Liber de Divinis Scripturis sive Speculum quod fertur S. Augustini

CI. QVOD DOMINVS IN SVO ARBITRIO RELIQVERIT HOMINEM NEC VELIT QVEMQVAM PERIRE.

In ecclesiastico: Dominus ab initio constituit hominem, et reliquit illum in arbitrio suo. adiecit mandata et praecepta, si uolens mandata seruare et fidem placitam facere. adposuit aquam et ignem: ad quod uis exporrige manum tuam. ante hominem uita et mors, bonum et malum: quod placuerit ei, dabitur illi. Item illic: Nemini mandauit impie agere, et nemini dedit laxamentum peccandi. Item apostolus ad titum: Hoc enim bonum et acceptum coram saluatore nostro deo, qui omnes homines uult saluos fieri et in agnitionem ueritatis uenire. Item iacobus apostolus: Vnde bella? unde rixae in uobis? nonne de uoluntatibus uestris, quae militant in membris uestris, et sunt uobis suauissima ?

[*](CI. QVOD DOMINVS IN SVO ARBITRIO RELIQVERIT HOMINEM NEC VELIT QVEMQVAM PERIRE. ln ecclesiastico cap. : Deus ab initio constituit hominem et reliquit illum usque quod placuerit ei, dabitur illi. Item ibi: Nemini mandauit deus impie agere et nemini dedit laxamentum peccandi. Ad titumcap. : Hoc enim bonum et accepto quoram saluatore nostro deo. )[*](CI. QVOD DOMINVS IN SVO ARBITRIO RELIQVERIT HOMINEM NEC VELIT QVEMQVAM PERIRE. In ecclesiastico cap. VIIII: Deus ab initio constituit hominem usque quod placuerit ei, dabitur illi. Item ibi: Nemini mandauit impie agere et nemini dedit spatium peccandi. Ad timotheum I cap. II: Hoc enim bonum est et acceptum coram saluatore salutare ex corr. m. f nostro deo, qui omnes homines uult saluos fieri et ad agnitionem ueritatis uenire. )

[*]( 4 Eccli 15, 14-17 (14-18) 19 ib. 20 (21) 11 I Tim. 2, 8 et 4 14 Iac. 4, 1 et 2 )[*]( 2 uellit SM quemqua 8 4 deus MLCv, add. autem L 5 reliquid SL 6 si uolens m. s.] ἐὰν ϑέλῃςσυντηϱήσεις ἐντλάς, ei uolueris m. s. v facere] add. et C 7 porrige LC 9 ubi supra MLC mandauit] add. deus MLC 10 impiae SM 11 apostolus om. MLC 13 agnitione M uerba Item — Vnde suauissima om. MLC 15 que S )[*]( XII, Aug. 3, i. )[*]( 40 )

CII. DE TRISTITIA DELICTI.

In prouerbiis: Sicut tinea uestimento et uermis ligno, ita tristitia uiro nocet cor. Item illic: Cor laetum bonam ualitudinem facit: uiri autem tristis arescunt ossa. Item in ecclesiastico: Beatus uir, qui non est lapsus uerbo oris sui et non est stimulatus in tristitia delicti. felix qui non habuit maestitiam et non excidit ab spe sua.

CIII. QVOD IN BAPTISMO OMNIA PECCATA DIMITTANTVE ET QVOD IN NOVITATE VITAE AMBVLANDVM SIT.

Paulus apostolus ad romanos: Commendat autem suam caritatem deus in nobis: quoniam, si cum adhuc pecca-

[*]( CII DE TRISTITIA DBLICTI. In prouerbiis cap. : Sicut inea uestimento et uermis ligno, ita tristitia uiro nocetur. In ecclesiastico cap. : Beatus uir qui non est lapsus uerbo ori sui. CIII. QVOD IN BAPTISMO OMNIA PECCATA DIMITTANTVR ET QVOD IN NOVITATE VITAE SIT AMBVLANDVM. Apostolus ad rOmanos cap. XII: Commendat autem suam caritatem in nobis )[*]( CII. DE TRISTITIA DELICTI. In prouerbiis cap. XXVI: Sicut tinea uestimento et uermis ligno, ita tristitia uiro nocetur. Item cap. : Cor gaudens exhilarat faciem, in maerore animi deicitur spiritus. Item cap. XVIII: Animus gaudens aetatem florida facit usque exsiccat ossa. In ecclesiastico cap. VIIII: Beatus uir qui non est lapsus uerbo ex ore suo usque et non excedit ab spe sua. CIII. QVOD IN BAPTISMO OMNIA PECCATA DIMITTANTVR BT QVOD IN NOVITATE VITAE SIT AMBVLANDVM. Ad romanos cap. VI: Commendat autem suam caritatem in BQV, quoniam quum adhuc )

[*]( * S Prou. 25, 20 4 Prou. 17, 22 6 Eccli. 14, 1 et 2 12 Rom. 5, 8-10 22 Prou. 15, 13 )[*]( 2 delecti 8 sicut inea S 4 oir* (rasa o) M, uiri L (λύϰη ἀνδϱός βλάπτειϰαϱδίαν) ubi supra MLC 5 ualitndinem SM LC uiro .. tristi MLC 7 delecti 8 8 post habuit add. tnimi sui MLCv mestitiam S, maeetitia MLC (mest- LC) 10 dimittantur (a ex u corr. m. prima) 8 11 sit ambulandum M LC 12 paulus om. MLC apost. om. C 18 deus in uobis So: m nobis deus MLC (τὴν ἑαυτου̃ ἀγάϰην εἰς ἡμα̃ς o ϑεóς) quoniam si cum adhuc S: qui si adhuc cum MLC)

tores essemus, christus pro uobis passus est, multo magis nunc reconciliati in sanguine ipsius salui erimus ab ira per ipsum. si enim cum inimici essemus, reconciliati sumus deo per mortem fili eius, multo magis reconciliati salui erimus in uita ipsius. Item illic: An ignoratis, fratres, quod quicumque baptizati sumus in christo iesu in mortem ipsius baptizati sumus ? ergo cum illo sepulti sumus per baptismum in mortem, ut quomodo christus surrexit ex mortuis, ita et nos in nouitate uitae ambulemus. si enim conplantati facti sumus similitudini mortis eius, simul et resurrectionis erimus: scientes quia uetus homo noster simul crucifixus est, ut destruatur corpus peccati, ut ultra non seruiamus peccato: qui enim mortuus est, iustificatus est a peccato. si autem monui sumus cum christo, credimus quia etiam simul uiuemus cum eo: scientes quod christus surgens ex mortuis iam non moritur, mors in eum iam non dominabitur. quod enim mortuus est, peccato mortuus est semel: quod autem uiuit, uiuit deo. ita et uos existimate uos mortuos esse peccato, uiuentes autem deo in christo iesu. Item illic: Igitur ego ipse mente seruio legi dei, carne autem legi peccati. nihil ergo

[*](usque existimate uos mortuus esse peccato, uiuere autem deo in christo iesu. Item cap. XVIII: Igitur ego ipse mente seruio legi )[*](peccatores essemus, usque existimate uos mortuos quidem esse peccato, uiuentes autem deo in christo Iesu. Item aa romanos cap. VIII: Igitur ego ipse mente seruio legi dei, carne autem legi peccati usque liberauit me a lege peccati et mortis. Ad )

[*](5 Rom. 6, 8-11 19 Rom. 7, 25 et Rom. 8, 1 et 2 )[*](1 passus S: mortuus MLCv 2 salu∗∗i (ras. ar) S 4 filii LC 5 Item illic om. MLC quod\' Si quoniam MLC, quia v 6 in mortem S (els xov ϑάνατον): in morte MLCv 7 consepulti enim sumus cum illo MLCv 8 ex Si a MLCv 9 facti om. MLC 15 ex Sv: a MLC 16 in eum iam S: ei ultra MLC, illi nltra v 18 exstimate M, exestimate L ninentes Sv: ninere MLC 19 ad romanos MLC Obsecro — Igitur — (duo testimonia inuerso ordine) L ergo M 20 ego S )[*]( 40* )

nunc damnationis est his qui sunt in christo iesu, qui non secundum carnem ambulant. lex enim spiritus uitae in christo iesu liberauit te a lege peccati et mortis. Item illic: Obsecro autem uos, fratres, per misericordias dei, ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem, sanctam, deo placentem, rationabile obsequium uestrum. et nolite conformari huic saeculo, sed reformamini in nouitate mentis uestrae, ut probetis uos quae sit uoluntas dei, et quod bonum et bene placitum etperfectum est Item ad corinthios: Nescitis quia pusillum fermentum totam massam fermentat? expurgate uetus fermentum, ut sitis noua consparsio, sicut estis azymi. nam et pascha nostrum immolatus est christus. itaque sollemnitatem celebremus non in fermento ueteri neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et ueritatis. Item illic: Nolite errare: neque fornicarii, neque idola colentes, neque molles, neque adulteri, neque masculorum

[*]( dei, carne autem lege peccati. Item cap. XXXVII: Obsecro autem uos, fratres, per misericordiam dei, ut exhibeatis corpora uestra usque bene placitum et perfectum est. Ad corinthios I cap- XXIII: Nescitis quia modicum fermentatum totam massam corrum pit usque in azimis sinceritatis et ueritatis. Item cap. XXVII: Nolite errare: neque fornicarii neque idolis seruientes usque sancti- )[*]( romanos cap. XIIII: Obsecro itaque uos, fratres, per misericordiam dei, ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem usque quae sit uoluntas dei bona et bene placens et perfecta. Ad corinthios I cap. V: Nescitis quia modicum fermentum totam massam corrumpit usque sed in azimis sinceritatis et ueritatis. Item ad corinthios I cap. VI: Nolite errare: neque fornicarii neque )

[*]( 8 Bom. 12, 1 et 2 9 I Cor. 5, 6—8 15 I Cor. 6, 9-11 )[*]( 2 uite S 8 te S (aE, cf. Westcott-Hort, Append. 109): me M LCv ubi supra MLC 4 miBericordiam MLCv (διὰ τω̃ν οἰϰτιϱ- μω̃ν) 5 oiuentem Sv: uiuam MLC 6 confirmari S 8 uos om. MLCv et ante quod om. MLC 10 pusillum S: modicum MLCv fennentat] corrampit Cv 11 conspartio S uimi et infra azimis SMC nam et S: etenim MLCv 12 soilempnitatem MC 14 et nequitiae om. MLC 15 ubi supra MLC )

concubitores, neque fures, neque auari, non ebriaci, non maledici, non rapaces regnum dei possidebunt et haec quidem fuistis, sed abluti estis, sed sanctificati estis in nomine domini nostri iesu christi et in spiritu dei nostri. Item ad ephesios: Hoc igitur dico et testificor in domino, ut iam non sic amplius ambuletis, sicut gentes ambulant in uanitate mentis suae, tenebris obcaecatum habentes intellectum, alienati a uita dei, per ignorantiam quae est in illis, propter caecitatem cordis eorum, qui desperantes semet ipsos tradiderunt inpudicitiae in operationem inmunditiae omnis et auaritiae. uos autem non ita didicistis christum, si tamen illum audistis et in ipso docti estis, sicut est ueritas in iesu, ut deponatis secundum priorem conuersationem ueterem hominem, qui conrumpitur secundum desideria erroris. renouamini autem spiritu mentis uestrae: induite nonum hominem, qui secundum deum creatus est in iustitia et sanctitate et ueritate. Item petrus apostolus II: Gratia uobis et pax adimpleatur in recogni-

