Liber de Divinis Scripturis sive Speculum quod fertur S. Augustini

CVIIII. NON DICENDVM MALVM BONVM NEQVE BONVM MALVM.

In prouerbiis: Qui iustum iudicat iniustum, iniustum autem iustum, abominabilis est apud deum. Item illic: Qui dicit iustum impium esse, maledictus erit populis et odibilis gentibus. nam qui arguunt, meliora sperabunt. Item in esaia propheta: Vae his qui dicunt quod malum est bonum et quod bonum est malum, qui dicunt tenebras lucem et lucem tenebras, qui ponunt amarum dulce et dulce amarum.

CX. ABSTINENDVM DELICIIS.

In ecclesiastico: Qui in deliciis est a puero, seruus erit: nouissime autem dolebit super se. Item in amos

[*](CVIIII. NON DICENDVM MALVM BONVM NEQVE BONVM MALVM. In pronerbiis cap. : Qui instam iudicat iniustum, iniustam antem iustum, abominabilis est apud deum. Item cap. : Qui dicit impio: instus es, maledicent ei populi. In esaia cap. : Vae qui dicitis bonum malum et malum bonum, ponentes tenebras in luce. CX. ABBTINENDVM A DELICIIS. In ecclesiastico cap. : Qni in deliciis est a puero, seruus erit: nouissime autem dolebit )[*](CVIII. NON DICBNDVM MALVM BONVM NEQVE BONVM MALVM. In prouerbiis cap. XVIII: Et qui iustificat impium et qui condempnat iustum, abominabilis est uterque apud deum. Item cap. XVIII: Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo eius. Item cap. XXV: Qui dicit impio: iustus es, usque detestabuntur eum tribus. In esaia cap. : Vae qui dicitis malum bonum et bonum malum usque et dulce in amarum. CVIIII. ABSTINENDVM A DELICIIS. In prouerbiis cap. XXVIII: Qui delicate cate in ras. a pueritia nutrit seruum suum, postea )

[*]( 8 Prou. 17,15 4 Prou. 24, 24 et 25 7 Es. 5, 20 12 Ptou. 29, 21 25 Pzoo. 17, 18 )[*]( 2 neque] et C 4 abhominabilil VLC ubi supra MVLC meliores sperabunt Mt exspectes meliorea parebunt, βελτίουςαυοῡυται, sed cf. 361, 3 6 Item — Vae — amaram om. V 11 deliciia S M: a delidis VLC 12 eccleaiastico SMVLC )

propheta: Qui dormitis in lectis eburneis et deliciamini super thoros eorum, qui manducatis haedos de gregibus et uitulos de armentis lactantes, qui plaudetis ad sonum organorum, sicut sempiterna aestimauerunt ea et non quasi fugientia: qui bibunt saccatum uinum et optima unguenta unguuntur et non dolebant nihil in interitum ioseph. Item apostolus paulus ad romanos: Non ergo blasphemetur bonum nostrum. non est enim regnum dei esca et potus, sed iustitia et pax et gaudium in spiritu sancto. nam qui in hoc seruit christo, placet deo et probatus est hominibus. itaque quae pacis sunt sectemur, et quae aedificationis sunt inuicem custodiamus. nolite propter escam destruere opus dei. omnia quidem munda sunt, sed malum est homini, qui per offensionem manducat. bonum est non manducare carnem et non bibere uinum neque in quo frater tuus scandalizatur

[*]( super se. In amos cap. : Qui dormitis in lectis eburneis et deliciamini super thoros usque nihil in interitum ioaeph. Ad romanos cap. XLV: Non ergo blasphemetur bonum nostrum usque neque in quo frater tuus scandalizatur aut infirmatur. Ad )[*]( illum sentiet contumacem. Item cap. XXI: Qui diligit epulas in egestate erit usque non ditabitur. In amos cap. : Qui dormitis in lectis eburneis et lasciuitis in stratis uestris usque et nihil patiebantur super contritione ioseph. Ad romanos cap. XV: Non ergo blasphemetur bonum nostrum usque neque in quo frater tuus offendit aut scandalizatur aut infirmatur. Ad )

