Quaestiones in Heptateuchum

Et anathemauit eum et ciuitates eius: et uocatum est nomen loci illius Anathema. hinc ductum [*]( 1 Luc. 2, 34 4 Num. 20, 17. 19 8 Num. 20, 17 11 Nmn. 20, 24 16 Num. 21, 2 21 Gal. 1, I) 25 Nuni. 21, 3 ) [*](1 legitur ex loquitur Y 2 contradicitur N 3 mandata (ta s. I. m. 2) C dicet C 4 inter] in T õ quod-bibemus s. I. m. 2 e 8 declinauimus CN dexteram CS dextra PIV 9 sinistram CP\'SV dextra PSNVT 11 filii N 12 iv xNTacym: cod. Alex. 13 post maledictionis ita seruntur uerba: non enim ait antilogias sed lidorias quam dixit superius aquam contradictionis sqq. S 14 hic dicit T 15 antilogias CPXVT lydorias CPVT lidorias N 16 uoç(\\uit Y 20 uocetur C 23 dictum CPVT 24 quamquam N 25 ciuitatem bd )

In itinere filiorum Israhel, quo castra promouebant atque ponebant, inter cetera scriptum est: et inde castra conlocauerunt trans Arnon in Ermou quod exstat a limitibus Amorrhaeorum. est enim Arnon limes Moab inter Moab et inter Amorrhaeum. propterea dicitur in libro: bellum domini Zoob inflammauit et torrentes Arnon. et torrentes constituit inhabitare Er. in quo libro hoc scriptum sit, non commemorauit neque ullus est in his quos diuinae scripturae canonicos appellamus. de talibus occasiones reperiunt, qui libros apocryphos incautorum auribus et curiosorum conantur inserere, ad persuadendas fabulosas inpietates. sed hic dictum est scriptum in libro, non dictum est in cuius prophetae uel patriarchae sancto libro. neque negandum est fuisse iam libros siue Chaldaeorum, unde egressus est Abraham. siue Aegyptiorum, ubi didicerat Moyses omnem illorum sapientiam, siue cuiusque gentis alterius, in quorum librorum aliquo potuit hoc esse scriptum: qui tamen non ideo sit adsumendus in eas scripturas quibus diuina commendatur auctoritas. sicut [*]( 10 Num. 21, 13. 14. 15 24 cf. Act. 7, 22 ) [*]( 1 ut om. PlSIV anathema quod V 2 auferrit C 5 persoluta ê C 6 apotuanotithene CN apotuanotitheme PT apotu anothithene SV 9 promouebunt C 11 ErmonJ hermon N eremo d 12 amorreorum CPSNVT est—Amorrhaeum om. T armon N 13 Moab inter om. V 14 zoab C ioab PSNVIT moab V2 16 Er scripsi cum bd: et codd. 17 diuina C canonicus C 18 occasionis C occansiones N apoehriphos CP apocrifos SNT apocriphos V 23 chaldeorum CS caldeorum PV 25 cuiuscilque T 26 non] tunc T ideo non T )

Hic est puteus quem dixit dominus ad Moysen: congrega populum, et dabo eis aquam bibere. ita hoc commemoratum est, quasi alicubi superius hoc ad Moysen dixisse dominus legatur; sed quia nusquam reperitur, hic intellegendum est et illic bibisse populum, qui de siccitate conquerebatur.

Et percussit eum Israhel nece gladii; et dominati sunt terrae eius ab Arnon usque Iaboc usque ad filios Ammon, quoniam Iazer termini filiorum Ammon sunt. et accepit Israhel omnes ciuitates istas. et habitauit Israhel in omnibus ciuitatibus Amorrhaeorum in Esebon. hic certe Israhel possedit ciuitates Amorrhaeorum, quas bello superauit, quia non eas [*]( 1 cf. Tit. 1, 12 4 Act. 17, 28 16 Num. 21, 16 22 Num. 21, 24. 25 ) [*]( 4 aput F ad a. l. m. 2 P 8 commemorato C 10 constituerunt C1 13 zoob s. l. m. 2 C zoab T eodem] eorum C 14 purgandum N 17 moyses P 19 ad] a C 20 repperiatur PN 23 Iaboc scripsi cum d: obhoc CPNTV aboc S et usque bd 24 tenninQ C 25 amman plSV 27 amorreorum CPSNVT in-Amorrhaeorum om. C 28 uello C qui T )

