Liber de Divinis Scripturis sive Speculum quod fertur S. Augustini

LXXXV. DE IEIVNIO.

In ecclesiastico: Qui baptizatur a mortuo, quid proficit lauatio eius? sic et homo qui ieiunat in peccatis suis et iterum eadem facit, quid proficit humiliando se? orationem eius quis exaudiet? sacrificium salutare adtendere mandatis, et discedere ab omni iniquitate. Item in esaia propheta: Non est gaudere impiis, dicit dominus. exclama uehementer, et ne parcas: sicut tuba exalta uocem tuam, et nuntia populo meo peccata eorum et domui iacob iniquitates eorum. me de die in diem quaerunt, et cognoscere meas uias desiderant, tamquam populus qui iustitiam fecerit et iudicium dei non dereliquerit: postulant a me nunc iudicium iustum, et adpropriare deo concupiscunt, dicentes: quid quod ieiunauimus, et non uidisti? humiliauimus animas nostras, et non scisti ? in diebus enim ieiuniorum uestrorum inueniuntur uoluntates uestrae, et omnes subditos uobis conpungetis. an in iudicia et lites ieiunatis, et percu-

[*]( LXXXV. DE IEIVNIO. In ecclesiastico cap. : Qui baptizatur a mortuo usque et discedere ab omni iniquitate. In esaiaao cap. : Clama, ne cesses, dicit dominus usque in secula seca )[*]( LXXXV. DE IEIVNIO. In ecclesiastico cap. XX: Qui baptizatur a mortuo et iterum tangit eum usque orationem illius quis exaudiet? In esaia cap. : Clama, ne cesses, quasi tuba exalta uocem tuam usque et aedificabuntur in te deserta )

[*]( 8 Eccli. 34, 80. 81 et Eccli. 85, 2 8 Ea. 57, 21 et Es. 58, 1-12 )[*]( 3 mortuo] add. et iterum tangit mortuum C, et it. t. illud V2 8 ęsaia. 8 10 et domui iacob iniquitates eorum MVLC: om. S 11 iniquit.] peccata v 12 uias meas MVCv (meaa om. L), fiov τὰς ὀδούς deaiderant] uolunt Cv 18 dereliquerint LV*, derelinquerint V1, derelinquerent M 14 nunc om. MVLC appropriare MV, adpropiare (appr- C) LC concupeBcnnt M 15 quid quod] quid cotidie L, quid∗è quod C, quare v 18 conpungitis MY C iudicio (-tio MC) MVLC percutitis] add. pugno Cv )

saecutitis proximum inique? et ut quid mihi ieiunatis, ut hodie audiatur in clamore uox uestra? non hoc ieiunium elegi, dicit dominus, ut humiliet animam suam. nec si flectas ut circulum ceruicem tuam, et cilicium et cinerem substernas, nec sic uocabis ieiunium acceptum. non tale ieiunium ego elegi, dicit dominus: sed solue omne uinculum iniquitatis, dissolue obligationes potentium conmutationum, dimitte confractos in requiem, et omnem conscriptionem iniquam disrumpe. frange esurientibus panem tuum, et egenum sine tecto induc in domum tuam. si uideris nudum, uesti: et domesticos seminis tui non despicias. tunc erumpet temporaneum lumen tuum, et sanitates tuae cito orientur, et praeibit ante te iustitia, et maiestas dei circumdabit te. tunc clamabis, et dominus exaudiet te: dum adhuc loqueris, dicit: ecce adsum. si auferas a te uinculum iniquitatis et obligationem et uerbum murmurationis, et des esurienti panem tuum ex animo, et animam humiliatam satiaueris, tunc orietur tibi in tenebris lumen, et tenebrae tibi erunt ut meridies. et erit deus tuus tecum semper, et satiaberis prout desiderat anima. tua, et ossa tua pinguescent, et erunt sicut hortus ebrius et sicut fons cui non deficit aqua. et aedificabuntur deserta tua, et erunt fundamenta tua aeterna in saecula saeculorum. Item in euangelio secundum matthaeum: Cum autem

