Liber de Divinis Scripturis sive Speculum quod fertur S. Augustini
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 12). Weihrich, Franz, editor. Vienna: Gerold, 1887.
In psalmo XLV: Propterea non timebimus, dum conturbabitur terra et tranferentur montes in corde maris. sonauerunt et turbatae sunt aquae eorum, conturbati sunt montes in
[*](fructum uestrum. In esaia cap. : Ecce clamate montes laetitiam, et colles et omnia ligna, quae in ipsi sunt. Item ibi: Erompant montes iucunditatem, quia misertus est dominus populo suo. Item cap. : Nam montes et colles exilient expectantes UOS. CXVI. QVOD SPIRITVS INMVNDI VEL VITIA MONTES, COLLES, BESTIAE, AVES, PETEAE, GENTES, LAPIDES ET SPINAE NVNCVPENTVR. In psalmo XLV: Propterea non timebimus, dum conturbabitur )[*](usque populo meo israhel. In esaia cap. : Besonate montes laudationem, saltus et omne lignum eius. Item cap. : lubilate montes laudem, quia consolatus eat dominus populum suum. Item cap. : Montes et colles cantabunt coram uobis us que plaudent manu. CXV. QVOD BPIBITVS INMVNDI VEL ViTIA MONTES, COLLES, BBSTlAE, AVES, PETBAE, GENTES, LAPIDES ET SPINAE NVNCVPEN- TVB. In psalmo XLV: Propterea non timebimus, dum turbabitur )[*]( 1 EB. 44, 28 2 Es. 49, 18 4 ES. 55, 12 9 Ps. 45, 8 et 4 20 Ea. 44, 28 )[*]( 1 aeaaia S ut saepissime 2 illic] in esaia (is-, ya-, -ya) MVL C 8 ioctmditatem VLC dñs MVLCv 4 illic] in eaaia (is-, ys-) MVLC exisilient S 5 agri] campi C, regionis v pandent S, plaudebunt MVL 8 petre SL et om. L noncupentur M 9 turbabitur Cv 10 transfenmtur MV1 corde MVLC: cor Sv, ϰαϱδὶ̀̀αις sonuerunt MVLCv 11 eorum] eius MVL )
fortitudine eius. Item in psalmo LXXIII: Quia inimicus exprobrauit domino, et populus insipiens exacerbauit nomen tuum. ne tradas bestiis animas confitentes tibi, animas pauperum tuorum ne obliuiscaris in finem. Item in ecclesiastico: Quasi a facie colubri fuge peccata. si accesseris ad illa, suscipient te quasi dentes leonis in deuorando interficientes. quasi romphaea bis acuta iniquitatium uindex. Item in esaia propheta: Et erit in illa die, detrahet dominus muscas, quae dominantur in partes fluminis aegypti, et apes, quae sunt in regione eorum. Item illic: Mundate a conspectu eius uias, et auferte offendicula de itinere populi mei. Item illic: Ingredimini. per portas meas et facite
[*]( terra. In LXVIllI: Quia inimicus exprobrauit domino et populus insipiens. In ecclesiastico cap. : Quasi a facie coloris fuge peccata. Inesaiacap. Et erit in illa die, detrahet dominus muscas, quae dominantur. Item cap. : Mundate a conspectu eius uias et auferte offendicula. Item cap. : In- )[*]( terra usque in fortitudine eius. In psalmo LXXnn: Quia inimicus exprobrauit domino usque ne obliuiscaris in finem. In ecclesiastico cap. XI: Quasi a facie colubri fuge peccata usque plagae illius non est sanitas. In esaia cap. : Et erit in die illa, sibilabit dominus muscae usque et api, quae est in terra assur. Item cap. : Viam facite, praebete iter usque de uia populi mei. Item cap. : Transite, transite per portas )[*]( 1 Ps. 73,18 et 19 5 Eccli. 21, 2 et 3 (2-4) 8 Ea. 7,18 10 Es. 57, 14 12 Es. 62, 10 23 Es. 57, 14 24 Es. 62, 10 )[*]( 1 Item — Quia — finem Item in eccleaiastico om. V LXXIIII MLC 2 exacernauit M, excitauit L, incitauit Cv, απαϱώξννε 8 besteia S animas confitentes tibi MLC: om. S 5 faciae S sssacceria S 6 suscipient SMVC (-ent in ras. V\') v, suscipiant L (335, 7; sed cf. 398, 14) te 8. l. V2 quasi om. Vv, et quasi MLC 7 romfea S, romphea (rum- VC) MVLC iniquitatam V\'LC 8 diae S detrahet dominus muscas quae MVLC: om. S (sibilauit dominus muscae quae v) 9 in om. S 10 illic] in esaia MVLC bis mandate S 12 Item — Ingred. — proicite om. V )
iter populo meo et lapides de uia proicite. Item in hieremia propheta: Date domino deo uestro gloriam antequam obscuret et priusquam offendant pedes uestri in montibus tenebrosis. Item in naum propheta: Montes commoti sunt ab illo, et colles tremuerunt, et formidauit uniuersa terra, et petrae confractae sunt abante eum. Item in ambacum propheta: Defluxerunt gentes, quassatisuntmontes uehementer, liquefacti sunt colles aeternales. Item in ezechiel propheta: Aquila illa magna magnarum alarum, longa extensione, plena unguibus, quae habet ducatum intrandi in libanum et accipere electa cedri, summa teneritudinis euolsit et adtulit in terra chanaam, in ciuitate murata posuit ea. Item in iob: Et dissolue quod cum lapidibus
[*](gredimini per portas meas et facite iter. In hieremia cap. : Date domino deo uestro gloriam, antequam obscuret In naum cap. : Montes commoti sunt ab eo, et colles adsolati sunt. In ambae. cap. : Aspexit et dissoluit gentes, et contriti sunt montes saeculi. In ezech. cap. : Aquila illa magnarum alarum. In iob cap. VIIII: Sed cum lapidibus regionum pactum )[*](usque et eligite lapides. In hieremia cap. : Date domino deo uestro gloriam, antequam contenebrescat usque ad montes caligosos. In naum cap. : Montes commoti sunt ab eo, et colles adsolati sunt usque et petrae dissolutae sunt ab eo. In cantico ambacuc cap. : Aspexit et dissoluit gentes, et contriti sunt montes saeculi, incuruati sunt colles mundi. In ezechl eap. : Aquila grandis magnarum alarum, longo membrorum ductu usque in urbe negotiatorum posuit illam. In iob cap. VIIII: Sed cum lapidibus regionum pactum tuum. In amos cap. )[*]( 2 Hier. 13, 16 4 Naum. 1, 5 7 Hab. 8, 6 9 Ezech. 17, 8 et 4 18 Iob. 5, 28 )[*]( 1 inter S meo MLC: om. S 8 et MVLC: om. S 4 Item — Montes — 664, 4 ab imo om. V 6 ab ante S, ante M LC 7 abbacum pf. S, ambacum M, abacnc LC 8 liquefacti S 9 ęzechiel pf. S, ezechiel MC, hiezechiel L allarom M 11 caedri SML summa teneritudine MLC, τὰ ᾰϰϱα τη̃ς ὰπλότη- τος 12 euulsit MLC attulit LC terram C chanaan L, canaan C 18 in ante iob om. C )
agri testamentum tuum est. Item in amos propheta: Et abstuli amorraeum a facie eorum, cuius erat altitudo ut altitudo cedri et fortitudo eius sicut ilex: et abstuli fructus eius a summo et radices eius ab imo. Item iohel propheta: Quia gens ascendit super terram, gens ualida et innumerabilis: dentes eius sicut dentes leonis, et molares eius sicut catuli leonum. posuit uineam meam in exterminium et ficus meas in confractionem. Item secundum matthaeum: Imperauit iesus, et exiit daemonium illud, et sanus factus est puer ab illa hora. tunc accesserunt ad iesum discipuli secreto et dixerunt: quare nos non potuimus expellere illud? ait illis: propter incredulitatem uestram. amen dico uobis: si haberetis fidem sicut granum sinapis. diceretis huic monti: transi hinc illuc, et transiret, et nihil uobis inpossibile esset.
[*]( tuum. Inamoscap. : Ego autem exterminaui amorreorum a facie eorum cuius altitudo cedrorum altitudo eius. In iohel cap. : Gens enim ascendit super terram fortes et innumerabiles. In math. cap. : Imperauit iesus, et exiit daemonium illut, et sanatus eet usque et nihil uobis inpossibile esse. )[*]( : Ego autem exterminaui amorraeum a facie eorum usque et radices eius subter. In iohelcap. : Gens enim ascendit super terram meam usque et ficum meam decorticauit. Secundum math. cap. XVII: Et increpauit eum iesus, et exiuit ab eo daemonium usque et nihil inpossibile erit uobis. )[*]( 2 Amos. 2, 9 5 IoheL 1, 6 et 7 9 Matth. 17, 17 (18) —19 )[*]( 2 abstulit 8 amorreum SMLC faciae 8 8 caedri SM fractos M 4 iohel SML, in ioel C 7 meat S: ut MLCv 8 confractione V 11 discipuli] add. eius MLC noa MLCv: om. 8 potuemus 8 12 incrudulitatem S 18 haberitiB S, haberetis V2: habueritia MV1Lv, habuitis C senapis S, synapis C 14 diceretis SLV*: diceritis MVl, dicetis v nil V )
In exodo: Quis similis tibi in diis, domine? Item in psalmo LXXXVIII: Quoniam quis in nubibus aequabitur domino? aut quis similis erit deo inter filios dei? deus, qui glorificatur in consilio sanctorum, magnus et metuendus super omnes qui in circuitu eius sunt. domine deus uirtutum, quis similis tibi? potens es, domine, et ueritas tua in circuitu tuo.