Propterea dicent aenigmatistae: uenite in Esebon et cetera. qui sint aenigmatistae ideo non adparet, quia non sunt in consuetudine litteraturae nostrae neque in ipsis diuinis scripturis fere alio loco reperitur hoc nomen. sed quia uidentur quasi canticum dicere, quo cecinerunt bellum inter Amorrhaeos et Moabitas gestum, in quo Seon rex Amorrhaeorum Moabitas superauit, non incredibiliter putantur isti aenigmatistae sic tunc appellati, quos poetas nos appellamus, eo quod poetarum sit consuetudo atque licentia miscere carminibus suis aenigmata fabularum, quibus aliquid significare intellegantur. non enim aliter essent aenigmata, nisi esset illic tropica locutio, qua discussa perueniretur ad intellectum qui in aenigmate latitaret.

Quod dicit scriptura, posteaquam Israhel uicit Amorrhaeos et possedit omnes ciuitates eorum, misisse legatos Balac regem Moabitarum ad conducendum Balaam, a quo malediceretur Israhel, satis ostenditur non omnes Moabitas [*]( 3 cf. Num. 21, 21—23 12 Num. 21, 27 17 cf. Nura. 21, 27—30 25 cf. Num. 22, 2-6 ) [*](1 si eas bd possedere C 3 iuxta T 4 aequissimtl C 6 ad- iuuet C hic om, PVT terra PT 7 degaret N 12 inenigmatiste C 13 sebon PSV1 sunt N 16 uidetur V 17 amorreus C 22 illic esset PVTbd 23 qui] quia N 24 laterent C 27 balaac CPSNVITl baalam C balam PN ) [*]( XXVIII Aug. sect. III pars 3 ) [*]( 23 )

Quid est quod scriptum est: et diuinationes in manibus eorum, cum de his diceretur quos miserat Balac ad conducendum Balaam, ut malediceret Israhel? numquidnam ipsi diuinabant? an aliquid ferebant, unde faceret Balaam, quo posset diuinare, tamquam aliqua quae in sacrificiis incenderentur aut quoquo modo inpenderentur, et ideo dictae sunt diuinationes, quia per haec ille poterat diuinare? an quid aliud? obscure enim dictum est. notandum sane, quod uenit deus ad Balaam et dixit ei: quid homines hi penes te? et cetera. nec dictum est utrum in somnis hoc factum sit, quamuis per noctem factum satis eluceat, cum post haec dicit scriptura: et exsurgens Balaam mane. potest enim mouere quomodo cum homine pessimo deus locutus sit, quod etiam si in somnis factum esse constaret, non ideo nulla quaestio remaneret propter ipsam indignitatem. sic et dominus Iesus Christus ait de diuite illo, qui destruere ueteres apothecas et ampliores nouas disponebat inplere: dixit ad illum deus: stulte, hac nocte anima tua auferetur a te; et [*]( 5 Num. 22, 4 7 cf. Gen. 19, 37 8 cf. Gen. 25, 2 11 Num. 22, 7 18 Num. 22, 9 22 Num. 22, 13 27 Luc. 12, 20 ) [*]( 4 mazian PSV1 ó moabitarum T ablinget PSNVTbd 8 loth PSTN loht Y matian N 9 cetthura PSTbd 12 balaac CNPS 13 baalam C 14 aliqua PSNVTbd balaac CNTPSV 16 quo piS 19 hii C penis C 22 et exsurgens] et post hec surgens C 26 diuiti C distruere C apothegas C 27 desponebat C 28 a te om. pi V et] haec Cbd et P2TI om. SNVpI )

