Liber de Divinis Scripturis sive Speculum quod fertur S. Augustini

LXXXI. DE CONCORDIA CONIVGALI ET HABITV MVLIERVM.

In ecclesiastico : In tribus placitum est spiritui meo, quae sunt probata coram deo et homine, concordia fratrum et amor proximorum et uir et mulier sibi consentientes. Item apostolus ad colossenses: Viri, diligite uxores uestras et nolite amari esse aduersus illas. mulieres, subditae

[*](quia quaecumque dimiserit uxorem suam usque qui potest capere capiat. LXXXI. DE CONCORDIA CONIVGALI ET HABITV MVLIERVM. In ecclesiastico cap. : In tribus placitum est spiritui meo, quae sunt probati. In epistula ad tesalonicenses cap. : )[*](uobis, quia quicumque dimiserit uxorem suam usque qui potest capere capiat. LXXXI. DE CONCORDIA CONIVGALI BT HABITV MVUBBVM. In ecclesiastico cap. XII: In tribus placitum est spiritui meo usque uir et mulier sibi consentientes. Ad colosenses cap. V: Mulieres, subditae estote uiris sicut oportet in domino usque )

[*]( 10 Eccli 25, 1 et 2 13 Col. 3, 19 et 18 )[*]( 1 ei om. M causa niri MVLG 2 cum uxorem 8 3 hii SMVC 5 pr. et eant om. S et sunt apadones MVLC: om. S 6 ipso S castrauerunt MVLCν regnum caelorum MV LCv 9 mulieris C 11 homine S: hominibus MVLCν, cf. 347, 8 ubi recipiendum erat homine 12 consentiens MVL 18 item ap. a. col. om. L, sed spatium uacuum est apost. om. MVG colossences Si tesalonicenses MV, thesal- C 14 ad illas Gv )[*]( 87* )

estote uiris, sicut decet in domino. Item ad timotheum I: Volo igitur uiros orare in omni loco, leuantes sanctas manus sine ira et disceptatione. similiter et mulieres in habitu ordinato cum uerecundia et castitate ornantes se, non in tortis crinibus aut auro ant margaritis aut ueste pretiosa, sed quod decet mulieres promittentes castitatem per opera bona. mulier in silentio discat in omni subiectione. docere autem mulieri non permitte, neque dominari in uirum, sed esse in silentio. adam enim primus formatus est, deinde eua. et adam non est seductus, sed mulier seducta in praeuaricatione fuit. salua autem erit per filiorum generationem, si maneat in fide et ueritate et sanctitate cum sobrietate. Item ad titum: Tu uero loquere quae decet sanam doctrinam. senes sobrios esse, castos, prudentes, sanos in fide et caritate et patientia. anus similiter in habitu sancto, non criminatrices, non uino multo seruientes, bene docentes,

[*]( Viri, diligite uxores uestras. In epistula ad thimoteum cap. : Volo igitur uiros orare in omni loco usque et castitate et sobrietate. In epistula ad titum cap. : Tu uero loquere )[*]( nolite amari esse ad illas. Ad thimoteum I cap. III : Volo ergo uiros orare in omni loco usque si permanserint in fide et dilectione et sanctificatione cum sobrietate. Ad titum cap. II: Tu autem loquere quae decet, sanam doctrinam usque iuuenes )

[*]( 2 I Tim. 2, 8-15 13 Tit. 2, 1-5 )[*]( 1 decet MVLG: om. S, oportet v 2 1] om. L, prima M igitur] ergo Cv omni in S, cf. 416, 8 8 manus] ad dum add. C et ante mulieres om. MVLC 4 ordinato SMi ornato VLCv ordinantes C 5 uestes 8 praetiosa (praec- VC) SMVC 6 propera bona S, per bonam conuersationem MVLC 7 decore (docore?) S 8 permitto MVLCv, ἐπιτϱέπ∞ domi fi uiri V1 in uirum SV2υ : uiro MLC 9 euua S 10 praeuaricationem S 11 generatione MVl 12 ueritate et castitate et sobrietate MV LC Bobrietatę S 18 Item — Tu — orationes ueatrae om. V loquaere SM decet MLC: decent Sv 14 aubrios S tari- tate S: caatitate MLC, in dilectione v anos ML 16 uino multo seruientea S: uinolentaa MLC (uinul- M) \' )

ut prudentiam doceant: adulescentulas autem, ut diligant uiros suos et diligant filios. prudentes, castae, domum custodientes, benignae sint et subditae uiris suis. iuuenes similiter hortare, ut prudentes sint in omnibus. Item petrus apostolus in epistula I: Mulieres, subditae estote uiris uestris: ex quibus si qui non credunt huic uerbo, per mulierum suarum conuersationem sine uerbo lucrifiant, considerantes uestram in timore castam conuersationem. quarum sit non extrinsecus capillorum inplicatus aut auri circumpositio aut habitus uestimentorum aut ornamentorum, sed ille absconsus cordis homo incorruptus mansueti et modesti spiritus, quod est magnificum in conspectu dei. sic enim quondam sanctae mulieres, quae in dominum sperabant, ornabant se, subiectae fortiori uaso uiri, sicut sarra obsequebatur abrahae, dominum illum suocans: cuius estote filiae bene dicentes et bene facientes, nec timentes ullam perturbationem. uiri similiter conmorantes secundum scientiam, tamquam infirmiori uaso muliebri inpertientes honorem, tamquam coheredi gratiae et uitae, ad hoc ne inpediantur orationes uestrae.

[*](quae decet doctrinam usque prudentes sint in omnibus. In epistulapetricap. : Mulieres, subditi estote uiris uestris usque ne inpediantur orationis uestrae. )[*](similiter hortare, ut sobrii sint in omnibus. In epistula petri I cap. VIllI: Similiter mulieres subditae sint suis uiris usque ne inpediantur orationes uestrae. )

[*]( 5 I Petr. 3, 1—7 )[*]( 1 aduliscentulas 8 autem om. MLCv (ut prud. doceant adolescentulaB, ut.. v) 2 caste MLC 4 ortare MC, orare LCl apostolus in ep. I om. MLC 7 lucrifiant SMVLCv 8 castam .oni. MLC, ἁγνήν 9 auri om. MLC 10 ornatus MLC 12 quondam S: quaedam MLC, aliquando v 18 deum LC spernabant S ornabant om. M 14 sara LC obsequaebatur S 15 cuius] osculus S bn facientes et bn dicentes C 17 sQCundum S )

LXXXII. DE SANCTITATE ET OPERE VIDVARVM.

In libro regnorum III: Et dixit dominus ad heliam: exurge et uade in sarepta sidonis: ecce praecepi ibi mulieri uiduae, ut pascat te. et surrexit et abiit in sarepta sidonis. et ut uenit ibi, ecce ad portam ciuitatis ipsius mulier uidua colligebat ligna. et exclamauit depost illam helias, et dixit ei: eice mihi pusillum aquae in uas ut bibam. et cum abisset illa, ut acciperet et deferret aquam, exclamauit iterum depost illam helias, et dixit: adfer mihi panem ut edam. et illa dixit: uiuit dominus deus tuus, si est mihi focacium nisi pusillum farinae in hydria et modicum oleum in uas. et ecce ego ideo colligo duo ligna, ut introeam et faciam illum mihi et filiis meis, et edemus et moriemur. et dixit helias: aequo animo esto: intra et fac secundum uerbum tuum. sed fac mihi inde focacium pusillum in primis, tibi autem et filiis tuis facies postea. quoniam haec dicit dominus: fidelia farris

[*]( LXXXII. DE SANCTITATE OPERE VIDVARVM. In libro regnorum III cap. : Dixit dominus ad hellam: surge et uade in serapta sidonie, ecce praecepi usque loquutus sum in manu helie.» )[*]( LXXDI. DE SANCTITATE ET OPERE VIDVARVM. In libro regnorum III cap. LXXII : Factus est igitur sermo domini ad heliam dicens: surge et uade in sareptha usque iuxta uerbum )

[*]( 3 m Regn. 17, 8-16 )[*]( 3 regnorom] regum MVLC et om. MVLC 4 eisurge MV LC sarapta S, sareptha LC, seraptha M sydonionun C (cf. v) praecipi SMV1 5 sarapta S, seraptha MV sjdonis C 7 depost S: post MVLC (utrogue loco) 8 aquae MVLC, om. S 10 adfert S, affer MVLC aedam M 12 hidria SV, idrya L, ydria C et ante ecce om. MVLC 13 duo om. MVLC illum S, illam C, illud MVL 14 et moriemur MV LC, monemur (et om., i punctis del.) S equo SC 16 inde om. V 17 fldelia farris S: hydria farinae MVLCυ (hidria V, bydriae L, ydria C; forinq V, facrinę C) )

non deficient et capsaces olei non minuentur usque in diem, quo dabit deus pluuiam super terram. et abiit et fecit, et manducauit ipse et illa et filii eius: hydria pulentae non defecit neque uas olei secundum uerbum domini, quod locutus est in manu heliae. Item in libro iudith: Et erat iudith uidua in domo sua annis tribus et mensibus sex. et fecit sibi tabernaculum super tectum domus, et inposuit super lumbos suos cilicium, et ieiunabat omnibus diebus uitae suae praeter sabbatis et numeniis et gaudimoniis domus israhel. et erat bona facie ualde, et non erat qui inferret ei uerbum malum, quoniam timebat dominum ualde. Item in euangelio secundum lucam: Et erat anna prophetissa filia phanuhel de tribu aser et haec processa erat in diebus suis, quae uixerat cum uiro suo annis septem a uirginitate sua. et haec uidua annorum octuaginta et quattuor, quae non

[*](In libro iudit cap. : Erat iudit uidua in domo sua annis tres usque timebat dominum ualde. In euangelio secundum lucam cap. : Et erat anna prophetissa filia fanuhel de tribu )[*](domini quod loquutus fuerat in manu heliae. In libro iudith cap. : Et erat iudith in domo sua uidua annis tribus usque et non erat qui inferret ei uerbum malum, quia timebat deum ualde. Secundum lucam cap. II: Et erat anna prophetissa filia fanuhel de tribu aser usque ieiuniis et obsecrationibus )

[*]( 5 Indith. 8, 4-8 12 Luc. 2, 36 et 37 )[*]( 1 non deficient S: om. MVLC capsacia L non minuentur S: non deficiet MVLC scribendum uidetur deficiet et minuetur diqm S 2 quod V1, qua C, in qua v dns MVLCv (ϰυϱ.) 2 plaiam M 3 hidria S, hydriae L, ydria C pulente S: \' farinae MVLCυ 4 neque S: et MVLCv uas S: capsaces (-cis L) MVLC, lecythua v 5 hęlia.e S erat indat S 7 sub tectum L domus sug Cv posuit MVLC 9 numiniia S: neomeniis (-moeniis M, neam- V) MVLCv, νουμηνι∞̃ν gaudemoniis L istrahel S 10 et erat MVLC, erat S, ϰαί ἤν faciae S 11 dum libri ualdae S euug S 12 profetissa S 13 fanuhel S, fanu+el V, phanuel LC processa erat S: processerat MV LOv 15 uidua erat C octoginta MVLCv quatuor VC )

serdiscedebat de templo ieiuniis et obsecrationibus seruiens nocte ac die. Item: Intendens autem iesus uidit eos qui mittebant munera sua in gazophylacio diuites. uidit autem et quandam uiduam et pauperculam mittentem aera minuta duo, et dixit: uere dico uobis, quia uidua haec paupercula plus omnibus misit: omnes enim hi ex abundanti sibi miserunt in dona dei, haec autem ex eo quod deest illi omnem uictum, quem habuit, misit. Item apostolus ad timotheum I: Viduas honora, quae uere uiduae sunt. si qua autem uidua filios aut nepotes habet, discat primum suam domum pie tractare et remunerare parentes: hoc enim acceptum est coram deo. quae autem uere uidua est etdesolata, sperat in deum et instat orationibus die ac nocte. quae autem in deliciis agit, uiuens mortua est. et haec praecipe, ut inreprehensibiles sint. si qua autem suorum et

[*]( aser usque seruiens nocte ac die. Item cap. : Sedens dominus iesus contra gazophilacium aspiciebat quomodo usque misit totum uictum suum. In epistula ad thim. I cap. : Viduas honora quae uere uidue sunt usque adulentiores )[*]( uiens nocte ac die. Item illic cap. XVIII: Respiciens autem uidit eos, qui mittebant munera sua in gazofilacium, uidit autem et quandam uiduam usque omnem uictum suam, quem habuit, misit. Ad thimoteum I cap. VI: Viduas honora quae uerae )

[*]( 2 Luc. 21, 1-4 9 I Tim. 5, 8-11 )[*]( 2 noctae ac diae S, die ac nocte C item S, item secundum lucam MVLC intendens S: respiciens MVLCv qui munera sua in gazofilacio (gazo*f- V, -tio C) mittebant MVLC S diuites om. MVLC gazofilacio S 4 qua*ndam M, quendam L uiduam pauperculam MVLCv 6 hii SMV habundanti sibi S: habundantia sua (ab- M) MVLC 7 omne M 8 mit S uerba Item — Viduas — In — multi in domino om. V apoatolus] paulus C 9 1 om. MLC 10 autem uidua om. MLC primam Sv, prius MLC domum suam MLCv 11 piae SML 12 et ante desolata om. M 13 speret L deum Sv: dum MLC instal S dię ac noctę 8 14 delictis M 15 inrepraehensibilis (-lea MC) SMC )

maxime domesticorum curam non habet, fidem negauit et est infideli deterior. uidua eligatur non minus annorum sexaginta, quae fuerit unius uiri uxor, in operibus bonis habens testimonium, si filios nutriit, si hospitio recepit, si sanctorum pedes lauit, si tribulationem patientibus subministrauit, si omne opus bonum subsecuta est. adulescentiores autem uiduas deuita. Item in actibus apostolorum: In ioppe autem erat quaedam uidua nomine tabitha, quae interpretata dicitur dorcas. haec erat plena operibus bonis et elemosynis et misericordiis multis, quas faciebat. factum est autem in diebus illis, ut infirmata moreretur. quam cum lauissent, posuerunt eam in superiori caenaculo. cum autem inprope esset lydda ab ioppe, audierunt discipuli quod petrus esset ibi. miserunt duos uiros ad eum, rogantes et dicentes: ne pigeat te uenire usque ad nos. exurgens autem petrus uenit cum eis: quem aduenientem duxerunt in superiora caenaculi, et circumsteterunt eum uiduae flentes, et ostendentes tunicas