[*](ficati estis in nomine domini dei nostri et in spiritu dei nostri. Ad efesios cap. XVI: Hoc igitur dico et testificor in domino, ut iam non sic ambuletis, sicut et gentes usque in iustitia et sanctitate et ueritate. In epistula petri n cap. I: Gratia uobis et pax adimpleatur in recognitione domini nostri iesu christi )[*](idolis seruientes usque sed iustificati estis in nomine domini nostri iesu christi et in spiritu dei nostri. Ad ephesios cap. V: Hoc igitur dico et testificor in domino, ut iam non ambuletis, sicut gentes ambulant usque induite nonum hominem, qui secundum deum creatus est in iustitia et sanctitate ueritatis. Petrus in epistula n cap. I: Gratia uobis et pax adimpleatur in cognitione )

[*]( 5 Ephes. 4, 17—24 17 n Petro 1, 2-9 )[*]( 1 aebriaei S: ebriosi (aebr- M) MLCv non .. non .. non S: neque.. Deque.. Deque MLCv 4 efesioe S, effesios L 6 amplins om. MLC, sic ampline otn. v aicnt et MLCv (ϰαϑς ϰαὶ) nanitatem S 7 in tenebris MLC obceeati C 9 desperant (M a m. 1) S tradiderant aemet ipeos MLC 11 dedicistis S 12 et nipso S 18 corramp- MLC 15 et induite MLCv, xai ἐνδύσασϑαι 17 apostolua] in epistola (epta C, ep L) MLC )

tionem domini nostri iesu christi, qui nunc omnia nobis diuina uirtute sua quae ad uitam et pietatem pertinent donauit per agnitionem eius qui nos uocauit sua inlustri uirtute, per quam honorifica et maxima nobis promissa donantur, ut per haec sitis diuinae consortes naturae post euasioaem quae eat in mundo in cupiditate perditae uitae. sed et uos properate omnes, subinferentes in fide uirtutem, in uirtute scientiam, in scientia abstinentiam, in abstinentia patientiam, in patientia pietatem, in pietate amicam fraternitatem, in affectione fraternitatis caritatem. haec uobis cum sint et superent, ut non uacui nec sine fructibus inueniamini in domini nostri iesu christi recognitione. cui autem non praesto sunt haec, caecitatem autem, uanitatem et obliuionem accipiet, si non purgetur priorum delictorum contagione.

CIIII. DE SVBSTANTIA DEI.

In psalmo LXVIII: Infixus sum in limum profundi, et non est substantia. Item in hieremia propheta: Non

[*]( usque et obliuitionem accipiet, si non purgetur priorum delictorum contagione. CIIII. DE SVBSTANTIA DEI. In psalmo LXVIII: Infixas sum20 in limum profundum, et non est substantia. In hieremia cap- )[*]( dei et christi iesu domini nostri usque obliuionem accipiens purgationis ueterum suorum delictorum. CIIII. DE SVBSTANTIA DEI. In psalmo LXVIII: Infixus sum in limo profundi et non est substantia. In hieremia cap. r )

[*]( 17 PB. 68, 3 18 Hier. 9, 10 )[*](1 iha 8 3 per quam SMVLC 4 honoriflcam M 5 naturae] add. ut C 6 ppate V 7 subinferentee MVLCv (ϰαϱεισ- ευέγϰαντες): subferentes 8 8 patientiam (om. in abstinentia) S 11 uacoi nec S: uacui et VLC, uacuet aet (et bis ex i corr. m. 1) M fructu MVLCv in] add. nomine 8 12 autem S: emm MLC, om. V 18 autem] et in marg. add. V accepiet S 17 LXVD S limo LCv )

audierunt uocem substantiae: a uolatilibus caeli usque ad pecora mente exciderunt et perierunt Item illic: Quoniam quis stabit in substantia domini et uidit uerbum eius? quis aurem praebuit et audiuit? Item illic: Si stetissent in substantia mea et si audissent uerba mea et si docuissent populum meum, auertissem illos a pessimis adinuentionibus suis.

CV. ADSVMENDA ARMA SPIRITALIA CONTRA NEQVITIAS SPIRITALES.

In deuteronomio: Si autem exieris conmittere bellum aduersos inimicos tuos, et custodies te ab omni re mala. Item apostolus ad romanos: Igitur non regnet peccatum

[*](: Non andierunt uocem substantiae domini. Item ibi: Si stetissent in substantia mea usque aduentiombus suis. CV. ASSVMENDA ARMA SPIRITALIA CONTRA NEQVITIAS SPIRI- TALES. In deutero nom. cap. LXXII: Quando egressus fueris aduersus hostes tuos in pugnam, custodies te ab omni rem mala. Ad romanos cap XVI: Non ergo regnet peccatum in uestro )[*](Et non audierunt uocem possidentis: a uolucre caeli usque ad pecora transmigrauerunt et recesserunt. Item cap. : Quis enim adfuit in consilio domini et uidit et audiuit sermonem eius? quis considerauit uerbum illius et audiuit? Item ibi cap. : Si stetissent in consilio meo usque auertissem utique eos a uia sua mala et a pessimis cogitationibus suis. CV. ADSVMENDA ARMA SPIRITALIA CONTRA NEQVITIAS SPIRI- TALES. In deuteronomio cap. XII: Quando egressus fueris aduersus hostes tuos in pugnam, custodies te ab omni re mala. Ad romanos cap. VII: Non ergo regnet peccatum in uestro mortali )

[*]( 2 Hier. 28, 18 4 ib. 22 10 Dent. 28, 9 12 Bom. 6, 12 et 18 )[*]( 2 uerba Item — Quoniam quia — audioit Item illic om. V (lacuna est 8 litterarum) illic] in hieremia (iher- C) MLG S uerba substantia domini e. u. u. e. q. a. p. e. a. Item i Si stetissent in om. 8 substantiam MLC dei M uerbo ML 4 illic k scripsi: ubi supra MVLC 6 aduentionibus S, fnaduentionibus (in munio corr.) V 8 assumenda MVLC 9 denteronomium MC 10 et om. MVLC 11 Item a. ad romanos om. V m lac. apostolns om. MLC )

in uestro mortali corpore, at obaudiatis ei. sed neque exhibeatis membra uestra arma iniquitatis peccato, sed exhibete uos deo tamquam ex mortuis uiuentes et membra uestra arma iustitiae deo. Item ad corinthios II: In carne enim ambulantes non secundum carnem militamus — arma enim militiae nostrae non carnalia, sed potentia deo ad destructionem munitionum —, consilia destruentes et omnem exaJtationem extollentem se aduersus scientiam dei, in captiuitatem redigentes omnem cogitationem, in obsequium christi perducentes. Item ad ephesios: De cetero confortamini in domino et in potestate uirtutis eius. induite uos arma dei, ut possitis resistere aduersus insidias diaboli: quoniam non est uobis conluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus potestates, aduersus huius mundi rectores tenebrarum harum, aduersus spiritalia nequitiae in caelestibus. propterea induite uos arma dei, ut possitis resistere in die malo, et in omnibus perfecti estote, praecincti lumbos uestros in ueritate et induti loricam iustitiae et calciati pedes in praeparatione euangelii pacis, in omnibus adsumentes scutum fidei,

[*]( mortali corpore. Ad corinthios n cap. : In carne enim ambulantes non secundum carnem militamus usque obsequium christi perducere. Ad efesios cap. XXX: De cetero, fratres, confortamini in domino et in potentia uirtutis eius usque in omni )[*]( corpore usque et membra uestra arma iustitiae deo. Ad corinthios II cap. XI: In carne enim ambulantes usque omnem intellectum in obsequium christi et in promptu habentes. Ad ephesios cap. VIII: De cetero, fratres, confortamini in domino et in potentia uirtutis eius usque uigilantes in omni instantia et )

[*]( 4 n Cor. 10, 3—5 10 Ephes. 6, 10-18 )[*]( k 1 exibeatis S exibeatis et exibete VL 4 Item — In carne — 633, 5 sanctis om. V 6 distractionem 8 destraendam munitionem C 7 distroentes 8 exaltationem S: altitudinem ML Cv 8 se] sed S 10 ęfesios S, effesios L 11 potentia (-am L) MLCv 12 diabnli S quoniam Sv: quia MLC 18 nobis C 17 estote S: stare. estote MLC, στη̃ναι. στη̃τε obv, stare. state ergo v 18 induite L pparationem M 19 euuangelii S assumentes MLC )

in quo possitis omnia iacula candentia nequissimi extinguere, et galeam salutis et gladium spiritus, quod est uerbum dei, per omnem orationem et obsecrationem orantes in omni tempore in spiritu, et in ipaum uigilantes semper in omni oratione pro omnibus sanctis. Item ad thessalonicenses I: Non dormiamus, sed uigilemus et sobrii simus. nam qui dormiunt nocte dormiunt, et qui inebriantur nocte ebrii sunt. nos autem cum diei simus, sobrii simus, induti loricam fidei et caritatis et galeam spem salutis. quoniam non posuit nos deus in iram, sed in adquisitionem salutis per dominum nostrum iesum christum, qui mortuus est pro nobis, ut siue uigilemus siue dormiamus simul cum illo uiuamus.