In deuteronomio: Statuit fines gentium secundum numerum angelorum dei. Item in tobi raphahel angelus: Et cum orares tu et sarra nurus tua, ego obtuli
[*](CXVH. QVOD NON SIT AEQVALIS OMNIS SPIRITVS DEO. In eiodo cap. XXXI: Quis similis tibi in diis, domine? In psalmo LXXXVIII: Quoniam quis in nubibus aequabitur domino? CXVIII. QVOD ANGELORVM CVSTODIA MVNIAMVR. In deuteronomio cap. CXVII: Statuit fines gentium secundum numerum angelorum dei. In tobi cap. : Quando orabas cum lacrimis )[*](CXVI. QVOD NON SIT AEQVALIS OMNIS SPIRITVS DEO. In exodo cap. VIII: Quia sunilis tibi in fortibus, domine ? In psalmo LXXXVIII: Quoniam quis in nubibus aequabitur domino? usque ueritas tua in circuitu tuo. CXVH. QVOD ANGELORVM CVSTODlA MVNIAMVE. In deuteronomio cap. XVIII: Constituit terminos populorum iuxta numerum filiorum israhel. In tobi cap. : Dixit rafahel angelus: quando orabas cum lacrimis usque ego obtuli orationem tuam domino. )[*]( 8 Exod. 15, 11 4 Ps. 88, 7-9 11 Dent. 32, 8 18 Tob. 12, 12 )[*]( 2 sanctus S: sp̃s MVLC 3 tibi] tui Cv 4 LXXXVII S 6 metuendus SMLC: terribilis Vv 8 tibi similis V 9 CXXII .S 11 deutero nomium M 12 Item tobi: Dixit raphahel (raf- M, -ael VC) angelus: cum MVLC rafahel S 18 orases S sara C norus S nurus tua om. MVLC optuli L)
memoriale orationis uestrae ante dominum. Item secundum matthaeum: Videte, ne contemnatis unum ex istis pusillis credentibus in me: dico uobis, quoniam angeli eorum semper in caelum uident faciem patris mei, qui est in caelis. Item in actibus apostolorum: Nuntiauit petrum stare ad ostium. dixerunt: non, sed angelus eius est. Item in apocalypsi iohannis: Et angelo ephesi ecclesiae scribe.
In psalmo LXI: Quo usque inruitis in homines, inter- Scientes uniuersos tamquam parieti inclinato et maceriae in-
[*]( et sepeliebas mortuos, ego obtuli orationem tuam domino. In math. cap. : Videte, ne contempnatis imum ex istis pusillis credentibus in me. In actibus apostolorum cap. : Nuntiauit stare petrum ad ostium et dixerunt: non, sed angelus eius est. In apocal. cap. : Et angelo ecclesiae ephesio scribe. CXVIIII. HOMINEM NVNCVPARI PARIETEM. In psalmo LH: )[*]( Secundum math. cap. XVllI: Videte, ne contempnatis unum ei his pusillis usque semper uident faciem patris mei, qui in caelis est. In actibus apostolorum cap. XXXIII: Nuntiauit stare petrum ante ianuam usque angelus eius est. In apocalypsi cap. II: Et angelo ephesi ecclesiae scribae. cxvm. HOMINEM NVNCVPARI PARIETEM. In psalmo LXI: Quo )[*]( 2 Matth. 18, 10 5 Act. 12, 14 et 15 7 Apoc. 2, 1 10 Ps. 61, 4 et 5 )[*]( 1 deum MVLC 2 contempnatis MV2C, condemnatis L, condempnatis V1 S in me MVLC: n a|∗∗nme (a et 8 nadd. m. 3) S quoniam S: quia MVLCv 4 in caelum nident SMVL, uid. in cęlum C qui in caelis est Lv 5 stare petrum MVLv 6 osteum S et dixerunt MVLC eius est] et legem mandatormn . sententiis euacuauit ut duos conderet in semet ipso in uno nono homine add. S, cf. 668, 7 7 apocalipsi SMVC iohannis om. MYL C efesi ecclesiae S (v) : ecclesiae ophesiorum MVLC, τϕ̃ ε̉ν \'Εϕέϭω̗ έϰϰληϭιας scribq S 9 hominem MVLC: homines S (295, 9) noncupari M 10 inruetis S: irruitis MVLCv, έπιτίϑεϭϑε hominis S interflcitis MVLCv, ϕονεύετε 11 uniuersi MP, uniuersi uos VCv, uniuersam L macheriae SL, machaeriae M )
pulsae? uerum tamen honorem meum cogitauerunt repellere. Item in psalmo LXXVIIII: Vt quid destruxisti maceriam eius? Item in ezechiel propheta: Et instruent parietem, et ipsi unguent eum. si cadet, dic ad unguentes eum. et cadet, et erit pluuia inundans, et dabo lapides glebas petrarum in alligamenta eorum, et cadent, et spiritum extollentem, et rumpetur. et ecce cecidit paries, et dicent uobis: ubi est unctio uestra, quam unxistis? propterea haec dicit dominus: rumpam spiritum extollentem cum ira, et pluuia inundans in ira mea erit, et lapides petrarum et glebas in iracundia mea superducam in consummatione. et effodiam parietem, quem unxistis, et cadet. et ponam illum ad terram et reuelabuntur fundamenta eius, et conruit et consummamini cum increpationibus: et cognoscetis quia ego sum dominus. et consummabo iram meam super parietem et super unguentes eum, et cadet. et dixi ad uos: non est paries neque qui unguunt illum. sed prophetae israhel, qui prophetant in hierusalem,
[*](Quo usque inruitis in hominem, interficitis. In LXXVIIII: Vt quid destruxisti macheriam eius? In ezechihel cap. : Et instruent parietem, et ipsi unguent eam, et cadit, et erit pluuia. in-\' )[*](usque inruitis in hominem usque cogitauerunt repellere. In psalmo LXXVIIII: Vt quid destruxisti macheriam eius? In ezechil cap. : Ipse aedificabat parietem, illi autem liniebant eum luto absque paleis usque et uident ei uisionem pacis, et non )[*]( 2 Ps. 79, 18 3 Ezech. 13, 10—16 )[*]( 2 Item — Vt — eius Item om. V LXXVIII SL macheriam S, macaeriam M 3 aezechiel S, iez- V, hiez- L 4 ipsi ungaent (ungent C) MVLC: ipse unguet S verba si cadet d. a. u. eum om. MVLC 5 cadit MVIL pluia M gebus M, cebus V1 6 et cadent MVLC: om. S 8 unciistis L 9 rupam S 11 consummation em LC effodiam S: soffodiam MVL C, destruam v 12 unciistis S et ante ponam om. MLC terram] add. meam, om. et C 13 et conruit S, om. MVLC consummamini cum MVLC: consumam iniquum in S 16 ungunt MC 17 ilium] eum C . profetae i. q. prophetant S )
et qui uident ei pacem, et non est pax., dicit dominus. Item in euangelio secundum matthaeum: Vae uobis, scribae et pharisaei hypocritae, qui similes estis monumentis dealbatis, quae quidem uidentur a foris hominibus speciosa, intus autem plena sunt ossibus humanis et omni spurcitia. Item in actibus apostolorum: Percutiet te deus, paries dealbate. Item ad ephesios: Et legem mandatorum sententiis euacuauit, ut duos conderet in semet ipso in uno nouo homine: et medium parietem consepti soluens, inimicitiam in carne sua. Item in esaia propheta: Et effluent lateres. et cadet murus, quoniam regnauit dominus in sion et in hierusalem. Item illic: Altitudinem refugii parietis toi
[*]( undans usque et non est pax, dicit dominus. In matheo cap. XXIIII: Vae uobis, scribe et pharisei hipochrite, qui similes estis monumentis. In actibus apostolorum cap. : Percutient te dominus, paries dealbate. Ad effesios cap. VI: Ipse enim pax nostra qui fecit utraque unum et medium parietem. In esaia cap. : Et super omne munitum, super omnes naues tarsis. Item cap. : Altitudine refugii parietes tui. Item cap. : )[*]( est pax, ait dominus deus. Secundum matheum XXIIII: Vae uobis, scribae et pharisaei hypocrytae, quia similes estis sepulchris usque omnia spurtitia. In actibus apostolorum cap. LIII: Percutiet te deus, paries dealbate. Ad ephesioa cap. III: Ipse est enim pax nostra qui fecit utraque unum usque in unum nonum hominem faciens pacem. In esaia cap. : Et effluent lateres, et cadet murus, quia regnauit dominus in sion et in hierusalem. Item: Altitudinem refugii parietis tui humiliauit et )[*]( 2 Matth. 28, 27 6 Act. 23, 8 7 Ephea. 2, 14—16 10 Es. 24, 28 12 Es. 25, 12 18 Es. 2, 15 et 16 )[*]( 1 qui (ante uident) om. V Item — Vae — infirmabitor Item om. V 2 in euang. om. MLC euog. sec. math S S farissei 8 hipocritę M 4 uidetur S 6 dealbatae S 7 efesios S, effesios L 8 in metipsoe S 9 inimicitia S: inimicitias M LCv, τὴν ε̆χϑϱαν 11 quoniam S: quia MLC regnabit C, βασιλεύει 12 illic] in esaia (is-, ys-) MLC (et sic infra) aliitudine MC )
humiliabit et descendit usque ad pauimentum. Item illic: Et ciuitates munitas deicies et deduces usque ad pauimentum, et conculcabunt eas pedes mansuetorum et humilium. Item illic: Et a pauimento uox tua infirmabitur. Item illic: Populus iste qui me inritat contra me semper: isti sacrificant in hortis et incendunt super lateres daemoniis, quae nihil sunt, et in monumentis et speluncis dormiunt propter somnia, qui edunt carnes suillas et ius sacrificiorum: inquinata sunt omnia uasa eorum.