[*]( 1 Am. 6, 4—6 7 Rom. 14, 16-21 20 Prou. 21, 17 )[*]( 1 dormittis C 2 th*ros (rasa 0) S, **orosM, thoru L hedoa SMVL, edos C 3 plaadetie SMV1L, ditis V2C 5 uerba qui bibunt saccatum uinum et optima unguenta om. S aMatam L, defeeatom C, δοιυλισμξvov 6 nngetor X, unguentur L, uoguntur C (τά πρω̃τα μύρα ϰϱὀμευι) non expuux. V2 Item — Non — Omnis — Quae — Adul. — Et — occisionis Item om. V 7 apostolus paulus om. MLC blasfemetur S ,11 itaquae 8 sunt alt. om. MLC 12 ecam 8, esca M distruere 8 15 scandalizatar aut effenditur aut infirmus est S: scandaHzatur aut infirmatur MLC, πϱοσϰοπτει : )

aut offenditur ant infirmusest Item ad corinthios I: Omnis autem qui in agone contendit ab omnibus continens est et illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant, nos autem incorruptam. ego igitur sic curro non quasi in incertum, sic pugno non quasi aerem caedens, sed liuidum facio corpus meum et seruituti subicio, ne forte cum aliis praedicauerim ipse reprobus efficiar. Item ad timotheum: Quae autem uere uidua est et desolata, sperat in deum et instat orationibus nocte et die: quae autem in deliciis agit, uiuens mortua est. Item illic: Adulescentiores autem uiduas deuita: cum enim in deliciis egerint in christo, nubere uolunt, habentes damnationem, quia primam fidem inritam fecerunt.

Item in epistula iacobi apostoli: Et uos deliciati estis super terram et luxoriati estis, creastis autem corda uestra

[*](corinthios I cap. XLI: Omnis autem qui in agone condit usque ne aHis praedicant ipse reprobus inueniar. Ad timotheum I cap. XVI: Quae autem uere uidua est et desolata, sperat in dominum. Item cap. XVII: Aulescentiores autem uiduas deuita. In epistula iacobi cap XVI: Epulati estis super terra et in ln- )[*](thios I cap. X: Omnis autem qui in agone contendit ab omnicorinthios se abstinet usque ipse reprobus efficiar. Ad timotheum I cap. VI: Quae autem uere uidua est et desolata usque nam quae in deliciis est, uiuens mortua est. Item illic cap. VI: Adulescentiores autem uiduas deuita usque quia primam fidem irritam fecerunt. In epistula iacobi cap. XVII: Epulati estis super )

[*]( 2 I Cor. 9, 25—27 7 I Tim. 5, 5 et 6 10 ib. 11 et 12 18 lac. 5, 5 )[*]( - 2 continens est ab omnibus MLC 8 corrnptinilem S 5 cae* dens] cf. 634, 9 liuidum facio S: castigo MLCv 6 seruitutis subicio S, seruituti redigo (-geo M) MLC, in seruitntem redigo v ne forte Sv: ne MLC (634, 10) cum aliis praedicauerim Sv: aIiis praedicans MLC 7 inueniar MLC post timotheum add. I L, prima C 8 dum ML 9 orationi MLC die ac nocte C que autem S: nam quae MLC 10 ubi supra MLC 18 Item iacobus Et MLC epistola S 14 luzoriati SML)

in die occisionis. Item in hieremia propheta: Qui manducant iucunditates, interierunt in excessu: qui nolataat super coccinea, amplexi sunt stercora. Item petrus apostolus II: Nam si angeli fortitudine et uirtute cum sint maiores, non portant domini exsecrabile iudicium: hi uero qui uelut pecora naturaliter in luem et perniciem nati et ipsi quia ignorant exsecrantur, in periculo suo perient, recipientes mercedem iniustitiae, dulcedinem aestimantes malignitatem, deliciis coinquinati et infamati in summis uoluptatibus, conuiuiis adtenti, oculos habentes adulteros et incessabiles delictis, refigurantes spiritus stabilitos et cor exercitatum: cupidi et maledicti, fili abrelicti, qui a uia ueritatis exerrauerant.

[*](xoriiaenutriatis corda uestra. In hieremia cap. : Qui manducant iucunditates, interierunt in excelsum: qui uolunt in coccinea, amplexi sunt stercora. Petrus in epistula n cap. VII: Vbi angeli fortitudine et uirtute cum sintmaiores nsque derelinquentes rectam uiam errauerunt. )[*]( terram et in luxoriis enutristis corda uestra. In lamentat. hieremiae cap. : Qui uescebantur uoluptuose, interierunt in uiis: qui nutriebantur in croceis, amplexati sunt stercora. Petrus in epistula II cap. VII: Vbi angeli fortitudine et uirtute quum sint maiores nsque derelinquentes rectam uiam errauerunt. )