CVI. PACIENDVM PRIVS ET SIC DOCENDVM.

In euangelio secundum matthaeum: Quicumque soluerit ex mandatis istis minimis et sic docuerit homines,

[*](oratione pro omnibus sanctis. Ad tesalonicenses I cap. XVIIII: Igitur non dormiamus sicut et ceteri usque siue uigilemus siue dormiamus simul cum illo uiuamus. CVI. FACIENDVM PRIVS ET SIC DOCENDVM. In euangelio s ecundum matheum cap. IllI: Quicumque ergo soluerit unum ei )[*](obsecratione pro omnibus sanctis. Ad thessalonicenses I cap. VI: Igitur non dormiamus sicut ceteri, sed uigilemus et sobrii simus (i ex u) usque simul cum illo uiuamus. CVI. FACIENDVM PRIVS ET SIC DOCENDVM. Secundum matheum cap. IIII: Qui enim soluerit unum de mandatis istis )

[*]( 5 I Thess. 5, 6-10 15 Matth. 5, 19 )[*]( 1 in ante quo om. C iacula candentia neqiussimi S: iacula maligni ignita ML, inimici iaeula ignita C, tela nequissimi ignea v extinqaere S 4 ipso MLCv 5 tessalonicenses S, thesal- M, thesol V prima M, om. VLC subrii S 7 inaebriantor SM, inebriabuntor V1 note S autem om.. MLC qui diei (dei V1) sumus MVLCv 8 sobrii simus om. S lorigam S « 9 spem MVLCv: et spem S 10 adquifiitionem MVLC, aquissitionem 8 14 dicendum SC 15 euuangt secd matth; S 16 non eolnerit S, enim solnerit Mai (SabJ )

minimus uocabitur in regno caelorum: qui autem fecerit et sic docuerit, magnus uocabitur in regno caelorum. Item illic: Non omnis qui mihi dicit: domine, domine, intrabit in regno caelorum, sed qui facit uoluntatem patris mei, qui est in caelis, ipse intrabit in regno caelorum. Item ad romanos: Non enim auditores legis iusti sunt aput deum, sed qui faciunt legem iustificabuntur aput deum. Item ad corinthios I: Ego igitor sic curro, non quasi in incertum, sic pugno, non quasi aerem caedens, sed liuidum facio corpus meum et seruituti subicio, ne dum aliis praedicauerim, ipse reprobus efficiar. Item ad romanos: Propterea iaexeuaa-

[*]( mandatis istis minimis ot sic docuerit homines. Item cap. : Non omnis qui dicit mihi: domine, domine, intrauit in regnum caelorum. Ad romanos cap. VI: Non enim auditores legis iusti sunt apud deum, sed factores legis iustificabuntur. Ad corinthios I cap. XLIII: Ego igitur sic curro non quasi in incertum. Ad romanos cap. VI: Propter quod inexcusabilis eers o homo, nsque existimes, quia effugies iudicium dei. )[*]( minimis nsque hic magnus uocabitur in regno caelorum. Item cap. VI: Non omnis qui dicit mihi: domine, domine, nsque ipse intrabit in regnum caelorum. Ad romanos cap. II: Propter quod inexcusabilis, o homo, usque et facis ea, quia tu effugies iudicium dei. Item illic cap. III : Non enim auditores legis iusti sunt apud deum, sed factores legis iustificabuntur. Ad corinthios I cap. X: Ego igitur sic curro, non quasi in incertum nsque ipse reprobus efficiar. )

[*]( 3 Matth. 7, 21 6 Rom. 2, 18 8 I Cor. 9, 26 et 27 11 Rom. 2, 1—3-)[*]( S ubi supra MVLC dicit mihi MVLOv 4 regno SM: regnum VLCv (bis) 5 Item — Non — Ego — efficiar Item om. V 7 qui faciunt legem S: factores legis MLOv aput deum alt. om. MLCv 9 caedene SM: uerberans LCv liaidum facio S: snbingans MLC, castigo v, ύπωπιάξω 10 seruitutis sabicio S, seruitnti redigo MLC, in seruitutem redigo v, δουλαγωγω̄ne 8: ne forte MLCo, μή πως, cf. cap. CX cum (dum S) aliis praedicanerim Sv: aliis praedicans MLC, άλλοις χɳρύξας11 efficiar Sv: inneniar MLC, γένωμαι )

bilis es, homo omnis qui iudicas: in quo enim de alio iudicas. te ipsum damnas: eadem enim agis qui iudicas. scimus autem quia iudicium dei est secundum ueritatem in eos qui talia agunt. aestimas autem hoc, homo, tu qui iudicas de his qui talia agunt et facis ea, quia tu effugies iudicium dei?

CVII. NON HABENDAM SPEM IN HOMINE.

In psalmo CXVII: Bonum est sperare in domino quam sperare in homine: bonum est confidere in domino quam confidere in principibus. Item in psalmo CXLV: Nolite 01aonfidere in principibus, neque in filiis hominum, quibus non est salus. Item in hieremia propheta: Maledictus homo, qui spem habet in homine, et confirmauerit carnem, brachii sui, et a deo recesserit cor eius. Item illic: Qui confidunt

[*](CVII. NON HABENDAM SPEM IN HOMINEM. In psalmo CXVII: Bonum est sperare in domino quam sperare in homine. In CXLV: Nolite confidere in principibus. In hieremia cap. : Maledictus homo, qui spem habet in homine. Item ibi: Qui confidunt )[*](CVII. NON HABENDAM SPEM IN HOMINE. In psalmo CXVII*: Bonum est sperare in domino usque confidere in principibus. Item in psalmo CXLV: Nolite confidere in principibus. In hieremia cap. : Maledictus homo, qui confidit in homine usque et a domino recedit cor eius. Item illic cap. : Qui )

[*]( . 8 Ps. 117, 8 et 9 10 Ps. 145, 2 et 3 12 Hierem. 17, 5 14 Ps. 52 (58), 6 )[*](1 o homo MVLCv de aKo iudicas S: alium iud. MVLG, indicaa alterum v, ϰοιυΕLς τὸv έτρου 2 condemnas (condempn- MVC) MVLCv qui iudicas S: quae iudicas MVLCv, o ϰριυωυ 3 quoniam MVLCv 4 aestimas S: exstimas M, existimas VL Cv o homo MVLCv tu S: om. MVLOv de his] eos v 5 et facis ea om. MVLC 7 hominem MV 8 CXVI S, CXVIII V 10 princtpee MV 11 nec MVLC in quibus Cv 18 spem suam C . brachium suumV2v 14 domino MVLCv Item—Qui—Yae—Timor—caritate om. V illic S, ubi supra MLC qui ..] Ps. :52, 6 (ὀστα̃) ἀvϑρωπαρέσϰωv,ϰατɳσχύνϑɳσανõτι6 Вo- ἐξουδέv∞σεν αὐτούς)

in homine, maledicti sunt, quoniam deus nihil fecit illos.

Item in michaea propheta: Vae, ultiones enim tuae uenerunt, nunc erunt probationes eorum. nolite fidere in amicis, neque speretis in ducibus. Item ichannes apostolus: Timor non est in caritate, sed perfecta caritas foras mittit timorem: quoniam timor poenam habet, qui autem timet non est perfectus in caritate.

CVIII. CONSOLANDOS LVGENTES VEL VISITANDOS INFIRMOS.

In ecclesiastico: Non desis plorantibus in conrogatione1 et cum lugentibus ambula. non pigriteris uisitare infirmum: ei his enim in dilectione firmaberis. Item apostolus ad romanos: Gaudere cum gaudentibus, flere cum flentibus: id ipsum inuicem sentientes.

[*]( in homine, maledicti sunt, quia deus nihil fecit illos. In michea cap. : Vae, ultiones enim tuae uenerunt: probationes eorum. CVIII. CONSOLANDOS LVGENTES VEL VISITANDOS INFIRMOS. Non desis plorantibus in conrogatione et cum lugentibus ambula. Ad romanos cap. XXXVIIII: Gaudere cum gaudentibus, flere eam flentibus, in id ipsum innioem sustinentes. )[*]( confidunt in homine, maledicti sunt, quia deus nihil fecit illos. In michea cap. : Visitatio tua uenit: nunc erit uastitas eorum, nolite credere amico et nolite confidere in duce. )

[*]((deest cap. CVIII in μ))[*]( 2 Mich. 7, 4 et 5 5 I Ioh. 4, 18 10 Eccli 7, 34 et S5 (88 et 89) 18 Rom. 12, 15 et 16 )[*](1 quia MLC ez nihilo L 2 michea SMLC 3 nunc erant om. MLC 4 Item — Timor — cwitate om. MLC iobannis S 9 consulendos S vel] et C 12 firmnaueris MV apost om. MVLC ut solent 14 sentientes SV2Lv: sostinientes MV1C )

CVIIII. NON DICENDVM MALVM BONVM NEQVE BONVM MALVM.

In prouerbiis: Qui iustum iudicat iniustum, iniustum autem iustum, abominabilis est apud deum. Item illic: Qui dicit iustum impium esse, maledictus erit populis et odibilis gentibus. nam qui arguunt, meliora sperabunt. Item in esaia propheta: Vae his qui dicunt quod malum est bonum et quod bonum est malum, qui dicunt tenebras lucem et lucem tenebras, qui ponunt amarum dulce et dulce amarum.

CX. ABSTINENDVM DELICIIS.

In ecclesiastico: Qui in deliciis est a puero, seruus erit: nouissime autem dolebit super se. Item in amos

[*](CVIIII. NON DICENDVM MALVM BONVM NEQVE BONVM MALVM. In pronerbiis cap. : Qui instam iudicat iniustum, iniustam antem iustum, abominabilis est apud deum. Item cap. : Qui dicit impio: instus es, maledicent ei populi. In esaia cap. : Vae qui dicitis bonum malum et malum bonum, ponentes tenebras in luce. CX. ABBTINENDVM A DELICIIS. In ecclesiastico cap. : Qni in deliciis est a puero, seruus erit: nouissime autem dolebit )[*](CVIII. NON DICBNDVM MALVM BONVM NEQVE BONVM MALVM. In prouerbiis cap. XVIII: Et qui iustificat impium et qui condempnat iustum, abominabilis est uterque apud deum. Item cap. XVIII: Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo eius. Item cap. XXV: Qui dicit impio: iustus es, usque detestabuntur eum tribus. In esaia cap. : Vae qui dicitis malum bonum et bonum malum usque et dulce in amarum. CVIIII. ABSTINENDVM A DELICIIS. In prouerbiis cap. XXVIII: Qui delicate cate in ras. a pueritia nutrit seruum suum, postea )

[*]( 8 Prou. 17,15 4 Prou. 24, 24 et 25 7 Es. 5, 20 12 Ptou. 29, 21 25 Pzoo. 17, 18 )[*]( 2 neque] et C 4 abhominabilil VLC ubi supra MVLC meliores sperabunt Mt exspectes meliorea parebunt, βελτίουςαυοῡυται, sed cf. 361, 3 6 Item — Vae — amaram om. V 11 deliciia S M: a delidis VLC 12 eccleaiastico SMVLC )

propheta: Qui dormitis in lectis eburneis et deliciamini super thoros eorum, qui manducatis haedos de gregibus et uitulos de armentis lactantes, qui plaudetis ad sonum organorum, sicut sempiterna aestimauerunt ea et non quasi fugientia: qui bibunt saccatum uinum et optima unguenta unguuntur et non dolebant nihil in interitum ioseph. Item apostolus paulus ad romanos: Non ergo blasphemetur bonum nostrum. non est enim regnum dei esca et potus, sed iustitia et pax et gaudium in spiritu sancto. nam qui in hoc seruit christo, placet deo et probatus est hominibus. itaque quae pacis sunt sectemur, et quae aedificationis sunt inuicem custodiamus. nolite propter escam destruere opus dei. omnia quidem munda sunt, sed malum est homini, qui per offensionem manducat. bonum est non manducare carnem et non bibere uinum neque in quo frater tuus scandalizatur