In deuteronomio: Non in pane solo uiuit homo, sed in omni uerbo, quod exierit de ore domini. Item in amba-
[*](Qui incuruabit habitantem in excelso ciuitatem sublimen. Item cap. : Et a pauimento uox tua infirmabitur. Item cap. : Populus iste, qui me irritant contra me semper: isti sacrificant. CXX. SANCTO SPIRITALI CIBO VEL POCVLO SATVRARI. In deuteronomio cap. : Non in solo pane uiuet homo, sed in omni )[*](descendit usque ad pauimentum. Item cap. : Ciuitatem sublimem humiliauit usque pedes pauperis, gressus egenorum. Item: Et a pauimento uox tua infirmabitur. Item cap. : Populus, qui ad iracundiam prouocat me usque et ius profanum in uasis eorum. CXVIITI. SANCTO SPIRITALI CIBO VEL POCVLO SATVBAKI. In deuteronomio cap. V: Non in solo pane uiuit homo, sed in )[*]( 2 Ea. 26, 5 et 6 4 Es. 29, 4 5 Ea. 65, 3 et 4 12 Dent. 8, 8 )[*]( 1 humiliauit MLC descendit MLC, discendit S, ϰαταβήσεται usquae S bis 2 deicies et deduces MLC, deiciens et deducens S 5 in esaia (is-, ys ) MVLC irritant MLC 6 ortis LC latera S (491; 16) 7 Bpeluncis S: sepulchris (-cris VC) MVLC (v), scri- bendum uid. in spel. (491, 17) 8 aedunt M suellas 8 11 sanctos 295, 10: sancto SMVLO, add. et C uel poculo] et potu C satiari SC: saturari MVL 12 deutero nomium M solo pane Cv, cf. 328, 13 uiuet ML 18 uerba quod e. d. ore om. MVL exierit S: procedit C, egreditur v dei MVLC, cf. 329, 1 ambacum M: abacum SL, abacuc VC )
cum propheta: Iustus autem ei fide mea uiuit Item in euangelio secundum iohannem: Bespondit iesus et dixit illi: omnis qui bibet ex aqua hac sitiet iterum: qui autem biberit ex aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum, sed erit illi fons aquae uiuae salientis in uitam aeternam. Inter haec autem rogabant eum discipuli dicentes: rabbi, manduca. ait autem illis iesus: ego cibum habeo manducare, quem uos non scitis. dicebant ergo discipuli eius inter semet ipsos: numquid aliquis adtulit ei manducare? dicit eis iesus: meus est cibus, ut faciam uoluntatem eius qui me misit et ut perficiam opus eius. Item illic: Et dixit illis: amen dico uobis, non moyses dedit uobis panem de caelo, sed pater meus dat nobis panem de caelo illum uerum. panis enim dei est qui descendit de caelo et uitam dat huic mundo. dixerunt: domine, semper da nobis panem istum. et dixit iesus: ego sum panis uitae: qui uenit ad me
[*]( uerbo dei. In ambuc. cap. : Instus antem meus ex fide uiuit. In iohanue cap. IIII: Bespondit iesus et dixit ei: omnis qui bibit ex aqua hac sitiet in aeternum. Item ibi cap. VI: Et dixit illis: amen dico nobis, non moyses dedit nobis panem de )[*]( omni uerbo, quod egreditur ex ore domini. Secundum iohannem cap. IIII: Respondit iesus et dixit ei: omnis qui bibit ex aqua hac sitiet iterum usque fons aquae salientis in uitam aeternam. Item illic: Interea rogabant eum discipuli eius dicentes: rabbi, manduca usque ut perficiam opus eius. Item ibi cap. VI: Dixit ergo eis iesus: amen amen dico uobis, non mojses dedit )[*]( 1 Hab. 2, 4 2 Ioh. 4,18 et 14 6 Ioh. 4, 81-84 12 Ioh. 6, 32-35 )[*]( 1 mea om. C uiuet MV, ζήϭεται 2 in enang. om. MVL C euuag S 3 illi S: ei MVLCv, 5 aq; uiuae S: aquae I (om. uiuae) MVLCv 6 interrogabant C diBcipuli eius C rabi r m. 1) S, rabi C 8 non scitis S: nescitis MVLCv 9 intra V\' semet SV: se MV1LC adtulit ei (att- Vv) SVv: ei adtulit (att- LC) MLC 10 cibus est MVLCv (cyb- C) 11 misit me MVLCv opus om. S uerba Item — Et — non sitiet umquam om. S 11 illic scripsi, ubi supra MVLC )
non esuriet, et qui credit in me, non sitiet umquam. Item illic: Murmurabant autem iudaei de eo quod dixit: ego sum panis qui descendi de caelo, et dicebant: nonne hic equ iesus filius ioseph, cuius nos nouimus patrem et matrem? quomodo ergo hic dicit: ego de caelo descendi? Iterum ait: ego sum panis uitae. patres uestri manducauerunt mannam in deserto et mortui sunt. hic est autem panis, qui de caelo descendit, ut qui ex eo manducauerit non moriatur. ego sum panis uiuus, qui de caelo descendi: si quis manducauerit ex hoc pane, uiuet in aeternum: et hic panis, quem ego dabo pro huius mundi uita, corpus meum est. conmiserunt igitur inuicem iudaei dicentes: quomodo potest iste nobis corpus suum dare manducare? et dixit illis iesus: amen amen dico nobis, nisi manducaueritis corpus fili hominis et biberitis sanguinem eius, non habebitis uitam in uobis. qui enim manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, habebit uitam aeternam, et ego resuscitabo eum in nouissimo die. caro enim mea uere est cibus et sanguis meus uere est potus.
[*](caelo usque qui credit in me non sitiet umquam. Item ibi: Murmurabant ergo iudei de illo quia dixisset: ego sum panis usque si quis manducaberis ex hoc pane, uiuat in aeternum. )[*](nobis panem usque et qui credit -in -me, non sitiet umquam. Item ibi : Murmurabant ergo iudaei de illo usque quia de. caelo descendi. Item ibi : Ego sum panis uitae. patres uestri manducauerunt in deserto manna usque qui manducat hunc panem uiuet in aeternum. )[*]( 2 Ioh. 6, 41 et 42 5 ib. 48—59 )[*]( 1 Item — Murmurabant — in aeternum om. V 2 ubi supra ML C 4 nos om. MLC 5 discendi S ait] add. ihs L, add. eis MC 6 uestre S manna Cv manDa manducauerunt ML 7 autem est MLC 8 discendit et discendi S 9 uiuus] uitae C 10 hic] add. est MLC quam L 11 corpus meum S: caro mea MVLCv commisser M 12 iudaei inuicem MLC 18 illi* S 14 filii LC 15 sangunem S 16 habet MLCv 17 diae S 18 uerq S )
qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in illo. sicut misit me uiuus pater et ego uiuo propter patrem, et qui me manducat et ipse uiuet propter me. hic est panis qui de caelo descendit non sicut manducauerunt patres uestri mannam, et mortui sunt. qui mandncat hunc panem, uiuet in aeternum.