[*](lorum. In matheo cap. V: Quum autem ieiunatis, nolite esse usque qui uidet in occulto, reddet uobis. )[*](lorum. In matheo cap. V: Quum autem ieiunatis, nolite fieri )

[*]( 23 Matth. 6, 16-18 )[*]( 1 iniquae M, impie Cv hodiae S 3 nec (ante si) om. L .5 nocabis] nobis MVL 7 potentum C conmntationum om. MVLC 8 conscribtionem S dirrumpe M 9 esurienti| M aegenum SC sine tectum duc S 10 uesti et] uesties L 11 dispicias S temporanum S 12 sanitas tua c. orietur L preibit S dl MVLC: dni Sv (zov ϑεοῡ) 18 et tunc MVLC 14 loquaeris M 15 et MVLC, om. S obligatione MLC 17 anima humiliata MVlLC satiaberis L 18 tenebre S tibi] tuq Cv meridiae SM, meridie* (rasa s) V 19 dns ds C 20 ortus MLC 21 flons S deficit aquae M, deficient aquae Lv 22 saeculorom] add. amen MV 23 Item — Cum — uobis om. V enuang S mattheum S autem om. C )[*](xn, Aug. 3, i. )[*]( 38 )

ieiunatis, nolite esse sicut hypocritae tristes: exterminant enim faciem suam, ut pareant hominibus ieiunantes. amen dico uobis, perceperunt mercedem suam. uos autem cum ieiunatis, unguite caput uestrum et faciem uestram lauate, ut non uideamini hominibus ieiunantes. sed patri uestro, qui est in caelis: et pater uester, qui uidet occulta, reddet uobis.

LXXXVI. HOMINEM EXEMPLO FORMICAE VEL APIS SINE PIGRITIA OPERARI DEBERE QVAE BONA SVNT.

In prouerbiis Vade ad formicam, o piger, et aemulare uidens uias eius, et esto illa sapientior: illa enim cum agrum non possideat, neque conpellentem se habeat, neque sub domino sit, quomodo parat aestate alimenta, copiosam autem facit in messe repositionem! uel uade ad apem, et disce quam laboriosa est, operationem etiam quam sanctam mercatur: cuius labores reges et mediocres ad sanitatem offerunt: grata est autem omnibus et gloriosa, et cum sit uiribus infirma, sapientiam praedicans producta est. usque quo, piger,

[*]( LXXXVI. HOMINEM EXCELSO FORMICE VEL LAPIS SINE PIGRITIA OPERARI DEBERE QVAE BONA SVNT. In prouerbiis cap. VII: Vade et formicam, o piger, et considera uias eius. Item cap. )[*]( sicut hipocrytae tristes usque pater tuus, qui uidet in abscondito, reddet tibi. LXXXVI. HOMINEM EXEMPLO FORMICAE VEL APIS SINE PIGRITIA OPERARI DEBERE QVAE BONA SVNT. In prouerbiis cap. VII : Vade ad formicam, o piger, usque et egestas longe fugiet a te. )

[*]( 10 Prou. 6, 6-11 )[*]( 1 hipocritę S, hypochritae L 8 perciperant S 4 angite M 6 ue*ter (rasa r, corr. m. 2) S occulta S, in occulto M LC, W τ∞̗̃ ϰϱυϕαί∞̗ 13 parata! estate elimenta S copiosa M VLC 14 facit autem MVLC 15 est S, sit MVLC operatione MVLC etiam] et MVLC sancta MVLC 16 sanitatem MVLC: scitatem S, υ̒γίειαν 17 autem est C 18 predicane L producta est om. MVLC usquae S )