Quod ait Balaam iterum ad se missis honoratioribus nuntiis: si dederit mihi Balac plenam domum suam argento et auro, non potero praeuaricare uerbum domini <dei> facere illud pusillum uel magnum in mente mea, nullum habet omnino peccatum: sed quod sequitur non est sine graui peccato. iam enim constans esse debuit semel audito, quod ei dixerat dominus: non ibis cum eis neque maledices populum; est enim benedictus, nec eis ullam spem dare, quod posset dominus tamquam ipse Balaam muneribus et honoribus flexus aduersus populum suum, quem benedictum esse dixerat, suam mutare sententiam. sed ibi se uictum cupiditate monstrauit, ubi loqui sibi dominum de hac re iterum uoluit, de qua eius iam cognouerat uoluntatem. quid enim opus erat quae sequuntur adiungere: et nunc sustinete ibi et uos nocte hac, et sciam quid adiciet dominus loqui ad me? proinde dominus uidens eius cupiditatem captam deuictamque muneribus permisit eum ire, ut per iumentum quo uehebatur eius auaritiam coherceret, hoc ipso confundens illam dementiam, quod prohibitionem domini per angelum factam transgredi asina non audebat, quam ille cupiditate transgredi conaretur, quamuis eandem cupiditatem timore supprimeret. uenit enim deus ad Balaam nocte et ait illi: si uocare te uenerunt homines, [*]( 6 Num. 22, 18 11 Num. 22, 12 19 Num. 22, 19 26 Num. 22, 20. 21 ) [*]( 2 quo] quod C 3 reprobes C 6 dedirit C balaac CP2VIS 8 dei addidi 10 graue peccatum C 12 maledicens C 13 daret CTl 17 iam om. C 18 erant PSN 21 mentem cupiditate T deuinctamque N permiaet C 22 abaricia C cohercere C coerceret bd 24 asinil C auderet PSNV 26 supprimerit C 27 uocarente C hominis C post homines addendum uel: hi (cf. 354, 19) uel: isti ) [*]( 23* )

De angelo qui locutus est Balaam in uia, quo uiso asina eius progredi non ausa est, scriptura ita loquitur: et iratus est animatione deus, quia ibat ipse; et insurrexit angelus dei differre eum in uia. ubi primo notandum est quemadmodum quia iratus est deus <dixit:> et insurrexit angelus dei nec interposuit iratum deum misisse angelum, sed tamquam in angelo iratum deum significauit, quoniam ueritas et iustitia dei irasci angelum fecit. [*]( 7 Num. 22, 22 9 cf. Num. 22, 23-27 20 II Petro 2, 15 24 Num. 22, 22 ) [*]( 2 a C facias VT surgens C 15 proferetur NS1 19 et om. C 20 uehor C 26 quia] dixerit bd dixit addidi 27 et insurrexit scripsi secirfus u. 24: exsurrexit CPSNVT 28 alt. angelum PSIVT 29 angelum dei (dei s. 1. m. 2) P,T )

1. orationem sperat inuenisse se,
2. qua differat te
.

Et cum uidisset asina angelum dei resistentem in uia et gladium euaginatum in manu eius, et declinauit asina de uia et ibat in campum. campus iste adhuc extra macerias uinearum fuit. et percussit asinam in uirga, ut corrigeret eam in uia. et stetit angelus [*]( 4 Num. 22, 32 11 cf. Act. 12, 9. 10 15 Ter. Andriae II 4 24 Num. 22, 23. 24 ) [*]( 3 diabalin C diaballin NTPV diaballim S 4 dieet C dicit ipse] dicitisse N 5 diabolen CNP2 diaboliten PXSV diabolitS T 11 apocalipsi PV 12 coemedia S comedia CPN 15 se om. C eras. P 17 ba N 18 tempestatu C 19 utique om. PVT ille quidem PVT 23 scificatione F1 25 euaginatum gladium bd tin. et exp. V 27 macherias N 28 uirgi C corrigerit C )

