Liber de Divinis Scripturis sive Speculum quod fertur S. Augustini

CI. QVOD DOMINVS IN SVO ARBITRIO RELIQVERIT HOMINEM NEC VELIT QVEMQVAM PERIRE.

In ecclesiastico: Dominus ab initio constituit hominem, et reliquit illum in arbitrio suo. adiecit mandata et praecepta, si uolens mandata seruare et fidem placitam facere. adposuit aquam et ignem: ad quod uis exporrige manum tuam. ante hominem uita et mors, bonum et malum: quod placuerit ei, dabitur illi. Item illic: Nemini mandauit impie agere, et nemini dedit laxamentum peccandi. Item apostolus ad titum: Hoc enim bonum et acceptum coram saluatore nostro deo, qui omnes homines uult saluos fieri et in agnitionem ueritatis uenire. Item iacobus apostolus: Vnde bella? unde rixae in uobis? nonne de uoluntatibus uestris, quae militant in membris uestris, et sunt uobis suauissima ?

[*](CI. QVOD DOMINVS IN SVO ARBITRIO RELIQVERIT HOMINEM NEC VELIT QVEMQVAM PERIRE. ln ecclesiastico cap. : Deus ab initio constituit hominem et reliquit illum usque quod placuerit ei, dabitur illi. Item ibi: Nemini mandauit deus impie agere et nemini dedit laxamentum peccandi. Ad titumcap. : Hoc enim bonum et accepto quoram saluatore nostro deo. )[*](CI. QVOD DOMINVS IN SVO ARBITRIO RELIQVERIT HOMINEM NEC VELIT QVEMQVAM PERIRE. In ecclesiastico cap. VIIII: Deus ab initio constituit hominem usque quod placuerit ei, dabitur illi. Item ibi: Nemini mandauit impie agere et nemini dedit spatium peccandi. Ad timotheum I cap. II: Hoc enim bonum est et acceptum coram saluatore salutare ex corr. m. f nostro deo, qui omnes homines uult saluos fieri et ad agnitionem ueritatis uenire. )

[*]( 4 Eccli 15, 14-17 (14-18) 19 ib. 20 (21) 11 I Tim. 2, 8 et 4 14 Iac. 4, 1 et 2 )[*]( 2 uellit SM quemqua 8 4 deus MLCv, add. autem L 5 reliquid SL 6 si uolens m. s.] ἐὰν ϑέλῃςσυντηϱήσεις ἐντλάς, ei uolueris m. s. v facere] add. et C 7 porrige LC 9 ubi supra MLC mandauit] add. deus MLC 10 impiae SM 11 apostolus om. MLC 13 agnitione M uerba Item — Vnde suauissima om. MLC 15 que S )[*]( XII, Aug. 3, i. )[*]( 40 )

CII. DE TRISTITIA DELICTI.

In prouerbiis: Sicut tinea uestimento et uermis ligno, ita tristitia uiro nocet cor. Item illic: Cor laetum bonam ualitudinem facit: uiri autem tristis arescunt ossa. Item in ecclesiastico: Beatus uir, qui non est lapsus uerbo oris sui et non est stimulatus in tristitia delicti. felix qui non habuit maestitiam et non excidit ab spe sua.

CIII. QVOD IN BAPTISMO OMNIA PECCATA DIMITTANTVE ET QVOD IN NOVITATE VITAE AMBVLANDVM SIT.

Paulus apostolus ad romanos: Commendat autem suam caritatem deus in nobis: quoniam, si cum adhuc pecca-