iacebis? quando autem de somno surgis? modicum quidem dormis, modicum autem sedes, modicum quidem dormitas, modicum autem manibus conplecteris pectus: deinde adueniet tibi sicut malus uiator paupertas, inopia autem sicut bonus cursor. si autem inpiger fueris, ueniet tibi sicut fons messis tua, inopia autem sicut bonus cursor refugiet te. Item illic: Pigrum deicit timor: animae autem effeminatorum esurient. Item illic: Increpatus piger non erubescit: simi- . liter autem qui mutuatur triticum in messe. Item illic: Desideria pigrum occidunt: non enim destinant manus eius facere aliquid. Item illic: Occasiones quaerit piger et dicit: leo in uiis est, in plateis autem homicidae. Item illic: Sicut ostium in cardine uertitur, ita piger in lecto suo. Item illic: Sapientior piger sibi uidetur quam qui in pleni-

[*](XIII: Vult te non uult piger, anima autem operantium inpugnabitur. Item cap. XX: Abscondit piger manus sub ascella. Item cap. XXI: Propter frigus piger arare noluit. Item cap. XXVI: Dicit piger: leena in uia, leo in itineribus usque sapientior si )[*](Item cap. XVIDJ: Pigrum dei*cit timor, animae autem effeminatorum esurient. Item cap. XXI: Desideria occidunt pigrum usque manus eius operari. Item cap. XXVI: Abscondit piger manus sub ascella usque sapientior sibi piger uidetur septem uiris. loquentibus sententias. Item cap. XXVI: Sicut ostium uertitur in cardine suo, ita piger in lectulo suo. Item cap. XIII: Vult et non uult piger: anima autem operantium inpinguabitur. Item cap. XXII: Dicit piger: leo est foris, in medio platearum occidendus sum. Item cap. XXI: Propter frigus piger arare noluit usque non dabitur ei. Item cap. XXVI: Dicit piger: leaena in )

[*]( 7 Pron. 18, 8 8 Prou. 20, 4 10 Prou. 21, 25 11 Prou. 22, 13 18 Prou. 26, 14 14 ib. 16 15 Prou. 13, 4 16 Prou. 19, 24 18 Prou. 26, 13. 16 21 ib. 15 et 16 )[*]( 2 sedes modicum quidem dormitas modicum autem MVLC: om. 8 dormittas C 6 te om. MVLC 7 illic] in prouerbiis MVL C 8 Item — Increpatus — Desid. — Occas. — Sicut — Sap. — nuntium om. V illic] ubi supra MLC (et ita lin. 11. 13) 9 tricum S messem SM illic] in prouerbiis MLC (lin. 14) 12 leo est in uia C 18 0steum S 14 sibi piger Cv )[*]( 38* )

tudine perfert nuntium. Item in ecclesiastico: rn lapide luteo lapidatus est piger: et omnis loquitur de aspernatione eius. de stercore boum lapidatus est piger: omnis qui tetigerit illum excutiet manus.

LXXXVII. SINE TIMORE HOMINVM MANDATA DEI PRAEDICANDA.

In ezechihel propheta: Et tu, fili hominis, ne timueris eos, neque paueas a facie eorum, quia insanient et conuenient aduersum te in circuitu. uerba eorum ne timeas, et a facie eorum ne paueas, quia domus exasperans est. Item illic: Ecce dedi faciem tuam potentem aduersus facies eorum, et constantiam tuam confortabo aduersus contentiones eorum, et erit fortior petra constantia tua. Item illic: Et ne timueris ab eis, neque terrearis a facie eorum, quia domus

[*]( inpiger uidetur. In ecclesiastico cap. XI: In lapide luteo lapidatus est piger. LXXXVII. SINE TIMORE HOMINVM MANDATA DEI PRAEDICANDA. In ezechielo cap : Et tu, fili hominis, ne timueris eos neque paueas a facie eorum. Item cap. : Ecce dedi faciem tuam potentem. Item cap. : Et ne timueris ab eis neque )[*]( uia, leo in itineribus usque sapientior sibi piger uidetur. In ecclesiastico cap. XI: In lapide luteo lapidatus est piger usque qui tetigerit eum excutiet manus. LXXXVTI. SINE TIMORE HOMINVM MANDATA DEI PRAEDICANDA.. In ezechil cap. : Tu ergo, fili hominis, ne timeas eos neque sermones eorum usque quia domus exasperans est. Item ibi cap. : Ecce dedi faciem tuam ualentiorem faciebus eorum )

