De Sancta Virginitate

Sed respice agmina uirginum, puerorum puellarumque sanctarum: in ecclesia tua eruditum est hoc genus; illic tibi a maternis uberibus pullulauit, in nomen tuum ad loquendum linguam soluit, nomen tuum uelut lac infantiae suae suxit infusum. non potest quisquam ex hoc numero dicere: qui prius fui blasphemus et persecutor et iniuriosus, sed [*]( 1 cf. Luc. 18, 13 2 cf. Matth. 8, 8 8 cf. Luc. 19, 2. 8 4 cf. Luc. 7, 37. 38 6 cf. Matth. 21, 31 8 cf. Matth. 9, 11—13 13 cf. Rom. 5, 20 19 I Tim. 1, 13 ) [*]( 1 audeat audiat KMENX percuena P1 2 sum dignus B 3 subiresl intro ieris S sibi respondit intransque B zaccheus PKB zaccaeus C zacheus IZyHSARTGMN quadrupla PKfHSADRGTbd quadruplQ MENX 4 lucran di nabilill R peccato P1 5 fuit N 6 alieniora 8 aliena., H a om. GS 7 phariseos PAGN regno GENX 8 gen\' (\' add. m. 2) G aegrotorum TR egrorum SGM cum] in 7 9 conuibia P conubia A conuitia KMEN conuicia in ras. G a sanisj ac sanis T asinis MEN asinus X 10 tu om. S ueneris PKHВjG RTMNX peccatores] iniustos E 11 inpenitentiam E hii K cum] si 8. l. m. 2 A, om. GT 12 humiliantur CPKaIZHSADRBGT MENXbd 13 indulgentissime P habundauit CzSBN 15 augmina P 16 ecclesia? tuaę A 17 pulluauit R in om. T nomine tuo R adloquendum B alloquendum K 18 lingua 1Z uelud S infanciae G suci R 19 primus G 20 plasphemus X )

misericordiam consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate: immo etiam quod non iussisti tantummodo uolentibus arripiendum proposuisti dicens: qui potest capere, capiat, arripuerunt, uouerunt et propter regnum caelorum se ipsos non quia minatus es, sed quia hortatus es, castrauerunt.

His inclama, hi te audiant, quoniam mitis es et humilis corde. hi quanto magni sunt, tanto humilent se in omnibus, ut coram te inueniant gratiam. iusti sunt; sed numquid sicut tu iustificans inpium? casti sunt; sed eos in peccatis matres eorum in uteris aluerunt. sancti sunt; sed tu etiam sanctus sanctorum. uirgines sunt; sed nati etiam ex uirginibus non sunt. et spiritu et carne integri sunt; sed uerbum caro factum non sunt. et tamen discant non ab eis, quibus peccata dimittis, sed a te ipso agno dei, qui tollis peccata mundi, quoniam mitis es et humilis corde.

Non ego te, anima pia, pudica, quae adpetitum carnalem nec usque ad concessum coniugium relaxasti, quae decessurum corpus nec successori propagando indulsisti, quae fluit-antia membra terrena in caeli consuetudinem suspendisti: non ego te, ut discas humilitatem, ad publicanos et peccatores mitto, qui tamen in regnum caelorum praecedunt superbos, non te [*]( 3 cf. Matth. 19, 12 10 cf. Ps. 50, 7 18 cf. Ioh. 1, 14. 29 ) [*]( 3 uiolentibus S arripTinin G praeposuisti B 4 nouerunt R quia propter T 5 se ipsos om. MENX ortatus KIZ exhortatus EX es] se N 6 castrauerunt ee X 7 his-corde delenda assignantur H inclamat T inclamasti R inclama, hi] inclamaui IB inclama ui (COtai. ui cum seqq. te) Z hi] isti 8. l. S te om. MENX quoniam om. X es] sfl R 8 hii T humilient CHZfHSaADRBGTNbd humiliant MEX 9 ut] et IZ numquid] numqui G non KMENX 10 iustifir-ant PHARGTf 11 sanctis R etiam tu B 12 etiam om. TX 13 pr. et] sed in ras. E 15 agno om. E dei om. N 17 pudica pie N pie K pia et R piae 7 pie PHSADTMEXbd 18 consenBum CIZB concensum R coniugii B relaxare (xare m. al. retract.) C relaxare uoluisti B decesurum I 19 fluit antea K 20 consuetudine K 21 ut discas humilitatem om. X humilitate K 22 regno BHT superuos K )

