Libellus Adversus Fulgentium Donatistam
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VII, Pars III (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 53). Petschenig, Michael, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1910.
Donatista dixit: Numquam ergo ecclesiae spiritus patitur iungi quod ore diuino meruit diffamari, legis praeconio praemonente: duo duo, unum contra unum, et dominus in euangelio: tunc, inquit, duo erunt in agro; unus assumetur, et unus relinquetur. duo molentes in molendino; una assumetur, et una relinquetur. uides ergo duo esse genera baptismatum et duo praemia meritorum, dum unum letalis ingenii ardor exurit et bibula sitis perennes haustus excoquit, alterum, quod semel potandorum meatibus sitim uitae perennitate satiat. utique in effossis gurgitibus perpetuas ariditates ostendit, et cum eis uitae meritum clausit, mortis aditum patefecit, dicente [*]( 1 Ioh. 13, 10 3 Col. 2, 11-12 6 Ioh. 4, 13 11 Ioh. 4, 12 15 Eccli. 33, 15 16 Matth. 24, 40-41 ) [*]( 2 enim v e (= est) eras. in a, om. ss baptismam aml 3 circumcisi] circumcisione 111 4 circumcisione] circumsione a exspoliatione su 7 aqua hac 111 8 ostenderet aml 9 a samaritana bis a\' posceret bibere sm2s pos amlsml postulasset am2v ille om. m 11 sed in deo deo m sed ideo deo u 13 III mg. as Numquid u 15 duo contra duo v 17 duae (-e m) smv, cf. Roensch, It.:I p. 277 18 uidentes mmlu uidetis mm2 genera esse v 19 baptismatum genera mml dum unum] unum quod mm2 20 bibulas istis aml bibula itis am2sml bibulae sitis v perennas aml perhennes ux exquoquid aml excoquid u 21 potandorum (scil. haustuum) m pota(-te- umI)ndarum cet. v sitim mm2 situm asmml sitium uv perennitatem v 22 saciat mm2 sanctiunt cet. sanciuit s. I. am2, et v in effossis utique s 23 eis (scil. effossis gurgitibus) scripsi ei codd. (quod uix ad unum genus baptismatum referri posse uidetur) eius v uitae] pie asmlv additum am1 ) [*]( 19* )
Catholicus respondit: Tu unum contra unum, ego multa baptisma assero contra unum. etenim paganus baptizat et Iudaeus baptizat et Sadducaeus baptizat et multi extra regulam datae legis baptizare non cessant. sed illud est unum quod uerum, illud uerum quod Christi, illud Christi quod patris et filii et spiritus sancti. hoc est uerum, hoc salubre; huic nullum est comparandum. hoc qui non accipit, ipse sibi et uitae meritum clausit et mortis aditum patefecit.
Donatista dixit: Quodsi, ut asseris, una fides in utroque consistit, cur inter fidelem aquam et perfidam iusta separatione discreuit, testante domino per Esaiam: quis nuntiauit uobis quia ignis ardet? quis nuntiauit uobis locum illum aeternum? ambulans in iustitia, praedicans uiam rectam, odio habens facinus et iniustitiam et manus abstinens a muneribus et grauans aurem ut non audiat iudicium sanguinis et comprimens oculos suos ne uideant iniquitatem, hic inhabitabit in alta spe; fortis panis illi dabitur et aqua eius fidelis. a cuius fide perfidam separans Hieremia testante sic posuit: ut quid iniuriantes me praeualent? plaga mea solida facta est: unde sanabo? facta est mihi sicut aqua mendax non habens fidem. [*]( 1 Hier. 2, 13 4 Hier. 17, 13 17 Esai. 33, 14-16 25 Hier. 15, 18 ) [*]( 1 hieremiae am1 faciunt mala um1 facit mm2 fecit v derelinquerunt asml 2 fontem aquae uiuae om. asuv 4 confundentur et 5 scribentur mm2v 5 in libro] inbro amlsm2 in rubro am2 quoniam bis u derelinquerunt a 6 coufundantur-fonte] fontem v 7 baptismata sm211V, cf. p. 298, 3. 24 9 saduceus am 10 quod om. m 11 quod xpo aml 12 hoc est salubre hoc uerum s 15 IIII mg. as quod sicut asml 16 perfidem a 17 testante bis mm1 dno] add. qui ait u nuntiabit hic et Un. 18 Engelbrecht 18 quia-nobis om. asm 23 uideat mm2 inhabitauit a habitabit s specu (orojXaup) Engelbrecht 24 fidelis] fidele uml 25 perfidam (scil. aquam) asmmlu perfidie mm2 perfidiam v 26 iniurantes asml 27 sanabor v )
Catholicus respondit: Haeretici omnes licet in sua sibi disputatione discordent, in baptismi tamen traditione sollemni uerbo concordant, sicut circumcisio una, sed fide uaria, in Iudaeis et Samaritanis ueteribus consistebat. necesse est ergo, sicut tunc, ita et nunc fieri oportere conuersis, ut quod disputatione sola plectatur sola iterum disputatione soluatur, ut audire de domino possint: iam mundi estis propter sermonem quod locutus sum uobis; manete in me, et ego in nobis. omnia enim in figura contingebant illis, scripta sunt autem ad correptionem nostram, in quos fines saeculorum deuenerunt.