[*]( super se. In amos cap. : Qui dormitis in lectis eburneis et deliciamini super thoros usque nihil in interitum ioaeph. Ad romanos cap. XLV: Non ergo blasphemetur bonum nostrum usque neque in quo frater tuus scandalizatur aut infirmatur. Ad )[*]( illum sentiet contumacem. Item cap. XXI: Qui diligit epulas in egestate erit usque non ditabitur. In amos cap. : Qui dormitis in lectis eburneis et lasciuitis in stratis uestris usque et nihil patiebantur super contritione ioseph. Ad romanos cap. XV: Non ergo blasphemetur bonum nostrum usque neque in quo frater tuus offendit aut scandalizatur aut infirmatur. Ad )

[*]( 1 Am. 6, 4—6 7 Rom. 14, 16-21 20 Prou. 21, 17 )[*]( 1 dormittis C 2 th*ros (rasa 0) S, **orosM, thoru L hedoa SMVL, edos C 3 plaadetie SMV1L, ditis V2C 5 uerba qui bibunt saccatum uinum et optima unguenta om. S aMatam L, defeeatom C, δοιυλισμξvov 6 nngetor X, unguentur L, uoguntur C (τά πρω̃τα μύρα ϰϱὀμευι) non expuux. V2 Item — Non — Omnis — Quae — Adul. — Et — occisionis Item om. V 7 apostolus paulus om. MLC blasfemetur S ,11 itaquae 8 sunt alt. om. MLC 12 ecam 8, esca M distruere 8 15 scandalizatar aut effenditur aut infirmus est S: scandaHzatur aut infirmatur MLC, πϱοσϰοπτει : )

aut offenditur ant infirmusest Item ad corinthios I: Omnis autem qui in agone contendit ab omnibus continens est et illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant, nos autem incorruptam. ego igitur sic curro non quasi in incertum, sic pugno non quasi aerem caedens, sed liuidum facio corpus meum et seruituti subicio, ne forte cum aliis praedicauerim ipse reprobus efficiar. Item ad timotheum: Quae autem uere uidua est et desolata, sperat in deum et instat orationibus nocte et die: quae autem in deliciis agit, uiuens mortua est. Item illic: Adulescentiores autem uiduas deuita: cum enim in deliciis egerint in christo, nubere uolunt, habentes damnationem, quia primam fidem inritam fecerunt.

Item in epistula iacobi apostoli: Et uos deliciati estis super terram et luxoriati estis, creastis autem corda uestra

[*](corinthios I cap. XLI: Omnis autem qui in agone condit usque ne aHis praedicant ipse reprobus inueniar. Ad timotheum I cap. XVI: Quae autem uere uidua est et desolata, sperat in dominum. Item cap. XVII: Aulescentiores autem uiduas deuita. In epistula iacobi cap XVI: Epulati estis super terra et in ln- )[*](thios I cap. X: Omnis autem qui in agone contendit ab omnicorinthios se abstinet usque ipse reprobus efficiar. Ad timotheum I cap. VI: Quae autem uere uidua est et desolata usque nam quae in deliciis est, uiuens mortua est. Item illic cap. VI: Adulescentiores autem uiduas deuita usque quia primam fidem irritam fecerunt. In epistula iacobi cap. XVII: Epulati estis super )

[*]( 2 I Cor. 9, 25—27 7 I Tim. 5, 5 et 6 10 ib. 11 et 12 18 lac. 5, 5 )[*]( - 2 continens est ab omnibus MLC 8 corrnptinilem S 5 cae* dens] cf. 634, 9 liuidum facio S: castigo MLCv 6 seruitutis subicio S, seruituti redigo (-geo M) MLC, in seruitntem redigo v ne forte Sv: ne MLC (634, 10) cum aliis praedicauerim Sv: aIiis praedicans MLC 7 inueniar MLC post timotheum add. I L, prima C 8 dum ML 9 orationi MLC die ac nocte C que autem S: nam quae MLC 10 ubi supra MLC 18 Item iacobus Et MLC epistola S 14 luzoriati SML)

in die occisionis. Item in hieremia propheta: Qui manducant iucunditates, interierunt in excessu: qui nolataat super coccinea, amplexi sunt stercora. Item petrus apostolus II: Nam si angeli fortitudine et uirtute cum sint maiores, non portant domini exsecrabile iudicium: hi uero qui uelut pecora naturaliter in luem et perniciem nati et ipsi quia ignorant exsecrantur, in periculo suo perient, recipientes mercedem iniustitiae, dulcedinem aestimantes malignitatem, deliciis coinquinati et infamati in summis uoluptatibus, conuiuiis adtenti, oculos habentes adulteros et incessabiles delictis, refigurantes spiritus stabilitos et cor exercitatum: cupidi et maledicti, fili abrelicti, qui a uia ueritatis exerrauerant.

[*](xoriiaenutriatis corda uestra. In hieremia cap. : Qui manducant iucunditates, interierunt in excelsum: qui uolunt in coccinea, amplexi sunt stercora. Petrus in epistula n cap. VII: Vbi angeli fortitudine et uirtute cum sintmaiores nsque derelinquentes rectam uiam errauerunt. )[*]( terram et in luxoriis enutristis corda uestra. In lamentat. hieremiae cap. : Qui uescebantur uoluptuose, interierunt in uiis: qui nutriebantur in croceis, amplexati sunt stercora. Petrus in epistula II cap. VII: Vbi angeli fortitudine et uirtute quum sint maiores nsque derelinquentes rectam uiam errauerunt. )

[*]( 1 Thren. 4, 5 4 n Petro 2, 11-15 )[*]( 1 diae S, diem MLC 2 iocunditates VLC exceaau S: excelsum MVLC, ε̉ξόοις uolutant super] uolu, in (corr. in lacuna et B. Z. m. 2) V (cf. v) 8 super 8: in MVLC amplezati V2υ apostolua] in epistola (epla, ep) MYLC 4 si om. M VLC 5 hii SMV non portant om. in lacuna V 6 lucem MV 7 ignorant et MVLC eiecrantur V1 L 9 iuflammati MVLC 10 adtentoculos 8 11 delectis S refigurantes S: riaiculantes MVLC spu S 12 filii MVLC erraaerunt Cv )

CXI. ERIPIENDOS POSITOS IN NECESSITATE BT IN TRISTITIA.

In prouerbiis: Erue eos qui ducuntur in mortem et redime qui interficiuntur, ne parcas. si autem dixeris: non noui hunc, scito quia dominus corda omnium nouit: et qui finxit spiritum omnium, ille scit omnia, qui reddit unicuique secundum opera eius. Item in ecclesiastico: Libera eum qui iniuriam patitur de manu proterui, et non aegre feras in anima tua in iudicando. esto pupillis misericors ut pater, et pro uiro matri illorum: et eris uelut filius altissimi obaudiens, et miserebitur tui magis quam mater. Item in esaia propheta: Inquirite iudicium, eripite iniuriam accipientem, iudicate pupillo, et iustificate uiduam. et uenite, disputemus, dicit dominus: et si fuerint peccata uestra ut phoenicium, ut niuem dealbabo: si autem ut coccum, ut

[*](CXI. EIPIENDOS POSITOS IN NECESSITATE ET IN TRISTITIA. In prouerbiis cap. : Fili mi, si sponaens pro amico tuo usque eruere quasi damula de manu. In ecclesiastico cap. : Libera eum qui iniuriam patitur nsque miserebitur tibi magis quam mater. In esaia cap. : Discite bene facere, snbnenit obpresso usque bona terrae commendetis, ait dominus. )[*](CX. EEIPIENDO8 POSITOS IN NECESSITATE ET IN TRISTITIA. In pronerbiis cap. XXIII: Erne eos qui ducuntur ad mortem usque liberare ne cesses. In ecclesiastico cap. IH: Libera eum qui iniuriam patitur de manu superbi usque miserebitur tibi magis quam mater. In esaia cap. : Quaerite iudicium, subuenite obpresso usque uelut lana erunt )

[*]( 8 Prou. 24, 11 et 12 7 Eccli. 4, 9 et 10 (9-11) 12 Ea. 1, 17-19 17 Pron. 6, 1. 5 \' )[*](3 in S: ad MVLCv 4 redime] ε̉ϰπρίω 5 hunc nooi V omnium 8 (πάυτωυ): hominum MVLC qui pr. om. MVLC 6 reddet MO 8 egre feras MV, haec referas LC 9 populis S 11 tui Sv: tibi MYLC Item — Inquirite — (642, 5) libe- rate om. VL 12 aesaia 8 15 foenicium SM, fen- C coccom SM: coccinum Cv )[*]( XII, Aug. 8, 1. )[*]( 41 )

lanam candidam efficiam. Item in hieremia propheta: Eripite direptum de manu iniuriantia eam. Item in prouerbiis: Nolite tradere seruum in manus domini, ne forte maledicat te et extermineris. Item in psalmo LXXXI: Eripite pauperem, et egenum de manu peccatoris liberate.

CXII. VINEAM APPELLARI HOMINEM, POPVLOS VEL GENTES.

In leuitico: Non seminabis uineam tuam ob duplicem fructum, et uestimentum ex duplici textura exsecrabile non cooperies te. Item in deuteronomio: Ex uinea enim sodomorum uitis eorum, et propago illorum ex gomorra: una eorum uua fellis, botrus amaritudinis in ipsis. Item in psalmo LXXVIIII: Vineam de aegypto transtulisti, eiecisti gentes, et plantasti eam: uiam fecisti in conspectu eius, et

[*]( CXII. VINEAM APPELLARI HOMINEM, POPVLOS VEL GENTES. In leuitico cap. LXXXIIII: Non seminabis uineam tuam ob duplicem fractam. In deuteronom. cap. CID: Ex uinea enim sodomorum uitis eorum. In psalmo LXVIIII: Vineam ez aegypto )[*]( CXI. VINTEAM APPELLARI HOMINEM, POPVLOS VEL GENTES. In leuitico cap. XI: Agrum non seres diuerso semin*e, uestem quae ex duobus texta est non indueris. In deutero nomio cap. XVIII: De uinea sodomorum uinea eorum usque et botrus amarissimi. In psalmo LXXVIIII: Vineam ex aegypto transtulisti usque et )

[*]( 2 Hier. 21, 12 8 Prone 80, 10 5 Ps. 81, 4 8 Lcu. 19, 19 10 Dent. 82, 82 18 Ps. 79, 9—16 )[*]( 1 Item in hier. proph. om. MC 2 Item — Nolite — Eripite — liberate om. MC 5 aegenam 8 7 uel populos M 8 leouitico S dupplicem MC 9 ob duplicem (duppl- MC) texturam MVLG et execrabile L 10 cooperis 8 dentem nomium M 11 eorom] add. est MVLC illorum 8, eorum MVLC gomorrha L 12 in ipsia S: ipsis (-ius L) MVLC Item — Vineam — dextera tua Item om. V 18 LXXVIII SL uineam meam C de Sv: ex MLC egypto SLC trastulisti S)

plantasti radices eius et replesti eam. operuit montes umbra eius, et arbusta eius cedros dei. extendisti palmites eius usque ad mare, et usque ad flumina propagines eius. ut quid destruxisti maceriam eius, et uindemiant eam omnes qui transeunt uiam? exterminauit eam aper de silua, et singularis ferus depastus est eam. deus uirtutum, conuerte nunc, respice de caelo et uide, et uisita uineam istam, et dirige eam quam plantauit dextera tua. Item in cantica canticorum: Vineae in odorem floruerunt, et omni loco odor. Quaenam est haec quae descendit a deserto? sicut uitis propago fumo incensa odorificatur. Item in esaia propheta: Vinea enim domini sabaoth domus est israhel, et homo iuda nouellum dilectum. sustinui ut faceret uuam, fecit autem spinas. Item in prouerbiis: Tamquam ager uir insipiens, et sicut uinea homo cui deest prudentia: si reliqueris eum, inplebitur spinis et in faenum fiet et erit desertus, et ma-.