ad hos mitto; indigni sunt enim, qui ab inmunditiae uoragine liberati sunt, ut ad eos imitandos mittatur inlibata uirginitas: ad regem caeli te mitto, ad eum, per quem creati sunt homines et qui creatus est inter homines propter homines; ad speciosum forma prae filiis hominum et contemptum a filiis hominum pro filiis hominum, ad eum, qui dominans angelis inmortalibus non dedignatus est seruire mortalibus. eum certe humilem non iniquitas, sed caritas fecit, caritas, quae non aemulatur, non inflatur, non quaerit quae sua sunt, quia et Christus non sibi placuit, sed sicut scriptum de illo est: obprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me. uade, ueni ad illum et disce, quoniam mitis est et humilis corde. non ibis ad eum, qui oculos ad caelum leuare non audebat onere iniquitatis, sed ad eum, qui de caelo descendit pondere caritatis; non ibis ad eam, quae domini sui pedes lacrimis rigauit quaerens indulgentiam grauium peccatorum, sed ibis ad eum, qui, cum daret indulgentiam omnium peccatorum, lauit pedes seruorum suorum. noui dignitatem uirginitatis tuae: non tibi propono imitandum publicanum humiliter accusantem delicta sua, sed timeo tibi pharisaeum superbe iactantem merita sua. non dico: esto qualis illa, de qua dictum est: dimittuntur ei peccata multa, [*]( 5 cf. Ps. 44. 3 8 cf. I Cor. 13, 4. 5 10 Kora. 15, 3 14 cf. loh. 6, 38 17 cf. Ioh. 13, 5 19 cf. Lnc. 18, 10. 14 22 Luc. 7, 47 ) [*]( 1 enim illis B 2 imitando T inmitandos X 3 regem ex regnum m. al. P 4 propter homines om. 8 5 speciosam IZ speciosu\' B formam CIZHB et—hominuin om. R et om. K ad contemptum 8 6 pro filiis] propter filios MENX 7 inmortalitatibus Hl pro mortalibus K 8 eumj cum E non om. X 10 et om. KENX sieut] ut AG 11 est de illo AMENXSG oprobria P obprobrantium PAGHlr opprobrantium KT exbrantiQ M tibi om. CIZB 12 illum] eum 8 quia A 13 es BfB 14 eleuare MENX 15 discendit K eum QflZx 16 lacrimis que T inrigauit PKfHA irrigauit RGMNX 17 peccatorum omnium N sed-peccatorum om. X 18 pedis K suorum sernorum Dbd scorum suorum AG 19 dignitatem ex uirginitatem K 21 superbae C iacentem C1 talis qualis X 22 dimittantur A ) quoniam dilexit multum, sed metuo, ne, cum tibi modicum dimitti putas, modicum diligas.

Metuo, inquam, tibi uehementer, ne, cum te agnum quocumque ierit secuturam esse gloriaris, eum prae tumore superbiae sequi per angusta non possis. bonum tibi est o anima uirginalis, ut sic, quomodo uirgo es, sic omnino seruans in corde, quod renata es, seruans in carne, quod nata es, concipias tamen a timore domini et parturias spiritum salutis. timor quidem non est in caritate, sed perfecta, sicut scriptum est, caritas foras mittit timorem, sed timorem hominum, non dei, timorem temporalium malorum, non diuini in fine iudicii. noli altum sapere, sed time; ama dei bonitatem, time seueritatem: utrumque te superbam esse non sinit. amando enim times, ne amatum et amantem grauiter offendas. nam quae grauior offensio. quam ut superbia illi displiceas, qui propter te superbis displicuit? et ubi magis esse debet timor ille castus permanens in saeculum saeculi, quam in te, quae non cogitas quae sunt mundi. quomodo placeas coniugi, sed quae sunt domini, quomodo placeas domino? ille alius timor non est in caritate; iste autem castus non recedit a caritate. si non amas, time, [*]( 8 cf. Es. 26, 18 9 1 Ioh. 4, 18 12 Rom. 11, 20 17 cf. Ps. 18, 10 18 cf. I Cor. 7, 32. 33 ) [*]( 2 putas dimitti MENX 8 inquit T ueementer S 4 secutura K sequutnram r prae] pro MENX 5 auperuiae K angusta R est tibi SDGbd 6 quomodo sic X sic] sit CIZ fic sis B om. BE spiritu uirgo B 7 serue.s B aerues GMEN corde-in om. CIZB seruana in carne om. G 8 concipies H concupiscent G a om. PHRGTAJr timorfi HR dni ęţ pwtvriw ţlfIęO timQre dfi) et parturias P et] ut R depelle ut G 9 quidem om. R caritatem K per facta X 10 sicut om. S foras (a in ras.) C 11 alt. timore SE 12 finem PHGy 13 ama] anima B dei] dei time B utrum 7 superbia X 14 non sinit esse E 15 offensa KMENX superba G snperb.a Å 16 superbis propter te T et om. X 18 qui A non om. TGl 19 coniugi-placeas om. I domini om. H 20 deo R castitate IZB 21 amas time] amasti ne G amasti A )