Donatista dixit: Ezechiel quoque sic dicit: et uidebant quia plures sunt qui auerterunt aquam antiquae piscinae, et non aspexerunt ad eum qui fecit eam ab initio, et eum qui illam condidit non uiderunt. inaudita dementia perfidorum, nec diuinis uelle uocibus credere nec apostoli simplicem doctrinam erroris sui faucibus uelle seruare!
Catholicus respondit: Absit, absit ut aquam antiquae piscinae, sicut uos, in partem ducamus aut diuinis eloquiis non credamus. quod legimus credimus et quod credimus praedicamus. audi quae sit origo nostra et ubi eius aqua diffusa. in Zacharia sic habes: exibunt aquae uiuae de Hierusalem; medium earum ad mare (orientale et medium earum ad mare) nouissimum — hoc est ab Hierusalem usque ad fines terrae —; aestate et hieme erunt — id est omni tempore erunt - ; et erit dominus rex super omnem terram, hoc est omni terrae Christus dominabitur, non Donatus. haec est possessio, haec hereditas Christi quae a sanctis colitur et perenni fonte rigatur, de qua ei dictum est: dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam terminos terrae. [*]( 7 lob. 15, 3—4 8 I Cor. 10, 11 12 Esai. 22, 9 14 Esai. 22, 11 22 Zach. 14, 8-9 29 Ps. 2, 8 ) [*]( 1 V mg. as respondit] 5 m (passim) hereticus omnis a 2 discordet s 3 concordat s 5 plectatur scripsi pectatur aml peccatur am2sz petatur v nectatur Engelbrecht 7 quod a quem sso 9 correctionem m 10 fines om. asml 12 VI mg. as ezechihel as sicut s dixit uv uidebant Engelbrecht uidebunt codd. v 13 prures aml antiquamne mml 15 niderent uml 17 facibus aml 18 VII mg. as aqua asu 19 uos in partem uos u 23 orientale-mare om. codd.; an primum (rJjv TtpcotYjv) pro orientale scribendum? 24 ab sv ad aml a am2s 28 quae a] qua ea a 29 dabi aml )
Donatista dixit: Hinc sibi deus unicum baptismum esse proclamat, hinc apostolus unum cunctis dixisse confirmat, deo per Salomonem probante: hortus conclusus, soror mea sponsa mea, fons signatus, puteus aquae uiuae, paradisus cum fructu pomorum.
