De consolatione philosophiae
Boethius
Boethius. Theological Tractates. The Consolation of Philosophy. Stewart, Hugh Fraser and Rand, Edward Kennard, editors. Cambridge, MA, London: William Heinemann Ltd., Harvard University Press, 1918.
Anmiaduerto, inquam, idque, uti tu dicis, ita esse consentio. Sed in hac haerentium sibi serie causarum, estne ulla nostri arbitrii libertas an ipsos quoque humanorum motus animorum fatalis catena constringit? Est, inquit, neque enim fuerit ulla rationalis natura quin eidem libertas adsit arbitrii. Nam quod ratione uti naturaliter potest id habet iudicium quo quidque discernat; per se igitur fugienda optandaue dinoscit. Quod uero quis optandum esse iudicat petit; refugit uero quod aestimat esse fugiendum. Quare quibus in ipsis inest ratio, inest etiam uolendi nolendique libertas. Sed hanc non in omnibus aequam esse constituo. Nam supernis diuinisque substantiis et perspicax iudicium et incorrupta uoluntas et efficax optatorum praesto est potestas. Humanas uero animas liberiores quidem esse necesse est cum se in mentis diuinae speculatione conseruant, minus uero cum dilabuntur ad corpora, minusque etiam, cum terrenis artubus colligantur. Extrema uero est seruitus, cum uitiis deditae rationis propriae possessione ceciderunt. Nam ubi oculos a summae luce ueritatis ad inferiora et tenebrosa deiecerint, mox inscitiae nube caligant,
πάντ᾽ ἐφορᾶν καὶ πάντ᾽ ἐπακούειν[*]()- Puro clarum lumine Phoebum
- Melliflui canit oris Homerus:
- Qui tamen intima uiscera terrae
- Non ualet aut pelagi radiorum
- Infirma perrumpere luce.
- Haud sic magni conditor orbis;
- Huic ex alto cuncta tuenti
- Nulla terrae mole resistunt,
- Non nox atris nubibus obstat.
- Quae sint, quae fuerint ueniantque
- Vno mentis cernit in ictu;
- Quem, quia respicit omnia solus,
- Verum possis dicere solem.
Tum ego: En, inquam, difficilior rursus ambiguitate confundor. Quaenam, inquit, ista
Quidquid dicam, aut erit aut non.Quid etiam diuina prouidentia humana opinione praestiteris si uti homines incerta iudicat quorum est incertus euentus? Quod si apud illum rerum omnium certissimum fontem nihil incerti esse potest, certus eorum est euentus quae futura firmi ter ille praescierit. Quare nulla est humanis consiliis actionibusque libertas quas diuina mens sine falsitatis errore cuncta prospiciens ad unum alligat et constringit euentum. Quo semel recepto quantus occasus humanarum rerum consequatur liquet. Frustra enim bonis malisque praemia poenaeue proponuntur quae nullus meruit liber ac uoluntarius motus animorum. Idque omnium uidebitur iniquissimum quod nunc aequissimum iudicatur uel puniri improbos uel remunerari probos quos ad alterutrum non propria mittit uoluntas, sed futuri cogit certa necessitas. Nec uitia igitur nec uirtutes quidquam fuerint, sed omnium meritorum potius mixta atque indisereta confusio. Quoque nihil sceleratus excogitari potest,
- Quaenam discors foedera rerum
- Causa resoluit? Quis tanta deus
- Veris statuit bella duobus,
- Vt quae carptim singula constent
- Eadem nolint mixta iugari?
- An nulla est discordia ueris
- Semperque sibi certa cohaerent?
- Sed mens caecis obruta membris
- Nequit oppressi luminis igne
- Rerum tenues noscere nexus.
- Sed cur tanto flagrat amore
- Veri tectas reperire notas?
- Scitne quod appetit anxia nosse?
- Sed quis nota scire laborat?
p.382- At si nescit, quid caeca petit?
- Quis enim quidquam nescius optet
- Aut quis ualeat nescita sequi?
- Quoue inueniat, quisque repertam
- Queat ignarus noscere formam?
- An cum mentem cerneret altam.
- Pariter summam et singula norat?
- Nunc membrorum condita nube
- Non in totum est oblita sui
- Summamque tenet singula perdens.
- Igitur quisquis uera requirit,
- Neutro est habitu; nam neque nouit
- Nec penitus tamen omnia nescit,
- Sed quam retinens meminit summam
- Consulit alte uisa retractans,
- Vt seruatis queat oblitas
- Addere partes.