Et factus est spiritus dei super illum, id est super Balaam. non factus est spiritus dei, tamquam factura sit spiritus dei; sed factus est super illum, id est factum est, ut super illum esset: quomodo: qui post me uenit, ante me factus est, id est factum est, ut ante me esset, ut praeponeretur mihi, quia prior me, inquit, erat, sicut: dominus factus est adiutor meus; non enim dominus factura est, sed factum est, ut me adiuuaret, et: factus est dominus refugium pauperum, id est factum est, ut ad eum refugerent pauperes, et: facta est super me manus domini. id est factum est, ut super me esset; et multa talia in scripturis reperiuntur.

Et dixit dominus ad Moysen: accipe duces populi et ostenta eos domino contra solem; et auertetur ira animationis domini ab Israhel. iratus deus de fornicationibus Israhel et carnalibus et spiritalibus — nam et filiabus Moab se inpudice miscuerant et idolis fuerant consecrati — hoc ad Moysen dixit, ut ostentaret domino duces populi contra solem. in quo uerbo intellegitur eos iussos esse crucifigi, ut hoc sit: ostenta eos domino contra solem, id est palam in conspicuo lucis huius. nam graecus ait: παραδειγμάτισον, quod dici posset "exempla", quia παράδειγμα exemplum dicitur. nam praeter septuaginta interpretes Aquila perhibetur dixisse "confige" uel potius "sursum confige", [*](2 I Cor. 1, 27 5 Num. 23, 6 8 Ioh. 1. 30 11 Ps. 29, 11 12 Ps. 9, 10 14 Ezecli. 1, 3; 3, 22 17 Num. 25, 4 19 cf. Num. 25, 1-3 ) [*]( 3 sapientis C 5 domini VT 10 praeponetur C1 me om. T mihi erat T et sicut bd 18 auertetur scripsi: auferetur libri; sed cf. 360, 12 et Loc. de Num. LXXVIIII 19 iratus est Tbd 21 ioab C miscuerunt C fuerunt C 23 uerbQ C 26 paradigmatis son C paradigmatison PSNVT paradigma CPSNVT 28 uel-confige om. N )

Eam causam mortis Moysi dominus dicit quam etiam fratris eius. ambobus enim etiam hoc ante praedixerat, quod ideo non intrarent cum populo dei in terram promissionis, quia non eum sanctificauerunt coram populo ad aquam [*](26 cf. Num. 27, 13. 14 28 cf. Num. 20, 12 ) [*]( 1 anapexon CPSNVT symagus C symmacus V symachus T 2 scripture C renarrare S 6 finees CPSNVT 7 cessare C 12 auertatur S 13 et iram CN 14 auersa C aduersam N ut om. F1 16 placuerit PI V 18 praeceperat dominus bd 22 fines C 23 fuisset T 24 idololatriae bd prudencift C 26 dicit dominus PSVTbd 27 fratres S 28 repromissionis VT )

Et locutus est dominus ad Moysen dicens: accipe ad te ipsum Iesum filium Naue, hominem qui habet spiritum in se ipso, et inpone manus tuas super eum; et statues eum in conspectu Eleazar sacerdotis et mandabis ei in conspectu omnis synagogae et cetera. notandum est, quod cum iam haberet spiritum in se ipso Iesu Naue, sicut scriptura testatur — ubi quid aliud quam spiritum sanctum debemus accipere? non enim de spiritu hominis hoc diceret, quem nullus erat qui non habebat — [*](2 cf. quaest. XVIIII 7 cf. Ephcs. 2, 8 22 Num. 27, 18. 19 ) [*]( 2 aquam C 4 institum N 11 iordnne C1 12 enim sunt PSVTbd 13 etiam-iubemur om. CI hodieque obseruare PSNVTbd christiani iubemur PSNVTbd 18 mo.. C ira S seperat V1 24 impones d 25 eleazari bd 28 iesns PSNV 30 haberet S )