[*]( 1 Thren. 4, 5 4 n Petro 2, 11-15 )[*]( 1 diae S, diem MLC 2 iocunditates VLC exceaau S: excelsum MVLC, ε̉ξόοις uolutant super] uolu, in (corr. in lacuna et B. Z. m. 2) V (cf. v) 8 super 8: in MVLC amplezati V2υ apostolua] in epistola (epla, ep) MYLC 4 si om. M VLC 5 hii SMV non portant om. in lacuna V 6 lucem MV 7 ignorant et MVLC eiecrantur V1 L 9 iuflammati MVLC 10 adtentoculos 8 11 delectis S refigurantes S: riaiculantes MVLC spu S 12 filii MVLC erraaerunt Cv )

CXI. ERIPIENDOS POSITOS IN NECESSITATE BT IN TRISTITIA.

In prouerbiis: Erue eos qui ducuntur in mortem et redime qui interficiuntur, ne parcas. si autem dixeris: non noui hunc, scito quia dominus corda omnium nouit: et qui finxit spiritum omnium, ille scit omnia, qui reddit unicuique secundum opera eius. Item in ecclesiastico: Libera eum qui iniuriam patitur de manu proterui, et non aegre feras in anima tua in iudicando. esto pupillis misericors ut pater, et pro uiro matri illorum: et eris uelut filius altissimi obaudiens, et miserebitur tui magis quam mater. Item in esaia propheta: Inquirite iudicium, eripite iniuriam accipientem, iudicate pupillo, et iustificate uiduam. et uenite, disputemus, dicit dominus: et si fuerint peccata uestra ut phoenicium, ut niuem dealbabo: si autem ut coccum, ut

[*](CXI. EIPIENDOS POSITOS IN NECESSITATE ET IN TRISTITIA. In prouerbiis cap. : Fili mi, si sponaens pro amico tuo usque eruere quasi damula de manu. In ecclesiastico cap. : Libera eum qui iniuriam patitur nsque miserebitur tibi magis quam mater. In esaia cap. : Discite bene facere, snbnenit obpresso usque bona terrae commendetis, ait dominus. )[*](CX. EEIPIENDO8 POSITOS IN NECESSITATE ET IN TRISTITIA. In pronerbiis cap. XXIII: Erne eos qui ducuntur ad mortem usque liberare ne cesses. In ecclesiastico cap. IH: Libera eum qui iniuriam patitur de manu superbi usque miserebitur tibi magis quam mater. In esaia cap. : Quaerite iudicium, subuenite obpresso usque uelut lana erunt )

[*]( 8 Prou. 24, 11 et 12 7 Eccli. 4, 9 et 10 (9-11) 12 Ea. 1, 17-19 17 Pron. 6, 1. 5 \' )[*](3 in S: ad MVLCv 4 redime] ε̉ϰπρίω 5 hunc nooi V omnium 8 (πάυτωυ): hominum MVLC qui pr. om. MVLC 6 reddet MO 8 egre feras MV, haec referas LC 9 populis S 11 tui Sv: tibi MYLC Item — Inquirite — (642, 5) libe- rate om. VL 12 aesaia 8 15 foenicium SM, fen- C coccom SM: coccinum Cv )[*]( XII, Aug. 8, 1. )[*]( 41 )

lanam candidam efficiam. Item in hieremia propheta: Eripite direptum de manu iniuriantia eam. Item in prouerbiis: Nolite tradere seruum in manus domini, ne forte maledicat te et extermineris. Item in psalmo LXXXI: Eripite pauperem, et egenum de manu peccatoris liberate.

CXII. VINEAM APPELLARI HOMINEM, POPVLOS VEL GENTES.

In leuitico: Non seminabis uineam tuam ob duplicem fructum, et uestimentum ex duplici textura exsecrabile non cooperies te. Item in deuteronomio: Ex uinea enim sodomorum uitis eorum, et propago illorum ex gomorra: una eorum uua fellis, botrus amaritudinis in ipsis. Item in psalmo LXXVIIII: Vineam de aegypto transtulisti, eiecisti gentes, et plantasti eam: uiam fecisti in conspectu eius, et

[*]( CXII. VINEAM APPELLARI HOMINEM, POPVLOS VEL GENTES. In leuitico cap. LXXXIIII: Non seminabis uineam tuam ob duplicem fractam. In deuteronom. cap. CID: Ex uinea enim sodomorum uitis eorum. In psalmo LXVIIII: Vineam ez aegypto )[*]( CXI. VINTEAM APPELLARI HOMINEM, POPVLOS VEL GENTES. In leuitico cap. XI: Agrum non seres diuerso semin*e, uestem quae ex duobus texta est non indueris. In deutero nomio cap. XVIII: De uinea sodomorum uinea eorum usque et botrus amarissimi. In psalmo LXXVIIII: Vineam ex aegypto transtulisti usque et )