ne pereas; si amas, time, ne displiceas. illum timorem caritas foras mittit; cum isto intro currit. dicit apostolus etiam Paulus: non enim accepimus spiritum seruitutis iterum in timore; sed accepimus spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus: abba, pater. illum eum timorem credo dicere, qui datus erat in uetere testamento, ne amitterentur temporalia bona, quae deus promiserat nondum sub gratia filiis, sed sub lege adhuc seruis. est etiam timor ignis aeterni, propter quem deuitandum deo seruire nondum est utique perfectae caritatis. aliud est enim desiderium praemii, aliud formido supplicii. aliae uoces sunt: quo abibo ab spiritu tuo? et a facie tua quo fugiam? et aliae uoces sunt: unam peti a domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo domini per omnes dies uitae meae, ut contempler delectationem domini et protegi templum eius, et: ne auertas faciem tuam a me, et: desiderat et deficit anima mea in atria domini. illas uoces habuerit, qui oculos leuare non audebat ad caelum et quae rigabat lacrimis pedes ad impetrandam ueniam grauium peccatorum; has autem tu habeto, quae sollicita es ea quae sunt domini, [*]( 3 Rora. 8, 15 11 Ps. 138, 7 13 PB. 26, 4 16 Ps. 26, 9; 83, 3 ) [*]( 2 foras cantu MEN X foris K iste BH2 non intro A etiam apostolus BG paulus etiam 8 3 enim om. Kl accepistis XG 4 timorS SlDbd accepistis GA 5 eum] enim RBMENX 6 timorem om. X qui-et uelle 282, 15 desunt in K ueteri PI ZlARTMENX ueteri. H 7 bona temporalia G nondum] non PHAT 8 pr. sub] sui* H seruis adhuc N 10 profectae C 11 forniido] fortitndo R suplicii P ibo MENX sbibo R ab] a TE 12 quo a facie tua MENX quo om. S 13 peti.i H petii CPlZfHSADR BGTMENXbd 14 domo ex dnfi m. al. P do.::modo 7 domini onz. E 15 domini om. I protegar BAaHabd templa P2 templo STRfAaH* a (in G) templo AaHaBMENGb a templo sco X 16 facien B desideret Al 17 defecit SR uoces non Sb habuerat 8\'RBGNb 18 qui. H oculos non audebat leuare bd non om. S ad] in Hbd qui MEX 19 pedes domini T ad om. A1 inpetrandam PH 20 tu om. yEX ea] circa ea MENX ) ut sis sancta et corpore et spiritu. illis uocibus comitatur timor, qui tormentum habet, quem perfecta caritas foras mittit; his autem uocibus comitatur timor domini castus permanens in saeculum saeculi. et utrique generi dicendum est: noli altum sapere, sed time. ut homo nec de peccatorum suorum defensione nec de iustitiae praesumptione se extollat. nam et ipse Paulus, qui dixit: non enim accepistis spiritum seruitutis iterum in timore, tamen timore comite caritatis ait: cum timore et tremore multo fui ad uos, et ea sententia, quam commemoraui, ne aduersus fractos oleae ramos insertus superbiret oleaster, ipse usus est dicens: noli altum sapere, sed time; ipse omnia membra Christi generaliter admonens ait: cum timore et tremore uestram ipsorum salutem operamini; deus est enim qui operatur in uobis et uelle et operari pro bona uoluntate. ne ad uetus testamentum uideatur pertinere quod scriptum est: seruite domino in timore, et exultate ei cum tremore.

Et quae magis membra corporis sancti, quod est ecclesia, curare debent, ut super ea requiescat spiritus sanctus, quam uirginalem profitentia sanctitatem? quomodo [*]( 5 Rom. 11, 20 9 1 Cor. 2, 3 13 Phil. 2, 12. 13 17 Ps. 2, 11 ) [*]( 1 sancto 01Zl et pr. om. CIZB illas uoces MENX comittatur B 2 timor domini MENX tomentuin X 3 has autem noces MENX comittatur B 4 saeculi om. Pl utroque generibus R 5 ne R 6 praesumtione Hl 7 namque X dicit bd 8 timorem Hbd tamen om. CIZB de timore N in timore E om. Cli T 9 caritatis] ueritas T caritate. B caritas S ad] apud fHARGTM ENX 10 setentia X cfimemora I olaeae G 11 insertos AG oleaster superbiret X superbisset IZB oleaster] olea sunt T 12 time ipse om. B 13 ammonens BARE ammones X uestrum CP1 14 et ipsorum B salute C 15 nobis R uerbis et uelle ine. cod. K fol. 115a 17 exsultate PlKBbd ei s. I. H, om. CfIZyB 19 menbra G sancti corporis PHA-RGT 20 eclesia C 21 profitentes G profitentur T sanctitate R )