In psalmo XVII: Circumdederunt me gemitus mortis, et torrentes iniquitatis conturbauerunt me. dolores inferni inuenerunt me, praeuenerunt me laquei mortis. Adsumpsit me de multitudine aquarum, eruit me de inimicis meis potentibus. Item in psalmo CXXXVI: Super flumina babylonis, illic sedimus et fleuimus, dum recordaremur sion. in salicibus in medio eius suspendimus organa nostra. Item in esaia
[*]( CXXI. AQVAM BT IGNEM POPVLOS VEL VITIA APPELLARI. In psalmo XVII: Circumdederunt me gemitus mortis. In CXXXVI: Super flumina babilonis. In esaia cap. : Ponam flumina in )[*]( CXX. AQVAM ET IGNEM POPVLOS VEL VITIA APPELLARI. In psalmo XVII: Circumdederunt me gemitus mortis usque eripuit» me de inimicis meis potentissimis. In psalmo CXXVI: Super flumina babylonis usque organa nostra. In esaia cap. : Et ponam flumina in insulas et stagna arefaciam usque haec )[*]( 9 Pe. 17, 5 et 6 11 ib. 17 et 18 13 Pa. 186, 1 et 2 )[*](1 bibet SM 4 discendit S 5 aestri om. C manna LC 8 aquam et ignem in lac. om. V populum L 9 XVI S, XVm M, XXI V, num. om. C et t. i. c. me om. C 1 10 iniqaitates SM inuenerunt] circumdederunt Cv, cinuenerunt (sic m. 1; s. lin. rcQdeder add. m. 2) V 11 laquaei SM assumpsit ( msit V1) MV2O eruit S: eripuit MVLOv 12 potentissimis MVLC, fortiaeimia v 18 Item — Super — organa nostra om. Y . CXXXV S babyllonis M 14 flebimus SM recordaremur MLC: remur S sion Sv: tui sion MLC peallicibus M )
propheta: Ponam flumina in insulis et stagna arefaciam. et adducam caecos in uia, qua ignorabant, et semitas, quas nesciebant, faciam illos calcare et faciam illis tenebras in lucem et quae praua sunt dirigam. haec uerba faciam et non derelinquam illos. Item illic: Meus es tu. etiam si transieris per ignem, non conbureris, flamma autem te non conburet. etiam si transieris per aquam, tecum sum et flumina te non concludent: quia ego dominus deus tuus sanctus israhel, qui te saluum facio. Item in hieremia propheta: Et nunc quid tibi est et uiae aegypti, ut bibas aquam geon? et ut quid tibi et uiae assyriorum, ut bibas aquas fluminum? Item illic: Aqua aegypti dixit: ascendam et operiam terram.,
[*](insulas, stagna -arefaciam et paludes -siccabo. Item cap. : Mens es tu. etiam si transieris per ignem, non combureris. In hieremia cap. : Et nunc quid tibi est et uia aegypti, ut bibas aquam geon? In esaia cap. : Aquam aegypti dixit: ascendam et operiam terram. )[*](uerba feci eis et non dereliqui eos. Item cap. : Meus es tu. quum transieris per aquas, tecum ero, et flumina non operient te usque quia ego dominus deus tuus sanctus israhel saluator tuus. In hieremia cap. : Et nunc quid tibi uis in uia aegypti, ut bibas usque ut bibas aquam fluminis. Item ibi cap. : Quis est iste qui quasi flumen ascendit usque ascendens operiam terram. )[*]( 1 Ea. 42, 15 et 16 5 Ea. 48, 1—3 10 Hierem. 2, 18 12 Hierem. 46, 8 )[*]( 1 insulas MVLOv et ante stagna om. MVLC arefaciamJ add. et palades siccabo MVLC 2 qua V1L: quia SM; quam F* Cv (h ὁδ ἡ) 2 semittae C 8 calcare faciam (am. illos) MV LC : et faciam om. L 5 illos 8: eos MVLCv in esaia (is-, ys-) MVLC ea tu] eeto V 7 etiam si 8: et si MVLC 8 ego sum L 9 Item — Et - Aqua — terram om. V 11 aquam MLCv 12 illic] in esaia (sic!) MLC )[*]( XII, Aug. 8, i. )[*]( 48 )
In esaia propheta: Ne memores sitis pristinorum neque antiquorum cogitetis. Item secundum matthaeum: Cum uidisset autem iesus maximam turbam circa eum, praecepit, ut irent trans regionem. et aeeesait ad eum unus ex scribis et dixit ei: magister, sequar te quocumque ieris. ait illi iesus: uulpes cubilia habent et uolucres caeli ubi requiescant, filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet et ecce alius ex discipulis eius dixit ad eum: domine, permitte mihi prius ire et sepelire patrem meum. cui respondens iesus dixit: sequere me, et sine, mortui mortuos suos sepeliant: ta autem uade, et adnuntia regnum dei. Item secundum lucam: Et ait alter: sequar te, domine, sed primum permitte mihi renuntiare his qui domi sunt. ait ad illum iesas:
[*]( CXXII. QVOD VOCATVB AD FINEM RETRO REDIRE NON DEBEAT. In esaia cap. : Ne mores sitis pristinorum neque antiquorum cogitetis. In math. cap. VII: Quum uidisset autem iesus maxima turba usque uade et nuntia regnum dei. In luca cap. : Et ait alter: sequar te, domine, sed primum permitte mihi. )[*]( CXXI. QVOD VOCATVS AD FIDBM RETRO REDIRE NON DKBEAT. In esaia cap. : Ne memineritis priorum et antiqua non intueamini. Secundum math. cap. VII: Videns autem iesas turbas multas circum se, iussit ire trans fretum usque dimitte mortuos sepelire mortnos suos. Secundum lucam cap. VIIII: Et ait alter: sequar te, domine, usque et aspiciens retro aptus est regno dei. )[*]( 3 Ea. 43, 18 4 Matth. 8, 18—22 14 Luc. 9, 61 et 62 )[*]( 2 debet C 5 circa eum S: circa se MVLC, πρὶ αὐτόv praecepit nt irent trans regionem et accessit ad eum MCVLC: om. S 8 cubilia 8: foueaa MVLOv ubi requiescaat S: nidos MVLOv 9 ubi caput L r. non habet MVLC 10 eius] suis V 11 irę S sepellire 8 12 sine mortui mortuus suos sepelliant S: sine mortuos (et add. G) sepeliant mortnos suoa MVC, sine mortau sepelire mortuoa suosL 18 annunciant M 15 quae domui MV1L, quae domi V2v )
nemo inponens manum suam in aratro, aspiciens retro, aptus est regno dei.
In psalmo LXXXI: Ego dixi: dii estis et fili excelsi omnes: uos autem sicut homines moriemini, et sicut unus de principibus cadetis. Item in psalmo CIII: Draco hic, quem formasti ad inludendum eum. Item in iob: Praecepto autem peremit draconem desertorem. Item in esaia propheta: Quomodo cecidit de caelo lucifer, qui mane oriebatur? Item in ezechiel propheta: Tu es signaculum
[*](CXXIII. QVOD DIABOLVS ANGELVS FVERIT A DOMINO FACTVS EST POSTMODVM TRANSGRESSIONE MVTATVS SIT. In psalmo LXXXI: Ego dixi: dii estis et filii excelsi omnes. In CIII: Draco hic, quae formasti ad inludendum ei. In iob cap. : Praecepto autem peremit draconem desertorem. In esaia cap. : Quomodo cecidit de caelo lucifer, qui mane oriebatur ? In ezechihel cap. : Tu es signaculum similitudinis et corona decoris et in deliciis dei paradisi fuisti. )[*](CXXII. QVOD DIABOLVS ANGELVS FVERIT A DOMINO PACTVS ET POSTMODVM TRANSGRESSIONE MVTATVS SIT. In psalmo LXXXI: Ego dixi: di* estis usque sicut unus de principibus cadetis. Item in psalmo CIII: Draco iste, quem formasti ad inludendum ei. In iob cap. : Praecepto autem peremit draconem desertorem. In esaia cap. : Quomodo cecidisti de caelo, lucifer, qui mane oriebaris? In ezechl cap. : Tu signaculum similitudinis plenus sapientia et perfectus decore usque nihili factus es et non eris in perpetuum. )[*]( 6 Ps. 81, 6 et 7 8 Ps. 108, 26 9 Iob. 26, 18 11 Es. 14, 12 12 Ezech. 28, 12-18 et 28, 2 )[*]( 1 imponens M, mittens Ov super aratram (add. et Cv) respiciens retro MVLC 4 diabulus S faerit a dno (deo V) factus (factos M) MVLC 6 filii MVLC 9 eum S: ei MVLCv in ante iob om. MYLC 10 praemit 8 11 cqcidit 8 12 aesechiel S, hiezechiel L aingnaculum S )[*]( 48* )
similitudinis et corona decoris, et in deliciis paradisi dei fuisti. cum cherubin posui te in monte sancto dei et peccasti et uulneratus es a monte domini. corrupta est doctrina tua cum decore. propter multitudinem peccatorum tuorum in terram te proieci, in conspectu regum dedi te in tnductionem propter multitudinem peccatorum tuorum. Et dixisti: deus sam, ego habitationem dei habitaui.
In psalmo XVII: Deus, qui praecinxit me uirtutem, et posuit inmaculatam uiam meam, qui perfecit pedes meos tamquam cerui, et super excelsa statuit me. Item in psalmo XLI: Sicut ceruus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, deus. Item in prouerbiis: Ceruus amicitiae et pullus gratiarum tuarum confabulentur tecum. Item in canticis canticorum: Ecce hic uenit saliens super montes et exiliens super colles. similis est frater meus ceruae uel hinnulo ceruorum super montes so-
[*]( CXXIIII. DE SIMILITVDINE CERVI. In psalmo XVII: Deus, qui praecinxit me uirtutem, et posuit. In XLI: Sicut ceruus desiderat In prouerbiis cap. : Ceruus amititiae et pullus gratiarum fabulentur tecum. In cantica canticorum cap. : Ecce hic )[*]( CXXULL. DE SIMILITVDINE CERVI. In psalmo XVII: Deus, qui accingit me fortitudine usque et super excelsa statuens me. In psalmo XL: Sicut ceruus desiderat ad fontes aquarum. In pro- 15 uerbiis cap. VI: Cerua carissima et gratissimus hinulus, ubera eius inaebrient te omni tempore. In cant. canticorum cap. : Ecce iste uenit saliens in montibus, transiliens colles usque )[*]( 6 Ez. 28, 2 10 Pa. 17,83 et 34 18 Ps. 41,1 15 Pron. 5, 19 16 Cant. 2, 8 et 9 )[*]( 1 dedecoris MV1 paradyri SMC 2 cherabbin M, cherabim L 4 dedecore MLC, dedore V 10 uirtate LC 11 uitam V perficit MV 13 desiderat ceruus MVLOv 16 in cantica MVL 18 cerno aut MVLC inunlo SL sucorum S: aro- matum MVLC )
corum. Item in esaia propheta: Illic occurrent cerui et uidebunt faciem suam inuicem. in numero transierunt, et una earum non periit, altera ad alteram non quaesiuit, quoniam dominus mandauit illis, et spiritus eius congregauit eas. et ipse mittit in eas sortem, et manus eius diuisit pasturam. in aeternum tempus hereditatem possidebitis, et in saecula saeculorum requiescetis in ea.