[*]( 1 Eccli. 22, 1 et 2 7 Ezech. 2, 6 11 Ezecb. 3, 8 18 ib. 9 )[*]( 3 eius] ei 8 bouum M eum MVLCv 7 eczechiel S, ezechihelo M, ezechielo V, hiezecM L, iezech C proph. om. MV LC 8 faciae S (et sic infra bis) 10 Item — Ecce — Et — est Item om. V 11 ubi supra MLC 13 petrae L in ezechiel (iez- C, hiezechielo L) MLC )

exasperans est. Item in euangelio secundum matthaeum: Quod dico uobis in tenebris, dicite in lumine, et quod in aure auditis, praedicate supra tecta et in plateis. nec timeatis eos qui occidere corpus possunt, animam autem non possunt interficere: timete autem magis eum qui potest animam et corpus occidere in gehennam.

LXXXVIII. DE STVLTO.

In prouerbiis: Vir stultus. et iniquus uadit uias non bonas: ipse autem adnuit oculo et significat pede. Item illic: Vir stultus mala sibi fabricat, in suis autem labiis thensaurizat ignem. Item illic: Non conueniunt stulto labia

[*](terrearis. In euangelio mathei cap. : Quod dico uobis in tenebris, dicite in lumine. LXXXVIII. DE STVLTO. In prouerbiis s cap. XVI: Stultus inridet disciplina patris sui. Item cap. XV: Viis suis replebitur stultus et super eum erit uir bonus. Item cap. XVII: Non dicent stulto uerbo conposita nec principem labium mentiens. Item )[*](usque quia domus exasperans est. Secundum matheum cap. X : Quod dico uobis in tenebris, dicite in lumine usque qui potest animam et corpus perdere in gehennam. LXXXVIll. DE STVLTO. In prouerbiis cap. VII: Homo apostata uir inutilis, graditur opere peruerso usque digito loquitur. Item cap. XXVII : Graue est saxum et onerosa harena, sed ira stulti utroque grauior. Item cap. XVI: Stultus inridet disciplinam patris sui. Item cap. XIIII: Viis suis replebitur stultus et super eum erit uir bonus. Item cap. XVII : Non decent stultum uerba )

[*]( 2 Matth. 10, 27 et 28 9 Prou. 6, 12 et 13 11 Prou. 16, 27 12 Prou. 17, 7 15 Prou. 15, 5 16 Prou. 14, 14 )[*]( 1 euuangelio S mattheum S 3 aure MLC: om. S audistis L super MVLCv platheis M (saepius) 4 occidunt corpus Cv 5 interflcere SMVL: occidere Cv (441, 6) 6 gehenna L 10 annuet MV 11 ubi supra MVLC 12 in prouerbiis MVL C )

fidelia, neque iustis labia mendacia. Item illic: Vt quid abundant diuitiae stulto? possidere enim sapientiam insensatus non poterit. Item illic: Ira est patri filius insipiens, et dolor matris eius. Item illic: Non desiderat sapientiam, cui deest sensus: magis enim ducitur inprudentia. Item illic: Os hominis stulti contritio est ei, labia autem eius laqueus animae ipsius. Item illic: Stultitia uiri exterminat uias eius, dominum autem causatur corde suo. Item illic: Stultitia inest cordi iuuenis, uirga autem et disciplina longe est ab eo. Item illic: Grauis est lapis et uix portabilis harena, ira autem stulti grauior ambobus. Item illic: Tamquam ager uir insipiens, et sicut uinea homo cui deest