[*](transtulisti. In cantica canticorum cap. : Vinee florem dederunt odorum. Inesaiacap. : vinea enim domini sabaoth domus est israhel. In prouerbiis cap. : Per agrum homi- )[*](dirige eam, quam plantauit dextera tua. In cantic canticorum cap. : Vineae florent, dederunt odorem suum. In esaia cap. : Vinea enim domini exercituum domus est israhel usque et expectaui ut faceret iudicium et ecce iniquitas et iniustitia et ecce clamor. In prouerbiis cap. XLV: Per agrum hominis pigri )

[*]( 9 Cant. 2, 13 10 Cant. 3, 6 12 EB. 5, 7 14 Prou. 24, 30 et 31 )[*]( 1 replesti eam S: repleta est terra MLG (έπλήσΘη ή γη̃), implenit terram v 2 caedros SM 3 lumine M, flumen LCv, ποταμω̃υ cod. Alexandr. 4 macheriam SM omnes om. S 6 conuerte nunc 8 (ε̉πlοτϱεψου δή): conuertere uero ML, connertere Cv 7 etl sita 8 9 in omni LC 10 discendit 8 11 Item — Vinea — Tamquam — effodientnr Item om. V Item in ęsaia. pf. Vinea enim 8 (crrauit Mai) 12 nineam M enim om. MLC saboth 8 est istrahel 8: israhel est LC, isri (om. est) M 15 relinqueris ML 16 fenum M, faenum LC, foeDum 8. macheriae SMC )[*]( 41* )

ceriae parietum eius effodientur. Item in hieremia propheta: Pastores multi exterminauerunt uineam meam, et contaminauerunt portionem meam, dederunt partem meam concupiscibilem in desertum. Item illic: Ego te plantaui uitem uniuersam fructiferam ueram, quomodo conuersa es in amaritudinem uitis alienae? Item in osee propheta: Vinea in maceria bona israhel, fructus eius uberrimus secundum multitudinem fructuum suorum. Item in iohel propheta: Ascendit super terram meam gens ualida et innumerabilis: dentes eius sicut dentes leonis, et molares eius sicut catuli leonum. posuit uineam meam in exterminium et ficus meas in confractionem: scrutinans scrutinauit et proiecit, et exaltauit uites suas. Item in euangelio secundum matthaeum: Ait iesus: simile est regnum caelorum homini patrifamilias, qui prodiuit primo mane conducere operarios

[*]( nis pigri transiui et per uineam stulti. In hieremia cap : Pastores multi exterminauerunt uineam meam. Item ibi: Ego te plantaui uineam electam quomodo conuersa es in amaritudine uitis aliene. Inoseecap. : Vinea in macheria bona israheL In iohel cap. : Gens enim ascendit super terram meam usque posuit uineam meam in desertum. In matheo cap. XX: Simili )[*](transini et per uineam stulti. In hieremia cap. : Pastores. multi demoliti sunt uineam meam usque in desertum solitudinis. Item cap. : Ego autem plantaui te uineam **** electam usque conuersa es in prauum, uinea aliena. In osee cap. : Vitis frondosa israhel usque secundum multitudinem fructus sui. In iohel cap. : Gens enim ascendit super terram meam fortis et innumerabilis usque albi facti sunt rami eius. Secundum matheum cap. XX: Simile est regnum caelorum homini patri )

[*]( 2 Hier. 12, 10 4 Hier. 2, 21 7 Os. 10, 1 9 Iohel 1, 6 et 7 14 Matth. 20, 1--8 )[*]( 4 concapiscioilem S ubi supra MVLC 6 amaritudine M VC osseae 8, esae M 7 macheria SMVC 8 fructum V2 - Item — Ascendit — Ait — Et— in temporibna suis om. V....ioel C 12 scrutinans MLO: scrutans S (έρευν́ξηρέ́υνησεν) 18 in euangl. sec. math S 15 prodit MIC, prodiit L )

in uineam suam. conuentione autem facta cum operariis, ut singulis denariis diurnis operarentur, misit illos in uineam suam. et egressus circa horam tertiam uidit alios stantes operarios in foro otiosos, et ait illis: ite et uos in uineam meam, et quod iustum fuerit dabo uobis. et illi abierunt. et iterum prodiuit circa horam sextam et nonam et idem fecit. sed et circa undecimam horam egressus est et inuenit alios stantes, et ait illis: quid hic statis tota die otiosi? et illi dixerunt: quia nemo nos conduxit. et ait illis: ite etuos, operamini in uineam. uespera autem facta dixit dominus uineae procuratori suo: uoca operarios et redde illis mercedem, initium faciens a nouissimo usque ad primos. Item illic: Et ait illis: aliam parabolam audite. homo quidam erat paterfamilias, qui plantauit uineam et saepem illi circumdedit et fodit in ea lacum et aedificauit in ea turrem, et locauit illam colonis, et peregre profectus est. cum autem adpropinquasset tempus frugum, misit seruos suos ad cultores uineae, ut acciperent fructum uineae. et adprehensis seruis coloni, alium

[*](est regnum caelorum homini patri familias qui eDit primo mane conducere operarios in uineam suam. Item cap. XXII: Homo erat pater familias, qui plantauit uineam, saepe circumdedit ea. )[*](familias qui exiit primo mane conducere operarios in uineam suam usque incipiens a nouissimis usque ad primos. Item cap. XXII: Homo erat pater familias, qui plantauit uineam et saepe circumdedit eam usque aliis agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis. )

[*]( 13 Matth. 21, 33—41 )[*]( 8 circam 8 stantem S 5 uo9 S 6 pnodiit MLC 8 diae S 10 operamini om. Gv (ὐπάγετε xαὶ δμει̃s εlς τόν ἀμπε- λωυα) uineam meam MLCυ uespere autem facto MLC 12 initium faciens Si inoipiens MLCυ nouissimis (-moB Ml) M* LCυ ubi supra MLC 13 illis S: eis MLC 14 sepem MCv, aepe L 15 foditineam S lacum SML: torcular Cv in ea turrem 8: turrem (-im C) in medio eius MLC 17 fructuum MLCv 18 adpraehensis SL, apphensiB MC )

quidem ceciderunt, alium uero occiderunt, alium uero lapidauerunt. et iterum misit alios seruos plures prioribus, et similiter fecerunt. postremo autem misit filium suum unicum dicens: reuerebuntur filium meum. illi autem dixerunt intra se: hic est heres, uenite, occidamus eum et possideamus hereditatem eius. et adprehensum eum eiecerunt extra uineam et occiderunt eum. cum ergo uenerit dominus uineae, quid faciet colonis? et illi dixerunt: malos male perdet, et uineam suam tradet aliis cultoribus, qui reddant illi fructum in temporibus suis.

CXIII. QVOD SANCTI HOMINES IN SIMILITVDINE NVBIVM SINT VOCATI.

In esaia propheta: Nunc autem nuntiabo uobis quid faciam uineae meae, auferam maceriam eius et erit in direptionem, et destruam parietem eius et erit in conculeationem. et nubibus mandabo ne pluant super eam pluuiam.

[*]( CXIII. QVOD SANCTI HOMINES IN SIMILTVDINE NVBIVM SVNT VOCATI. In esaia cap. : Nunc autem adnuntiabo uobis quid )[*]( CXII. QVOD SANCTI HOMINES IN SIMILITVDINE NVBIVM SINT VOCATI. In esaia cap. : Et nunc ostendam uobis quid ego. faciam uineae meae usque et nubibus mandabo, ne pluuant super )

[*]( 13 Es. 5, 5 et 6 )[*]( 1 ceciderant MC: cederant S, caedenmt L nero alt] autem MLC lapidaneront Sv (ἐλιθοβόλησαυ): decollauerunt MLC 6 adpraehensom S, apph- MC eum om. Cυ 9 fractum SCv, fract08 Ml, fractas M2L, tovg ϰαρϰούς in om. MLCυ 12 aimilitudine MVC: similitudinem SL sint Si Bant MVLC (ef. 294, 18) 18 In esaia (is- L, ys- VC) MVLC: Item in ęsaia pf 8 (cf. Mai p. 98, lin. 30) nnntiabo S: adnontiabo (ann- MY) MVLC, oetendam v 14 macheriam SMVC 15 direptione S distruam S et| erit in concnlcationē; Item illic et in nubibus I mandabo .. S 16 pluuiā Item I in dentero nomio; expectetur S 19 sunt (u 8. l. pro i atramento scr., cetera minio) p )

Item in deuteronomio: Expectetnr sicut pluuia eloquium meum, et descendant sicut ros uerba mea, sicut imber super gramen, et sicut nix super faenum. Item in esaia propheta: Delectetur caelum de summo, et nubes rorent iustitiam, producat terra misericordiam et iustitiam simul. Item illic: Qui sunt isti qui ut nubes uolant et sicut columbae cum pnUis suis ad me ueniunt? Item indas apostolus de impiis: Nubes sine aqua uento circumferendae.