[*](autem uiduas deuita. In actibus apostolorum cap. : Quemdam autem uiduae erat in ope nomine zabitha quae interpraetatum dicitur dortas usque crediderunt multi in domino. )[*](uiduae sunt usque adulescentiores autem uiduas deuita. In actibus apostolorum cap. XXVII: In ioppe autem fuit quaedam discipula nomine thabitas quae interpraetata dicitur dorchas usque et crediderunt multi in domino. )

[*]( 7 Act. 9, 86-42 )[*]( 1 maximae SL 2 saiagenta S, LX L 8 testimonium habens MLC 4 nutrinit C 6 adholescentiores C 7 in oppem S Quaedam autem uidua erat in ioppe (ioppen M) MLC 8 tabitha M, thabita SLC interpraetata S, interpretatum (interpraet- MC) MLC 9 elemoainis (ael- M) MLC 10 et miaericordiis M om. MLCv 12 cenaculo C inprope L: prope SMC 18 est S lidda SL ab ioppen (yoppen C) SMLC, ad ioppen v 14 miseruntq; M* 15 ezsurgens MLC 16 cenaculi SC 17 tunicas] add. et palliola ML, add. et uestes et palliola C )

et cetera uestimenta narrabant ei quanta faciebat cum esset cum illis dorcas. eiectis autem omnibus foris, petrus ponens genua orauit et conuersus ad corpus dixit: exurge in nomine domini nostri iesu christi! at illa mox aperuit oculos SUOS, et cum uidisset petrum, sedit dansque ei manum erexit eam uiuam. et conuocans sanctos et uiduas adsignauit eam uiuentem. notum autem factum est hoc per uniuersam ioppen, et crediderunt multi in domino.

LXXXIII. EXEMPLO APOSTOLICO MANIBVS LABORANDVM.

[Item] paulus apostolus ad ephesios: Nolite dare locum diabolo. qui furabatur, iam non furetur: magis autem laboret operando quod bonum est, ut habeat unde tribuere necessitatem patientibus. Item ad thessalonicenses I: Memores enim estis, fratres, laborem nostrum et aerumnam:

[*]( LXXXIII. EXEMPLO APOSTOLICO MANIBVS LABORANDVM. In epi ad efesios cap. : Nolite dare locum diabolo. In epl ad tesalonicenses I cap. : Memores enim estis. )[*]( LXXXIII. EXEMPLO APOSTOLICO MANIBVS LABORANDVM. Ad epbesios cap. V: Nolite locum dare diabolo. qui furabatur, iam non furetur usque necessitatem patienti. Ad thesalonicenses I cap. II: Memores enim estis, fratres, laboris nostri et )

[*]( 11 Eph. 4, 27 et 28 15 I Thess. 2, 9-12 )[*]( *1 cetera] alia cetera MLC narrabant ei S: narrantes MLC faci**ebat S cum esset S, om. MLC, olaa 2 cum eis MLC ponens Sv: posuit MLC 8 iełnua S et orauit Ml tabitha (thabita LC) exsurge MLC 4 nostri om. C ad S apperuit M 5 et uiso petro resedit MLCv dansquae S 6 uiuam om. MLOo 7 uiuentem S, uioam MLCv autem om. MLC 10 apostoli cum L, apostolorum V laborandum] operandum VC 11 item S item paulus apost. om. MVLC efesios S, effesios LC 12 locum dare M Cv diabulo S 13 operando (-dum L) manibus MVLC 18 unde tribuere MLC, u. retribuere F: unde tribuat Sv 14 Item — Memores — gloriam Item om. V thesalonicenaea ML, colossenses S prima MC 15 erumnam S, aerumna (er- LC, -mpna C) MLC )

fatigatinocte ac die operantes ad hoc ne quem uestrum grauaremus praedicauimus in uobis euangelium dei. uos testes estis et deus, quam sancte et iuste et sine querella fuimus uobis qui creditis: sicut scitis qualiter unumquemque uestrum sicut pater filios suos obsecrantes uos et consolantes, ut ambuletis digne deo, qui uocauit uos in regnum suum et gloriam. Item illic: Hortamur autem uos, fratres, abundare magis et studium habere silendi et quietos esse, et operari manibus uestris quod bonum est, sicut uobis praecepimus, ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt et nullius quidquam desideretis. Item ad thessalonicenses II: Praecepimus autem uobis, fratres, in nomine domini nostri iesu christi, ut subtrahatis uos ab omni fratre inordinate ambulante et non secundum traditionem, quam acceperunt a uobis. ipsi enim scitis

[*](fratres, laborem nostrum usque in suum regnum et gloriam. Item cap. : Ortamur autem uos, fratres, habundare magis et studium habere silendi. IneplIIcap. : Praecipimus autem uobis, fratres karissimi domini iesu christi, ut subtrahatis )[*](onis nocte ac die operantes usque qui uocauit uos in suum regnum et gloriam. Item illic cap. V: Rogamus autem uos, fratres, ut abundetis magis et operam detis, ut quieti sitis et uestrum negotium agatis usque et nullius aliquid desideretis. Item ad tbesalonicenses II cap. III: Denuntiamus autem uobis, fratres, in nomine domini nostri iesu christi, ut subtrahatis uos ab omni fratre )

[*]( 7 I Thess. 4, 10 et 11 11 n Theas. 3, 6-18 )[*]( 1 diae S ad hoc S: om. MLCv (πϱὸς rb μὴ ἐπιβαϱη̃σαι) uestrum] nrm S euuangelium S 3 sanctae et iustae SML quaerella S, querela (quaer- M) MLC in nobis LC credites S, credidistis MLCv (τοι̃ς. πιστεύουσιν) scitis S: creditis MLC, οί̓ὀατε 5 consolantes S 6 digni M uos MLC: nos S suum regnum MLCv 7 illic] ubi supra MVLC habundare V LC 8 habere] add. magis L silendi MVLC : silentii S 9 praecipimus MC honestae M 10 quidquam S: aliquid MY LCv 11 Item — Praecepimus — Paulus — fabri Item om. V tessalonicenses SC, thesal- ML secunda MC precipimus C 18 inordinatae S, inquiete MLC, ἀτάϰτ∞ς 14 acciperunt S, accepistis C ipsis S )

quemadmodum oporteat imitari nos: quoniam non inquiete uiximus inter uos nec gratis panem manducauimus ab aliquo, sed in labore et fatigatione, nocte ac die operantes, ne quem uestrum grauaremus. non quasi non habuerimus potestatem. sed ut nosmet ipsos formam uobis daremus ad imitandum nos. nam et cum essemus aput uos, hoc denuntiauimus uobis, quoniam si quis non uult operari, nec manducet. audiuimus enim quosdam inter uos inquiete ambulare, nihil operantes, sed curiose agentes. his autem qui eiusmodi sunt denuntiamus et hortamur in domino iesu christo, ut cum silentio operantes suum panem manducent. uos autem, fratres, nolite deficere bene facientes. Item in actibus apostolorum: Paulus autem agnitus erat aquilae, eo quod essent unius gentis et unius artis, et mansit aput eos opus faciens: erant enim arte fabri. Item illic paulus apostolus: Argentum et aurum aut uestimentum nullius uestrum concupiui. ipsi scitis quia ad ea quae mihi necessaria erant in omni usu meo et eorum qui mecum sunt manus istae praesto fuerunt

[*]( uos usque bene autem facientes non deficiamus. In actibus apostolorum cap. : Paulus autem agnitus erat aquile, eo quod esset unius gentis. Item cap. : Aurum et argentum et uestimentum nullus uestrum concupiuit. )[*]( ambulante inordinate usque uos autem, fratres, nolite deficere bene facientes. In actibus apostolorum cap. XLVIIII: Et inueniens quendam iudeum nomine aquilam usque quia eiusdem erat artis, manebat apud eos et operabatur. Item illic cap. LV: Argentum aut aurum aut uestem nullius concupiui usque beatius est magis dare quam accipere. )

[*]( 18 Act. 18, 2 et 8 15 Act. 20, 83-85 )[*]( 1 quemammodum M emitari S quia MC inquietae S 2 aliquoj add. uestrum MLC 8 nocte ac nocte S, nocte et die MLCv 4 habentes C 5 nosmet ipsos Sv: nos MLC emitandum S 6 et om. MLC denuntiabamus L (v) 9 curiosae SM egentes S 10 ortamus M 13 aquile S esset M LC 14 mansi L apud eum MLC 15 illic) ubi supra M VLC paulus apostolus om. MVC 17 quia] qui S 18 sunt] erant (ant in ras.) V iste SM presto SVL )

omnibus uobis demonstraui quoniam sic laborantes oportet auxiliari infirmis et memores esse uerborum domini nostri iesu, quia ipse dixit: beatius est magis dare quam accipere.

LXXXIIII. ALTIORA SCRVTARI NON OPORTERE NEQVE AVDIRI HAERETICOS.

In deuteronomio: Non adicietis ad uerbum hoc, quod ego praecipio uobis hodie, neque minuetis ex eo. Item in apocalypsi: Testor ego omni audienti uerba prophetiae libri huius. si quis adiecerit supra haec, inponet deus super eum plagas, quae scriptae sunt in hoc libro: et si quis abstulerit uerba prophetiae libri huius, auferet deus partem eius de ligno uitae et de ciuitate sancta. Item in prouerbiis: Bibe aquam de tuis uasis et de puteorum tuorum fonte. et nemo extraneus communicet tibi. Item illic: Qui fidet

[*](LXXXIIII. ALTIORA SCEVTARI NON OPORTERE ET AD DOCTRINA HERETICORVM CAVENDVM ESSE. In deuteronomio cap. : Non adicietis ad uerbum hoc. In apocalipsi cap. : Testor ergo omni audienti uerbum prophetice libri huius. In prouerbiis cap. VI: Bibe aqua de cisterna tua. Item cap. XXIII : )[*](LXXXIIII. ALTIORA SCRVTARI NON OPORTERE NEQVE ADIRE HERETICOS. In deuteronomio cap. III: Non addetis ad uerbum quod uobis loquor neque auferetis ex eo. In apocalypsi cap. XLVH: Contestor enim omni audienti uerba prophetiae libri huius usque partem eius de libro uitae et de ciuitate sancta. In prouerbiis cap. VI: Bibe aquam de cisterna tua usque nec sint alieni participes tui. Item cap. XI: Qui nititur mendaciis, hic )

[*]( 6 Dent. 4, 2 8 Apoc. 22, 18 et 19 18 Prou. 5, 15 et 17 14 Prou. 10, 4 et 5 )[*]( 1 lanorantes S 3 iesu] add. xpi MVLC 5 non scrutari C audire VL, aadire M, adire C hereticos (-thicoa C) SMV C, hereticum L 6 deutero nomium C addicietis C ut solet 7 neque minuetis MYLC: ne quem inuestigetis S, nec auferetis v item in ap. om. V 8 apocalipsi S, -lipsie M 11 auferet et C 12 ligno] libro Cv et MVLCυ: om. S Item — Bibe — Qui — sterilitatem Item om. V 14 illic] ubi supra MLC )

in falsis, hic uentos pascit: idem autem ipse sequitur aues uolantes: dereliquit enim uiam uineae suae et orbitas culturae agri sui errauit: perambulat autem per arida et deserta et terram constitutam in siccitatibus. congregat autem manibus suis sterilitatem. Item illic: Recede ergo ab aqua aliena et a fonte alieno noli bibere, et multo uiues tempore, et adicientur tibi anni uitae. Item illic: Qui sectatur uana, eget sensibus. Item illic: Noli adicere ad mandata eius, ne arguaris et mendax sis. Item in ecclesiastico: Altiora te ne quaesiueris, et fortiora te ne perscrutaueris: sed quae praecepit tibi dominus, illa cogita semper: et in pluribus operibus eius non eris curiosus. multos enim seduxit suspicio eorum, et in uanitate detinuit sensus illorum. Item

[*]( Qui cogitat mala facere stultus uocabitur. In ecclesiastico cap. III : Altiora te ne quesieris usque non fueris curiosus. )[*]( pascit uentos usque stertit aestate filius confusionis. Item cap. : Qui sectator uana eget sensibus. Item cap. XXX: Ne addas quicquam uerbis illius et arguaris inueniarisque mendax. In ecclesiastico cap. ill: Altiora te ne quaesieris usque et )

[*]( 5 Pron. 9, 18 7 Prou. 12, 11 8 Prou. 80, 6 9 Eccli 3, 21. 22. 24 (22 et 26) 14 Prou. 24, 8 )[*]( 1 sequetur L 2 dereliquid S, derelinquit (-quid L) MLC orbita Bculpturq agri sui errauit S, aborbitas (ablorbita C) culturae suae errauit MLC 4 congrega 8 5 sterelitatem SM in prouerbiis MVLC recede ... j ἀπὸ δὲ ύ̓δατος ἀλλοτϱίου ἀπόσχου xoci ἀπὸπηγη̃ς ἀλλοτϱίας μὴ πίη̗ς, ι̒́να πολὺν ζήση̗ς χϱόνον, πϱοστεϑη̗̃ si σοι ἔτη ζ∞η̄ς. apud Augustinum: ab aqua aliena abstine te et de fonte alieno ne biberis ep. 108, 1, 1 et 2, 6. in ep. Ioh. ad Parth. traet. VI 3, 11 (bis). de unit. eccZes. 23, 65. cf. supra p. 49, 10 6 a S: de MVLC et .. tiiues .. et adicientur S: ut.. uiuas .. et adiciantur MVLC 7 Item ubi supra Qui sectatur uana eget sensibus MVLC, 6 om. S 8 ubi supra MVLC 9 eclesiastico S, prouerbiis L 10 quaesieris (ques- LC) MVLCv praescrutaueris MY, perscrutatus fueris L, scrutatus fueris Cv 11 deus MVLCv 18 in uanitatem detenuit S eorum V Item — Non — Cui — Diff. — 0 — saeculorum om. V )

illic: Non te uentiles in omnem uentum, et non eas omni uia, ut prosequatur te uerbum pacis et scientiae. Item illic: Cui sufficit nuntiare opera illius? non est minuere neque adicere neque inuenire magnalia dei. Item in libro sapientiae: Difficile aestimamus quae in terra sunt, et quae in prospectu sunt inuenimus cum labore: quae autem in caelis sunt, quis inuestigabit? sensum autem tuum quis sciet, nisi tu dederis sapientiam? Item apostolus ad romanos:s o altitudo diuitiarum et sapientiae et scientiae dei! quam inscrutabilia sunt iudicia eius et inuestigabiles uiae ipsius! quis enim cognouit sensum domini? aut quis illi consiliarius fuit? aut quis prior dedit ei et reddetur illi? quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia. ipsi gloria in saecula saeculorum.