[*]( CII DE TRISTITIA DBLICTI. In prouerbiis cap. : Sicut inea uestimento et uermis ligno, ita tristitia uiro nocetur. In ecclesiastico cap. : Beatus uir qui non est lapsus uerbo ori sui. CIII. QVOD IN BAPTISMO OMNIA PECCATA DIMITTANTVR ET QVOD IN NOVITATE VITAE SIT AMBVLANDVM. Apostolus ad rOmanos cap. XII: Commendat autem suam caritatem in nobis )[*]( CII. DE TRISTITIA DELICTI. In prouerbiis cap. XXVI: Sicut tinea uestimento et uermis ligno, ita tristitia uiro nocetur. Item cap. : Cor gaudens exhilarat faciem, in maerore animi deicitur spiritus. Item cap. XVIII: Animus gaudens aetatem florida facit usque exsiccat ossa. In ecclesiastico cap. VIIII: Beatus uir qui non est lapsus uerbo ex ore suo usque et non excedit ab spe sua. CIII. QVOD IN BAPTISMO OMNIA PECCATA DIMITTANTVR BT QVOD IN NOVITATE VITAE SIT AMBVLANDVM. Ad romanos cap. VI: Commendat autem suam caritatem in BQV, quoniam quum adhuc )

[*]( * S Prou. 25, 20 4 Prou. 17, 22 6 Eccli. 14, 1 et 2 12 Rom. 5, 8-10 22 Prou. 15, 13 )[*]( 2 delecti 8 sicut inea S 4 oir* (rasa o) M, uiri L (λύϰη ἀνδϱός βλάπτειϰαϱδίαν) ubi supra MLC 5 ualitndinem SM LC uiro .. tristi MLC 7 delecti 8 8 post habuit add. tnimi sui MLCv mestitiam S, maeetitia MLC (mest- LC) 10 dimittantur (a ex u corr. m. prima) 8 11 sit ambulandum M LC 12 paulus om. MLC apost. om. C 18 deus in uobis So: m nobis deus MLC (τὴν ἑαυτου̃ ἀγάϰην εἰς ἡμα̃ς o ϑεóς) quoniam si cum adhuc S: qui si adhuc cum MLC)

tores essemus, christus pro uobis passus est, multo magis nunc reconciliati in sanguine ipsius salui erimus ab ira per ipsum. si enim cum inimici essemus, reconciliati sumus deo per mortem fili eius, multo magis reconciliati salui erimus in uita ipsius. Item illic: An ignoratis, fratres, quod quicumque baptizati sumus in christo iesu in mortem ipsius baptizati sumus ? ergo cum illo sepulti sumus per baptismum in mortem, ut quomodo christus surrexit ex mortuis, ita et nos in nouitate uitae ambulemus. si enim conplantati facti sumus similitudini mortis eius, simul et resurrectionis erimus: scientes quia uetus homo noster simul crucifixus est, ut destruatur corpus peccati, ut ultra non seruiamus peccato: qui enim mortuus est, iustificatus est a peccato. si autem monui sumus cum christo, credimus quia etiam simul uiuemus cum eo: scientes quod christus surgens ex mortuis iam non moritur, mors in eum iam non dominabitur. quod enim mortuus est, peccato mortuus est semel: quod autem uiuit, uiuit deo. ita et uos existimate uos mortuos esse peccato, uiuentes autem deo in christo iesu. Item illic: Igitur ego ipse mente seruio legi dei, carne autem legi peccati. nihil ergo

[*](usque existimate uos mortuus esse peccato, uiuere autem deo in christo iesu. Item cap. XVIII: Igitur ego ipse mente seruio legi )[*](peccatores essemus, usque existimate uos mortuos quidem esse peccato, uiuentes autem deo in christo Iesu. Item aa romanos cap. VIII: Igitur ego ipse mente seruio legi dei, carne autem legi peccati usque liberauit me a lege peccati et mortis. Ad )