Quid est quod, cum deus Moysi praeciperet de Iesu Naue, ait inter cetera: et dabis de gloria tua super eum? nam graeca locutione τῆς δόξης habet, quod tantundem ualet, ac si diceret "de gloria", id est τῆς δόξης. latini autem nonnulli interpretati sunt: dabis gloriam tuam, non: de gloria tua. sed siue illud esset, ut gloriam tuam diceret, non ideo eam non habiturus erat Moyses; nec, quia dixit "de gloria", ideo minutum est quod habebat. sic enim accipiendum est, ac si diceret: facies eum socium gloriae tuae; non autem huius modi res quasi partiliter diuisae minuuntur, sed totae sunt omnibus, totae singulis qui earum habent societatem.

Homo homo quicumque uouerit uotum domino aut iurauerit iuramentum aut definierit definitionem de anima sua, non profanabit uerbum suum: omnia quaecumque exierint ex ore eius faciet. non hoc ad omnem iurationem pertinet, sed ad eam, ubi quisque de anima sua uouerit alicuius utique rei abstinentiam, qua ei licebat uti per legem, sed per uotum sibi ipse efficit non licere.

Si autem mulier uouerit uotum domino aut definierit definitionem in domo patris sui in iuuentute sua et audierit pater eius uota eius et definitiones eius quas definiuit aduersus animam suam et tacuerit pater eius, et stabunt omnia uota eius et omnes definitiones eius quas definiuit aduersus animam suam manebunt ei. si autem [*](5 Num. 27, 20 16 Num. 30, 3 24 Num. 30, 4—6 ) [*]( 4 praeciperet Moysi Tbd 6 tes doxes CPSNV tres doies T 7 apo tes doxes CSNP aporte dOles V apote5 doxes T 8 de gloria tuã C 13 res huiusmodi PSNVT 16 alt. homo om. V 18 profanauit SlN 21 ei] e N 28 ęţ stabunt VT )

Quod autem ait: et dominus emundabit eam, quia abnuit pater eius, emundabit dixit "a uoti non inpleti crimine absoluet". sicut in multis locis dicitur: et mundabit eum sacerdos. id est mundum habebit, mundum iudicabit; sicuti est et illud: mundatione non mundabis reum, id est: non dices mundum eum qui inmundus est.

Si autem facta fuerit uiro et uota eius super eam secundum distinctionem labiorum eius, quanta definiuit aduersus animam suam, et audierit uir eius et tacuerit ei quacumque die audierit, et ita stabunt omnia uota eius et definitiones eius, quas definiuit aduersus animam suam, stabunt. si autem abnuens [*](9 I Cor. 7, 37, 38 17 Num. 29, 7 18 Num 30, 6 20 cf. Leu. 13, 6 24 NUlO. 80, 7-9 ) [*]( 4 emundauit Pili 5 de s. 1. m. 2 C 9 de C dat PSlNVIT 13 sint C 14 anima enoceat C 19 emundauit CN 21 mundabite quae N eam CT om. N 22 iudicauit C et om. C 23 dicis Plr 26 definit C 27 fin. et exp. VT i§ta T 28 defineuit C 29 stabunt exp. T )

Sequitur autem de uiduis uel a uiro abiectis, id est non sub potestate uiri constitutis aut patris et earum uota ad persoluendum libera esse dicit hoc modo. et uotum, inquit. uiduae et expulsae quaecumque uouerit aduersus animam suam manebunt ei. deinde dicit de nupta, si in domo uiri sui iam constituta aliquid tale uouerit. de illa enim prius dixerat, quae in domo patris uouerat et antequam redderet nupserat. de hac ergo. quae in domo mariti uouit, ita loquitur: si autem in domo uiri eius uotum eius aut definitio quae aduersus animam eius cum iureiurando et audierit uir eius et tacuerit ei et non abnuerit ei, et stabunt omnia uota eius et omnes definitiones <eius>, quas definiuit aduersus animam suam, stabunt aduersus eam. si autem circumauferens circumauferat uir eius quacumque die audierit. omnia [*]( 17 Xum. 30, 10 23 Num. 30, 11-16 ) [*]( 2 eius ante quas om. SU 4 mundauit CN 5 nubaut V niuat C nupta C 8 feiuine C 9 iam om. PV 11 persolbat C peccatum C 12 mundauit CX ea UlTSl iudicauit C 16 eorum C 17 liberå Y 18 uoluerit Y 21 uoluerit PISUP 26 et ante stabunt expo Yeras. T 27 eius addidi 28 et stabunt PSXVU (et exp.) T )