[*](Item cap. IIII: Non uentiles te in omni uentu. Item cap. : Cui sufficit ieiunantiare opera illius. In libro sapientia cap. IIII: Difficile aestimamus quae in terra sunt usque nisi tu uideris sapientia. Paulus ad romanos cap. XXXVI:s o altitudo diuitiarum usque in secula seculorum. )[*](de uanitate detinuit sensus illorum. Item cap. IHI: Non te uentiles in omnem uentum usque uerbum pacis et iustitiae. Item cap. X: Quis sufficit enuntiare opera illius usque nec est inuenire magnalia dei. In libro sapientiae cap. llII: Difficile aestimamus quae in terra sunt usque nisi tu dederis sapientiam. Paulus ad romanos cap. XIIII:s o altitudo diuitiarum usque in saecula saeculorum. )

[*]( 1 Eccli. 5, 9 (11 et 12) 8 Eccli. 18, 2 et 4 (2. 5) 5 Sap. 9, 16 et 17 9 Rom. 11, 33—36 )[*]( 1 nbi supra MLC in omni uento MLC omni (i m ras. litt. em) S, in omni L 8 illic] in ecclesiastico MLC nontiare S, enuntiare MLC 5 aeatimauimus L 6 alt. sunt om. MLC que 8 7 inuestigauit MC 8 scit MLC 9 et ante sapientiae om. MLCυ 10 ipsius MLC: eius Sv (cf. 297, 3) 11 illi consiliarius S: consiliarius eius MLCv 12 retribuetur ML Cv 18 in ipso sunt SMLCυ: legendum in ipsum cf. 297, 5 (είς αὺτϭν) 14 saeculorum] add. amen Cv )

LXXXV. DE IEIVNIO.

In ecclesiastico: Qui baptizatur a mortuo, quid proficit lauatio eius? sic et homo qui ieiunat in peccatis suis et iterum eadem facit, quid proficit humiliando se? orationem eius quis exaudiet? sacrificium salutare adtendere mandatis, et discedere ab omni iniquitate. Item in esaia propheta: Non est gaudere impiis, dicit dominus. exclama uehementer, et ne parcas: sicut tuba exalta uocem tuam, et nuntia populo meo peccata eorum et domui iacob iniquitates eorum. me de die in diem quaerunt, et cognoscere meas uias desiderant, tamquam populus qui iustitiam fecerit et iudicium dei non dereliquerit: postulant a me nunc iudicium iustum, et adpropriare deo concupiscunt, dicentes: quid quod ieiunauimus, et non uidisti? humiliauimus animas nostras, et non scisti ? in diebus enim ieiuniorum uestrorum inueniuntur uoluntates uestrae, et omnes subditos uobis conpungetis. an in iudicia et lites ieiunatis, et percu-

[*]( LXXXV. DE IEIVNIO. In ecclesiastico cap. : Qui baptizatur a mortuo usque et discedere ab omni iniquitate. In esaiaao cap. : Clama, ne cesses, dicit dominus usque in secula seca )[*]( LXXXV. DE IEIVNIO. In ecclesiastico cap. XX: Qui baptizatur a mortuo et iterum tangit eum usque orationem illius quis exaudiet? In esaia cap. : Clama, ne cesses, quasi tuba exalta uocem tuam usque et aedificabuntur in te deserta )

[*]( 8 Eccli. 34, 80. 81 et Eccli. 85, 2 8 Ea. 57, 21 et Es. 58, 1-12 )[*]( 3 mortuo] add. et iterum tangit mortuum C, et it. t. illud V2 8 ęsaia. 8 10 et domui iacob iniquitates eorum MVLC: om. S 11 iniquit.] peccata v 12 uias meas MVCv (meaa om. L), fiov τὰς ὀδούς deaiderant] uolunt Cv 18 dereliquerint LV*, derelinquerint V1, derelinquerent M 14 nunc om. MVLC appropriare MV, adpropiare (appr- C) LC concupeBcnnt M 15 quid quod] quid cotidie L, quid∗è quod C, quare v 18 conpungitis MY C iudicio (-tio MC) MVLC percutitis] add. pugno Cv )

saecutitis proximum inique? et ut quid mihi ieiunatis, ut hodie audiatur in clamore uox uestra? non hoc ieiunium elegi, dicit dominus, ut humiliet animam suam. nec si flectas ut circulum ceruicem tuam, et cilicium et cinerem substernas, nec sic uocabis ieiunium acceptum. non tale ieiunium ego elegi, dicit dominus: sed solue omne uinculum iniquitatis, dissolue obligationes potentium conmutationum, dimitte confractos in requiem, et omnem conscriptionem iniquam disrumpe. frange esurientibus panem tuum, et egenum sine tecto induc in domum tuam. si uideris nudum, uesti: et domesticos seminis tui non despicias. tunc erumpet temporaneum lumen tuum, et sanitates tuae cito orientur, et praeibit ante te iustitia, et maiestas dei circumdabit te. tunc clamabis, et dominus exaudiet te: dum adhuc loqueris, dicit: ecce adsum. si auferas a te uinculum iniquitatis et obligationem et uerbum murmurationis, et des esurienti panem tuum ex animo, et animam humiliatam satiaueris, tunc orietur tibi in tenebris lumen, et tenebrae tibi erunt ut meridies. et erit deus tuus tecum semper, et satiaberis prout desiderat anima. tua, et ossa tua pinguescent, et erunt sicut hortus ebrius et sicut fons cui non deficit aqua. et aedificabuntur deserta tua, et erunt fundamenta tua aeterna in saecula saeculorum. Item in euangelio secundum matthaeum: Cum autem

[*](lorum. In matheo cap. V: Quum autem ieiunatis, nolite esse usque qui uidet in occulto, reddet uobis. )[*](lorum. In matheo cap. V: Quum autem ieiunatis, nolite fieri )

[*]( 23 Matth. 6, 16-18 )[*]( 1 iniquae M, impie Cv hodiae S 3 nec (ante si) om. L .5 nocabis] nobis MVL 7 potentum C conmntationum om. MVLC 8 conscribtionem S dirrumpe M 9 esurienti| M aegenum SC sine tectum duc S 10 uesti et] uesties L 11 dispicias S temporanum S 12 sanitas tua c. orietur L preibit S dl MVLC: dni Sv (zov ϑεοῡ) 18 et tunc MVLC 14 loquaeris M 15 et MVLC, om. S obligatione MLC 17 anima humiliata MVlLC satiaberis L 18 tenebre S tibi] tuq Cv meridiae SM, meridie* (rasa s) V 19 dns ds C 20 ortus MLC 21 flons S deficit aquae M, deficient aquae Lv 22 saeculorom] add. amen MV 23 Item — Cum — uobis om. V enuang S mattheum S autem om. C )[*](xn, Aug. 3, i. )[*]( 38 )

ieiunatis, nolite esse sicut hypocritae tristes: exterminant enim faciem suam, ut pareant hominibus ieiunantes. amen dico uobis, perceperunt mercedem suam. uos autem cum ieiunatis, unguite caput uestrum et faciem uestram lauate, ut non uideamini hominibus ieiunantes. sed patri uestro, qui est in caelis: et pater uester, qui uidet occulta, reddet uobis.

LXXXVI. HOMINEM EXEMPLO FORMICAE VEL APIS SINE PIGRITIA OPERARI DEBERE QVAE BONA SVNT.

In prouerbiis Vade ad formicam, o piger, et aemulare uidens uias eius, et esto illa sapientior: illa enim cum agrum non possideat, neque conpellentem se habeat, neque sub domino sit, quomodo parat aestate alimenta, copiosam autem facit in messe repositionem! uel uade ad apem, et disce quam laboriosa est, operationem etiam quam sanctam mercatur: cuius labores reges et mediocres ad sanitatem offerunt: grata est autem omnibus et gloriosa, et cum sit uiribus infirma, sapientiam praedicans producta est. usque quo, piger,

[*]( LXXXVI. HOMINEM EXCELSO FORMICE VEL LAPIS SINE PIGRITIA OPERARI DEBERE QVAE BONA SVNT. In prouerbiis cap. VII: Vade et formicam, o piger, et considera uias eius. Item cap. )[*]( sicut hipocrytae tristes usque pater tuus, qui uidet in abscondito, reddet tibi. LXXXVI. HOMINEM EXEMPLO FORMICAE VEL APIS SINE PIGRITIA OPERARI DEBERE QVAE BONA SVNT. In prouerbiis cap. VII : Vade ad formicam, o piger, usque et egestas longe fugiet a te. )

[*]( 10 Prou. 6, 6-11 )[*]( 1 hipocritę S, hypochritae L 8 perciperant S 4 angite M 6 ue*ter (rasa r, corr. m. 2) S occulta S, in occulto M LC, W τ∞̗̃ ϰϱυϕαί∞̗ 13 parata! estate elimenta S copiosa M VLC 14 facit autem MVLC 15 est S, sit MVLC operatione MVLC etiam] et MVLC sancta MVLC 16 sanitatem MVLC: scitatem S, υ̒γίειαν 17 autem est C 18 predicane L producta est om. MVLC usquae S )

iacebis? quando autem de somno surgis? modicum quidem dormis, modicum autem sedes, modicum quidem dormitas, modicum autem manibus conplecteris pectus: deinde adueniet tibi sicut malus uiator paupertas, inopia autem sicut bonus cursor. si autem inpiger fueris, ueniet tibi sicut fons messis tua, inopia autem sicut bonus cursor refugiet te. Item illic: Pigrum deicit timor: animae autem effeminatorum esurient. Item illic: Increpatus piger non erubescit: simi- . liter autem qui mutuatur triticum in messe. Item illic: Desideria pigrum occidunt: non enim destinant manus eius facere aliquid. Item illic: Occasiones quaerit piger et dicit: leo in uiis est, in plateis autem homicidae. Item illic: Sicut ostium in cardine uertitur, ita piger in lecto suo. Item illic: Sapientior piger sibi uidetur quam qui in pleni-

[*](XIII: Vult te non uult piger, anima autem operantium inpugnabitur. Item cap. XX: Abscondit piger manus sub ascella. Item cap. XXI: Propter frigus piger arare noluit. Item cap. XXVI: Dicit piger: leena in uia, leo in itineribus usque sapientior si )[*](Item cap. XVIDJ: Pigrum dei*cit timor, animae autem effeminatorum esurient. Item cap. XXI: Desideria occidunt pigrum usque manus eius operari. Item cap. XXVI: Abscondit piger manus sub ascella usque sapientior sibi piger uidetur septem uiris. loquentibus sententias. Item cap. XXVI: Sicut ostium uertitur in cardine suo, ita piger in lectulo suo. Item cap. XIII: Vult et non uult piger: anima autem operantium inpinguabitur. Item cap. XXII: Dicit piger: leo est foris, in medio platearum occidendus sum. Item cap. XXI: Propter frigus piger arare noluit usque non dabitur ei. Item cap. XXVI: Dicit piger: leaena in )

[*]( 7 Pron. 18, 8 8 Prou. 20, 4 10 Prou. 21, 25 11 Prou. 22, 13 18 Prou. 26, 14 14 ib. 16 15 Prou. 13, 4 16 Prou. 19, 24 18 Prou. 26, 13. 16 21 ib. 15 et 16 )[*]( 2 sedes modicum quidem dormitas modicum autem MVLC: om. 8 dormittas C 6 te om. MVLC 7 illic] in prouerbiis MVL C 8 Item — Increpatus — Desid. — Occas. — Sicut — Sap. — nuntium om. V illic] ubi supra MLC (et ita lin. 11. 13) 9 tricum S messem SM illic] in prouerbiis MLC (lin. 14) 12 leo est in uia C 18 0steum S 14 sibi piger Cv )[*]( 38* )

tudine perfert nuntium. Item in ecclesiastico: rn lapide luteo lapidatus est piger: et omnis loquitur de aspernatione eius. de stercore boum lapidatus est piger: omnis qui tetigerit illum excutiet manus.