CXIIII. QVOD HOMINES ARBORVM FERANT IMAGINEM ET FAENI ET OMNIS AVIS ET BESTIARVM.

In psalmo XXVIII: Vox domini praeparantis cedros, et reuelauit condensa. Item in psalmo LI: Ego autem sicut

[*](faciam uinea mea. In denteronom. cap. Cxvll: Expectetnr sicut pluma eloquium meum. In esaia cap. : Borate celi desuper et nubes plnnant iustum. Item cap. : Qui sunt isti qui ut nubes uolant et sicut columba cum pullulis suis ad me ueniunt p CXIIII. QVOD HOMINES ARBORVM FERANT IMAGINEM ET FENI ET OMNIS AVIS ET BESTIAEVMRVM. In psalmo XXVIII: Vox domini preparantis cedros et reuelauit condensa. In LI: Ego autem )[*](eos imbrem. In deuteronomio cap. XVIII: Concrescat in pluuia doctrina mea, fluat ut ros eloquium meum usque stillae super gramina. Item in esaia cap. : Rorate caeli desuper et nubes pluant usque et iustitia oriatur simul. Item : Qui sunt isti qui ut nubes uolant usque ad fenestras? CXIII. QVOD HOMINES ARBORVM FBBANT IMAGINEM ET FBNL BT OMNIS AVIS ET BESTIARVM. In psalmo XXVIU: Vox domini praeparantis caedros. In psalmo LI: Ego autem sicut oliua )

[*]( 1 Dent. 32, 2 4 Es. 46, 8 6 Es. 60, 8 8 Iudas 12 12 Ps. 28, 9 18 PB. 51, 10 )[*]( 1 deuteronomimn MG 2 discendant 8 eicut S: uelut MV L, ut Cv 8 faenmn SVC: fenum ML Item in ęsaia pf; deleetetor *caelmn (rasa d, cae in rasura) de summo S: Item (om. V) in esaia (is-, ys-) Rorate caeli (celi L) desuper MVLG (ef. v), εὐϕǫαυ- θἠτ∞ 6 ουǫαυός άυ∞θευ 4 rorent S: plnant MVLCυ 5 prodnca terra S 6 illic] in esaia (is-, ys-) MLC, ysaia V columba MLC 7 Item - Nubes - circimferendac om. MVLC 10 ferant V faeni F, feni MLC, foeni S CXIII (in morg. add. m. rec.) S 12 XXVII S preparantis S caedros M, chedros V, ceruos Cv )

oliua fructifera in domo domini. Item in psalmo XCI: Iustus ut palma floriet, et sicut cedrus quae in libano est multiplicabitur. plantati in domo domini in atriis domus dei nostri florebunt Item in psalmo CXXVII: Filii tui sicut nouellae oliuarum in circuitu mensae tuae. Item in osee propheta: Et disponam illis in illa die testamentum cum bestiis agri et cum uolatilibus caeli et cum serpentibus terrae. Et orietur sicut gramen iudicium in incultum. Item in ezechiel propheta: Et accipiam ego mihi de electis cedri, et de uertice cordis eorum euellam plantationem, et plantabo illud in monte excelso, et suspendam illud in monte alto israhel et plantabo illud, et producet propaginem et faciet fructum et erit in cedrum magnam. et requiescet sub ea omnis auis, et omne uolatile sub umbra eius requiescet et

[*]( sicut oliua fructifera in domo domini. In XCI: Iustus ut palma florebit sicut cedros libani. In CXXVII: Filii tui sicut nouella oliuarum. In cosee cap. : Et disponam illis in illa die testamentum cum bestiis agri et uolatilibus caeli. In ezechihi cap. : Et accipiam ego mihi de electis cedri usque et reui- )[*]( fructifera in domo dei. In psalmo XCI: Iustus ut palma florebit usque in atriis domus dei nostri florebunt. In psalmo CXXVII: Filii tui sicut nouella oliuarum. In osee cap. : Et percutiam eis foedus in die illa cum bestia agri et cum uolucre caeli et cum reptili terrae. In ezechl cap. : Et sumam ego de medulla caedri sublimis et ponam de uertice ramorum eius usque exsiccaui )

[*]( 2 Ps. 91, 18 et 14 4 Ps. 127, 8 6 Os. 2, 18 8 0s 10, 4 9 Ezech. 17, 22-24 )[*]( 1 domo (in ras. m. 1) S 2 floriet S (Aug. de doctr. chr. 3,13); florebit MVLC 2 et om. MVLC caedrus SM (-os M1), cedros L quae in libano est S: libani (lab- V) MVLCυ 4 Item- Filii - tuae om. V CXXVI L 5 nouella M osse S, osae M 6 diq S 7 besteis S 8 in pr. om. MVLC in- ID wcultu ̄ I Vade cinge ltlbos taos (cap. CXVIII) V, cetera desunt 9 ezeohielo M, hievechiel L caedri SM 11 in monte excelse et suipendam illud MLC: om. S 12 istrahel S 13 caedrum SL, ehedrom M magnu C super ea M 14 omnes uolatile 8 et post requiescet om. MLC )

propagines eius restituentur. et cognoscent omnia ligna campi quia ego sum dominus, qui humilio lignum altum et exalto lignum humile et arefacio lignum uiride et reuirescere facio lignum aridum. Item in esaia propheta: Omnis caro faenum, et omnis gloria hominum ut flos faeni. aruit faenum et flos decidit, uerbum autem domini manet in aeternum. Item illic: Ecce faciam noua quae nunc orientur, et faciam in deserto uiam et in sicca terra flumen. benedicent me bestiae agri, sirenes et filiae passerum, quod dederim in deserto aquam et flumina in sicca terra ad potandum genus meum electum, populum, quem mihi adquisiui, ut enarret uirtutes meas. Quoniam ego dabo aquam in sitim qui ambu- , lant in siccitate: et ponam spiritum meum in semine tuo, et orietur ut faenum in medio aquae, et sicut salix secus flumina aquae. Et omnia ligna agri plaudent ramis. Item in psalm o CII: Homo sicut faenum dies eius, et sicut flos faeni ita

[*](uescere facio lignum aridum. In esaia cap. : Ecce facio nona quae nunc orientur et faciam in deserto uiam usque et omnia ligna agri plaudent manibus. In psalmo CII: Homo sicut )[*](lignum uiride et frondere feci lignum aridum. In esaia cap. : Omnis caro fenum et omnis gloria eius quasi flos agri usque uerbum dei nostri stabit in aeternum. Item cap. : Ecce ego facio nona et nunc orientur, utique cognoscetis ea usque laudem meam narrabit. In psalmo CII: Homo sicut faenum )

[*]( 4 Ea. 40, 6-8 7 Es. 43, 19-21 12 Ea. 44, 3 et 4 15 Es. 55, 12 16 Ps. 102, 15 )[*]( 1 agnoscent L 3 humilem .. uiridem S (cf. p. 570, 3) reuiuescere (-uiscere C) MLC 4 ęsaia S 5 foenum S, fenum M (bis) faeni SLC, feni M 7 illicJ in esaia (is-, yB-) MLG I \' ecce facio MLG 9 serenae e m. 2) M, syrinae L, syrene C 10 in siccam terram L ad potandum genus, ποτἰϭαι to yέvος. 11 ennarret 8 12 quoniam S: quia MLC 18 et om. ML C 14 ut MLC: et S 15 agri] siluarum C, regionis v )

floriet Item in psalmo CXXVIII: Fiant sicut faenum aedificiorum, quod prius quam euellatur arescit Item in os ee propheta: Floriet ut lilium, et mittet radices suas sicut thus. extendentur rami illius, et erit uelut oliua fructifera, et odor eius sicut thuris. et ego confirmabo eum sicut iuniperum maturescens: ex me inuentus est fructus tuus. Item in danihel propheta: Dixit danihel ad nabucodonosor: arborem quam uidisti confirmatam et magnificatam, cuius altitudo perueniebat usque ad caelum et latitudo eius in uniuersa terra, et folia eius lata, et fructus eius multus, et cibus omnium in ea, et subtus habitabunt bestiae terrae, et in ramis eius aues caeli, tu es, rex: quoniam magnificatus es et potentiam accepisti, et magnitudo tua magnificata est et peruenit usque ad caelum, et dominatio tua usque ad fines

[*]( fenum dies eius. In CXXVIII: Fiant sicut faenum tectorum. Inu os e e cap. : Floriet ut libanum et mittet radices suas usque ex me inuentus est fractas. In danihelo cap. : Arborem quam uidisti magna et excelsa, cuius altitudo perueniebat usque ad caelos usque et dominatio tua usque ad fines terrae. Item cap. )[*]( dies eius. Item in psalmo CXXVIII: Fiant sicut faenum tectorum. In osee cap. : Germinabit quasi lilium et erumpet radix eius usque ex me fructus tuus inuentus est. In uisione danihel IDI: Arborem quam uidisti sublimem atque robustam usque et potestas tua in terminos uniuersae terrae. Item in )

[*]( 1 Pa. 128, 6 8 OS. 14, 5. 6. 8 (6. 7. 9) 7 Dan. 4, 17-19 )[*]( 1 floriet M (ἐξαυθἡϭει), floreat L, florebit C: arait 8 CXXVII 8 foenum 8 2 aedificiorum 8: teetorom MLCv areecit M LG, areacet S, exarait v, ἐξηǫάυθη 8 ossae S, osae M floriet SM: floreat L, florebit C 4 uelud C 6 matoriscens 8 7 danihelo (-le m. 2) M, danielo L, daniele C daniel C naboehodonosor ML 8 arborem quem 8 confirmatam et magniIeatam 8: magnam et excelsam MLC, sublimem atque robmtam v, τό μεγαλυvθἐυϰαἰ ro Ɩϭγ̰υϰς 10 in nninersam terram L 12 quoniam S, quia MLC, qui v (ôτι ἐμεγαλὐυθης ϰαἰ Ɩϭγ̰υϭας) 18 potentiam accepisti S: potens factna es (es om. C) MLC, inuaiuisti v )

terrae. Item illic: Vidi arietem cornibus percutientem secundum mare et aquilonem et austrum: et omnes bestiae non stabant in conspectu eius, et non erat qui eriperet de manu eius. Item in ezechiel propheta: Principes in medio eius sicut leones rugientes rapere, animas hominum deuorantes in potentia sua. Item illic: Principes eius in medio eius sicut lupi rapientes rapinas ad effundendum sanguinem, ut auaritiapossideantur. Item in ecclesiastico: Noli esse sicut leo in domo tua, euertens domesticos tuos et opprimens subiectos tibi. Item in psalmo XXI: Circumdederunt me uituli multi, tauri pingues obsederunt me. aperuerunt in me os suum sicut leo rapiens et rugiens. Item in euangelio secundum matthaeum iohannes baptista: Videns autem multos ex pharisaeis et sadducaeis

[*](: Vidi arietem cornibus percutientem secundum mare et aquilone et austrum et omnes bestiae non stabant in conspectu eius. In ezechl cap. : Principes in medio eius sicut leones rugientes. Item ibi: Principes eius in medio eius sicut lupi rapientes. In ecclesiastico cap. : Noli esse sicut leo in domo tua euertens donesticos tnos. In psalmo XXI: Circumdederunt uituli multi, tauri pingues. In matheo cap. II: Progenies uiperarum )[*](uisione VIII : Vidi arietem cornibus uentilantem usque non poterant resistere ei neque liberari de manu eius. In ezech. cap. : Coniuratio prophetarum in medio eius usque inopis et pr*etium acceperunt. Item cap. : Principes eius in medio illius quasi lupi usque et auare sectanda lucra. In ecclesiastico cap. IIII: Noli esse sicut leo in domo tua, euertens domesti- - tuos tnos et obprimens subiectos tibi. In psalmo XXI: Circumdederant me uituli usque sicut leo rapiens et rugiens. Secundum matheum cap. II: Progenies uiperarum quis demonstrauit )

[*]( 1 Dan. 8, 4 4 Esech. 22, 25 6 ib. 27 9 Eccli. 4, 30 (35) 10 Ps. 21, 18-14 14 Matth. 3, 7-10 )[*]( 1 ubi supra MLC 2 aquilonae M bestias MLC 3 stabunt L, ϭτἡϭεται eriperetur L 4 manus S hiezechiel L 6 illic] ibi MLC 8 possideatur MLC 10 obprimens L 11 obsideront M apperuerunt M 12 rabiens S 13 in euang. om. MLC euuang S iohannie S \' 14 autem om. MLC phariBeis C eadduceis (saduc- C) LC )

uenientes ad baptismum suum dixit ad eos: progenies uiperarum, quis demonstrauit uobis fugire ab ira uentura? facite ergo fructus dignos paenitentiae. et ne dixeritis: patrem habemus abraham. dico enim uobis: potens est deus de lapidibus istis suscitare filios abrahae. iam enim securis ad radicem arboris posita est. omnis ergo arbor, quae non facit fructum. bonum, excidetur et in igne mittetur. Item illic: Ecce ego mitto uos sicut oues in medio luporum. estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbae. Item illic: Aut facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et fructum eius malum. nam ex fructu arboris cognoscitur. generatio serpentum, quomodo potestis quae bona sunt loqui, cum sitis mali? Item in esaia propheta: In tribulatione et angustia leo et catulus leonis, inde et aspides et progenies aspidum, qui ferebant in asinis et camelis diuitias ad gentem, quae non proderit illis.