Manifestum est ita uoluisse legem feminam esse sub uiro, ut nulla uota eius, quae abstinentiae causa uouerit, reddantur ab ea, nisi auctor uir fuerit permittendo. nam cum ad peccatum eiusdem uiri pertinere uoluerit, si prius permiserit et postea prohibuerit, etiam hic tamen non dixit, ut faciat mulier quod uouerat, quia permissa prius a uiro fuerat. uiri dixit esse peccatum, quia abnuit quod prius concesserat; non tamen mulieri uel ex hoc permissum dedit, ut, cum prius ei uir concesserit. postea si prohibuerit contemnatur.

Vtrum autem ista etiam ad uota continentiae et a concubitu abstinentiae pertineant, mento quaeritur, ne forte ea tantum intellegenda sunt aduersus animam uoueri, quae sunt in cibis et potionibus. quod uidetur et illud significare, ubi dominus ait: nonne anima plus est quam esca? et cum de ieiunio praecipitur, ita praecipitur: adfligetis animas uestras. nescio autem utrum alicubi legi possit aduersus [*]( 25 Mattli. G, 2-> 26 Nurn. 29. 7 ) [*](1 eius post labiis om. C 2 quae exp. V 3 manent Vzbd 4 mundauit CNP 5 statuat C 6 eus C circum eum auferet C circumauferret pi VI ei] et P eras. T 7 pr. ?t T 9 qua PVUNT 10 uir addidi ex 364, 29: om. CPSNVUT eiąş VT (us eras.) U quam PSNVIUT qua H et T 18 qui PtNY 19 mulier N 20 contempnwtur T condemnetur V 21 a om. PNVT concubitus r 22 pertineat PIVUx 23 sint pr. PSNVUTbd 24 significari N 26 adfligitis N )

Deinde quia et istae iustificationes dicuntur et meminimus in illis iustificationibus, quae in Exodo sub hoc nomine aliae commemorantur, multa praecipi, quae accipi ad proprietatem non possint nec in nouo testamento obseruentur — sicut de aure serui pertundenda et si quid eius modi est — non absurde etiam hic aliquid figurate dictum intellegitur, ut, quoniam sunt multae abstinentiae cerimoniarum inrationabiles et aliquando etiam inimicae ueritati, hoc fortasse hic intellegi uoluerit tunc ratas esse, cum rationabiles fuerint, hoc est [*]( 7 I Cor. 7, 3. 4 22 cf Ex. 21-23 24 cf. Ex. 21, 6 ) [*]( 1 anima C potum CI 2 quia om. ST cum om. T uero N 4 renuerit p2U2bd 6 fe..nae C 9 potestatem corporis sui PYbd 12 concumuendo C uel non concumbendo om. N 14 uir SU 16 sed— prohibuerit om. N 23 commemorant U multaque T praecipi om. T 25 pertunda (I 27 ceremoniarum PS VI T 28 hic] hoc C 29 uoluerit cum bd scripsi: uoluit CPSNY UT ratà V )

Quid est: et misit eos Moyses mille ex tribu et mille ex tribu cum uirtute eorum? utrum "uirtutem eorum" uult intellegi "principes eorum"? an uirtutem a domino eis datam uel per ipsum Moysen impetratam? an potius uirtutem eorum dicit ea quibus uirtus eorum sustentaretur?