LXXXVII. SINE TIMORE HOMINVM MANDATA DEI PRAEDICANDA.

In ezechihel propheta: Et tu, fili hominis, ne timueris eos, neque paueas a facie eorum, quia insanient et conuenient aduersum te in circuitu. uerba eorum ne timeas, et a facie eorum ne paueas, quia domus exasperans est. Item illic: Ecce dedi faciem tuam potentem aduersus facies eorum, et constantiam tuam confortabo aduersus contentiones eorum, et erit fortior petra constantia tua. Item illic: Et ne timueris ab eis, neque terrearis a facie eorum, quia domus

[*]( inpiger uidetur. In ecclesiastico cap. XI: In lapide luteo lapidatus est piger. LXXXVII. SINE TIMORE HOMINVM MANDATA DEI PRAEDICANDA. In ezechielo cap : Et tu, fili hominis, ne timueris eos neque paueas a facie eorum. Item cap. : Ecce dedi faciem tuam potentem. Item cap. : Et ne timueris ab eis neque )[*]( uia, leo in itineribus usque sapientior sibi piger uidetur. In ecclesiastico cap. XI: In lapide luteo lapidatus est piger usque qui tetigerit eum excutiet manus. LXXXVTI. SINE TIMORE HOMINVM MANDATA DEI PRAEDICANDA.. In ezechil cap. : Tu ergo, fili hominis, ne timeas eos neque sermones eorum usque quia domus exasperans est. Item ibi cap. : Ecce dedi faciem tuam ualentiorem faciebus eorum )

[*]( 1 Eccli. 22, 1 et 2 7 Ezech. 2, 6 11 Ezecb. 3, 8 18 ib. 9 )[*]( 3 eius] ei 8 bouum M eum MVLCv 7 eczechiel S, ezechihelo M, ezechielo V, hiezecM L, iezech C proph. om. MV LC 8 faciae S (et sic infra bis) 10 Item — Ecce — Et — est Item om. V 11 ubi supra MLC 13 petrae L in ezechiel (iez- C, hiezechielo L) MLC )

exasperans est. Item in euangelio secundum matthaeum: Quod dico uobis in tenebris, dicite in lumine, et quod in aure auditis, praedicate supra tecta et in plateis. nec timeatis eos qui occidere corpus possunt, animam autem non possunt interficere: timete autem magis eum qui potest animam et corpus occidere in gehennam.

LXXXVIII. DE STVLTO.

In prouerbiis: Vir stultus. et iniquus uadit uias non bonas: ipse autem adnuit oculo et significat pede. Item illic: Vir stultus mala sibi fabricat, in suis autem labiis thensaurizat ignem. Item illic: Non conueniunt stulto labia

[*](terrearis. In euangelio mathei cap. : Quod dico uobis in tenebris, dicite in lumine. LXXXVIII. DE STVLTO. In prouerbiis s cap. XVI: Stultus inridet disciplina patris sui. Item cap. XV: Viis suis replebitur stultus et super eum erit uir bonus. Item cap. XVII: Non dicent stulto uerbo conposita nec principem labium mentiens. Item )[*](usque quia domus exasperans est. Secundum matheum cap. X : Quod dico uobis in tenebris, dicite in lumine usque qui potest animam et corpus perdere in gehennam. LXXXVIll. DE STVLTO. In prouerbiis cap. VII: Homo apostata uir inutilis, graditur opere peruerso usque digito loquitur. Item cap. XXVII : Graue est saxum et onerosa harena, sed ira stulti utroque grauior. Item cap. XVI: Stultus inridet disciplinam patris sui. Item cap. XIIII: Viis suis replebitur stultus et super eum erit uir bonus. Item cap. XVII : Non decent stultum uerba )

[*]( 2 Matth. 10, 27 et 28 9 Prou. 6, 12 et 13 11 Prou. 16, 27 12 Prou. 17, 7 15 Prou. 15, 5 16 Prou. 14, 14 )[*]( 1 euuangelio S mattheum S 3 aure MLC: om. S audistis L super MVLCv platheis M (saepius) 4 occidunt corpus Cv 5 interflcere SMVL: occidere Cv (441, 6) 6 gehenna L 10 annuet MV 11 ubi supra MVLC 12 in prouerbiis MVL C )

fidelia, neque iustis labia mendacia. Item illic: Vt quid abundant diuitiae stulto? possidere enim sapientiam insensatus non poterit. Item illic: Ira est patri filius insipiens, et dolor matris eius. Item illic: Non desiderat sapientiam, cui deest sensus: magis enim ducitur inprudentia. Item illic: Os hominis stulti contritio est ei, labia autem eius laqueus animae ipsius. Item illic: Stultitia uiri exterminat uias eius, dominum autem causatur corde suo. Item illic: Stultitia inest cordi iuuenis, uirga autem et disciplina longe est ab eo. Item illic: Grauis est lapis et uix portabilis harena, ira autem stulti grauior ambobus. Item illic: Tamquam ager uir insipiens, et sicut uinea homo cui deest

[*](cap. XVIII: Qui prodest diuitias habere stulto? Item∗ibi: Ira patris filius stultus. Item cap. : Non recipit stultus uerbo prudentiae- Item∗ibi: Os stulti contritio eius. Item cap. XX : Stultia hominis subplanta gressus eius. Item ibi: Non decent stulto dilicie. Item cap. XXII: Stultia conligata est in corde pueri. Item cap. XXV: Per agrum hominis pigri transiui. Item )[*]( conposita nec principem labium mentiens. Item cap. XVIII: Quid prodest habere diuitias stulto, quum sapientiam emere non possit. Item cap. XVllI: Ira patris filius stultus usque quae genuit eum. Item cap. XVllI: Non recipit stultus uerba prudentiae usque in corde eius. Item cap. XVIII: Os stulti contritio eius et labia ipsius ruinae animae eius. Item cap. XX: Stultitia hominis subplantat gressus eius et contra deum feruet animo suo. Item cap. XX: Non decent stultum deliciae usque principibus. Item cap. XXII: Stultitia conligata est in corde pueri usque effugabit eam. Item cap. XXV: Per agrum )

[*]( 1 Prou. 17, 16 8 ib. 25 4 Prou. 18, 2 6 ib. 7 7 Prou. 19, 3 9 Prou. 22, 15 10 Prou. 27, 3 12 Prou. 24, 30 et 31 16 (26) Pron. 19, 10 )[*]( 1 Item — Vt - - p. 599, 15 os illorum Item om. V ubi supra MLC (lift. 4. 7. 10) 2 habnndant SLC 3 in prouerbiis ML C (bin. 6. 9. 11) 4 matri MLC 5 in inprudentiam L, ἀϕϱοσύνη̗ 6 ei MLC: om. S 8 autem S: enim MLC in corde MC 11 haraena S, arena LC )

homiprudentia: si reliqueris eum inplebitur spinis et in faenum fiet et erit desertus, et maceriae parietum eius effodientur. Item illic: Sicut canis cum conuertitur ad uomitum suum odibilis efficitur, sic stultus malitia sua conuersus in peccatis suis. Item in ecclesiastico: Cum fatuis ne consilium habeas: non enim poterunt continere. Item illic: Qui minoratur corde, cogitat inania, et uir inprudens et errans cogitat stulta. Item illic: Ex ore fatui inprobabilis parabola, non enim dicit illam in tempore. Item illic: Cor fatui quasi uas confractum, et omnem scientiam non tenebit. Domus clausa fatuo sapientia, et scientia (in)sensati inenarrabilia uerba. Item illic: Conpedes in pedibus stultorum doctrina et quasi uinculum manus dexterae. fatuus in risu exaltat uocem suam, et uir sapiens uix tacite ridebit. Item illic: In ore fatuorum cor illorum, et in corde sapientium os illorum.

[*](cap. XVI: Sicut canis quae reuertitur ad uomitum suum. In ecclesiastico cap. X: Qui minaratur corde, cogitat insanie. Item cap. VII: Cum famis ne consilium habeas. Item cap. XI: Ex ore fatui reprobabitur parabola. Item ibi: Cor fatui quasi uas confractum. Item ibi: Compedes in pedibus stulto )[*](nis pigri transiui usque et maceria lapidum destructa erat. Item cap. XXVI: Sicut canis qui reuertitur usque iterat stultitiam suam. In ecclesiastico cap. VII: Cum fatuis ne consilium habeas, non enim poterunt continere. Item cap. X: Qui minoratur corde cogitat insania usque cogitat stulta. Item cap. XI: Ex ore fatui inprobabilis parabola usque in tempore suo. Item cap. XI: Cor fatui quasi uas confractum usque inennarrabilia uerba. Item cap. XI: Conpedes in pedibus stulti doctrina usque et uir sapiens uix tacite ridebit. Item cap. XI: In ore )

[*]( 8 Prou. 26, 11 5 Eccli. 8, 17 (20) 6 Eccli. 16, 23 8 Eccli. 20, 20 (22) 9 Eccli. 21, 14 (17) 11 ib. 18 (21) 12 ib. 19 et 20 (22 et 28) 15 ib. 26 (29, )[*]( 1 prudentia S: sapientia MLC reliquęris S, relinqueris ML faenum MLC, foenum S 2 mac*eriae (rasa h) S 3 ubi supra ML C (lin. 6.14) 5 nec S 8 in eccleaiastico MC, ubi supra L 9 illa MLC ubi supra ML, in eccleaiaatico C 10 tenebit Sv: continebit MLC 11 sensati SMLC inennarrabilia M 12 in ecclesiastico \' MLC compedea MLC 13 dextrae ML 15 in cor ML )

Item illic: Harenam et sal et massam ferri facilius est portare quam hominem inprudentem et fatuum et impium. Item illic: Amictus corporis et risus dentium et ingressus hominis denuntiat de illo. Item illic: Praecordia fatui quasi rota carri, et quasi axis uersatilis cogitatus ab illis. Item illic: Sapientiam qui docet fatuum quasi qui conglutinat testam. Item illic: Narratio fatui quasi sarcina in uia. Contribulant minae cor sapientis: stultus autem flagellatur et non sentit. Qui docet puerum stultum, contumeliam facit aequitati. Item in prouerbiis: In risu stultus agit nefaria. Item illic: Ex ore stultorum baculus contumeliae, labia autem sapientium custodiunt eos. Item illic: Omnia contraria sunt uiro insipienti, arma uero intellectus labia sapientiae. Item illic: Sapiens timendo de-

[*]( doctrina. Item cap. XI: Arenam et salem et massam ferri facilius est portare quam hominem inprudentem. In prouerbiis cap. : Sapiens timendo declinat a malo, stultus uero. In )[*]( fatuorum cor illorum et in corde sapientium os illorum. Item cap. XI: Harenam et salem et massam ferri usque fatum et impium. Item cap. XI: Amictus corporis et risus dentium et ingressus hominis enuntiant de illo. Item cap. XVIIII : Praecordia fatui quasi rota carri usque cogitatus illius. Item cap. XI: Qui docet fatuum quasi qui conglutinat testam. Item cap. XI: Narratio fatui quasi sarcina in uia usque contumeliam facit aequitati. In prouerbiis cap. : In risu stultus agit nefaria. Item cap. XIIII: In ore stulti uirga superbiae, labia autem sapientium custodiunt eos. Item cap. XIIII: Vade contra uirum stultum et nescit labia prudentiae. Item cap. XIIII : Sapiens )

[*]( 1 Eccli. 22, 15 (18) 3 Eccli. 19, 80 (27) 4 Eccli 36 (88), 5 6 Eccli. 22, 7 7 Eccli. 21, 16 (19) 8 Prou. 17, 10 9 ProtL 9, 7 10 Prou. 10, 28 11 Prou. 14, 8 18 ib. 7 14 ib. 16 )[*]( 1 ubi supra MLC (lin. 3. 6. 7) arenam (-na L) VL salem Cv 8 Item — Amictns — Un. 14 sapientiae Item om. V 4 denuntiat ML, enuntiat S (enuntiant v), indicat C, ἀναγγέλλει in eoclesiastico MLC precordia LC 5 quas iMis S ab illis S, illius MLCv 6 conglutinet testa ML 8 flagellatur et MLC: flagellat ut S 10 equitati S 11 nefarię agit C illic] in prouerbiis MLC (lift. 13. 14) . )

clinat a malo, stultus uero sibi confidens miscetur iniquo: seruiet autem stultus prudenti. Item in esaia propheta: Stultus enim stulta loquetur, et cor eius uana intellegit, ut consummet iniqua et loquatur ad dominum errorem, ad dispargendas animas esurientes et ut animas sitientes inanes faciat. consilium enim malorum iniqua cogitauit, disperdere humiles in sermonibus iniquis et dissipare uerba humilium in iudicio. nam pii iustitiam cogitauerunt et hoc consilium manebit. Item in ecclesiastico: Datus fatui non erit utilis tibi: oculi enim illius septemplices. exigua dabit et multa inproperabit, et apertio oris illius inflatio est.