autem requiescit, ubi non inuenit locum suum? quid aliud quam cor humilatum quod inpleat, non unde resiliat, quod erigat, non quod deprimat? cum apertissime dictum sit: super quem requiescet spiritus meus? super humilem et quietum et trementem uerba mea? iam iuste uiuis, iam pie uiuis, pudice, sancte, uirginali castitate uiuis; adhuc tamen hic uiuis et non humilaris audiendo: numquid non temptatio est uita humana super terram? non te a praefidenti elatione reuerberat: uae mundo ab scandalis? non contremescis, ne deputeris in multis quorum refrigescit caritas, quoniam abundat iniquitas? non percutis pectus, quod audis: quapropter qui se putat stare, caueat ne cadat? inter haec diuina monita et humana pericula itane adhuc uirginibus sanctis humilitatem persuadere laboramus? .

An uero propter aliud credendum est permittere deum, ut misceantur numero professionis uestrae multi et multae casurae et casuri, nisi ut his cadentibus timor uester augeatur, quo superbia comprimatur? quam sic odit deus, ut contra hanc unam se tantum humilaret altissimus. nisi forte [*]( 4 Es. 66, 2 7 Iob. 7,1 9 cf. Matth. 18,7; 24, 12 12 I Cor. 10, 12 1 locum non innenit X suumj istum G aliquid I aliud est G aliud querit N 2 corde R humiliatum (PKIZyHSADRBGTME NXbd resileat HKE 3 eregat K depremat K 4 requiescit (j*PKHSZRNXMEi1 super] nisi super IPBGRTMENXA* 5 quietem CIZ 6 sancte] caste (s. l.) K, P(HAGTMENX caste R uirginale A uirginalg R sanctitate PKrHABGTMENX 7 huic S hamiliaris C*PKIZ-[HSA DRB G TMENXbd nonquid T 8 temtatio K hominis G 9 prefidenti CA. praefidente (in mg. pfido) N elatione K elatiotione in ras. G 9 ue GX 10 contremescit R contremiscis C3A3H2MNbd tremiscis EX neque K puteris S 11 refriges,;ut B habnndat KG abundauit BR 12 percutit PHATi percusit 01 quod] cum SMENXbd putat] existimat X 13 caueat] uideat ARGfbd monita] merita CIZB 14 athuc K humilitate R 16 uero om. MENX 17 profensionia II 18 casuri et casurae PKyH ADRGTMENXbd 20 hanc om. MEN X humilaret 01 humilarit P humiliarit KaRTWMNX humiliauerit N humiliaret C-IZBSAHaGDbd )

