Retractationum

octogensima aduersus Apollinaristas;

octogensima prima de quadragensima et quinquagensima;

octogensima secunda de eo, quod scriptum est: quem enim diligit dominus, corripit, flagellat autem omnem filium, quem recipit;

octogensima tertia de coniugio.

Hoc opus sic incipit: Vtrum anima a se ipsa sit.

Item de mendacio scripsi librum, qui etsi cum aliquo labore intellegitur, habet tamen non inutilem ingenii et mentis [*]( 1 Coloa. 1,14 sq. 4 Iac. 2, 20 8 Ex. 7, 11. 22. 8, 7 11 Hebr. 12, 6 ) [*]( 1 redemtionem M in remissionem ODI, in remissione R, remissionemq; B, remisionem H, remissionem cet., et remissionem v 2 inuisire biles Dl septuage*sima M 3 hereditate P 4 apostolus iacobus v uis.. C 5 ociusa 01 septuage«sima M 6 timore] t. inimicorum Ql peccatorum 01 octaba Ml 7 pnlchritudine (tu in ras.) C, pulcri- tudine OQ, multitudine H simulachrorum BFG2NQ septuage#sima M quare] de quare C1D1 8 magi. D pharahonis G1, faraonis EHV miracula BC1D1EGNRS, miracula quaedam Fm, quaedam miracula cet. moyses∗∗(et ras.) CD famolus V 9 aduersum V apolinaristas R, opollinaristas H octoge»sima M 10 quadrage.sima C, quadragessima E quinquegessima E, quinquagisima D 11 dominus ODMR, deus cet. 12 recepit 01 octo*gesima M 13 de coniugio om. B post coniugio add. v: in eo quod dominus ait: si quis (om. a) dimiserit uxorem suam excepta causa fornicationis si.c (n ras.) Q 14 a 01 s. l. 15 XXV H, om. BFPQ, XXVII v 16 tit. om. GNS mendatio MP, mendicio CZ)1 liber unus om. F primus MO 17 item de mendacio om. F mendatio BGMP, medacio E1 librum om. C1D1R qui om. H etsi] et OQl cum] in 0 18 ingenui H ) [*]( XXXVI Aug. sectio I pars 2 ) [*]( 9 )

Hic liber sic incipit: Magna quaestio est de mendacio. [*]( 5 Retract. II, 86 ) [*]( 1 administrationem CDlR, exercitationem cet. v magisquae D uiriloquium V, ueraloquium El 2 de om. N oposcolis P1 3 pr. et om. F, er. D2 obscuris ElPl anfructuosus D\\ infructuosus R melestus C], melestos Dl 4 propter om. H eam Bl nec] non F postefi H 5 titulus om. H, titultl 01 contra] con H mendatium BEGMPQ magis otn. H istum] ipsum BSl, istum ipsum G 6 decreueram (eu in ras.) M, decreberam El et] sed et BGNS et iusseram om. FH sed] et B est om. OP in ista om. H 7 retractione BlEl eum om. OP, eo C\'D\' incolomem BClDlFGS 8 reperissem BPRS, reppererem H retractum E manere] mare H praecipi V maximae D 9 in eo nonnulla CDER, nonnulli nec H, nonnulla in eo cet. altero S2 8. l., alibi alio altero E 10 inscriptio (o ex us corr.) C, scriptio OP mendatium BC1D1EGM1PQ 11 istius om. H quia B per illum totum om. H 12 aperte Ml aperta-istius om. H mendacio E in om. BC1D1E1FGHNR inquisitionis om. H 13 ad eundem om. H uterquae D, uteque El . diri H 14 hic om. H, i in ras. C quescio C1, quaes H est om. E2FH de om. H mendatio B1C1DEFGM1PQ EXPLICIT LB PRIMUS INGREJINCRE D) COGNITIONU INCP (add. C2) LI- BER SECUNDUS DO GRATIAS (ING dėl. CCD, EXPLICIT LIBER PRIMUS INCIPIT LIBER (om. FR) SECUNDUS BFGMNRSV, EXPLI- CIT LIBER PRIMUS RETRACTATIONUM INCIPIT AURELII AUGU- STINI EPI CATHOLICI RETRACTATIONUM LIBER SECUNDUS H, EXPLICIT LIBER PRIMOS RETRACTATIONUM INCIPIT LIBER SE- CUNDUS OP, EXPLICIT LIB I Q, M INCIPIT LIBER SCDS E )

Librorum, quos episcopus elaboraui, primi duo sunt ad Simplicianum, ecclesiae Mediolanensis antestitem, qui beatissimo successit Ambrosio, de diuersis quaestionibus, quarum duas ex epistula Pauli apostoli ad Romanos in primum librum contuli.