LXXXVIIII. IRACVNDIAM DEPOSENDAM.

Inprouerbiis: Anima benedicta omnis simplex: uir autem animosus uel iracundus non honeste agit. Item illic: Stul-

[*](esaia cap. : Stultus enim stulta loquitur usque et hoc consilium manebit. In ecclesiasten cap. : Datus fatui non erit inutilis. LXXXVIIII. IRACVNDIA DEPONENDA. In prouerbiis cap. : Abominabile domino cor prauum. Item cap. XIII: Fatuus statim indicat iram suam nsque qui permittit quasi gladio pugitur. )[*](timet et declinat malum, stultus transilit et confidit. In esaia cap. : Stnltus enim fatna loquitur et cor eius nsque et ipse super duces stabit. In ecclesiastico cap. XI: Datum insipientis non erit utile tibi, oculi enim illius septemplices sunt. LXXXVIIII IRACVNDIA DEPONENDA. In prouerbiis cap. XII: Abominabile domino cor prauum nsque non erit innocens. Item cap. XIII: Fatuus statim indicat iram suam usque quasi gladio 3 Es. 32, 6-8 9 Eccli. 20, 14 et 15 14 Prou. 11, 25 15 Prou. 12, 16 19 Prou. 11, 20 Prou. 12, 16. 18 )

[*]( 2 Item — Stultua — manebit Item om. V qsaia S 8 loquitur MLC intelleget M 4 consumet SMLC 5 dispergendas MLC esurientes et ut MLC: esuriente sicut S satientes S 6 faciat S: flant MLC 7 uerba MLC: uir S 9 fataae L 10 -illius MVLv, eius C, iliis S dabit MVLCv: debit S, dedit Mat 11 inproperauit SMLV1 (impr- M) 13 iracundia deponenda MVL 15 illic] in prouerbiis MVLC )

tus ipsa eadem die pronuntiat iram suam, occultat autem suam contumeliam astutus. Item illic: Iracundus agit sine consilio, uir autem prudens multa sustinet. Item illic: Ira perdet etiam sapientes, responsum autem humile auertit iram. Item illic: Vir iracundus parat lites, patiens autem etiam futuras mitigat. Item illic: Noli esse amicus uiro animoso, cum amico autem iracundo noli conmorari, ne forte discas uias eius et sumas laqueum animae tuae. Item illic: Totam iram suam profert stultus, sapiens autem dispensat eam per partes. Item illic: Vir animosus fodit contentionem, uir autem iracundus exobruet peccata. Item in ecclesiastico: Homo iracundus incendit litem, et uir peccator

[*]( Item cap. XV: Iracundiam eius inutilis sustinebit. responsio mellis frangit ira. Item cap. XVI: Vir iracundus prouocat rixa. Item cap. XXIII : Noli esse amicus homini iracundo neque ambules cum uiro furioso. Item cap. XXVIIII: Totum spiritum suum profert stultus, sapiens differt et reseruat in posterum. Item ibi: Vir iracundus prouocat rixas. In ecclesiastico cap. XV: Homo )[*]( pungitur conscientiae. Item cap. XIIII : Astutus omnia agit cum consilio usque aperiet stultitiam. Item cap. XV: Qui patiens est multa gubernatur usque exaltat stultitiam suam. Item cap. XVI: Vir iracundus prouocat rixas usque mitigat suscitatas. Item cap. XXIII: Noli esse amicus homini iracundo usque et sumas scandalum animae tuae. Item cap. XXVIIII: Totum spiritum suum profert stultus, sapiens differt et reseruat in posterum. Item cap. XVII: Vir impius fodit malum usque separat principes. In ecclesiaste cap. VII : Ne uelox sis ad irascendum usque in sinu stulti requiescit. In ecclesiastico cap. XV: )

[*]( 2 Prou. 13, 16 3 Erou. 15, 1 5 ib. 18 6 Prou. 22, 24 et 25 8 Prou. 29, 11 10 ib. 22 12 Eccli. 28, 8 et 9 (11) 13 Prou. 14, 35 et 15, 1 19 Prou. 18, 16 20 Prou. 14, 29 26 Prou. 16, 27 et 28 )[*]( 2 astutus] add. Item ibi Sunt qui loquendo nulnerant ut (in V) gladio MVLC (Prou. 12, 18) illic] ubi supra MVLC 3 Item — Ira — p. 603, 10 multiloquium Item om. V in prouerbiia MLC (lin. 6. 8. 10) 4 humilem M 5 ubi supra MLC 9 inun suam om. MLC proferet ML dispensat ea MLC: om. S (ταμιεύεται) 10 contentiones MLC (509, 11) )

turbabit amicos et in medium pacem habentium inmittet delaturam. Item illic: Zelus et iracundia minuet dies, et ante tempus senectam adducet cogitatus. Item in ecclesiaste: Noli festinare in spiritu tuo irasci, quia ira in sinu stultorum requiescit. Item apostolus ad ephesios: Irascimini autem et nolite peccare: sol non occidat super iracundiam uestram. Item illic: Omnis amaritudo et ira et indignatio et clamor et blasphemia auferatur a uobis cum omni malitia. Item illic: Nunc autem deponite uos omnem iram, indignationem, malitiam, blasphemiam, multiloquium. Item iacobus apostolus: Sit uero omnis homo citatus audire et tardus loqui., piger in iracundia: iracundia enim uiri iustitiam dei non operatur. Item in euangelio se-

[*](enim iracundus incendit litem et uir peccator turbabit amicos. Item cap. XVI: Zelus et iracundia minuent dies. Ad effesios cap. XVIII : Irascimini et nolite peccare: sol non occidat. Item cap. XVllII: Omnis amaritudo et ira et indignatio et clamor et blasphemia tollatur a uobis. Iacobus cap. III : Sit autem omnis homo uelox ad audiendum, tardus autem ad loquendum et tardus ad iram. Secundum matheum cap. IIII : Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio. )[*](Homo enim iracundus incendit litem et uir peccator turbabit amicos. Item cap. XVI: Zelus et iracundia munuent dies usque cogitatus. Ad ephesios cap. V: Irascimini et nolite peccare: sol non occidat super iracundiam uestram. Item cap. V: Omnis amaritudo et ira usque tollatur a uobis cum omni malitia. In epistula iacobi cap. llII: Sit autem omnis homo uelox ad audiendum usque ira enim uiri iustitiam dei non operatur. Secundum )

[*]( 2 Eccli. 80, 26 4 Eccle. 7, 10 6 Eph. 4, 26 7 ib. 31 9 Col. 3, 8 11 Iac. 1, 19 et 20 )[*]( 1 turbauit ML immittit MC 2 delaturam MLC: delatorem S (cf. 520, 10) ubi supra MLC (Itn. 7) iracundiam S 3 ecclesiastico M 5 apostolus om. MLC efesioe S, effesios LC 6 super iracundia ura M 8 blasfemia M 9 illic S: ibi MLC uos om. MLC, et uos v omnia MLCv 10 ira M, iram et L blasfemiam S 11 apostolus om. MVLC 12 in om. V 13 euuang sec. mattheum S (sic pag. 604, lin. 12) )

cundum matthaeum: Qui irascitur fratri suo sine causa, reus erit iudicio. quicumque autem dixerit fratri suo ; racha, reus erit concilio. quicumque uero dixerit: fatue, reus erit gehennae ignis.

XC. QVOD HOMO A DEO FACTVS HVIVS GENVS VEL NATVRA DICATVR CVIVS OPVS FVERIT IMITATVS SIVE DEL SIVE DIABOLI.

In deuteronomio: Haec domino retribuistis sicut plebis fatua et non sapiens? nonne hic ipse pater tuus possedit te et creauit te et fecit te? Item illic: Dominum, qui te genuit, dereliquisti et oblitus es deum, qui te nutriuit. Item in euangelio secundum matthaeum baptista iohannea: Videns autem multos ex pharisaeis et sadducaeis

[*]( XC. QVOD HOMO A DEO FACTVS HVIVS GENVS NATVRA DICATVR, CVIVS OPVS FVERIT IMITATVS. In deuteronomio cap. CXV : Haeccine reddes domino, populus stulte et insipiens. Item ibi: Domini te genuit, dereliquisti et oblitus es. Secundum matheum cap. II: Videns autem iohannes multos ex phariseis usque )[*]( matheum cap. IIll: Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio nsque reus erit gehennae ignis. XC. QVOD HOMO A DEO FACTVS HVIVS GENVS NATVRA DICATVR, CVIVS OPVS FVERIT IMITATVS. In deuteronomio cap. XVIII : Haecine reddis (dis in ras.〉 domino, popule stulte (e in ras.) et insipiens usque fecit et creauit te. Item illic cap. : Deum, qui te genuit, dereliquisti et oblitus es domini creatoris tui. Secundum matheum cap. II: Videns autem multos pharisaeorum )

[*]( 1 Matth. 5, 22 8 Dent. 82, 6 10 ib. 18 13 Matth. 3, 7-10 )[*]( 1 omnia qui MVLCv frasi S sine causa om. MVLCv 2 quicumquae S racha MVLC, raccha S 8 fatuae SMV 6 uel om. MVLC 7 emitatua S sine dei eine diaboli S: om. MVLC (293, 15) 8 deutero nomium M plebs MVL, ples C 9 possidet SL 10 ubi supra MVLC genuit te C 11 derelinquieti MVl dum V 12 bapt. ieh. om. MVLC 13 iohannis S autem] add. iohannes MVLC phariseis VC saduceis (sadd- L) MVLC )

uenientes ad baptismum suum dixit ad eos: progenies uiperarum, quis ostendit uobis fugire ab ira uentura? facite ergo fructus dignos paenitentiae. et ne dixeritis intra uos: patrem habemus abraham. dico enim uobis, quoniam potens est deus de lapidibus istis suscitare filios abrahae. iam enim securis ad radicem arboris posita est: omnis ergo arbor, quae non facit fructum bonum, excidetur et in igne mittetur. Item illic: Amen amen dico uobis, quia omnis qui facit peccatum, seruus est peccati. seruus autem non manet in domo in aeternum, filius manet in aeternum. si ergo filius uos liberauit, uere liberi eritis. scio quia semen abrahae estis, sed quaeritis me interficere, quia sermo meus non capit in uobis. ego quod uidi aput patrem meum loquor, et uos quae uidistis aput patrem uestrum facitis. Item illic: Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris uestri facere uultis: ille enim homicida fuit ab initio, et in ueritate non stetit, et ueritas non est in eo. Item illic: Qui est ex deo, uerba

[*](arbor, quae non facit fructum bonum, excidetur et igne mittetur. Item cap. II: Amen amen dico uobis, quia omnis qui facit peccatum seruus est usque et uos quae uidistis apud patrem uestrum facietis. Item cap. II: Vos ex patre diabolo estis. Item ibi: Qui est ex deo uerba dei audit: ideo uos non audistis, quia ex )[*]( et sadducaeorum uenientes ad baptismum suum dixit eis: progenies uiperarum usque excidetur et in ignem mittetur. Secundum iohannem cap. VIII: Amen amen dico uobis, quia omnis qui facit peccatum seruus est peccati usque et uos que uidistis apud patrem uestrum facitis. Item illic cap. VIII : Vos ex patre diabolo estis usque quia non est ueritas in eo. Item illic cap. Vm : Qui est ex deo, uerba dei audit usque ex deo non estis. )

[*]( 8 Ioh. 8, 84-38 14 ib. 44 17 ib. 47 )[*]( 1 ad eos] eis Cv, αὐτοι̃ς 2 fugire SM: fugere VLC 8 fractos Ml penitentiae VLC 4 abraam V quoniam Sv: quia MVLC 5 filius S 6 que S 7 igne S: ignem MV LC (cap. CXIIII) 8 ubi supra MVLC 10 uos filius MVL 11 eritis SCv: estis MVL 18 meum patrem L 14 Item- Vos — p. 607, 6 uitae om. V ubi supra MLC (UK. 17) 15 diabulo SL 16 et ueritas S: quia ueritas MLC )

dei audit. ideo uos non auditis, quia ex deo non estis. Item apostolus ad ephesios: Et uos cum essetis mortui delictis et peccatis uestris, in quibus aliquando ambulastis secundum saeculum huius mundi, secundum principem potestatis aeris huius, spiritus qui nunc operatur in filios diffidentiae, in quibus et nos omnes aliquando conuersati sumus in desideriis carnis et cogitationum, et eramus natura filii irae sicut et ceteri. Item ad colossenses: Et uos qui aliquando eratis alienati et inimici sensus eius in operibus malis, nunc autem reconciliati in sanguine carnis eius per mortem ipsius, exhibete uos sanctos et inmaculatos et sine crimine coram ipso. Item illic: Nolite mentiri inuicem, spoliantes uos ueterem hominem cum actibus eius, et induite nouum, qui renouatur in agnitionem dei secundum imaginem eius qui illum creauit. Item petrus apostolus I: Gratia uobis et pax adimpleatur in recognitionem domini nostri iesu

[*]( deo non estis. Ad efesios cap. III: Et nos cum essetis mortui delictis et peccatis uestris et eramus natura filii ire sicut et ceteri. Ad colosenses cap. III: Et uos cum essetis aliquando alienati et inimici sensui usque et inreprehensibiles quoram ipsis. Item c a p. Xm: Nolite mentire inuicem spoliantes nos ueterem hominem cum actibus suis. In epistula petri I cap. I: Gratia uobis )[*]( Ad ephesios cap. II: Et uos quum essetis mortui delictis usque et eramus natura filii irae sicut et ceteri. Ad colosenses cap. II: Et uos quum essetis aliquando alienati usque et inreprehensibiles coram ipso. Item ad colosensea cap. IIII: Nolite mentiri inuicem usque secundum imaginem eius qui creauit eum. Petrus in epistula II cap. I: Gratia uobis et pax adimpleatur )

[*]( 2 Ephes. 2, 1-8 8 Col. 1, 21 et 22 12 CoL 3, 9 et 10 15 II Petro 1, 2-4 )[*]( 2 apost. om. MLC effesios LC 3 delectis S 8 colosenses 8, colosenses MLC 9 qui aliquando MLC: quando S (ποτὲ ο̆ντας) 11 ipsills om. Cv ezibite S, eiibete L 12 ad colosenses MLC 13 eius S: suis MLCv (480, 12) et om. MLC 14 agnitione C 15 creauit illum MLCv apostolus S: in epistola MLC prima MC 16 re I gionem 8 )

christi, qui nunc omnia nobis diuina uirtute sua quae ad uitam et pietatem pertinent donauit per agnitionem eius qui nos uocauit sua inlustri uirtute, per quam honorifica et maxima nobis promissa donantur, ut per haec sitis diuinae consortes naturae post euasionem quae est in mundo in cupiditate perditae uitae. Item iohannes apostolus I: Filioli, nemo uos seducat. qui facit iustitiam, iustus est, sicut et ille iustus est. qui facit peccatum, a diabolo est, quia ab initio diabolus peccat. et in hoc apparuit filius dei, ut solueret opera diaboli. omnis qui natus est ex deo non peccat, quia semen eius in ipso manet, et non potest peccare, quia de deo natus est. hinc apparent filii dei et filii diaboli. omnis qui non est iustus non est ex deo et qui non diligit fratrem suum.

XCI. SAPIENTES RESPONDENDVM VERBVM INTERROGANTI.

In ecclesiastico: Esto mansuetus ad audiendum uerbum, ut intellegas: et cum sapientia loquere responsum uerum.