In libro hester: Flumina autem erant gentes, quae conuenerunt perdere genus iudaeorum. Item in hieremia: Ecce aquae ascendunt ab aquilone in torrentem inundantem et inundabunt terram et plenitudinem eius, ciuitatem et in-
[*](uens psalliens in montibus, transiliens colles. In esaia cap. : Illic hoccurrerunt cerui et uiderunt faciem suam inuicem usque in secula seculoram requiescitis in ea. CXXV. QVOD POPVLI AQVAE DICANTVR. In libro hester cap. : Flumina autem erant gentes quae conuenerunt praedari genus iudaeorum. In hieremia cap. : Ecce aque ascendunt )[*](hinnuloque ceruorum. In esaia cap. : Illuc congregati sunt milni alter ad alterum. requirite diligenter in libro domini, et legite usque in generatione et generationem habitabunt in ea. CXXIIII. QVOD POPVLI AQVAE DICANТVR. In libro hester cap. : Paruus fons, qui creuit in fluuium et in lucem solemque conuersus est et in aquas plurimas redundauit usque delere conatae sunt nomen iudaeorum. Inhieremiacap. : Haec )[*]( 1 Es. 84, 15—17 10 Esther 10, 8 12 Hierem. 47 (29), 2 et 3 )[*]( 1 occurrerunt MYC, occurrunt L 2 uiderunt MVLC 3 unus eorum MVLC perierunt MVL alter alterum ML, alter eorum C, spat. uac. m V quaesibit S 4 congregauit eos MVLC 5 mittet LC eos in sortem MVLC 7 requiescitis MV1 L 9 aquae om. M 10 in libro om. C hester MLC, ster Y\\ ester V1, hesdrae 8 11 perdere 8: pdare MVC, predicare L hieremias (om. item in) V 18 inundabunt MYLO: inundabant 8 )
habitantes in ea. et clamabunt uniuersi et ululabunt [et] omnes qui habitant terram a uoce impetus eius, ab armis et a pedibus eius et a commotione curruum. eorum et a sono rotarum eius. Item amos propheta: Ecce dies ueniunt, dicit dominus: et inmittam famem super terram, non famem panis nec sitim aquae, sed famem ad audiendum uerbum domini. et mouebuntur aquae usque ad mare et ab aquilone usque ad austrum, quaerentes uerbum domini, et non inuenient. Item in apocalypsi iohannis: Aquae, quas uidisti, ubi meretrix sedet, populi et turbae et gentes et linguae sunt.
In psalmo LXVII: In ecclesiis benedicite dominum deum de fontibus israhel. Item in prouerbiis: Non deficiant a
[*]( ab aquilone in torrentem usque et a sono rotarum eius. In amos cap. : Ecce dies ueniunt, dicit dominus, et immittam famem in terram, non famam panis. In apocal cap. : Aquas, quas uidisti, ubi meretrix sedet, populis. CXXVI. DE FONTIBVS DOMINI. In psalmo LXVII: In ecclesiis benedicite dominum domini. In prouerbiis cap. : Non )[*]( dicit dominus: ecce aquae ascendunt ab aquilone usque quadrigarum eius et multitudine rotarum illius. In amos cap. : Ecce dies ueniunt, dicit dominus, et emittam famem in terram, non famem panis usque quaerentes uerbum domini et non inuenient. In apocalypsi cap. XXXVIII: Aquas, quas uidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt, et turbae et gentes et linguae. CXXV. DE FONTIBVS DOMINI. In psalmo LXVIII: In ecclesiis benedicite dominum deum de fontibus israhel. In prouerbiis cap. : Non deficiant a te fontes domini, sed custodi eos in )[*]( 4 Amos. 8, 11 et 12 9 Apoc. 17, 15 18 Ps. 67, 27 14 Pron. 4, 21 )[*]( 1 in eam S et omnes S, omnes MVLC 3 eorum: αὐτοῡ 4 in amoa MVLG 6 famem audiendi uerbum MVLC (cf. υ) 7 dei MVLC, xvqiov 9 apocalipsi (om. iohannia) MVLC aquas MVLC )
te fontes domini, sed custodi eos in toto corde tuo. Item illic: Bibes aquas de tuis uasis et de puteorum tuorum fonte. supereflundantur tibi aquae de tuo fonte, in tuis autem plateis circumeant aquae tuae: fons aquae tuae sit tibi proprius, et nemo extraneus communicet tibi. Item illic: Fons uitae in manu iusti. Item illic: Lex sapienti fons uitae. Item illic: Praecepta domini fons uitae: faciunt autem declinare a laqueo mortis. Item illic: Fons uitae est consilium possidenti illud. Item illic: Flumen autem manat et fons uitae.
[*](deficiant a te fontes domini, sed custodi eos in toto corde too. Item cap. : Bibe aqua de cisterna tua. Item cap. : Vena uite os iusti. Item cap. : Timor domini fons uite. Item cap. : Fons uite esse consilium possidentibus illud. Item cap. : Flumen autem manat et fons uitae. )[*](toto corde tuo. Item cap. VI: Bibe aquam de cisterna tua et fluenta putei tui usque nec sint alieni participes toi. Item : Fons uitae in manu iusti. Item cap. XIIII: Lex sapienti fons uitae. Item cap. XV: Timor domini fons uitae, ut declinet a ruina mortis. Item cap. XVI: Fons uitae eruditio possidentis. Item cap. XVIII: Aqua profunda uerba ex ore uiri, et torrens redundans fons sapientiae. )[*]( 2 Prou. 5, 15—17 5 Prou. 10, 11 6 Prou. 18, 14 7 Prou. 14, 27 8 Prou. 16, 22 9 Prou. 18, 4 13 Prou. 10, 11 Pr. 14, 27 )[*]( 2 ubi supra MVLC bibe MVLCv aqua MV1, aquam V LCv, cf. 589, 13 3 fonte pr.] fontibus MVLC 4 platheis M 5 in prouerbiiS MVLC 6 uite S ubi supra MVLC sapientis Cv (cf. 467, 2) fons MVCv (467, 2): fontes 8, finis L 7 illic] ibi MVLC faciunt autem om. in lac. V 8 illic] in prouerbiis MLC, om. V 9 possidentibus MVLC, τοι̃ςϰεϰτημέ- vοις ubi supra MVLC )
In genesi: Et diuisit deus inter aquam, quae est sub firmamento, et inter aquam, quae est super firmamentum Item illic: Eruperunt omnes (fontes) abyssi, et cataractae caeli apertae sunt, et factae sunt pluuiae diluuii super omnem terram. Item in hieremia propheta: Dominus qui fecit terram in uirtute sua et in sua prudentia extendit caelum et multitudinem aquae in caelo. Item illic: In uoce posuit sonum aquarum in caelo. Item in danihelo: Benedicite, aquae omnes super caelum, dominum. Item in psalmo GXLVIII: Laudate eum, caeli caelorum, et aquae, quae sunt super caelos, laudent nomen domini.