[*]( 2 Hier. 21, 12 8 Prone 80, 10 5 Ps. 81, 4 8 Lcu. 19, 19 10 Dent. 82, 82 18 Ps. 79, 9—16 )[*]( 1 Item in hier. proph. om. MC 2 Item — Nolite — Eripite — liberate om. MC 5 aegenam 8 7 uel populos M 8 leouitico S dupplicem MC 9 ob duplicem (duppl- MC) texturam MVLG et execrabile L 10 cooperis 8 dentem nomium M 11 eorom] add. est MVLC illorum 8, eorum MVLC gomorrha L 12 in ipsia S: ipsis (-ius L) MVLC Item — Vineam — dextera tua Item om. V 18 LXXVIII SL uineam meam C de Sv: ex MLC egypto SLC trastulisti S)

plantasti radices eius et replesti eam. operuit montes umbra eius, et arbusta eius cedros dei. extendisti palmites eius usque ad mare, et usque ad flumina propagines eius. ut quid destruxisti maceriam eius, et uindemiant eam omnes qui transeunt uiam? exterminauit eam aper de silua, et singularis ferus depastus est eam. deus uirtutum, conuerte nunc, respice de caelo et uide, et uisita uineam istam, et dirige eam quam plantauit dextera tua. Item in cantica canticorum: Vineae in odorem floruerunt, et omni loco odor. Quaenam est haec quae descendit a deserto? sicut uitis propago fumo incensa odorificatur. Item in esaia propheta: Vinea enim domini sabaoth domus est israhel, et homo iuda nouellum dilectum. sustinui ut faceret uuam, fecit autem spinas. Item in prouerbiis: Tamquam ager uir insipiens, et sicut uinea homo cui deest prudentia: si reliqueris eum, inplebitur spinis et in faenum fiet et erit desertus, et ma-.

[*](transtulisti. In cantica canticorum cap. : Vinee florem dederunt odorum. Inesaiacap. : vinea enim domini sabaoth domus est israhel. In prouerbiis cap. : Per agrum homi- )[*](dirige eam, quam plantauit dextera tua. In cantic canticorum cap. : Vineae florent, dederunt odorem suum. In esaia cap. : Vinea enim domini exercituum domus est israhel usque et expectaui ut faceret iudicium et ecce iniquitas et iniustitia et ecce clamor. In prouerbiis cap. XLV: Per agrum hominis pigri )

[*]( 9 Cant. 2, 13 10 Cant. 3, 6 12 EB. 5, 7 14 Prou. 24, 30 et 31 )[*]( 1 replesti eam S: repleta est terra MLG (έπλήσΘη ή γη̃), implenit terram v 2 caedros SM 3 lumine M, flumen LCv, ποταμω̃υ cod. Alexandr. 4 macheriam SM omnes om. S 6 conuerte nunc 8 (ε̉πlοτϱεψου δή): conuertere uero ML, connertere Cv 7 etl sita 8 9 in omni LC 10 discendit 8 11 Item — Vinea — Tamquam — effodientnr Item om. V Item in ęsaia. pf. Vinea enim 8 (crrauit Mai) 12 nineam M enim om. MLC saboth 8 est istrahel 8: israhel est LC, isri (om. est) M 15 relinqueris ML 16 fenum M, faenum LC, foeDum 8. macheriae SMC )[*]( 41* )

ceriae parietum eius effodientur. Item in hieremia propheta: Pastores multi exterminauerunt uineam meam, et contaminauerunt portionem meam, dederunt partem meam concupiscibilem in desertum. Item illic: Ego te plantaui uitem uniuersam fructiferam ueram, quomodo conuersa es in amaritudinem uitis alienae? Item in osee propheta: Vinea in maceria bona israhel, fructus eius uberrimus secundum multitudinem fructuum suorum. Item in iohel propheta: Ascendit super terram meam gens ualida et innumerabilis: dentes eius sicut dentes leonis, et molares eius sicut catuli leonum. posuit uineam meam in exterminium et ficus meas in confractionem: scrutinans scrutinauit et proiecit, et exaltauit uites suas. Item in euangelio secundum matthaeum: Ait iesus: simile est regnum caelorum homini patrifamilias, qui prodiuit primo mane conducere operarios