[*](et pax multiplicetur usque custodimini per fidem in salutem iam paratam. Iohannes in epistula I cap. X: Filioli, nemo uos seducat. qui facit iustitiam iustus est usque omnis qui non est iustus non est ex deo. XCI. SAPIENTES BESPONDENDVM VERBVM INTERROGANTI. In ecclesiastico cap. llII: Esto mansuetus ad audiendum uerbum )[*](usque fugientes eius quae in mundo est concupiscentiae corruptionem. Iohannes in epistula I cap. VIIII: Filioli, nemo uos seducat usque et qui non diligit fratrem suum. XCI. SAPIENTER RESPONDENDVM VERBVM INTERROGANTI. In ecclesiastico cap. IIll: Esto mansuetus ad audiendum uerbum )

[*]( 7 I loh. 3, 7-10 17 Eccli. 5, 13 )[*]( 1 diuina] donauit MLC 2 donauit om. MLC 3 in aua M LC 4 ut om. MLC dinine S 6 cupiditatem S (cf. cap. CIIJ) iohannis S apost. om. MVLC 7 fecit S 8 et Sv: om. MVLC a S: de M2VLC (om. M1), ex v diabnlo et lin. 10 -buli (sed -bolos et lin. 12 -boli) S 9 adparuit S 11 Bemen] sensus MV (ϭπέϱμα) 12 filii alt.] fili S 13 omnia om. C 18 loquaris MVLC uerbum S )

Item tobi: Adtende autem, fili, in omnibus operibus tuis., et esto sapiens in uniuersis sermonibus tuis. Item ad colossenses: Sermo christi habitet in uobis abundanter in omni sapientia et omni intellectu spiritali: docentes et castigantes uosmet ipsos psalmis, hymnis, canticis spiritalibus, in gratia cantantes in cordibus uestris deo. omnia quaecumque facitis in uerbo uel in opere, omnia in nomine domini nostri iesu christi, gratias agentes deo patri per ipsum. Item illic: Sermo uester in gratia dei sale sit conditus, ut sciatis quemadmodum oporteat uos unicuique respondere. Item ad corinthios I: Et uos quoniam aemulatores estis spiritalium, ad aedificationem ecclesiae quaerite ut abundetis. Item illic: Cum conuenitis autem, unusquisque uestrum

[*]( dei, ut intelligas. Intobicap. : Adtende autem, fili, in omnibus operibus tuis et esto sapiens in uniuersis sermonibus tuis. Ad colosenees cap. XV: Verbum christi habitet in uobis habundanter usque gratias agentes deo et patre per spu. Item cap. XXIII: Sermo uester semper in gratia dei sale sit conditus, ut sciatis quomodo oporteat uos unicuique respondere. Ad corinthios I cap. LXII: Cum conuenitis, unusquisque uestrum psalmum )[*]( dei, ut intelligas. In tobi cap. : Adtende autem, fili, in omnibus operibus tuis et esto sapiens in omnibus sermonibus tuis. Ad colosenses cap. V: Verbum christi habitet in uobis abundanter usque gratias agentes deo et patri per ipsum. Item cap. VI: Sermo uester semper in gratia dei sale sit conditus, ut sciatis quomodo oporteat uos unicuique respondere. Ad corinthios I cap. XVI: Quid ergo est, fratres? quum conuenitis, unusquisque )

[*]( 1 Tob. 4, 14 3 CoL 3, 16 et 17 9 Col. 4, 6 11 I Cor. 14, 12 18 ib. 26 )[*](1 Tob. 4, 14 πϱόσεχε σαvτω̖̃, παιδιον, ε̉v πα̃σι τοι̃ς ε̆ϱγοις aov, xai ῐϭϑι πεπαιδενμενος b παοηαναστϱοϕη̃ cov autem om. V 2 Vbi supra V S colosenses S, colosenses MLC habondanter SMLC 4 intellectus 8 et castigantes om. MVLC 5 uos V ymnis LC 6 deo om. C 8 christi] add. facite 8. lin V* Item — Sermo — (p. 609, 2) nobis Item om. V 9 ubi supra MLC uester] semper add. MLCv 10 quemammodum M 11 ad corintios prima M Et uos — abundetis Item illic om. MLC 12 aecclesiae quaeritae S )

psalmmn habet, doctrinam habet, interpretationem habet. omnia ad aedificationem fiant uobis, Item petrus apostolus in epistula I: Parati semper ad confessionem omni poscenti a uobis uerbum de fide et spe, quae in uobis est: cum modestia et timore conscientiam habentes bonam, ut in eo quod detractant de uobis confundantur, uidentes uestram bonam in christo conuersationem.

XCII. DE SERVO FIDELI ET PRVDENTE ET COMMONITIONE DOMINORVM.

In prouerbiis: Seruus prudens obtinebit dominorum inprudentiam, et inter fratres diuidit partem. Item illic: Filio doloso nihil erit boni: seruo autem sapienti prosperi

[*](habet usque omnia ad aedificationem fiant. Petrus in epistula I cap. XI: Parati semper estote ad confessionem omni poscenti usque nidentes uestram in christo conuersationem. XCII. DE SERVO FIDELI ET PRVDENTE ET COMMONITIONE DOMINORVM. In prouerbiis cap. XVII: Senras sapiens dominabitur filiis stultis et inter fratres hereditatem dinidet. Item cap. : Filio dolosi nihil erit boni, seruo autem prudenti prosperi erunt )[*](uestrum usque omnia ad aedificationem fiant. Petrus in epistula I cap. X: Parati semper ad satisfactionem omni poscentiuos rationem usque uestram bonam in christo conuersationem. XCII. DE SERVO FIDELI ET PRVDENTE ET COMMOTIONE DOMI- NORVM. In prouerbiis cap. XVII: Seruus sapiens dominabitur filiis stultis et inter fratres hereditatem diuidet. Item cap. XDJI: Filio doloso nihil erit boni, seruo autem sapienti prosperi erunt )

[*]( S I Petro 8, 15 et 16 10 Prou. 17, 2 12 Prou. 14, 15 )[*]( 1 intexpraetationem SM 2 ante omnia inserunt liBguam habet MLC uobis om. MLCv apost. om. MVLC 8 aepistula 8 semper] add. eetote MVLC 4 a nobis uerbum] uos rationem a uobis C (cf. v) est] add. séd MVLCv 6 detractandum nobis S, detrahunt de uobis MVLC (cf. Vulg. I Petr. 2, 12) 7 bonam om. MVLC 9 prndenti MLC commonitionem dominieorum S 10 optinebit L 11 diuidit SMV1LC: diuidet V2v (διελει̃ται) partes V iHic] in prouerbiis MVLC 12 bonis S sapienti Sv prudenti MVLC . )[*]( XII, Aug. 8, i. )[*]( 89 )

erunt actus. Item illic: Iram uiri mitigat seruus prudens, pugillianimem autem uirum quis sufferet? Item illic: Non laedas seruum operantem in ueritate, neque mercennarium dantem animam suam. Item illic: Seruus sensatus dilectus sit tibi quasi anima tua: non defraudes illum libertate, nec inopem relinquas illum. Item in ecclesiastico: Si eat tibi seruus fidelis, sit tibi quasi anima tua: quasi fratrem, sic illum tracta, quia in sanguine animae tuae parasti eum. si laeseris illum iniuste et extollens discesserit, quem quaeres? et qua uia quaeres illum? Seruo sensato liberi seruient, et uir scius non murmurabit. Item paulus apostolus ad colossenses: Domini, quod iustum est et aequum, seruis praestate, scientes quoniam et uos dominum habetis in caelis

[*]( aetas. In ecclesiastico cap. V: Non ledas seruum operantem usque neque inopem derelinquas illum. Item cap. : Si est tibi senms fidelis, sit tibi quasi anima tua usque et uir scius non murmurauit. Ad colosenses cap. XXI: Domini, quod iustum est et aequum est, semis praestate scientes quia et uos )[*]( actus. Item cap. : Iram uiri mitigat seruus prudens, pusillanimem autem uirum quia sufferet? In ecclesiastico cap. V: Non ledaa seruum operantem usque neque inopem derelinquas illum. Item cap. VIIII: Si est tibi seruus fidelis, sit tibi quasi anima tua usque in qua uia quaeras illum nescis. Ad colosenses cap. V: Domini, quod iustum est et aequum, seruis )

[*]( 1 Prou. 18,14 2 Eccli. 7, 20 (22) 4 ib. 21 (28) 6 Eccli 80, 39 et 40 (88, 81-82) 10 Eccli. 10, 25 (28) 12 Coloss. 4,1 )[*](.1 ubi supra MVLC (lin. 4) 2 pusillanimem (-mum L) MV LC illio] in prouerbiis MVLC 3 ledu SMVLC 5 non I fraudes V libertatem M 6 Item - Si - murmurabit Item om. Y 8 comparasti MLOv 9 leaeris SLC queres 5, quaeria (quer- C) MLC 10 et qua uia quaeres (quaeris L) MLCi om. S, εν xohf ο̉ο̉ϕ̃ ζητήσεις αύτο̉ν seruiunt MLC 11 murmurauit (-moranit L) MLC paulus aposi om. MVLC 12 colosenses MVLC quod om. M 18 prestate SL, praestante M sciens V1 quia MYLC, quod v dn̄m MVLC, deum S )

praeiustum iudicem. Item ad ephesios: Et uos domini, eadem facite ad illos, dimittentes minas, scientes quod et uester et ipsorum dominus est in caelis, et personarum acceptio non est aput deum. Item in deuteronomio: Non tradetis seruum domino suo, qui confugit ad uos, sed uobiscum habitabit in omni loco, quocumque placuerit ei, nec tribulabitis eum. Item in prouerbiis: Noli tradere seruum in manus domini, ne forte maledicat te et extermineris.

XCIII. DE COMMONITIONE SERVORVM.

Paulus apostolus ad ephesios: Serui, obaudite dominis carnalibus cum timore et tremore in simplicitate cordis uestri sicut christo: non ad oculum seruientes, non ut hominibus placentes, sed ut serui christi facientes uoluntatem dei, ex toto animo cum beniuolentia seruientes sicut domino et

[*](dominum habetis in caelis. Ad effesios cap. XXVIIII: Et uos, domini, eadem facite illis remittentes minas, scientes quia uester dominus est in caelis. XCIII. DE COMMONITIONE SERVORVM. Ad effesios cap. XXVIII: Serui, oboedite dominis carnalibus usque siue seruus )[*](state usque dominum habetis in caelo. Ad ephesios cap. VII: Et uos, domini, eadem facite illis usque personarum acceptio non est apud eum. XCIII. DE COMMONITIONE SERVORVM. Ad ephesios cap. VII: Serui, oboedite dominis carnalibus usque siue seruus siue liber. )

[*]( 1 Ephes. 6, 9 4 Dent. 28, 15 et 16 7 Prou. 30, 10 11 Ephee. 6, 5—8 )[*]( 1 efeaios S, effeaios LC 2 dimittens 8, remittentes MVLCv et pr.] est S, om. LC (xai αύτών ϰαι ύμω̃ν) S non est ulla 0 4 apud illum MVL, apud eum Cv, cf. Sab. Item - Non - Noli extermineris om. MVLC 11 paulus apost. om. MVLC efesios S, effesios LC oboedite (obed- VC) MVLC 13 uestris 8 non ut S, ut MVLC, quasi v, ώς 15 toto S: om. MVLCv beniuolentia S: bona uolontate MVLCv (εύνοιας) )[*]( 89* )

non hominibus, scientes quod unusquisque quodcumque fecerit bonum, hoc consequetur a domino, siue seruus siue liber. Item ad timotheum I: Quicumque sub iugo sunt serui, dominos suos omni honore dignos habeant, ut nomen domini et doctrina non blasphemetur. qui autem fideles habent dominos, non contemnant, quod fratres sunt: sed magis serviant, quoniam fideles sunt et dilecti qui beneficii participes sunt. Item ad titum: Serui dominis suis subditi sint in omnibus, et placeant, non contradicentes, non fraudantes, sed in omnibus fidem bonam ostendentes, ut doctrinam saluatoris nostri dei ornent in omnibus. Item petrus apostolus I: Serui, obaudite cum omni timore dominis uestris, non tantum bonis et modestis, sed etiam dyscolis. haec est enim gratia aput deum, si propter conscientiam dei sustineat quis iniuriam patiens iniuste. quae enim gloria est, si peccantes

[*]( siue liber. In epistula ad timotheum cap. XXV: Quisque sub iugo sunt serui, dominis suos omni honore. Ad titum cap. un: Serui dominis suis subditi sunt In epistula petri I cap. VIIII: Serui, oboedite cum omni timore dominis uestris non tantum bonis. )[*]( Ad timotheum I cap. VII: Quicumque sunt sub iugo serui usque et dilecti qui beneficii participes sunt. Ad titum cap. II: Seruos dominis suis subditos esse usque ut doctrinam saluatoris nostri dei ornent in omnibus. Petrus in epistula I cap. VIII: Serui, subditi estote in omni timore dominis uestris usque tristitias patiens iniuste. )

[*]( 8 I Tim. 6,1 et 2 8 Tit. 2, 9 et 10 12 I Petro 2,18—20 )[*]( 1 quod MVLC: quo S, quoniam v quodcumque S, om. MV1 LC, quod s. lin. V* 2 consequetur MO: consequitur SL, consequatur V, recipiet r, ϰομιει̃ται 3 Item — Quicumque — lin. 11 omnibus Item om. V prima MC quicumquae S 4 dominis suis S in omni L dignos om. C ut MLC: et S, Lvα 5 blasfemetur S 6 contempnant MLC quod St quia MLCv 8 seruis S in omnibus et S, et in omnibus MLC 11 ordinent C apostolus S, in epistola (epfa) MVLC 12 prima MVC nostris S 18 discolis S (v): difficilioribus MV LC 15 iniustae SM uerba quae enim — apat deum om. MVLC )

cruciemini et sufferatis ? sed si bene facientes et patientes iniuriam sustineatis, haec est gratia aput deum.