[*]( CXXVII. QVOD AQVAE SINT SVPEr CAELVM. In genesi cap. I: Et diuidit deus inter aquam qua esse sub firmamento. Item cap. VIIII: Eruperunt omnes abyssi et catharacta celi. In hieremiacap. : Dominus qui fecit caelum usque et multitudinem aquae in caelo. Item ibi: In uoce posuit signum aquarum in caelo. Item cap. : Benedicite, aquae omnes super caelum, dominum. In psalmo CXLVIII: Laudate eum, caeli caelorum. )[*]( CXXVI. QVOD AQVAE SINT SVPER CAELVM. In genesi cap. I: Diuisitque aquas quae erant sub firmamento ab his quae erant super firmamentum. Item cap. III: Rupti sunt omnes fontes abisBi magnae usque factae sunt pluuiae super terram. In hieremiacap. : Qui facit terram in fortitudine sua, praeparatas orbem in sapientia sua usque dat multitudinem aquarum in caelo. In danihi uisione III: Benedicite, aquae omnes quae super caelos sunt, dominum. In psalmo CXLVIII: Laudate eum, caeli caelorum, et aquae omnes quae super caelos sunt laudent nomen domini. )[*]( 3 Gen. 1, 7 5 Gen. 7, 11 et 12 7 Hier. 10, 12 et 18 9 Hier. 51 (28), 16 10 Dan. 8, 60 12 Ps. 148, 4 et 5 )[*]( 2 aquae] equalea S sunt C S deum 8 5 in genesi m1 VLC eramperunt V1 fontes addidi (cf. 534, 6) abysi S, abyri M 7 terram omnem MVLC in hieremia pf. S, Meremias MVLC 8 et prudentia sua MVLC 9 ubi supra MVLC 10 danihelo SMV, dani∗∗∗ L, daniele C 11 Item — Laudate nomen domini om. S )
In esaia propheta: Deficite, amentes estote, et crapulamini non a sicera neque a uino: quoniam potionauit uos deus spiritum conpunctionis. Item illic: Ideo audi, humiliata et ebria non a uino. Veniet enim ut flumen uehemens ira domini cum indignatione. Item in ambacum propheta: Circumdedit te calix dexterae domini, et conuenit iniuria super honorem tuum. Item in psalmo X: Pluit super peccatores laqueos, ignem, sulfur, et spiritus procellarum pars calicis eorum. Item in apocalypsi iobannis: Cecidit, cecidit babylon magna: de uino irae fornicationis eius
[*](CXXVIII. DE EBRIETATE ET CALICE IRARVM. In esaia cap. : Deficit ea mentes estote et crapulamini non a sicera neque a uino. Item cap. : Ideo audi, humiliata et ebria non a uino. In ambacuc cap. : Circumdedit te calix dextere domini et uominus ignominie. In psalmo X: Pluet super peccatores. In apocalypsi XXXllI: Caedi, caedit babylon magna )[*](CXXVII. DE EBRIETATE ET CALICE IRARVM. In esaia cap. : Obstupescite et admiramini, fluctuate et uacillate, in*aebnamini usque quoniam miscuit uobis dominus spiritum soporis. Item ibi cap. : Idcirco audi hoc, paupercula et aebria non a uino usque calicis indignationis meae. In ambacuc cap. : Circumdabit te calix dexterae domini et uomitus ignominiae super gloriam tuam. In psalmo X: Pluet super peccatores laqueus ignis. In apocalypsi cap. XXXIII: Si quis adorauerit bestiam )[*]( 3 Ea. 29, 9 et 10 5 Es. 51, 21 6 Ee. 59, 19 8 Hab. 2, 16 9 Ps. 10, 6 12 Apoc. 14, 8 )[*]( 2 ębritate S calice8 8 defecit ea mentes S 4 quoniam S: quia MVLC 5 in eaaia (is-, ys-) MVLC hnmiliata et M VLC: homiliatę S 7 ambacu* (m ras.) M, abbacum S, abacum V, abacuc LC 8 conueniet MVLC 9 in iniuria S item- Pluit-eorum om. V pluet MLCv 10 ignis, sulphur, sps procellae MLC, πυ̃ρ xal dsiov xui πνευ̃μαϰαταιγίδος11 calices M apocalipai M 12 caecidit caecidit SMVL babyllon M, babilon L irae MVLCv: om. S )
biberunt omnes gentes. Item illic: Si quis adorat bestiam et imaginem eius, et accipit character in fronte sua aut in manu sua, et hic bibet de indignatione dei, quae mixta est mera in calice irae eius, et cruciabitur in igne et sulfore in conspectu angelorum et agni. et fumus et cruciatus eorum in saecula saeculorum ascendit. Item illic: Et audiui aliam uocem de caelo dicentem: exite de ea, populus meus, ut ne communicetis peccatis eius et de plagis eius ut ne accipiatis. quia adpropinquauerunt peccata eius usque ad caelum, ot memoratus est deus iniquitates eius. reddite ei, sicut et ipsa reddidit, et duplicate duplicia secundum opera eius. in calice, quo miscuit, miscete ei duplum: et quantum magnificauit se et luxoriata est, tantum date ei tormentum et luctum. quia in corde suo dicit: sedeo regina, et uidua non sum, et luctum non uidebo. propterea una hora ueniet plaga eius, mors et famis et luctus, et igne cremabitur: quoniam fortis est dominus deus, qui iudicat eam.
[*](nsque qui mixtus est mero in calice ire ipsius. Item cap. XXXIII: Et audiui aliam uoce de caelo nsque fortis est dominus deus, qui iudicat eam. )[*]( et imaginem eius usque et fumus tormentorum eorum in saecula saeculorum ascendet. Item cap. XL: Cecidit, cecidit babylon magna usque quia fortis est deus, qui iudicauit illam. )[*]( 1 Apoc. 14, 9-11 6 Apoc. 18, 4—8 )[*]( 1 ubi supra MLC. spat. uac. V 2 accipit MLC, accepit S (494, 17) caracter SMVLC uerba in fronte sua aut om. M VLC 4 mero MVLCv sulphur MVLC 6 ascendet MV, om. L ubi supra MVLC 8 peccatis om. MVLC ut ne scripsi, et ne libri, wa μήet de plagiseius et M accipiatis (ne add. m. 1) S, et de plagia eius accipiatis MVLC, xai ἐϰτv ϰληγvva. αὐτη̄ςι̋vαμὴ λάβητε11 sicut et] et ..... ( m. 2) V duppJicate M dupplicia MC 12 miscite SMLC1 dupplum C 18 magnificata est et luxiata est r al. m.) C 16 famis libri 17 quoniam S: quia MVLCv es dne C, es dn̄s (s in ras.) V iudicas C )
In exodo: Ego sum qui sum. Item illic: Sic dices filiis israhel : qui est, misit me ad uos. Item illic: Et dixit dominus ad moysen: sic dices filiis israhel: dominus deus patrum uestrorum, deus abraham et deus isaac et deus iacob, misit me ad uos: hoc mihi nomen est sempiternum et memorabile in saecula saeculorum. Item in eJodo: Dominus conterens bella, dominus nomen est ei. Item in amos propheta: Qui euocat aquam maris et effundit eam super faciem terrae, dominus deus omnipotens nomen est illi.
[*](CXXVIIII. QVOD DOMINVS HOC NOMEN HABEAT. In exodo cap. V: Ego sum qui sum, sic dicitis filii israhel. Item ibi cap. : Et dixit dominus ad moysen: sic dicis filii israhel: dominus deus patrum uestrorum. Item cap. XXXI: Dominus conterens bella, dominus nomen illi. In amos cap. : Quo uocat aquas maris et effundit eam super faciem terrae, dominus nomen est illi. )[*](CXXVIII. QVOD DOMINVS HOC NOMEN HABEAT. In exodo cap. II: Ego sum qui sum. ait: sic dices filiis israhel: qui est misit me ad uos usque et hoc memoriale ** meum in generatione et generationem. Item cap. VIII: Dominus quasi uir pugnator, omnipotens nomen eius. In amos cap. : Qui uocat aquas maris et effundit eas super faciem terrae, dominus nomen eius. )[*]( 3 Exod. 3, 14 4 ib. 15 8 Exod. 15, 8 10 Amos. 5, 8, )[*]( 1 CXXXIII S 2 deus om. MVLC habeat MVC: habet S L (cf, 295, 20) 3 Item illic om. MVLC dicis MV1 4 in eiodo MVLC 8 memoriabile MC 9 ei 8: illi MVLC 10 euocat S: aduocat MVLC, uocat v (6 ϰροσϰαλούμεvοςeffundat L )
In psalmo LXXXIIII: Benedixisti, domine, terram tuam. auertisti captiuitatem iacob. remisisti iniquitatem plebis tuae, operuisti omnia peccata eorum. Item illic: Et terra nostra dabit fructum suum. Item in psalmo CVI: Posuisti desertum in stagna aquarum, et terram sine aqua in exitus aquarum : et conlocauit illic esurientes. Item in esaia: Quae sine aqua est, erit in palude: et in sitienti terra erit fons aquae. nec erit illic amplius leo nec ulla bestiarum malarum. Item illic: Ecce faciam noua quae nunc orientur. et faciam in deserto uiam et in sicca terra flumen. Item
[*]( CXXX. HOMINEM DEI VOCABI TESBAM DELICIARVM. In psalmo LXXXIIII: Benedixisti, domine, terram tuam usque et terra nostra dabit fructum suum. In CVI: Posuisti in stagna in deserta aquarum. In esaia cap. : Et erant super omnem montem excelsum, super omnem collem eleuatum riui currentium aquarum. Item cap. : Et quae erant arida in stagnum usque non erit ibi leo et mala bestia. Item cap. : Et faciam in deserto )[*]( CXXVIIII. HOMINEM DEI VOCARI TERRAM DELICIARVM. In psalmo LXXXIIll: Benedixisti, domine, terram tuam usque. operuisti omnia peccata eorum. Item ibi: Et terra nostra dabit fructum suum. In psalmo CVI: Posuisti desertum in stagna aquarum. In esaia cap. : Et quae erant arida in stagnum et sitiens in fontes aquarum usque non erit ibi leo et mala bestia. Item: Ecce ego facio noua et nunc orientur usque et )[*]( 3 Ps. 84, 2 et 8 5 ib. 18 6 Ps. 106, 35 et 36 9 Es. 85, 7 et 9 11 Es. 48, 19 )[*]( 2 uocare S 8 LXXXV V 4 remisisti - - eorum tm. L 5 ubi supra MVLC 6 CVI MLC: tu S, om. V (spat. uac.), CVI: Tu Mai 7 terra SMV ęxitus S 9 sine aquae est SL palude MVLC: padulę S (cf. 699, 9) in sienti S, sitienti (om. in) MLC, eicient V terrae MYLC 11 malarum om. MVLC in esaia (is-, ys-) MVLC bis et ante ecce add. MVL 12 in sicca ML C , sicca SV )
illic: Et erunt sicut hortus ebrius et sicut fons, cui non deficit aqua. Item in ezechiel propheta:. Et dicent: terra illa, quae erat exterminata, facta est ut hortus deliciarum. Item secundum matthaeum: Qui autem supra terram bonam seminatus est, hic est qui audit uerbum et intellegit, et facit fructum: aliud centesimum, aliud sexagesimum, aliud tricesimum. qui habet aures audiendi, audiat.