[*](5 Rom. 6, 8-11 19 Rom. 7, 25 et Rom. 8, 1 et 2 )[*](1 passus S: mortuus MLCv 2 salu∗∗i (ras. ar) S 4 filii LC 5 Item illic om. MLC quod\' Si quoniam MLC, quia v 6 in mortem S (els xov ϑάνατον): in morte MLCv 7 consepulti enim sumus cum illo MLCv 8 ex Si a MLCv 9 facti om. MLC 15 ex Sv: a MLC 16 in eum iam S: ei ultra MLC, illi nltra v 18 exstimate M, exestimate L ninentes Sv: ninere MLC 19 ad romanos MLC Obsecro — Igitur — (duo testimonia inuerso ordine) L ergo M 20 ego S )[*]( 40* )

nunc damnationis est his qui sunt in christo iesu, qui non secundum carnem ambulant. lex enim spiritus uitae in christo iesu liberauit te a lege peccati et mortis. Item illic: Obsecro autem uos, fratres, per misericordias dei, ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem, sanctam, deo placentem, rationabile obsequium uestrum. et nolite conformari huic saeculo, sed reformamini in nouitate mentis uestrae, ut probetis uos quae sit uoluntas dei, et quod bonum et bene placitum etperfectum est Item ad corinthios: Nescitis quia pusillum fermentum totam massam fermentat? expurgate uetus fermentum, ut sitis noua consparsio, sicut estis azymi. nam et pascha nostrum immolatus est christus. itaque sollemnitatem celebremus non in fermento ueteri neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et ueritatis. Item illic: Nolite errare: neque fornicarii, neque idola colentes, neque molles, neque adulteri, neque masculorum

[*]( dei, carne autem lege peccati. Item cap. XXXVII: Obsecro autem uos, fratres, per misericordiam dei, ut exhibeatis corpora uestra usque bene placitum et perfectum est. Ad corinthios I cap- XXIII: Nescitis quia modicum fermentatum totam massam corrum pit usque in azimis sinceritatis et ueritatis. Item cap. XXVII: Nolite errare: neque fornicarii neque idolis seruientes usque sancti- )[*]( romanos cap. XIIII: Obsecro itaque uos, fratres, per misericordiam dei, ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem usque quae sit uoluntas dei bona et bene placens et perfecta. Ad corinthios I cap. V: Nescitis quia modicum fermentum totam massam corrumpit usque sed in azimis sinceritatis et ueritatis. Item ad corinthios I cap. VI: Nolite errare: neque fornicarii neque )

[*]( 8 Bom. 12, 1 et 2 9 I Cor. 5, 6—8 15 I Cor. 6, 9-11 )[*]( 2 uite S 8 te S (aE, cf. Westcott-Hort, Append. 109): me M LCv ubi supra MLC 4 miBericordiam MLCv (διὰ τω̃ν οἰϰτιϱ- μω̃ν) 5 oiuentem Sv: uiuam MLC 6 confirmari S 8 uos om. MLCv et ante quod om. MLC 10 pusillum S: modicum MLCv fennentat] corrampit Cv 11 conspartio S uimi et infra azimis SMC nam et S: etenim MLCv 12 soilempnitatem MC 14 et nequitiae om. MLC 15 ubi supra MLC )

concubitores, neque fures, neque auari, non ebriaci, non maledici, non rapaces regnum dei possidebunt et haec quidem fuistis, sed abluti estis, sed sanctificati estis in nomine domini nostri iesu christi et in spiritu dei nostri. Item ad ephesios: Hoc igitur dico et testificor in domino, ut iam non sic amplius ambuletis, sicut gentes ambulant in uanitate mentis suae, tenebris obcaecatum habentes intellectum, alienati a uita dei, per ignorantiam quae est in illis, propter caecitatem cordis eorum, qui desperantes semet ipsos tradiderunt inpudicitiae in operationem inmunditiae omnis et auaritiae. uos autem non ita didicistis christum, si tamen illum audistis et in ipso docti estis, sicut est ueritas in iesu, ut deponatis secundum priorem conuersationem ueterem hominem, qui conrumpitur secundum desideria erroris. renouamini autem spiritu mentis uestrae: induite nonum hominem, qui secundum deum creatus est in iustitia et sanctitate et ueritate. Item petrus apostolus II: Gratia uobis et pax adimpleatur in recogni-