XCIIII. OBOEDIENDVM REGIBVS ET POTESTATIBVS SAECVULI.

Paulus apostolus ad romanos: Omnibus potestatibus sublimioribus subditi estote: non est enim potestas nisi a deo, quae autem sunt a deo ordinata sunt. itaque qui resistit potestati dei ordinationi resistit. qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem sumunt. nam principes non sunt timori bono operi, sed malo. uis autem non timere potestatem? quod bonum est fac, et habebis laudem ex illa. dei enim minister est tibi in bonum. si autem malum feceris, time: non enim sine causa gladium portat. dei minister, uindex est in iram ei qui malum fecit. ideoque subditi estote non solum propter iram, sed et propter conscientiam. ideo tributa penditis, ministri enim dei sunt ad hoc ipsum seruientes. reddite omnibus debita, cui tributum tributum, cui uectigal . uectigal, cui timorem timorem, cui honorem honorem. nemini quidquam debeatis, nisi ut inuicem uos diligatis. Item ad

[*](XCNN. OBOEDIENDVM REGIBVS ET POTESTATIBVS SAECVLI. Ad romanos cap. XL: Omnibus potestatibus sublimioribus subditi )[*](XCIIII. OBOEDIENDVM RE&IBVS ET POTESTATIBVS SAECVLI. Ad romanos cap. XV: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit usque nemini quicquam debeatis nisi ut inuicem diligatis. )

[*]( 5 Rom. 13, 1-8 )[*]( 4 obediendom VC saeculi om. VC 5 paul. apost om. MV LC 7 autem] enim MVLC 9 nam principes Sv: principes enim MVLC 10 bono operis MV1, boni operis sed mali V2v Merba uis - - tibi in bonum om. V 11 quod bonum est S: bonum MLCv 1S dei] add. enim MVLCv miniater est uindex: in M VLv (est om. C) 14 ira MVLC ei SV2Lv: et MV1C 16 pendetis S, praestatis MVLCv (ιελει̃ε) ipsud M 19 quicquam MVLC uos om. MVLCv Item — Admone — homines om. V )

titum: Admone illos principibus et potestatibus subditos esse, obaudire, ad omne opus bonum paratos esse, neminem blasphemare, litigiosos non esse, sed modestos, omnes ostendentes mansuetudinem ad omnes homines. Item petrus apostolus I: Subiecti estote omni humanae ordinationi propter domimun, siue regi tamquam praecellenti, siue ducibus tamquam ab eo in hoc ipsum missis ad uindictam malorum, laudem uero bonorum — quoniam sic est uoluntas dei, ut bene facientes obmutescere faciatis stultorum hominum ignorantiam —, ut liberi, non ut uelamen malitiae habentes libertatem, sed sicut serui dei. omnes honorate, fraternitatem diligite, deum uero timete, regem autem honorificate.

XCV. LVMEN ITINERIS NOSTRI ESSE LEGEM DEI.

In psalmo XVIII: Praeceptum domini lucidum inluminans oculos. Item in psalmo CXVIII: Lucerna pedibus meis

[*]( estote usque nisi inuicem diligatis. In epistula ad titum cap. V: Admone illos principibus et potestatibus subditos esse. In epistula petri I cap. : Subditi estote omni humane usque regem autem honorificate. XCV. LVMEN ITINERIS NOSTRI ESSE LEGEM DEI. In psalmo XVIII: Praeceptum domini lucidum inIuminens. In CXVIII: Lu- )[*]( Ad titum cap. III: Admone illos principibus et potestatibus subditos esse usque ostendentes mansuetudinem ad omnes homines. Petrus in epistula I cap. VIII: Subiecti estote omni humanae creaturae propter deum usque deum timete, regem honorificate. CXV. LVMEN ITINERlS NOSTRI ESSE LEGEM DEI. In psalmo XVIII : Praeceptum domini lucidum inluminans oculos. In CXVIII: )

[*]( 1 Tit. 3, 1 et 2 5 I Petro 2, 13—17 15 Pa. 18, 9 16 PB. 118, 105 )[*]( 1 ammone MLC 2 blasfemare S 3 non litigioeos Cv omnem MLCv, πα̃σαν 4 apost.] in epistola (epla) MVLC 5 subiecti Sv: snbditi MVLC estote in ras. S ordinatione V1 L, creaturae V\'Cv 6 deum VCv quasi Cv 7 habeo S in hoc ipsum om. Cv ipsnd M laude S 8 quia MVLCv 9 stoltoram MVLC: stonun S, imprndentium v 10 ut liberi MV LC: liberi S, quasi 1. v 12 deum] dum MV autem om. L Cv 15 preceptum SLC )

uerbum tuum, domine, et lumen semitis meis. Item in prouerbiis: Quia lucerna est mandatum legis et lux uitae et increpatio et disciplina. Item in esaia propheta: De nocte uigilat spiritus meus ad te, deus, quia lux praecepta tua sunt super terram.

XCVI. DE MORTE IVSTORVM.

ln libro sapientiae: Iustus autem si morte praeuentus fuerit, in refrigerio erit. senectus enim uenerabilis est non diuturna, nec numero annorum conputata: cani sunt enim sensus hominis, et aetas senectutis uita inmaculata, quae placita deo facta dilecta est, et uiuens inter peccatores translata est. raptus est, ne malitia mutaret intellectum eius, aut ne fictio deciperet animam illius. Item illic: Conaum-

[*](cerna pedibus meis. In prouerbiis cap. : Quia lucerna est mandatum legis. In esaia cap. : De nocte uigilat spiritus meus ad te, deus. XCVI. DE MORTE IVSTORVM. I n libro sapientiae cap. : Iustus autem sine morte praeoccupatus e fuerit in refrigerio erit usque ne fincto deciperet animam illius. Item cap. : Consumatus autem in breui repleuit tempora usque inter mortuos in )[*](Lucerna pedibus meis usque semitis meis. In prouerbiis cap. VII: Quia mandatum lucerna est et lex lux et uia uitae increpatio disciplinae. Inesaiacap. : De mane uigilabo ad te, quum feceris iudicia in terra. XCVI. DE MORTE IVSTORVM. In libro sapientiae cap. II: Iustus autem si morte praeoccupatus fuerit, in refrigerio erit usque aut fictio malitiae decipiat animam illius. Item in ipso cap. : Consummatus in breui expleuit tempora multa, placita )

[*]( 2 Prou. 6, 28 4 Es. 26, 9 8 Sap. 4, 7-11 14 ib. 13—19 )[*]( 1 domine om. Cv meis om. C 8 et pr. om. C (cf. v) Item - De - terram om. V aesaia S 4 noctae 8 lox est MLC (sunt om.) 8 praeoccupatus MVLCv 11 uita.. quae ..] βίος.. εύάϱεστος.. 12 dilecta om. MVLC translatus MVL C(v) 18 intellectus MV1 L 14 finctio MV illia] ubi supra MVC, om. L )

matna autem in breui repleuit tempora longa: placita enim erat domino anima eius. propter hoc properauit educere eam de media iniquitate. populi autem uidentes et non intellegentes, nec ponentes in praecordiis suis talia, quia gratia dei et misericordia in sanctos eius et respectus in electos eius. condemnat autem iustus mortuus uiuos impios, et iuuentus celerius consummata longaeuitatem iniusti. uidebunt enim finem sapientis, et non intellegent quid cogitauerit de illo deus et quare munierit illum dominus. illos autem dominus inridebit: et erunt post haec decidentes sine honore et in contumelia inter mortuos in perpetuum. Item illic: Iusti autem in perpetuum uiuent, et aput dominum est merces illorum, et cogitatio illorum aput altissimum. ideo accipiunt regnum decoris et diadema speciei de manu domini: quoniam deus dextera sua teget illos, et brachio suo defendet iHos. Item iob: Mors enim uiro iusto requiem dat. Item in

[*]( perpetuum. Item cap. : Insti autem in perpetnum uiuent In libro iob cap. : Mors enim uiro iusto requiem dat. In )[*]( enim erat deo anima illius usque et in contumelia inter mortuos in perpetuum. Item cap. II: Iusti autem in perpetuo uiuent usque et brachio defendet illos. In ecclesiastico cap. XI: Modicum plora super mortuum usque luctus mortui septem dies. In prouerbiis cap. XI: Mortuo homine impio usque expectatio sollicitorum peribit. In iob cap. : Mors enim uiro iusto )

[*]( 11 Sap. 5, 16 et 17 16 Iob. SO, 28 )[*]( 2 deo MVLCv illiua MVLCv educere SCv: eripere MV L 5 respectus] add. eius MVLC eius] illius MVLCv 7 longeuitatein S: longae uitae MV1LC, s. I praepos. homines V, longam uitam v enim om. MVLC 9 eum deus C 10 post om. 8 de dioentes (10 m. 1) S, dedicentes L et tmte in om 8 11 et inter C Item — Iusti — dies om. V illic] in libro sapientiae MLC 12 uiuent] ζω̃σι mercis 8 13 cogitatio eonnn ML accipient MLCv, λήϕονται 14 quoniam Sv: quia MLC. 15 dena om. MLCv teget eos MLv bracchio S 16 in iob L )

reapoealypsi: Et audiui uocem de caelo dicentem mihi: scribe: beati mortui qui in domino moriuntur amodo. etiam, dicit spiritus, ut requiescant a laboribus sUÎs. opera enim eorum sequuntur eos. Item illic: Modicum plora super mortuum, quoniam requieuit. Item illic: Luctus mortui septem dies.

XCVII. DE MORTE INIQVORVM.

In ecclesiastico: Cum enim moritur homo nequam, hereditabit serpentes et bestias et uermes. Item illic: Stuppa collecta synagoga peccantium: consummatio enim illorum inferi et flamma ignis. uia peccantium plana ab offensu, et finis illorum inferi et tenebrae et poenae. Item in libro sapientiae: Videbunt enim finem sapientis, et

[*](apocalpcap. : Et audiui uocem de caelo dicentem mihi: scnbe: beati mortui In libro sapientiae cap. : Super mortuum modicum plora. XCVII. DE MORTE INIQVORVM. In ecclesiastico cap. : Quum enim moritur homo nequaquam, hereditauit serpentes. Item cap. : Stuppa collecta sinagoga peccantium. Item cap. : Videbunt enim finem sapientis et non intelligent. In euangelio )[*](quiem dat In apocal cap. XXXIII: Et audiui uoeem de caelo dicentem: scribe: beati mortui usque opera enim eorum sequuntur illos. XCVII. DE MORTE INIQVORVM. In ecclesiastico cap. VII: Quum enim moritur homo, hereditabit serpentes et bestias et uermes. Item cap. XI: Stuppa collecta sinagoga peccantium usque tenebrae et poenae. In libro sapientiae cap. II: Videbunt enim )

[*]( 1 Apoc. 14, 18 4 EcclL 22, 11 5 ib. 12 (18) 9 Eccli. 10, 11 (18) 11 Eccli. 21, 9 et 10 (10 et 11) . 14 Sap. 4, 17 et 18 )[*]( 1 apocalipsi BM 2 scribae 8 etiam (tia in ras. m. 1) 8, iam Cv 4 illorom e. J. C2 illio] in libro sapientiae MLC super mortaun modicum plora MLC 5 item illic om. MLC 9 eniml antem V morietar a 10 hereditaoit SMV ubi sapra MVLC 11 styppa MV, stapa C 12 ab offensu∗ (rasa s) S, ad offenaum MVC, et offensmn L 18 et finfe S: in finMB {in om. V) MVLC, et in fine v 14 sapientes V )

non intellegent quid cogitauerit de illo deus et quare munierit illum dominus. illos autem dominus inridebit. et erunt post haec decidentes sine honore et in contumelia inter mortuos in perpetuum. Item in euangelio secundum lacam: Homo quidam erat diues, et induebatur purpuram et byssum, et epulabatur cottidie splendide. et erat quidam mendicus nomine lazarus, qui iacebat ad ianuam eius ulceribus plenus, cupiens saturari ex his quae cadebant de mensa diuitis, et nemo illi dabat. sed et canes ueniebant et lingebant ulcera eius. factum est autem ut moreretur lazarus mendicus et portaretur ab angelis in sinu abrahae. mortuus est autem et diues et sepultus est in infernum. et eleuans oculos cum esset in tormentis, uidet abraham de longe, et lazarum in sinu eius requiescentem. et exclamauit uoce magna dicens: pater abraham, miserere mei et mitte lazarum, et intinguat summum digiti sui in aquam et refrigeret linguam meam, quia crucior in hac flamma. et dixit illi abraham: recordare, fili, quia percepisti bona in uita tua, et lazarus similiter mala:

[*]( luce cap. XVI: Homo quidem erat dines et induebatur purpura usque si quia ex mortuis surrexerit, credunt ei. )[*]( finem sapientis usque inter mortuos in perpetuum. In euangelio lucae cap. XXI: Homo quidam erat diues et induebatur purpura usque si quia ex mortuis resurrexerit, credent ei. )

[*]( 5 Luc. 16, 19-81 )[*]( 1 de illis L uerba et quare m. i. dominus om. MVLC 3 in contumelia (-iam L) MVLCv. om. S (cf. 616, 10), els οβϱιν 4 Item.- Homo — credent ei om. Y in enang. om. MLC euuang 5 5 purpura MLCv bissum L, bysao Cv 6 aepulabator SM cottidiae S, cotidie MLC splendidae SL 7 ad ianua M 8 satorari S ex his] de micis Cv de mensa d. cadebant L 10 moriretur S 11 sinu SMLC autem est C 12 saepultus M in inferno Cv et eleuans S: eleuans antgm MLCv oculos suos MLCv 18 uidit LOtJ, óϱα̃, dej a M Lv 15 et SM, ut LCv, ίνα 16 in aqua L et] ut Cv, xal. 18 percipisti M, recepisti Lv )

nune autem hic consolatur, tu uero cruciaris. et super haec omnia inter uos et nos chaos magnum est, at qui ueniunt ad nos transire non possint ad uos neque inde huc transmeare. et dixit illi: rogo ergo te, pater, ut mittas in domum patris mei, habeo enim quinque fratres, ut testetur illis, ne et ipsi ueniant in hunc locum tormentorum. et dixit illi abraham: habent moysen et prophetas, audiant illos. et ille dixit: non, pater abraham: sed si quis ex mortuis surrexerit et abierit ad illos, persuadebit illis, et paenitentiam agent. dixit autem illi abraham: si moysen et prophetas non audiunt, neque si quis ex mortuis surrexerit, credent ei.