In iudicum: Et abiit samson et conprehendit uolpes trecentas, et sumpsit lampadas et alligauit illis caudam ad
[*](uiam et in sicca terra flumen. Item cap. : Et erant sicut hortus ebrius et sicut fons, cui non deficit aqua. In ezechii cap. : Et dicent: terra illa, quae erat exterminata. In math. cap. XIII: Qui autem super terram bonam seminatus est, hic est qui audit uerbum. CXXXI. DE VVLPIBVS IN SIMILITVDINE HOMINVM. In libro indicum cap. : Et abiit sampson et conprehendit uulpes tre- )[*](in inuio flumina. Item cap. : Et eris quasi hortus inriguus ousque cuius non deficient aquae. In ezechil cap. : Et dicent: terra illa inculta facta est ut hortus uoluptatis. Secundum math. cap. XIII: Qui uero in terra bona seminatus est, hic est qui audit uerbum usque porro aliud tricesimum. CXXX. DE VVLPIBVS IN SIMILTTVDINE HOMINVM. In iudicum cap. VII: Perrexitque sampson et coepit trecentas uulpes usque )[*]( 1 Es. 58, 11 2 Ezech. 86, 35 4 Matth. 18, 28 6 Matth. 13, 8 et 9 10 ludic. 15, 4 et 5 )[*]( 1 ortusLC 2 defecit (e alt. ex i m. 2) S deficient aquae Lv ezechiel 8, ezechielo MV, hiezechielo L, iezechielo C Et dicent MVLC: om. S 8 ut om. C 4 super MLC 5 est pr. om. M1 hic est om. L 6 centnimum S aliud sexagesimum, aliud tricesimum MVLC: om. 8 9 uulpibus MVLC (295, 22) similitudinem L 10 in] add. libro MLC sanzon C conpraehendit S, comph- MVC uulpes MVLC: uolpes S 11 sumsit V\' lampades C (etiam infra) cauda ad caudam S, cauda. ad cauda M, caudas ad caudam C )
caudam inuicem binis, et posuit lampadas singulas inter duas caudas in medium, et succendit lampadas igni et dimisit in manipula alienigenarum: et suocendit spica eorum et quae metita erant, sed et uineas et oliueta. Item in cantica canticorum: Capite nobis uulpes pusillas exterminantes uineam. Item in hieremia propheta: Ideo factum est in dolore cor nostrum, et propter hoc obscurati sunt oculi nostri, super montem sion, quia exterminatus est, uulpes transierunt per eum. Item in ezechiel: Haec dicit dominus: uae his qui prophetant de corde suo et omnino non uident! sicut uulpes in deserto prophetae tui, israheL non steterunt in firmamento, et congregabant regem super domum israheL non surrexerunt qui dicerent in die domini. Item
[*]( centas. In cant. canticorum cap. : Capiete nobis uulpes pusillas exterminantes uineas. In hieremia cap. : Ideo factum est in dolore cor nostrum usque uulpes ambularunt super eum. In ezechil cap. : Haec dicit dominus: uae his qui prophetant de corde suo et omnino non uident sicut uulpes in )[*]( * uineas quoque et oliueta flamma consumeret. In cantica canticorum cap. : Capite nobis uulpes paruulas, quae demoliuntur uineas. In lamentatione hieremiae cap. : Propterea maestum factum est cor nostrum usque H uulpes ambulauerunt in eo. In ezechil cap. : Haec dicit dominus deus: uae prophetis insipientibus, qui sequuntur spiritum suum usque ut )[*]( 5 Cant. 2, 15 6 Thren. 5, 17 et 18 9 Ezech. 18, 3—5 )[*]( 1 binis om. MVLC lampades V2 2 in medium om. MV LC igni lampada V1, i. lampadem V S manipala S (ra δϱάγ- ματα cod. Alx.), messe MV1C, messes V, messem L alieniginarum 8 apica eorom et quae metita erant 8: eas quae triturae erut (er C) MVLC 4 oliuqta 8 5 capete 8 uulpia S 6 uineas MVLCv 8 quia S: quoniam MVLC 9 per eam L in om. M hiezechiel L, om. in lac. V haec MVLCv: ita et S, τάδε 10 dns ds L his] illis V profetant et profetae 8 11 tn isht S 12 congregabunt C 13 dię S)
secundum matthaeum: Vulpes foueas habent et uolucres caeli ubi requiescant, filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet. Item secundum lucam: Accesserunt quidam ex pharieaeis dicentes ei: exi et uade hinc, quia herodes uult te occidere. et ait illis iesus: ite, dicite uulpi illi: ecce expello daemonia et sanitates perficio hodie et cras, et tertia die consummabor. ite, quoniam inpossibile est prophetam perire extra hierusalem.
In regnorum IIII: Et abiit inde elisaeus in carmelum et inde uenit in soman. et factus est dies, et erat ibi mulier magna, quae cum detinuisset eum, ut manducaret panem, et cum frequenter introiret et exiret, dixit mulier ad uirum
[*](deserto. In matheo cap. VII: Vulpes foueas habent et uolucres cilinidos, ubi requiescant. In luca cap. XIII: Et ait illis iesus: ite, dicite uulpi illi. CXXXII. DE HOSPITALITATE. In libro regnorum IIII cap. : Abiit inde heliseus in carmelum usque concepit mulier et )[*](staretis in proelio in die domini. Secundum math. cap. VII: Vulpes foueas habent usque non habet ubi caput suum reclinet. Secundum lucam cap. XIII: Accesserunt quidam pbariseorum dicentes illi: exi et uade hinc, quia herodes uult te occidere usque prophetam perire extra hierusalem. CXXXI. DE HOSPITALITATE. In regnorum libro IIII ∗∗∗∗∗ cap. CXXI: Facta est autem quaedam dies, et transiret per sunam. )[*]( 1 Matth. 8, 20 8 Luc. 18, 81-88 11 IV Regn. 4, 8-17 )[*]( 1 foaeas] cf. 674, 8 2 ubi requiescant 8: Didos ubi requiescant MVL, mdoe Cv (ef. 674, 8 4 ei om. MVLC, illi v 5 iesus] om. MVLOCv illi uulpi Y 6 hodiae 8 7 consummo mor M, consummor VCv, conaumor L quoniam S: quia MVLC 11 in] add. libro MVLC et pr. om. MVLC habiit S heliseus MVLC (helyB- C) 12 somath MVLC 18 detenuiaset S, tenuisset C )
suum: ecce scio quia homo dei est hic, qui uenit ad nos, et sanctus est, et ideo omnibus modis faciamus ei domum in superioribus de parietibus pusillis, et ponemus ibi mensam et lectum et sellam et candelabrum: et cum uenerit ad nos, diuertet ibi. et facto die, uenit elisaeus et ascendit in sapehora et recubuit ibi. et postea residens dixit ad giezi puerum suum: uoca somaniten istam. et ille uocauit eam: etutstetit in conspectu eius, dixit ad eam: ecce bonorificastis omni honore et praeparastis nobis habitationem, quid retribuemus tibi? et dixit elisaeus ad giezi puerum suum: quid ergo faciemus ei? et dixit giezi: manifeste non est ei filius, et uir eius senex est. et ille dixit: uoca illam. et uocauit eam ad ianuam. et dixit elisaeus: in testimonio erit sermo hic, quia secundum tempus hoc uiues, et tu concipies filium. et dixit mulier: noli, homo dei, deridere ancillam tuam. et concepit mulier et peperit filium in eodem tempore. Item in libro sapientiae: Quia oportet iustum esse et humanum. Item apostolus ad romanos: Hospitalitatem sectantes, bene-
[*]( peperit filium in eodem tempore. In libro sapientiae: Qui oportet instam esse et humanum. In epistula ad romanos cap. XXXVIII: Hospitalitatem sectantes. In epistula petri I )[*]( erat autem ibi mulier magna, quae tenuit eum ut comederet panem usque et concepit mulier et peperit filium in tempore et in hora eadem qua dixerat ei beliseus. In libro sapientiae cap. VIII: Quoniam oportet iustum esse et humanum. Paulus ad romanos cap. XIIII: Hospitalitatem sectantes, benedicite persequentibus nos: )[*]( 17 Sap. 12, 19 18 Rom. 12, 18 et 14 )[*]( 1 scio om. C hic om. L 2 domum S: caenaculum (cea VC) MVLC (v) 8 uerba de parietibus pusillis om. MVLC 5 deuertit MV1, diuertat C heliseus (-saeus L) MVLC (et sic infra) 6 gyezi C 7 somanitē M, Bnnamite (n ex 0 m. 2) V, sunamiten (-em C) LC 8 honorificasti nos MVLC 9 praeparasti MVLC habitacolum MVLC 10 pnerom (om. giesi) XVL C 11 dixit] respondet V* suppl. in lac. geizi V1 12 senes S senei est et dixit elisene V* in lac. 14 ta concipies S: habebis MVLC (v) 15 homo dei MYLC: homo S 18 apostolus S: paulus MLC, om. V )
dicite et nolite maledicere. Item petrus apostolus: Hospitalitatem inuicem sine murmuratione exhibete. Item in libro iudicum: Et diiit senior hospiti: pax tibi! omnia quae desunt tibi a me erunt, solummodo ne in plateis hic maneas. et induxit uirum in domum suam et misit cibum iumentis eius, et lauerunt uiri pedes suos, et manducauerunt et biberunt.