Catholicus respondit: Recordare legem et aduerte diligenter et uide quod ex hoc paradiso, ex hoc horto concluso, ex hoc fonte signato etiam foris salutis unda decurrat, quae uadit contra Assyrios, contra uos uidelicet Donatistas. ex Assyriis enim Samaritani illi nascuntur qui uobis sunt comparati. ipse est, inquit scriptura, fluuius qui uadit contra Assyrios, contra inimicam dei populo gentem. non pro illis uadit, sed contra. quibusdam enim-est odor mortis in morte, quibusdam uero odor uitae in uita. sicut enim, qui manducat et bibit sanguinem domini indigne, iudicium sibi manducat et bibit, sic et qui accipit indigne baptisma iudicium sibi accipit, non salutem. nam et ludas proditor bonum corpus et Simon magus bonum baptisma Christi percepit, sed quia bono bene non usi sunt, mali male utendo deleti sunt. bonum est baptisma, bonum est Christi sanguis et corpus, bona est et lex, sed si quis ea legitime utatur. neque quia et foris est diuina non est, aut quia ab alienis habetur aliena putabitur, aut quia a malis iniuste tractatur a nobis iuste damnabitur. aqua paradisi aqua trinitatis est. hanc ubi agnoscimus, paradisi non negamus, hanc ubi non perspicimus, paradisi omnino non dicimus. quaecumque foris nata [*]( 2 Ios. 2, 19 6 Cant. 4, 12-13 13 Gen. 2, 14 15 II Cor. 2, 16 17 I Cor. 11, 29 23 cf. I Tim. 1, 8 ) [*]( 1 ipsa non est] ipsa est non est a 2 pr. est om. v alt. est om. m 3 fores domus tuae uv 4 VIII mg. as adigit uml Hinc hinc m baptisma uv 5 confirmatur smmlu deo] ideo u 6 probantem a ortus codd. 9 VIIII mg. as legem et sm2s lege mea a legem mea sml lege omnia v aduerte] a. legem s 10 ex paradyso (om. hoc) s horto ex osto a ex hoc horto concluso om. s 11 quae] quo u 12 assirios au donatista a assiriis as 13 inquid u 14 assirios a 15 populo dei s 16 mortem et 17 uitam ev 19 bibet asml sibi om. av 20 proditor iudas 3 22 deleti] dediti u est] et asml baptisma est s 23 alt. et om. v 24 ea] a asml quia et] enim et quia v 26 dam(damp- w)natur s 28 paradiso sml )
Donatista dixit: E contra apostolus dixisse testatur: unus deus, una fides, unum baptisma. nulla in diuina doctrina uarietas, per omnia dominum sequitur seruus, in nullo differt a magistro discipulus.
Catholicus respondit: Quem sequeris, quem imitaris, quem huius flagitii arbitraris auctorem? da mihi aliquem sanctorum post trinitatem rebaptizare, quod facis. lege mihi non illas scripturas, quarum auctoritate non teneor, sed noui et ueteris testamenti, quibus utrique subicimur. si unum est baptisma, cur duplicas unum? non enim aliud iteras quam quod inuenis uerum. quoniam ergo quae destruxistis ea, sicut dixit, reaedificatis, praeuaricatores uos esse monstratis.
Donatista dixit: Aut si unum putas cum reis aliqua permixtione coniunctum sacramentum baptismi, audi prophetas quibus sit recte dispensum, dicente Salomone: fons uitae in manibus iusti.
Catholicus respondit: Bene de uobis dominus dixit; qui errorem uestrum ante praeuidit: uos qui iustificatis uos coram hominibus, deus autem nouit corda uestra, quia quod altum est hominibus abominabile est apud deum. si iustus es et fons uitae in manu tua est, non homo, sed deus es. ad te confugiatur, tibi credatur, in te spes omnis uitae ponatur, ipsum baptisma in nomine tuo detur et de domino taceatur, uis scire ubi hunc fontem uitae requiras? in psalmo habes: apud te est fons uitae et in lumine tuo uidebimus lumen. [*]( 6 Eph. 4, 5 16 cf. Gal. 2, 18 20 Prou. 10, 11 23 Luc. 16, 15 29 Ps. 35, 10 ) [*]( 3 paradi s putandus (ut coni. Morelius) codd. potandus v non addidi exorsus m 4 ne v, om. codd. 5 in ipsa] in eternum in ipsa s 7 doctrina diuina v 10 Cath responfl hoc loco mm2, ante da mihi (lin. 11) v, om. asmmlu 11 flagitiis a post (t 8. I. ml) a 16 sicut dixit] dixit asml sicut dixit apostolus mm2 iterum (sic!) v redificatis as 18 XI mg. as cum] cur mm2 reis v res asml est (del. s) sm2z 20 dispensatum mm2 22 XII mg. as 23 uos estis qui v 24 dominus uv nostra a 25 aput II 27 ad] a u 28 deo sm1 daceatur am1 )