[*](cap. XVIII: Qui prodest diuitias habere stulto? Item∗ibi: Ira patris filius stultus. Item cap. : Non recipit stultus uerbo prudentiae- Item∗ibi: Os stulti contritio eius. Item cap. XX : Stultia hominis subplanta gressus eius. Item ibi: Non decent stulto dilicie. Item cap. XXII: Stultia conligata est in corde pueri. Item cap. XXV: Per agrum hominis pigri transiui. Item )[*]( conposita nec principem labium mentiens. Item cap. XVIII: Quid prodest habere diuitias stulto, quum sapientiam emere non possit. Item cap. XVllI: Ira patris filius stultus usque quae genuit eum. Item cap. XVllI: Non recipit stultus uerba prudentiae usque in corde eius. Item cap. XVIII: Os stulti contritio eius et labia ipsius ruinae animae eius. Item cap. XX: Stultitia hominis subplantat gressus eius et contra deum feruet animo suo. Item cap. XX: Non decent stultum deliciae usque principibus. Item cap. XXII: Stultitia conligata est in corde pueri usque effugabit eam. Item cap. XXV: Per agrum )

[*]( 1 Prou. 17, 16 8 ib. 25 4 Prou. 18, 2 6 ib. 7 7 Prou. 19, 3 9 Prou. 22, 15 10 Prou. 27, 3 12 Prou. 24, 30 et 31 16 (26) Pron. 19, 10 )[*]( 1 Item — Vt - - p. 599, 15 os illorum Item om. V ubi supra MLC (lift. 4. 7. 10) 2 habnndant SLC 3 in prouerbiis ML C (bin. 6. 9. 11) 4 matri MLC 5 in inprudentiam L, ἀϕϱοσύνη̗ 6 ei MLC: om. S 8 autem S: enim MLC in corde MC 11 haraena S, arena LC )

homiprudentia: si reliqueris eum inplebitur spinis et in faenum fiet et erit desertus, et maceriae parietum eius effodientur. Item illic: Sicut canis cum conuertitur ad uomitum suum odibilis efficitur, sic stultus malitia sua conuersus in peccatis suis. Item in ecclesiastico: Cum fatuis ne consilium habeas: non enim poterunt continere. Item illic: Qui minoratur corde, cogitat inania, et uir inprudens et errans cogitat stulta. Item illic: Ex ore fatui inprobabilis parabola, non enim dicit illam in tempore. Item illic: Cor fatui quasi uas confractum, et omnem scientiam non tenebit. Domus clausa fatuo sapientia, et scientia (in)sensati inenarrabilia uerba. Item illic: Conpedes in pedibus stultorum doctrina et quasi uinculum manus dexterae. fatuus in risu exaltat uocem suam, et uir sapiens uix tacite ridebit. Item illic: In ore fatuorum cor illorum, et in corde sapientium os illorum.

[*](cap. XVI: Sicut canis quae reuertitur ad uomitum suum. In ecclesiastico cap. X: Qui minaratur corde, cogitat insanie. Item cap. VII: Cum famis ne consilium habeas. Item cap. XI: Ex ore fatui reprobabitur parabola. Item ibi: Cor fatui quasi uas confractum. Item ibi: Compedes in pedibus stulto )[*](nis pigri transiui usque et maceria lapidum destructa erat. Item cap. XXVI: Sicut canis qui reuertitur usque iterat stultitiam suam. In ecclesiastico cap. VII: Cum fatuis ne consilium habeas, non enim poterunt continere. Item cap. X: Qui minoratur corde cogitat insania usque cogitat stulta. Item cap. XI: Ex ore fatui inprobabilis parabola usque in tempore suo. Item cap. XI: Cor fatui quasi uas confractum usque inennarrabilia uerba. Item cap. XI: Conpedes in pedibus stulti doctrina usque et uir sapiens uix tacite ridebit. Item cap. XI: In ore )