[*](ficati estis in nomine domini dei nostri et in spiritu dei nostri. Ad efesios cap. XVI: Hoc igitur dico et testificor in domino, ut iam non sic ambuletis, sicut et gentes usque in iustitia et sanctitate et ueritate. In epistula petri n cap. I: Gratia uobis et pax adimpleatur in recognitione domini nostri iesu christi )[*](idolis seruientes usque sed iustificati estis in nomine domini nostri iesu christi et in spiritu dei nostri. Ad ephesios cap. V: Hoc igitur dico et testificor in domino, ut iam non ambuletis, sicut gentes ambulant usque induite nonum hominem, qui secundum deum creatus est in iustitia et sanctitate ueritatis. Petrus in epistula n cap. I: Gratia uobis et pax adimpleatur in cognitione )

[*]( 5 Ephes. 4, 17—24 17 n Petro 1, 2-9 )[*]( 1 aebriaei S: ebriosi (aebr- M) MLCv non .. non .. non S: neque.. Deque.. Deque MLCv 4 efesioe S, effesios L 6 amplins om. MLC, sic ampline otn. v aicnt et MLCv (ϰαϑς ϰαὶ) nanitatem S 7 in tenebris MLC obceeati C 9 desperant (M a m. 1) S tradiderant aemet ipeos MLC 11 dedicistis S 12 et nipso S 18 corramp- MLC 15 et induite MLCv, xai ἐνδύσασϑαι 17 apostolua] in epistola (epta C, ep L) MLC )

tionem domini nostri iesu christi, qui nunc omnia nobis diuina uirtute sua quae ad uitam et pietatem pertinent donauit per agnitionem eius qui nos uocauit sua inlustri uirtute, per quam honorifica et maxima nobis promissa donantur, ut per haec sitis diuinae consortes naturae post euasioaem quae eat in mundo in cupiditate perditae uitae. sed et uos properate omnes, subinferentes in fide uirtutem, in uirtute scientiam, in scientia abstinentiam, in abstinentia patientiam, in patientia pietatem, in pietate amicam fraternitatem, in affectione fraternitatis caritatem. haec uobis cum sint et superent, ut non uacui nec sine fructibus inueniamini in domini nostri iesu christi recognitione. cui autem non praesto sunt haec, caecitatem autem, uanitatem et obliuionem accipiet, si non purgetur priorum delictorum contagione.

CIIII. DE SVBSTANTIA DEI.

In psalmo LXVIII: Infixus sum in limum profundi, et non est substantia. Item in hieremia propheta: Non

[*]( usque et obliuitionem accipiet, si non purgetur priorum delictorum contagione. CIIII. DE SVBSTANTIA DEI. In psalmo LXVIII: Infixas sum20 in limum profundum, et non est substantia. In hieremia cap- )[*]( dei et christi iesu domini nostri usque obliuionem accipiens purgationis ueterum suorum delictorum. CIIII. DE SVBSTANTIA DEI. In psalmo LXVIII: Infixus sum in limo profundi et non est substantia. In hieremia cap. r )

[*]( 17 PB. 68, 3 18 Hier. 9, 10 )[*](1 iha 8 3 per quam SMVLC 4 honoriflcam M 5 naturae] add. ut C 6 ppate V 7 subinferentee MVLCv (ϰαϱεισ- ευέγϰαντες): subferentes 8 8 patientiam (om. in abstinentia) S 11 uacoi nec S: uacui et VLC, uacuet aet (et bis ex i corr. m. 1) M fructu MVLCv in] add. nomine 8 12 autem S: emm MLC, om. V 18 autem] et in marg. add. V accepiet S 17 LXVD S limo LCv )

audierunt uocem substantiae: a uolatilibus caeli usque ad pecora mente exciderunt et perierunt Item illic: Quoniam quis stabit in substantia domini et uidit uerbum eius? quis aurem praebuit et audiuit? Item illic: Si stetissent in substantia mea et si audissent uerba mea et si docuissent populum meum, auertissem illos a pessimis adinuentionibus suis.