[*]( quid demonstrauit uobis fugire. Item cap. X: Ecce ego mitto )[*]( uobis usque excidetur et in ignem mittetur. Item cap. X: Ecce ego mitto uos sicut oues usque simplices sicut columbae. Item cap. XII: Aut facite arborem bonam et fructum eius bonum usque )

[*]( 8 Matth. 10, 16 10 Matth. 12, 83 et 34 14 Ea. 30, 6 )[*](.1 baptiamum snum S: se MLG 2 fugire SM, fogere LC 3 fructoa M 6 ergo om. C 7 igne S: ignem MLC, cf. 605, 7 mittitur S illic] nbi supra MLC bis 11 nam ex fracta arbor I soluent sonas suas a lumbis suis neq; rampentnr || fol. 120 || CXVIIII. LUBIS SPITALIBUS hoMINē υeBe|Re esse Ρ̄CINCTUM scυ LUCã | lineae spat. uacwum aoluent I zonas s. a 1. s. neq; rupentur corrigię M, nam | A |ex fructu arbor soluent zonas suas a lumbis su | B |is neq; rumpentur c. (Zitterae A et B in marg. caerul. colore pictae) L, nam ei fru I ctu arbor cognoscitur. Item in iheremia. Vade cin I ge C; verba cognoscitur. generatio (cognosc. inser. C) usque ad capitis CXVIIII uerba dormitabunt neque dormient neque om. ML, usque ad calciamentorum eorum om. C 12 arboris cognuscitur 8 14 ęsaia S tribulatio no S 15 inde] index S 16 camellis S gentes que non proderit S )

Item in hieremia propheta: Ouis errans israhel: leones expulerunt eum: primus comedit eum rex assyriorum, et nouissimus ossa eius rex babylonis. Item illic: Sicut leones exsurrexerunt et sicut catuli leonum. in calore suo dabo illis poculum et inebriabo eos, ut soporentur, ut dormiant somnum aeternum et non surgant, dicit dominus.

CXV. NON MVRMVRANDVM.

In exodo: Propter quod audiuit dominus murmurationem uestram, quod murmurastis ad nos. non enim ad nos est murmuratio uestra, sed aduersus deum.

CXVI. HOMINES IN SIMLLITVDINE STELLARVM VOCARI.

In genesi: Eduxit autem abraham foras et dixit illi: respice in caelum et numera stellas, si potes numerare eas: sic erit semen tuum. Item in psalmo CXLVI: Qui numerat multitudinem stellarum, et omnibus eis nomina uocans- Item in hieremia propheta: Stellae autem lumen dederunt in uigiliis suis et laetatae sunt. uocabis eas, et dixerunt: adsumus, et fulserunt cum laetitia. Item in danihelo propheta: Et hi qui intellegunt splendebunt sicut claritas firmamenti, et a iustis multi quasi stellae in saeculo. Item in libro iudicum: Stellae ex ordine expugnauerunt sisaram. Item in naum propheta: Multiplicasti negotiatores tuos sicut stellas caeli. Item apostolus ad corinthios I: Stella enim ab stella differt in claritate. ita et resurrectio [*]( 1 Hier. 50, 17 S Hier. 51, 38 et 89 9 Exod. 16, 8 14 Gen. 15, 5 16 Ps. 146, 4 18 Barach. 8, 34 et 85 21 Dan. 12, 8 28 Iudic. 5, 20 24 Naum. 8, 16 26 I Cor. 15, 41 et 42 ) [*]( 1 hieremia S 5 soporentur S seribendum uid. et dormiant 18 homines L s. s. uoeari] nnmeram etellarum noeari S (cf. 294, 22) 16 CXLV S 20 danihelo S hii S )

mortuorum. Item ad philippenses: Inter quos parebitia sicut luminaria in hoc mundo, uerbum uitae continentes. Tunc iusti fulgebunt.

CXVII. HOMINES MALOS CANES VOCARI.

In regnorum II: Et audiens abessa filius saruiae semei maledicentem regem dauid, dixit ad regem: ut quid maledicit canis hic maledictus dominum meum regem? permitte et transeam et auferam caput eius. Item in psalmo XXI: Quoniam circumdederunt me canes multi, concilium malignantium obsedit me. Iteminpsalmo LVIII: Connertentar ad uesperum et famem patientur ut canes, et circumibunt ciuitatem. ipsi dispargentur ad manducandum: si autem non saturentur, et murmurabunt. Item in ecclesiastico: Quae communicatio sancto homini ad canem? Item in esaia: Videte quoniam omnia excaecata sunt, non cognouerunt sapere: omnes canes muti qui non poterunt latrare, somniantes in cubile. et canes inprobi animi, nescientes satietatem: et sunt nequam, nescientes intellectum. omnes uias suas secuti sunt, unusquisque in id ipsum. Item in enangelio secundum matthaeum: Nolite dare sanctum canibus, neque miseritis margaritas uestras ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis et conuersi elidant uos. Item illic: Non licet tollere panem filiorum et mittere canibus. Item paulus apostolus ad philippenses: Videte canes, [*]( 1 Phil. 2, 15 et 16 8 Matth. 18, 48 6 n Regn. 16, 9 10 Pa. 21, 17 11 Pa. 58, 15 et 16 15 Eccli 18, 22 16 Es. 56, 10 et 11 21 Matth. 7, 6 24 Matth. 15, 26 25 Phil. 8, 2 ) [*]( 1 filippenaes S 8 tunc i. f.] Matth. 13, 43 τóτε ol dἰϰαιοι ἐϰλάμ- ψουϭιυ. Dan. 12, 3 xal ol ϭυυιέυτες ἐϰλάμψοvϭιv 8 maledictas S, τεθυηϰ∞̓ς 15 qae S sancta S 16 aesaia 8 20 euug. sec. math 8 28 conculcet S 25 filippenses S )

uidete malos operarios, uidete circumcisionem. Item in apocalypsi: Foras canes et malefici et adulteri et idolis seruientes.

CXVIII. QVOD DOMVS VEL TEMPLVM HOMO IPSE DEBEAT INTELIGI.

In leuitico: Si autem iterum superuenerit macula et orta fuerit in domum, postquam euolsi fuerint lapides et postquam rasa fuerit domus et postquam defricata est, introibit sacerdos et uidebit: si diffusa est macula lapidis in domum, et perseuerans est in ea domo, inmunda est. et demolient ipsam domum, et materiam eius et lapides eius et omnem puluerem domus eicient foras ciuitatem in locum inmundum. Item in prouerbiis: Domus superborum destruet dominus. Item illic: Qui altam facit domum suam, quaerit ruinam. Item illic: Cum sapientia aedificatur domus, et cum intellectu erigitur. cum sensu inplentur horrea plena omnibus diuitiis pretiosis et bonis. Item illic: Praepara in exitu opera tua, et praeparare in agro, et ueni retro me, et aedificabis domum tuam. Item in ecclesiastico: Qui aedificat domum suam inpendiis alienis quasi qui colligit lapides suos in hieme. Item illic: Si non timorem domini tenueris instanter, cito subuertetur domus tua. Item illic: Non omnem hominem inducas in domum tuam: multae enim sunt insidiae dolosi. Item in iob: Numquid non sciet quod mors conteret domum terrenam, et omne quod est mortale dissoluetur? Item in hieremia: s o qui aedificat domum suam non cum iustitia et superiora [*]( 2 Apoc. 22, 15 6 Leu. 14, 43 — 45 18 Prou. 15, 25 14 Prou. 17, 16 15 Prou. 24, 8 18 ib. 27 20 Eccli. 21, 8 (9) 21 Eccli. 27, 3 (4) 23 EocU. 11, 29 (31) 25 Iob. 30, 23 (n Cor. 5, 1) 27 Hier. 22, 13 ) [*]( 1 cireumcisionem S, cf. 513, 8 2 apocalipsi 8 6 leuuitico 8 8 introiuit S 9 diffos est S lapides S 18 distruet S 17 petiosis S 18 ueniret rom$S 26 hieremia S )

caenaculi eius non cum iudicio! Item in euangelio secundummatthaeum: Et omnis qui audit sermones meos et facit eos, similem aestimabo eum uiro prudenti, qui aedificauit domum suam super petram. descendit pluuia, aduenerunt flumina, uenerunt uenti et inpigerunt in domum illam, et non cecidit: fundata enim erat super petram. et omnis qui audit hos sermones meos et non facit eos similis est uiro stulto, qui aedificat domum suam super harenam. descendit pluuia, uenerunt flumina et inpigerunt in domum illam, et cecidit, et facta est ruina domus illius magna Item secundum iohannem: Soluite templum hoc manu factum, et in triduo illud resuscitabo sine manibus. dixerunt ergo iudaei: quadraginta et sex annis aedificatum est hoc templum, et tu tribus diebus excitabis illud? iesus autem dicebat de templo corporis sui. Item apostolus ad corinthios I: Nescitis quia templum dei estis et spiritus dei habitat in uobis? si quis autem templum dei uiolauerit, uiolabit illum deus: templum enim dei sanctum est, quod estis uos. Item illic: Aut nescitis quoniam membra uestra templum est spiritus sancti, qui in uobis est, quem habetis a deo, et non estis uestri? empti enim estis magno pretio. glorificate et tollite deum in corpore uestro. Item adoorinthios II: Scimus enim, quoniam si terrestris domus nostra huius habitationis dissoluatur, quod aedificationem a deo habemus, domum non manu factam, aeternam in caelis. nam in hoc gemimus, habitaculum nostrum, quod de caelo est, superuestiri cupientes: si tamen spoliati, non nudi inueniamur. [*]( 2 Mattb. 7, 24—27 11 Ioh. 2, 19-21 16 I Cor. S, 16 et 17 19 I Cor. 6, 19 et 20 28 H Cor. 5, 1—3 ) [*]( 1 cenaouli 8 eaaang. see. matth 8 4 et 9 discendit S 21 ęmpti S magno prętio S: pretio magno v, τιμη̃ς, cf. 498, 9 27 superuestiri 8: superindui v (corrige adnot. 430, 3) )