[*]( 8 Prou. 26, 11 5 Eccli. 8, 17 (20) 6 Eccli. 16, 23 8 Eccli. 20, 20 (22) 9 Eccli. 21, 14 (17) 11 ib. 18 (21) 12 ib. 19 et 20 (22 et 28) 15 ib. 26 (29, )[*]( 1 prudentia S: sapientia MLC reliquęris S, relinqueris ML faenum MLC, foenum S 2 mac*eriae (rasa h) S 3 ubi supra ML C (lin. 6.14) 5 nec S 8 in eccleaiastico MC, ubi supra L 9 illa MLC ubi supra ML, in eccleaiaatico C 10 tenebit Sv: continebit MLC 11 sensati SMLC inennarrabilia M 12 in ecclesiastico \' MLC compedea MLC 13 dextrae ML 15 in cor ML )

Item illic: Harenam et sal et massam ferri facilius est portare quam hominem inprudentem et fatuum et impium. Item illic: Amictus corporis et risus dentium et ingressus hominis denuntiat de illo. Item illic: Praecordia fatui quasi rota carri, et quasi axis uersatilis cogitatus ab illis. Item illic: Sapientiam qui docet fatuum quasi qui conglutinat testam. Item illic: Narratio fatui quasi sarcina in uia. Contribulant minae cor sapientis: stultus autem flagellatur et non sentit. Qui docet puerum stultum, contumeliam facit aequitati. Item in prouerbiis: In risu stultus agit nefaria. Item illic: Ex ore stultorum baculus contumeliae, labia autem sapientium custodiunt eos. Item illic: Omnia contraria sunt uiro insipienti, arma uero intellectus labia sapientiae. Item illic: Sapiens timendo de-

[*]( doctrina. Item cap. XI: Arenam et salem et massam ferri facilius est portare quam hominem inprudentem. In prouerbiis cap. : Sapiens timendo declinat a malo, stultus uero. In )[*]( fatuorum cor illorum et in corde sapientium os illorum. Item cap. XI: Harenam et salem et massam ferri usque fatum et impium. Item cap. XI: Amictus corporis et risus dentium et ingressus hominis enuntiant de illo. Item cap. XVIIII : Praecordia fatui quasi rota carri usque cogitatus illius. Item cap. XI: Qui docet fatuum quasi qui conglutinat testam. Item cap. XI: Narratio fatui quasi sarcina in uia usque contumeliam facit aequitati. In prouerbiis cap. : In risu stultus agit nefaria. Item cap. XIIII: In ore stulti uirga superbiae, labia autem sapientium custodiunt eos. Item cap. XIIII: Vade contra uirum stultum et nescit labia prudentiae. Item cap. XIIII : Sapiens )

[*]( 1 Eccli. 22, 15 (18) 3 Eccli. 19, 80 (27) 4 Eccli 36 (88), 5 6 Eccli. 22, 7 7 Eccli. 21, 16 (19) 8 Prou. 17, 10 9 ProtL 9, 7 10 Prou. 10, 28 11 Prou. 14, 8 18 ib. 7 14 ib. 16 )[*]( 1 ubi supra MLC (lin. 3. 6. 7) arenam (-na L) VL salem Cv 8 Item — Amictns — Un. 14 sapientiae Item om. V 4 denuntiat ML, enuntiat S (enuntiant v), indicat C, ἀναγγέλλει in eoclesiastico MLC precordia LC 5 quas iMis S ab illis S, illius MLCv 6 conglutinet testa ML 8 flagellatur et MLC: flagellat ut S 10 equitati S 11 nefarię agit C illic] in prouerbiis MLC (lift. 13. 14) . )

clinat a malo, stultus uero sibi confidens miscetur iniquo: seruiet autem stultus prudenti. Item in esaia propheta: Stultus enim stulta loquetur, et cor eius uana intellegit, ut consummet iniqua et loquatur ad dominum errorem, ad dispargendas animas esurientes et ut animas sitientes inanes faciat. consilium enim malorum iniqua cogitauit, disperdere humiles in sermonibus iniquis et dissipare uerba humilium in iudicio. nam pii iustitiam cogitauerunt et hoc consilium manebit. Item in ecclesiastico: Datus fatui non erit utilis tibi: oculi enim illius septemplices. exigua dabit et multa inproperabit, et apertio oris illius inflatio est.