Harum prior est de eo, quod scriptum est: quid ergo dicemus? lex peccatum est? absit, usque ad illud, ubi ait: quis me liberabit de corpore mortis huius? gratia dei per Iesum Christum, dominum nostrum. in qua illa apostoli uerba: lex spiritalis est, ego autem carnalis sum et cetera, quibus caro contra spiritum confligere ostenditur, eo modo exposui, tamquam homo describitur adhuc sub lege, nondum sub gratia constitutus; longe enim postea etiam spiritalis hominis — et hoc probabilius - esse [*]( 4 Librorum—p. 132, 14 nihil sit] Aug. de praedest. sanet. 4, 8 5 Aug. Confess. VIII, 1, 2 9 Rom. 7, 7 11 Rom. 7, 24 sq. 13 ad Simplic. I, 1, 9 Rom. 7, 14 16 Roro. 6, 14. 17 Retract. I, 22, 2 ) [*]( 2 XXVn om. BFHNPQ, Iv 3 Simplicianum] 8. epm H libri duo om. E, liber I. 0 4 elaboraui om. Gl 5 ecclesiae (ec in ras. m. 2) C, aecclesiae D mediolanesis Cl, mediolanisis Dt, mediolensis P antestitem CEM, antistitem cet. v 6 ambrosium Dt 7 aepistula M, epistola C romanus ClDxEl primo R, priore V libro R V 9 arum Cx pr. est om. BF quod E 10 dicimus CDl usquae D 11 liberabit (bit in ras.) Dl, liberauit EM1PS1, liuerauit Cl, huius om. N 12 gratia] nisi gr. E2 s. l. dum nrm ihm xpm 0 15 exposui. (t ras.) E describitur ClDl (cf. p. 83, 11), describatur cet. v. 16 alt. sub E1 8. I. grati El 17 etiam postea H probabilius (babilins in ras.) M ) [*](5* )

posterior in hoc libro quaestio est ab eo loco, ubi ait: non solum autem, sed et Rebecca ex uno concubitu habens Isaac patris nostri, usque ad illud, ubi ait: nisi dominus Sabaoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma facti essemus et sicut Gomorra similes fuissemus. in cuius quaestionis solutione laboratum est quidem pro libero arbitrio uoluntatis humanae, sed uicit dei gratia, nec nisi ad illud potuit perueniri, ut liquidissima ueritate dixisse intellegatur apostolus: quis enim te discernit? quid autem habes, quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? quod uolens etiam martyr Cyprianus ostendere hoc totum ipso titulo definiuit dicens: in nullo gloriandum, quando nostrum nihil sit.

In secundo libro tractantur ceterae quaestiones et pro [*]( (2)) nostra quantulacumque facultate soluuntur, quae sunt omnes de scriptura, quae Regnorum appellatur. harum prima est de co, quod scriptum est: et insiliuit spiritus domini in [*](2 Rom. 9, 10 4 Rom. 9, 29 6 Aug. de ciu. dei XVI, 35 10 I Cor. 4, 7 13 Cyprian. test. III, 4 (I, 116 sq. ed. Hart.) 18 I Regn. 10, 10 ) [*]( 2 autem] a. illa a et Q3 s. l. rebecca (a in ras.) (7, repecca E1 3 ex uno om. H concubito C1D1M1, concubitu H abens 01 isa.ac (h ras.) C, ysaac BFQR patres nostri D1, patrem nostrum E*, patri nostro N 4 illud (d m. 2) C ubi M in ras. nisi om. El dominus om. E sabbaoth E 5 pr. sicut] quasi B facti om. H, facto El esse∗mus (m ras.) C 6 gomurra DIEt similis DlP fuisemus E, essemus R solutionem (t ex c) CD solutione quaestionis N 7 libero pro Hx 8 uincit M nisi nec QI, sini nec O1 ad illud M in ras. potui BFNQ peruenire BCD2FGNOQRSa 9 ut om. H liquidissimi El 10 quod (d in ras. m. 2) C 11 siaccepisti om. EQ autem et BFGHMR 12 acciperis HV martir BQ ciprianus BNQ 13 ipse H difiniuit D2Q 14 gloriando Dl quando om. ClDx est OPV 15 ceterae-soluuntur F2 in mg. et s. 1. quaestionis ClDl 16 quantumlacumquae Dl e solbuntur El omnis V 17 apellatur BE prima C 18 insiliuit (in in ras. m. 2) C, insiluit BMRV, insiliit m )