In euangelio secundum matthaeum iohannes baptista: Ego quidem uos baptizo in aqua in paenitentia: uenit autem fortior me, cuius non sum dignus calciamenta portare: ille uos baptizabit in spiritu sancto. qui habet
[*](cap. XVI: Hospitalitatem inuicem sine murmurationem exhibite. In libro iudicum cap. : Et dixit senior hospiti: pax tibi, omnia quae desunt tibi a me erunt. CXXXIII. HOMINES MESSES VEL FRVGES NVNCVPARI. In math. cap. II: Cuius uentilabrum in manu sua et non dabit aream suam, )[*](benedicite et nolite maledicere. Petrus in epistula I cap. XIIII: Hospitales inuicem sine murmuratione. In libro iudicum cap. VIIII: Cui respondit senex: pax tecum sit, ego praebebo omnia quae necessaria sunt usque postquam lauerunt pedes suos, recepit eos in conuiuium. CXXXII. HOMINES MESSES VEL FRVGES NVNCVPARI. In euangelio secundum math. cap. n: Ego quidem uos baptizo in aqua in paenitentia usque paleas autem conburet igni )[*]( 2 I Petro 4, 9 8 Iudic. 19, 20 et 21 11 Matth. 8, 11 et 12 )[*]( 1 Item petrus (apoatolus om.) MVLC 2 sine murmurationem M exhibite S, exhibere L 3 lib (om. item in) V pax tibi MVLC: pax et S, εἰήνη σοι 4 a me MVLC: animę S plar theis M hic maneas] iaceas C 6 laberunt S, lauauerunt L 9 meeses MVLC (295, 24) noncupari M, uocari L 10 euuang. I S iohannis S, iohannia (e rubr.) V 11 poenitentia S, pen- VLC 12 ueniet MVLC autem om. V 18 baptizauit 8 MV sancto] add. et igni MV LCv (igne C) )[*]( xn, Aug. 8, 1. )[*]( 44 )
nentilabrum in manu sua et mundabit aream suam: frumentum quidem suum congeret in horreum suum, paleas autem conburet igni inextinguibili. Item illic: Ait iesus discipulis suis: messis quidem multa, operarii autem pauci: rogate ergo dominum messis ut mittat operarios in messem suam. Item illic: Qui seminat bonum semen, filius est hominis, ager autem hic mundus est, bonum uero semen hi sunt filii regni: nam zizania filii sunt iniqui. inimicus, qui illa seminauit, diabolus est, messis autem consummatio saeculi est, messores autem angeli sunt. sicut ergo colliguntur zizania et igni conburuntur, sic erit in consummatione saeculi. mittet filius hominis angelos suos, et congregabunt de regno eius omnia scandala et eos qui faciunt iniquitatem. et mittet eos in camino ignis: ibi erit fletus et stridor dentium. Item secundum iohannem: Nonne dicitis quia adhuc quattuor menses sunt et messis uenit? ecce dico uobis: adleuate oculos uestros et uidete regiones, quia albae sunt ad messem. sicut autem qui metet mercedem accipiet et colliget fructum
[*]( frumentem autem congregabit in horreum suum. Item cap. X: Tunc dicit discipulis suis: messis quidem multa, operarii autem pauci. Item cap. XIII: Qui seminat semen bonum filius hominis, ager autem hic mundus. In iohanne cap. IIII: Non me dicitis, )[*]( inextinguibili. Item ibi cap. X: Tunc dicit discipulis suis: messis quidem multa, operarii autem pauci, usque in messem suam. Item cap. XIII: Qui seminat bonum semen, est filius hominis, ager autem est mundus usque ibi erit fletus et stridor dentium. Secundum iohannem cap. IIII: Nonne uos dicitis quod adhuc )[*]( 3 Matth. 9, 37 et 38 6 Matth. 13, 37-42 15 Ioh. 4, 35—38 )[*]( 1 mundauit M aeream S fmmentum autem congregat (congregaoit L, -gabit V2) MVLC 3 ubi supra MVLC 6 secundum mathm MVLC sęminat S 7 mundus in lac. inter hic et bonum inser. V1 hii SMV 8 iniqui. inimicus otn. F1, nequam suppl. V* (v) inimicus] add. autem MVLCv 13 mittent eos in caminum v 16 menses] messes V1 adlęuate S: leuate M YLCv 18 metit VCv et mercedem MVlLC accipit JfVLr, colligit C et colligit V )
in uitam aeternam, et qui seminat gaudebit simul cum eo qui metet in hoc est enim uerbum ueritatis, quia alius est qui seminat et alius est qui metet. ego misi uos metere in quod uos non laborastis: alii autem laborauerunt, et uos in labore illorum introistis.
In euangelio secundum matthaeum: Accesserunt ad eum pharisaei temptantes eum et dicentes: si licet homini dimittere uxorem de quacumque causa? quibus respondens iesus ait: non legistis quia qui fecit ab initio masculum et feminam dixit: propter hoc relinquet homo patrem suum et matrem, et adherebit uxori suae, et erunt duo in carne una?
[*](quia adhuc quattuor menses sunt et messis uenit usque et uos in labores eorum introistis. CXXXIII. VXOREM EXCEPTA CAVSA ADVLTERI NON DIMITTENDAM. In math. cap. IIII: Ego autem dico uobis quia omnis qui dimiserit uxorem suam excepto fornicationis causa facit eam moe- )[*](quattuor menses sunt et messis uenit usque et uos in labores eorum introistis.. CXXXm. VXOREM EXCEPTA CAVSA ADVLTEEII NON DIMITTEN- DAM. In euangelio secundum matb. cap. XVIIII: Accesserunt ad iesum pharisaei temptantes eum et dicentes: si licet homini dimittere uxorem suam usque et qui dimissam duxerit )[*]( 8 Matth. 19, 8-9 )[*]( 2 enim S: ergo MVL, om. C est post aliua om. V 3 alius est qui metet MVLC: om. S 4 quod S: quo MVLC uos om. MVLC autem S: enim MVLC 5 labores MVLCv, labore S 7 exceptam S demittendam S 8 In matb V euug S 9 farisaei S, pharisei VC temptans S si licet MVL C, licet S 10 morem S, add. suam MVLC quacumque M VLC: qua S respondit ihs ait MV1, respondit L et ait VC, respondit ih̄s (om. ait) L 11 quia || fecit (om. qui) S 13 adherebit )[*](SMVLC)[*]( 44* )
quod ergo deus iunxit, homo non disiungat. dicunt ei: quare ergo moyses praecepit, ut daretur liber repudii et dimitteretur uxor? quibus iesus ait: quia moyses secundum duritiam uestram permisit uobis dimittere uxores uestras, ab initio autem non ita fuit. dico autem uobis quia quicumque dimiserit uxorem suam excepta causa adulterii et aliam ducit adulterium facit, et qui dimissam a uiro ducit moechatur. Item apostolus ad corinthios I: His autem qui matrimonio iuncti sunt praecipio, non ego sed dominus, uxorem a uiro non discedere. quod si discesserit, manere innuptam aut uiro reconciliari. et uir uxorem ne dimittat.
In esaia propheta: Tabernacula tua non commouebuntur, neque fatigabuntur pati tabernaculi eius in aeternum
[*]( chari, et qui dimissam duxerit adulterat. Ad corinthios cap. XXXIIII: His autem qui matrimonio iuncti sunt precipio, non ego sed dominus, uxorem a uiro non discedere. CXXXV. DE TABERNACVLO. In esaia cap. : De tabernacola )[*](moechator. Ad corinthios I cap. VII: His autem qui matrimonio iuncti sunt praecipio usque et uir uxorem non dimittat. CXXXIIII. DE TABERNACVLO. In esaia cap. : Tabernaculum quod nequaquam transferri poterit usque quia solummodo ibi )[*]( 8 I Cor. 7, 10 et 11 14 Es. 33, 20 et 21 )[*]( 1 coniunxit Vv disiungat S: separet MVLCv (seperet V1, separet C) 2 pcipit M daret nir (uir in lac. a m. 2) V libellum MVLC demitteretur S dimitteret uxorē (e add. m. 2) V S iesus] dna V quia moyses om. V (spat. uac.) 4 permisit add. dns V 5 quicumquae S 6 duxerit V2 7 facxtl Item illic et qui dimissam 8 8 Item paulus ad MLC, ad V prima M, om. C 9 precipio SL 10 discedere Cv, discere S, recedere MYL recesserit MVLC manere innuptam a. u. reconcilietur MVLC 11 et SY (e in ras. V2) v: ut MLC ne 8: non MVLCv )
tempus, neque funes eius disrumpentur: quoniam nomen domini magnum uocabis. Item in hieremia propheta: Tabernaculum tuum miserum factum est, periit, et omnes pelles eius disruptae sunt.