XCVIII. DE AVARITIA.

In prouerbiis: Qui continet triticum in angustia, relinquet illud inimicis. pretio grauans triticum in populo maledictus erit. benedictio autem super caput participantis. Item in ecclesiastico: Est qui locupletatur parce agendo, et\' haec pars mercedis illius, cum dicit: inueni requiem mihi, et nunc manducabo de bonis meis solus: et nescit quod tempus praetereat et relinquet omnia aliis. Item in ambacum .

[*](XCVIII. DE AVARITIA. In prouerbiis cap. : Qui abscondit frumenta maledicetur in populis. In ecclesiastico cap. : Qui locnplatatur parte agendo et haec pars. In ambae. )[*](XCVIII. DE AVARITIA. In prouerbiis cap. XII: Qui abscondit frnmenta maledicetur in populis usque benedictio autem super caput uendentium. In ecclesiastico cap. viii: Est qui locupletatur parce agendo usque et relinquet omnia aliis et morietur. )

[*]( 14 Pron. 11, 26 17 Eccli. 11, 18-20 )[*]( 1 nune autem Sv: nunc uero MLC, vύv δέ tu uero SCv: et tu ML, σύ δέ 2 chaus ML, caos C 3 possunt M 4 mittas] add. eum LCv 5 teetetur Sv. testificetur MLC 7 profetas S 8 surrexit S (bis) 11 resurreierit MLCv 15 praetio SM H 20 requiet (n m. 1) S, relinquat MVLCv aliis om. C ambacum M, abacum S, abacuc VLC )

propheta:s o qui adquirit auaritiam malam domui; suae! cogitasti confusionem domui tuae, peccauit anima tua. Item ia euangelio secundum lucam: Ait quidam de turba ad iesum: magister, dic fratri meo, ut diuidat mecum heredi- Wem. dixit autem illi iesus: homo, quis me constituit iudicem aut diuisorem supra uos? et ait ad illos: uidete et cauete ab omni auaritia, quia non in abundantia cuiusquam uita eius eet ex his quae possidet dixit autem ad illos et similitudinem. hominis cuiusdam diuitis uberes fructus possessio adtulit, et cogitauit aput se dicens: quid faciam, quia non habeo quo colligam fructus meos? et dixit: hoc faciam: destruam horrea mea et maiora faciam illa, et illic colligam omnes fructus meos, et dicam animae meae: habes multa bona in annos multos, epulare. dixit autem illi deus: stulte, hac nocte animam tuam repetunt a te: quae autem praeparasti cuius erunt? sic est qui sibi thensaurizat et non est in deum diues. Item

[*]( cap. :s o qui adquirit auaritiam domui suae. In euangelio luce cap. XII: Ait quidam de turba ad iesum: dic fratri meo, )[*]( In ambacuc cap. : Vae qui congregat auaritiam domui suae, ut sit in excelso nidus in ras. eius usque et peccauit anima. tua. Secundum lucam cap. XII: Ait autem quidam ei de turba: magister, dic fratri meo, ut diuidat mecum hereditatem usque quae autem parasti cuius erunt? sic est qui sibi thesaurizat et non )

[*]( 1 Abac. 2, 9 et 10 8 Loc. 12, 18-21 )[*]( 1 malam om. MVLC 2 et peccauit MVLCv (393, 16) Item — Ait — diuea om. V S in euang. om. MLC euoan 8 6 super Cv 7 habnndantia SLC 9 dioitis cuius ager nberes adtulit fructuB (fr. attul. C) et cogitaoit MLC 10 quid faciam om. MLC quo] quod M 11 fiructos SM distraam 8 12 fracto. M 14 multoe S: plurimos MLCv aepulare SM stultae SM hac] ac SML noctae M animam tuam repe. tunt Sv: anima tua (-am M) auferertur MLC 15 parasti Cv 16 sic est Sv: sic et MLC in deo MLC, είς θεόν )

apostolus ad timotheum I: Nihil intulimus in htme mundum: uerum quia nec anferre possumus. habentes autem uictum et uestitum his contenti simus. nam qui uolunt diuites fieri, incidunt in temptationflm et laqueum diaboli et desideria multa, quae nihil prosunt, et nocent, quae demergunt hominem in interitum et perditionem. radix enim omnium malorum est cupiditas: quam quidam appetentes naufragauerunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. tu autem, homo dei, haec fuge.

XCVIIII. DE SACRIFICIO SPIRITALI.

In psalmo ITII: Sacrificate sacrificium iustitiae, et sperate in domino. Item in psalmo XLVIIII: Inmola deo tuo sacrificium laudis, et redde altissimo uota tua: inuoca me in die tribulationis tuae, et eripiam te, et glorificabis me. Item

[*](ut diuidat mecum hereditatem. At timotheum I cap. XXVII: Nihil intulimus in hunc mundum. usque haec fuge et relinque.. sequitur rasura compltW. litterarum. XCVIIII. DE SACRIFICIO SPIRITALI. In psalmo IIII: Sacrificate sacrificium iustitiae. In XLVJiil: Immola deo sacrificium laudis. )[*](est in deo diues. Ad thimotheum I cap. VII: Nihil enim intulimus in hunc mundum usque tu autem, homo dei, haec fuge. XCVIIII. DE SACRIFICIO SPIRITALI. In psalmo IIII: Sacrificate sacrificium iustitiae. In XLVIIII: Immola deo sacrificium laudis usque magnificabis me. Item ibi: Sacrificium laudis honorificauit )

[*]( 1 I Tim. 6, 7—11 12 PS. 4, 6 18 Ps. 49, 14 )[*]( 2 anferre] add. quid VOv 8 simus SV2C: sumus MV1Lv,. α̉ϱϰεσϑησόμεϑα 4 incedunt SMV1L in temptationibufl MVL, in temptationes C, πειϱασμόν diabuli 8 .5 demergunt MVLC, dimergunt S, mergunt v 6 enim om. MVLC 9 hanc C fuge et relinque MVLC 13 tuo om. MVLC 14 et inuoca MVLCv 15 tuae om. MVLOv (tJov cod. Alex.) glorificabia S: magnificabis MVLC, honoriflcabis v )

illic: Sacrificium laudis honorificabit me: illic est iter, quod ostendam illi salutare meum. Item in psalmo L: Sacrificium deo spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum deus non spernit. Item in psalmo XCV: Adferte domino, patriae gentium, adferte domino gloriam et honorem, adferte domino gloriam nomini eius. tollite hostias et introite in atria eius. adorate dominum in aula sancta eius. Item in ecclesiastico: Sacrificium salutare adtendere mandatis et discedere ab omni iniquitate. Item in prouerbiis: Initium uiae iustae faciens bona: accepta sunt aput deum magis quam immolare hostias.

[*]( Item ibi: Sacrificium laudis honorificauit me. In psalmo L: Sacrificium deo spiritus contribulatus. In XCV: Afferte domino patrii gentium. In ecclesiastico cap. : Sacrificium salutare adtendere mandatis et discere ab omni iniquitate. In prouerbiis cap. : Initium uiae iuste faciens bona. )[*]( me. In L: Sacrificium deo spiritus contribulatus. In XCV: Afferte domino, patriae gentium. In ecclesiastico cap. XX: Sacrificium salutare adtendere mandatis et discedere ab omni iniquitate. In prouerbiis cap. XVI: Initium uiae bonae facere iusta: acceptae autem apud deum magis quam immolare hostias. )

[*]( 1 Ps. 49, 2S 2 Ps. 50, 19 4 Ps. 95, 7-9 8 EccIL 85, 2 9 Prou. 16, 5 )[*]( 1 ubi supra MVLC honorificauit SVLC illic est iter quod S, et illic iter est in qua (quo L) MVLC, ϰαὶ ὲϰει̃όδός ή (η̉ν Sinait m. 2; deficit Alex.) 2 salatarem S meum SMVL (pov Sinait. m. 2) : dei Oo 4 spernit] cf. 397, 12 Item — Adferte — sancta eioa Item om. V XCV] XXV M, XXVIII L 5 patri I aegentiiun S, patri gentium L 7 anla] atria MLC (cf. v) 8 eccleaiagte 8 mandatis] dni s. lift. add. V* 9 discendere S, discere V1 9 in pronerbiis MVLC: illic S 10 faciens SMVILO: facere V2v, so ποιει̃ν aecepta] autem 8. I. add. V* (v))

C. QVOD VNVSQVISQVE SVO OPERE IVDICETVR.

In psalmo VIIII: Infixae sunt gentes in interitu, quem fecerunt: in laqueo isto, quem occultauerunt, conprehensus est spes eorum. cognoscitur dominus iudicia faciens: in operibus manuum suarum conprehensus est peccator. Item in prouerbiis: Sua enim impietate suam animam auferunt. Item illic: Iniquitates uirum capiunt: restibus autem peccatorum suorum unusquisque constringitur. hic moritur cum innumerabilibus, quoniam sine disciplina est: de multitudine autem uitae suae proiectus est et periit propter stultitiam. Item in prouerbiis: Sicut uua acerba dentibus nociua est et fumus oculis, sic iniquitas eis qui utuntur ea. Item in

[*](C. QVOD VNVSQVISQVE SVO OPERE IVDICETVR. In psalmo VIIII: Infixe sunt gentes in interitu. In prouerbiis cap. : Sua enim impietate suam animam auferunt. Item cap. : Iniquitates suae capiunt impii et finibus peccatorum suorum constringitur. Item cap. : Sicut acetum dentibus et fumus oculis. )[*](C. QVOD VNVSQVISQVE SVO OPERE IVDICETVR. In psalmo VIIII: Infixae sunt gentes in interitu. In prouerbiis cap. : Soa enim impietate suam animam auferunt. Item cap. VI: Iniqutates suae capiunt impium et funibus peccatorum suorum constringitur usque et perit propter iniustitiam. Item cap. XI: Sicut acetum dentibus et fumus oculis, sic piger his qui miserunt )

[*](8 Ps. 9, 16 et 17 7 Prou. 1, 19 8 Prou. 5, 22 et 28 12 Prou. 10, 26 )[*](3 VIII M, octauo C in interitum 8 4 conpraehenBua 8 M bis 5 cognoscetur V2Cv 6 manum S In (minio scr.) epia sus (atramento in ras. uocabuH puerbiis quod minio scriptum erat) petrus (atram.) Sua enim .. auferunt. quae ad uitam .. (uide sub finem capitis CIII) V; om. Item — Iniquitates — uirtute sua 7 impietatem SL 8 illic] ibi MLC restibus 8: funibna MLCv 10 quoniam S: quia MLC 11 perit ML stultitiam 8: iniustitiam MC, iustitiam L Item in prouerbiis Sicut ... utuntur ea om. S 12 acerua ML testibus M 18 eam M )

libro sapientiae: Vt scirent quia per quae peccat quis per haec et torquetur. Item illic: Homo autem se occidit per malitiam suam. Item in euangelio secundum matthaeum: Ex sermonibus tuis iustificaberis, et ez uerbis tuis condemnaberis. Item secundum iohannem: Qui autem non credit, iam iudicatus est. Item in leuitico: Ex fratribus autem uestris filiis israhel unusquisque fratrem suum non deprimat in suspiriis. Item in ecclesiastico: Ne despicias hominem auertentem se a peccato: memento quoniam omnes sumus in correptionem. Item illic: Sicut aues uolantes passeres, ita maledictum uanum non superueniet ulli.

[*]( In libro sapientiae cap. : Vt scirent quia per quae peccat quis per haec ei torquetur. Item ibi: Homo autem se occidit per malitiam suam. In euangelio mathei cap. : Ex ser monibus tuis iustificaueris et ex uerbis tuis condempnaueris. In euangelio secundum iohannem cap. : Qui autem non credit, iam iudicatus est. In leuitico cap. LXXX: Ex fratribus autem uestris filiis israhel unusquisque fratrem suum deprimat in suspiriis. In ecclesiastico cap. : Ne despicias hominem auertentem se a peccato. )[*]( eum in uia. In libro sapientiae cap. VII: Vt scirent quia per quae peccat quis per haec et torquetur. Item cap. XI: Homo autem occidit quidem per malitiam animam suam. Secundum lucam cap. XVII: Ex ore tuo te iudico, serae nequam. Secun dum iohannem cap. II: Qui autem non credit, iam iudicatus eet. In leuitico cap. XVI: Fratres autem uestros filios israhel ne obprimatis per potentiam. In ecclesiastico cap. VI: Ne dispicias hominem auertentem se a peccato usque omnes in corruptione sumus. )

[*]( 1 Sap. 11, 17 2 Sap. 16, 14 4 Matth. 12, 37 5 lob. 8, 18 7 Leu. 25, 46 9 Eceli. 8, 5 (6) 10 Prou. 26, 2 25 Luc. 19, 22 )[*](2 et] ei M ubi aipra MLC .3 in euang. om. MLC enoangl 8 4 iustificaueris .. condempnaueris M 6 lenuitico S : 9 dispicias S 10 quoniam Sv: quia MLC : corruptionem LC Item — Sicut — ulli om. MLC 11 uolantes S, ϰέτατα ϰαί.. ( fortasse uolant et) )