantari, quam totum psalmum cum confusione mentis effundi, quae nonnumquam pro- nuntiantis festinatione generatur, dum residuorum psalmorum qui decantandi sunt modum numerumque considerans non distinctionem sensuum audientibus studet pandere, sed ad finem synaxeos properat peruenire. denique si quispiam iuniorum uel [*]( 23] I Cor. 14, 15. ) [*]( 4 nobis om. HL S ideo H 8 imfestior L\' 9 umoribus H hna moribus GL 11 a cepto G: a cepto SH2L2 aocepto HIL\' 13 dium Hr 14 diabuli HLt 15 tum H 16 succinta L 17 XU H 19 interciaionibus GSnc (cf. infra §. 2 psallentis progressio senioris interciditur plansu): intercessionibus SlHLIr incisionibus L1 22 tanta H 28 decim ueraM H1 25 cum om. Lx confussione Hx 26 generantur L2 29 sinaxeos SH )

illud quoque apud eos omni oDseruantia custoditur, ut in responsione alleluiae nullus dicatur psalmus nisi is, qui in titulo suo alleluiae inscriptione praenotatur. praedictum uero duodenarium psalmorum numerum ita diuidunt, ut, si duo fuerint fratres, senos psallant, si tres, quaternos, si quattuor, ternos. quo numero numquam minus in congregatione decantant, ac perinde, quantalibet multitudo conuenerit, numquam amplius psallunt in synaxi quam quattuor fratres.

Hunc sane canonicum quem praediximus duodenarium psalmorum numerum tali corporis quiete releuant, ut has easdem congregationum sollemnitates ex more celebrantes absque eo, qui dicturus in medium psalmos surrexerit, cuncti sedilibus humillimis insidentes a uoce psallentis omni cordis intentione dependeant. ita namque ieiuniis et operatione totius diei noctisque lassescunt, ut, nisi huiuscemodi refectione adiuuentur, ne hunc quidem numerum stantes explere praeualeant.

nullum etenim tempus ab operis exercitatione uacuum transire concedunt, quia non solum ea, quae diei splendor admittit, omni instantia manibus exercere contendunt, sed etiam illa operationum genera sollicita mente perquirunt, quae ne ipsius quidem noctis densissimae tenebrae ualeant inpedire, credentes se tanto M sublimiorem spiritalium contemplationum puritate mentis [*]( 2 coeperint L modom L1 excidere H1L1 4 cunctis G1 omnibus modis p 6 quia filH 7 incidit H 8 synaxios 01 sinaxeus H 10 alleluie GS Paris. 260: alleluia HL tytulo L1 11 alleluiae GS: alleluia HL 15 proindc v 16 paallant HL sinaxi G1H 17 XIII H 19 sollempn. L 20 resurrexit H1 cunctis Gl 21 uuedentea HLX a uoce GH: ad uocem Lc ab ore r 22 ieiuois L1 23 lassiscunt LI cuiusoemodi H 24 nec H implere p 25 concidunt S1 28 ne] neque H 30 puritatem Lv intuitu v )