[*]( nis pigri transiui et per uineam stulti. In hieremia cap : Pastores multi exterminauerunt uineam meam. Item ibi: Ego te plantaui uineam electam quomodo conuersa es in amaritudine uitis aliene. Inoseecap. : Vinea in macheria bona israheL In iohel cap. : Gens enim ascendit super terram meam usque posuit uineam meam in desertum. In matheo cap. XX: Simili )[*](transini et per uineam stulti. In hieremia cap. : Pastores. multi demoliti sunt uineam meam usque in desertum solitudinis. Item cap. : Ego autem plantaui te uineam **** electam usque conuersa es in prauum, uinea aliena. In osee cap. : Vitis frondosa israhel usque secundum multitudinem fructus sui. In iohel cap. : Gens enim ascendit super terram meam fortis et innumerabilis usque albi facti sunt rami eius. Secundum matheum cap. XX: Simile est regnum caelorum homini patri )

[*]( 2 Hier. 12, 10 4 Hier. 2, 21 7 Os. 10, 1 9 Iohel 1, 6 et 7 14 Matth. 20, 1--8 )[*]( 4 concapiscioilem S ubi supra MVLC 6 amaritudine M VC osseae 8, esae M 7 macheria SMVC 8 fructum V2 - Item — Ascendit — Ait — Et— in temporibna suis om. V....ioel C 12 scrutinans MLO: scrutans S (έρευν́ξηρέ́υνησεν) 18 in euangl. sec. math S 15 prodit MIC, prodiit L )

in uineam suam. conuentione autem facta cum operariis, ut singulis denariis diurnis operarentur, misit illos in uineam suam. et egressus circa horam tertiam uidit alios stantes operarios in foro otiosos, et ait illis: ite et uos in uineam meam, et quod iustum fuerit dabo uobis. et illi abierunt. et iterum prodiuit circa horam sextam et nonam et idem fecit. sed et circa undecimam horam egressus est et inuenit alios stantes, et ait illis: quid hic statis tota die otiosi? et illi dixerunt: quia nemo nos conduxit. et ait illis: ite etuos, operamini in uineam. uespera autem facta dixit dominus uineae procuratori suo: uoca operarios et redde illis mercedem, initium faciens a nouissimo usque ad primos. Item illic: Et ait illis: aliam parabolam audite. homo quidam erat paterfamilias, qui plantauit uineam et saepem illi circumdedit et fodit in ea lacum et aedificauit in ea turrem, et locauit illam colonis, et peregre profectus est. cum autem adpropinquasset tempus frugum, misit seruos suos ad cultores uineae, ut acciperent fructum uineae. et adprehensis seruis coloni, alium

[*](est regnum caelorum homini patri familias qui eDit primo mane conducere operarios in uineam suam. Item cap. XXII: Homo erat pater familias, qui plantauit uineam, saepe circumdedit ea. )[*](familias qui exiit primo mane conducere operarios in uineam suam usque incipiens a nouissimis usque ad primos. Item cap. XXII: Homo erat pater familias, qui plantauit uineam et saepe circumdedit eam usque aliis agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis. )

[*]( 13 Matth. 21, 33—41 )[*]( 8 circam 8 stantem S 5 uo9 S 6 pnodiit MLC 8 diae S 10 operamini om. Gv (ὐπάγετε xαὶ δμει̃s εlς τόν ἀμπε- λωυα) uineam meam MLCυ uespere autem facto MLC 12 initium faciens Si inoipiens MLCυ nouissimis (-moB Ml) M* LCυ ubi supra MLC 13 illis S: eis MLC 14 sepem MCv, aepe L 15 foditineam S lacum SML: torcular Cv in ea turrem 8: turrem (-im C) in medio eius MLC 17 fructuum MLCv 18 adpraehensis SL, apphensiB MC )

quidem ceciderunt, alium uero occiderunt, alium uero lapidauerunt. et iterum misit alios seruos plures prioribus, et similiter fecerunt. postremo autem misit filium suum unicum dicens: reuerebuntur filium meum. illi autem dixerunt intra se: hic est heres, uenite, occidamus eum et possideamus hereditatem eius. et adprehensum eum eiecerunt extra uineam et occiderunt eum. cum ergo uenerit dominus uineae, quid faciet colonis? et illi dixerunt: malos male perdet, et uineam suam tradet aliis cultoribus, qui reddant illi fructum in temporibus suis.