Saul, cum alibi dicatur: et spiritus domini malus in Saul. quam cum exponerem, dixi: quamuis sit in cuiusque potestate, quid uelit, non est tamen in cuiusquam potestate, quid possit. quod ideo dictum est, quia non dicimus esse in potestate nostra,. nisi quod, cum uolumus, fit; ubi prius et maxime est ipsum uelle. sine ullo quippe interuallo temporis praesto est uoluntas ipsa, cum uolumus; sed hanc quoque ad bene uiuendum desuper accipimus potestatem, cum praeparatur uoluntas a domino.

secunda quaestio est: quomodo dictum sit: paenitet me, quod constituerim regem Saul; tertia:

utrum spiritus inmundus, qui erat in pythonissa, potuerit agere, ut Samuhel a Saule uideretur et loqueretur cum eo;

quarta de eo, quod scriptum est: intrauit rex Dauid et sedit ante dominum;

quinta de eo, quod dixit Helias: o domine, testis huius uiduae, cum qua ego inhabito apud ipsam, tu male fecisti occidere filium eius.

Hoc opus sic incipit: Gratissimam sane atque suauissimam. [*]( 1 I Regn. 16, 14 2 ad Simpl. II, 1, 4 7 Aug. Confess. VIII, 8, 20 (p. 187, 16 ed. mai.) 8 Prou. 8, 35 sec. LXX 10 I Regn. 15, 11 11 I Regn. 28, 7-20 13 II Regn. 7, 18 15 III Regn. 17, 20 ) [*]( 1 cum-saul om. Q et om. B 2 cum quam Ql exponirem (ir iti ras.) M cuiusque-tamen in om. E cuiusque] cuius C1D1, cuiusquam C2HS2 mg. 3 pr. quid-potestate om. H uellit D1 4 posset V esse (alt. e in ras. m. 2) C in om. Dt 5 quod cum F2 s. l. fit-7 uolumus om. H 6 maximae D1 est] et 0, e. in spu BFM2 (s. l.) interuallo] i. est Fr 7 est om. E ipsa uoluntas B a haec V quoquae D ad] ac H 8 accipimus desuper BFGNQS accepimus CIDI potestate Dt 10 penitet CMV 11 tercia Ci phytonissa GPQRS, phitonissa BCDEFN, pytonissa HOV 12 samuel BFGOQRSV saul V uideretur (e pr. in ras.) M, (ret in ras.) H et loqueretur C in ras., et loquaeretur D 13 cum eo om. B est 01 s. l., sit F 14 dum (fim in ras. m. 2) G dominum quinta in ras. D2 15 helia** C, helyas FO, helia. (m ras.) D testis G S. l. 16 maleiii C 18 hoc opus-suauissimam om. N opus sic G1 in ras. gratissima H sane CDRS1 (mg.), plant M, plane cet. v atque (t ex q) M, adquae D suauissima R. )

Liber contra epistulam Manichei, quam uocant fundamenti, principia eius sola redarguit, sed in ceteris illius partibus adnotationes, ubi uidebatur, adfixae sunt, quibus tota subuertitur et quibus admonerer, si quando contra totam scribere uacuisset.

Hic liber. sic incipit: Vnum uerum deum omnipotentem.

Liber de agone Christiano fratribus in eloquio latino ineru-. ditis humili sermone conscriptus est fidei regulam continens et praecepta uiuendi.