CXVIIII. LVMBIS SPIRITALIBVS HOMINEM DEBERE ESSE PRAECINCTVM.

In exodo de agno paschae: Sic autem comedetis eum: lumbis uestris praecinctis, et calciamenta uestra in pedibus uestris sint, et bacula uestra in manibus uestris, et edetis illud cum sollicitudine. Item in regnorum IIII: Et dixit elisee ad giezi: praecinge lumbos tuos et accipe baculum meum in manu tua et uade: et si inueneris obuians aliquem, non benedicas eum, sed et si quis benedixerit te, non respondebis ei: et cum ueneris, inpone baculum meum super faciem pueri eius. Item illic: Vocauit elisee unum ex filiis prophetarum et dixit illi: praecinge lumbos tuos et accipe lenticulam olei et uade in regmath galaditide. et cum intraueris ibi, ecce ibi est ieu filius namessi. ingressus autem segregabis eum de medio fratrum illius et induces illum de cubiculo in cubiculum. et accipies lenticulam et infundes in caput illius, et dices: haec dicit dominus: unxi te in regem israhel. et aperies ostium et effugies nec restabis ibidem. Item in prouerbiis: Succincta fortiter lumbos suos firmauit brachia sua in opus. Item in esaia propheta: Itaque tollet signum in nationes, in eas quae longe et in eas quae prope sunt: et trahet eas ab extremo terrae, et ecce cito leuiter uenient. non esurient neque laborabunt neque dormitabunt neque dormient neque soluent zonas suas a lumbis suis neque rumpentur corrigiae calciamentorum eorum. Item ad hie-

[*](nos sicut oues in medio luporum. In hieremia cap. : Tu )[*](ex|fracta arbor agnoscitur. In hieremia cap. : Tu ergo )

[*]( 3 Exod. 12, 11 6 IV Regn. 4, 29 11 IV Begn. 9,1—3 19 Pron. 81, 17 20 Es. 5, 26 et 27 )[*]( 8 pasche 8 4 uestri\' S 7 et 11 eliseae 8 7 precinge 8 13 intraberis S 16 lenticnlum S et addidi 17 uncxit|te S istrahel S 18 osteom S 28 neque ante dormitabunt addidi 25 in hieremia (om. proph.) MLC )[*]( XII, Aug. 3, i. )[*]( 42 )

remiam prophetam: Et tu adcinge lumbos tuos et exurge et dic omnia quaecumque mandauero tibi: ne timeas faciem eorumnec formides in conspectu eorum. Item in naum propheta: Considera uiam, tene lumbos, uiriliter age in uirtute nimis. Item in euangelio secundum lucam: Sint autem lumbi uestri praecincti et lucernae ardentes, et uos similes hominibus expectantibus dominum suum quando ueniat a nuptiis, ut cum uenerit et pulsauerit, confestim aperiatis eibeati serui illi, quos cum uenerit dominus inueniet uigilantes b Item petrus apostolus: Succincti lumbos mentis uestrae, sobrii perfecte, sperate in eam quae offertur uobis gratiam in reuelatione iesu christi. quasi fili uestrae desideriis. miscentes uos illis prioribus ignorantiaeuestraedesideriis. eos. In naum

[*]( ergo accinge lumbos tuos et surge et loquere robora uirtutem cap. : Contemplare uiam, conforta lumbos, robora, uirtutem, ualde. In lnua cap. : Sint lumbi uestri precincti et lucerne ardentes. In epistula petri cap. : Propter quod succincti lumbos mentis uestrae usque sancti estote, quia ego sanctus sum. )[*]( accinge lumbos tuos usque nec enim timere te faciam uultum eorum. In naum cap. : Contemplare uiam, conforta lumbos, robora uirtutem ualde. Secundum lucam cap. XII: sint lumbi uestri praecincti et lucernae ardentes usque inuenerit uigilantes. Petrus in epistula I cap. III: Propter quod succincti lumbos mentis uestrae usque sancti eritis, quoniam ego sanctus sum. )

[*]( 1 Hier. 1, 17 4 Naum. 2, 1 6 Luc. 12, 85—31 10 I Petro 1, 18-16 )[*]( 1 et tu adcinge S (xai ϭν̀ περιξωϭαι): uade dnge MVLC, tu erg accinge v exsurge MVL, surge Cv 2 tibi om. MVLC ne MVLC, ne (* m. 2) S a faciem M, ὰπό προϭὼποv 5 in euang. om. MLC euuang S 6 et uos MVLC: nos S 7 ueniat 8 (sic): reuertatur MVLCv 8 confestim om. C aperiant (app- M) MVLC 9 inueniet] inuenerit VC 10 Item in epistola (epla) sua (add. prima C) petrus MO, In ep pe V, Item petrus in ep II L 11 snbrii S perfectae SM, perfecti L speratae S que S offeretur L 12 reuelationem L filii MLC conmiscentis S, commiscentes MVLC 18 desiderii sed secundum S )

sed secundum eum qui uos uocauit sanctum et uos sancti ih omni conuersatione estote, quia scriptum est: sancti estote, quia et ego sanctus sum.

CXX. HOMINES SIVE SANCTOS SIVE IMPIOS MONTES VOCARI.

In psalmo LXIIII: Et campi tui replebuntur ubertate: pinguescent fines deserti, et exultatione colles adcingentur. induti sunt arietes ouium, et conualles abundabunt frumento: etenim clamabunt et hymnum dicent. Item in psalmo LXXXVI: Fundamenta eius in montibus sanctis, diligit dominus portas sion super omnia tabernacula iacob. gloriosa dicta sunt de te, ciuitas dei. Item in psalmo CXIII: Montes exultabunt ut arietes, et colles sicut agni ouium. Item in prouerbiis: Super cacumina montium praedicatur, in portis autem potentium adsistit. Item in esaia propheta: Et non derelinquam illos, sed aperiam in montibus flumina, et

[*](CXV. HOMINES SIVE SANCTOS SIVE IMPIOS MONTES VOCARI. In psalmo LXIIII: Campi tui replebuntur ubertate. In LXXXVI: Fundamenta eius in montibus sanctis. In CXIII: Montes exultauerunt ut arietes. In esaia cap. : Et non derelinquam illos, )[*](CXIIII. HOMINES SIVE SANCTOS SIVE IMPIOS MONTEB VOCARI. In psalmo LXIIII: Campi tui replebuntur ubertate usque clama-. bunt et hymnum dicent Item in psalmo LXXXVI: Fundamenta eius in montibus sanctis. In psalmo CXIII: Montes exultauerunt ut arietes. In prouerbiis cap. VIII: In summis excelsisque uerticibus usque in ipsis foribus loquitur. In esaia cap. : Non derelinquam eos, aperiam in supinis collibus flumina usque )

[*]( 6 Ps. 64, 12-14 10 Ps. 86, 1—3 12 Pa. 113, 4 14 Prou. 1, 21 15 Es. 41, 17 et 18 25 Prou. 8, 2 et 8 )[*]( 2 scribtum S S quia et MVLC: quoniam Sv, cf. 508, 15 sum] add. dñs de uester MVLC 6 et om. MVLG 7 accingentur MVLC 8 induiti C habundabunt SLC 9 ymnum LC Item — Fundamenta — Montes — ouium Item om. V 10 LXXXV S 18 exultauerunt MLC, exultastis v 15 ęsaia S 16 apperiam M )[*]( 42* )

in medio camporum fontes : faciam desertum in stagna et sitientem terram in flumina aquarum. Item michaeas propheta: Adpropinquate montibus aeternis. Item iohel propheta: Et erit in illa die, destillabunt montes dulcedinem, et colles fluent lactem. Item in naum: Haec dicit dominus princeps aquarum multarum: exterminabo sculptilia tua et fusilia tua in sepulturam: quia ecce ueloces pedes super montes euangelizantes et adnuntiantes pacem. Item in ezechiel propheta: Fili hominis, confirma faciem tuam super montes israhel et prophetare ad eos, et dices: montes israhel, audite uerbum domini. Item illic: Vestri autem montes israhel facient uuam et fructum uestrum, quod uos manducabitis, populus meus, qui adpropriant uenire. Item

[*]( sed aperiam in montibus flumina. In michea cap. : Adpropinquate montibus aeternis. Iniohelcap. : Et erit in illa die, destillabunt montes dulcedinem. In naum cap. : Ecce super montes pedes euangelizantes et adnuntiantes pacem. In ezechihel cap. : Fili hominis, pone faciem tuam contra uiam austri. Item ibi: Viri autem montes israhel facient uuam et )[*]( et terram inuiam in riuos aquarum. In michea cap. : Venite, ascendamus ad montem dei. In iohel cap. : Et erit in die illa, stillabunt montes dulcedinem, et colles fluent lac et mei. In nanum cap. : Ecce super montes pedes euangelizantis et adnuntiantis pacem. In ezech l cap. : Tu autem, fili hominis, propheta super montes israhel dicens: audite uerbum domini. In ezechil cap. : Vos autem, montes israhel, ramos uestros )

[*]( 8 Mich. 2, 9 4 Iohel. 8, 18 5 Naum. 1,12.14. 15 9 Ezech. 6, 2 et 8 11 Ez. 36, 8 18 Ez. 20, 46 20 Mich. 4, 2 )[*]( 2 Item — Adpropinq. — Et — lactem om. V micheas pf. S, micheas M, michas L, mycheas C 8 adpropinquante SL: appropinquate MC 4 dię S die illa L distillabunt C 5 lade LCv dns princeps MVLC, dns principes S, ύϱιος ϰατάχων 7 saepulturam M uelociter MVLC quia .. ] ο̂ττ ταχει̃ς ι̉δού ὲπὶ xa ο̆ϱη ol πόδες εύαγγελιζομένου xat α̉παγγέλλοντος ει̉ϱήνην 8 euuangelizantes S, euangelizantie Cv annunciantes M 9 hiezechiel L 10 et prophetare ad eos et dices: montes iarahel MVLC: om. S 11 ubi supra MVLC 13 appropriant M, appropiant VLC Item in esaia proph. om. L )

in esaia propheta: Ecce clamate montes laetitiam, et colles et omnia ligna, quae in ipsis sunt. Item illic: Erumpant montes iucunditatem, quia misertus est deus populo suo. Item illic: Nam montes et colles exilient expectantes uos in gaudio, et omnia ligna agri plaudent ramis.