reuera ideo minus timebis magisque inflaberis, ut modicum diligas eum, qui te tantum dilexit, ut traderet se ipsum pro te, quia modicum tibi dimisit, uiuenti uidelicet a pueritia religiose, pudice, pia castitate, inlibata uirginitate. quasi uero non tu multo ardentius diligere debes eum, qui flagitiosis ad se conuersis quaecumque dimisit, in ea te cadere non permisit. aut uero ille pharisaeus, qui propterea modicum diligebat. quia modicum sibi dimitti existimabat, ob aliud hoc errore caecabatur, nisi quia ignorans dei iustitiam et suam quaerens constituere iustitiae dei subiectus non erat? uos autem genus electum et in electis electius, uirginei chori sequentes agnum, etiam uos gratia salui facti estis per fidem; et hoc non ex uobis, sed dei donum est. non ex operibus, ne forte quis extollatur. ipsius enim sumus figmentum, creati in Christo Iesu in operibus bonis, quae praeparauit deus, ut in illis ambulemus. ergone hunc quanto eius donis ornatiores estis, tanto minus amabitis? auerterit tam horrendam ipse dementiam. proinde quoniam uerum ueritas dixit, quod ille, cui modicum dimittitur, modicum diligit, uos ut ardentissime diligatis, cui diligendo a coniugiorum nexibus liberi uacatis, deputate uobis tamquam omnino dimissum quidquid mali a uobis non est [*]( 2 cf. Gal. 2, 20 7 cf. Luc. 7, 36—47 9 cf. Rom. 10, 3 12 Ephes. 2, 8. 10 ) [*]( 1 inflaueris CPIZHSA1 2 te om. KRB semet ipsum PfHAD RGTbd 4 relegiose K religiosae A pudicae A pie T 5 debis (is a. I.) K debebis MENXG1 debeas bd 7 aut] at T phariseus PABMS 8 estimabat S numquid ob S ob quft (qui 8. I. m. 2) H 10 non erat subiectus B subditus T 11 uirgines B 12 saluificati B 13 per om. B dei 8. I. K donum dei K 14 extolleretur KMENX 15 figmentum sumus MENX 16 bonis operibus GEX 18 amanitis K auerteri C1 tafii X orrendam PAl horrenda K ipse ante tam in G 19 modicum cui S dimittitur modicum T 20 ut om. Y diligatis do XI 21 a om. MENX libere S uocatis H deputate illi quod B 22 tamquam-nobis om. CIZB mali om. MENX ) illo regente commissum. oculi enim uestri semper ad dominum, quoniam ipse euellet de laqueo pedes uestros, et: nisi dominus custodierit ciuitatem, in uanum uigilauit qui custodit. et de ipsa continentia loquens apostolus ait: uolo autem omnes homines esse sicut me ipsum; sed unusquisque proprium donum habet a deo, alius sic, alius autem sic. quis ergo donat ista? quis distribuit propria unicuique sicut uult? nempe deus, apud quem non est iniquitas. ac per hoc qua aequitate ille faciat alios sic, alios autem sic, homini nosse aut inpossibile aut omnino difficile est; quin tamen aequitate faciat, dubitare fas non est. quid itaque habes quod non accepisti? aut qua peruersitate minus diligis, a quo amplius accepisti?

Quapropter haec prima sit induendae humilitatis cogitatio, ne a se sibi putet esse dei uirgo, quod talis est, ac non potius hoc donum optimum desuper descendere a patre luminum, apud quem non est transmutatio nec momenti obumbratio. ita enim non putabit modicum sibi esse dimissum, ut modicum diligat et ignorans dei [*]( 1 Ps. 24, 15 3 Ps. 126. 1 5 cf. I Cor. 7, 7 8 cf. I Cor. 12, 11 9 cf. Rom. 9, 14 12 I Cor. 4, 7 18 cf. Iac. 1, 17 20 cf. Rom. 10, 3 ) [*]( 1 illo om. E comissum P1 4 uigila*»t S uigilat GMEN uigi- Iapt X uigilabit B custodit om. X custodit eam (eam s. I.) S, KGMENXbd ú ait ex aut G autem om. G homines om. RHAGT 6 sicut et B proprium] proximum A habet donum MENX doipjnum P 7 a] ex MENX alius quidam K alius quidem MENX ergo] autem G 8 dona IZB donatista S qui. H 9 aput P transmutatio neque iniquitas T 10 equalitate S alius SB alius BS sic alios autem sic B 11 nosce X quin] qui RT q.u.a id B quia id IZ 12 itaquae K utique G 13 aut per B uersitate B diligitis I diligas K 14 a om. CIZ a quo] qiti B amplius] plus PGT 15 cogitatio induendae humanitatis KMNX cogitatio minuenda hurnilitatis E 16 cogitatione R putet sibi N uirgo dei esse G dei uirgo esse B hac K 17 hoc] tale B obtimum I desuper om. CIZB discendere K 18 aput K momenti uicissitudinis jR 19 putauit KS putabat B esse om. PKrHADBGTMENX )

iustitiam ac suam uolens constituere iustitiae dei non subiciatur. in quo uitio erat Simon ille, quem superauit mulier, cui dimissa sunt peccata multa, quoniam dilexit multum. sed cautius et uerius cogitabit omnia peccata sic habenda, tamquam dimittantur, a quibus deus custodit ne committantur. testes sunt uoces piarum deprecationum in scripturis sanctis. quibus ostenditur ea ipsa, quae praecipiuntur a deo, non fieri nisi dante atque adiuuante qui praecepit. mendaciter enim petuntur, si ea non adiuuante eius gratia facere possemus. quid tam generaliter maximeque praecipitur quam oboedientia, qua custodiuntur mandata dei? et tamen hanc inuenimus optari. tu, inquit, praecepisti mandata tua custodiri nimis. deinde sequitur: utinam dirigantur uiae meae ad custodiendas iustificationes tuas; tunc non confundar, dum inspicio in omnia mandata tua. quod deum praecepisse supra posuit, hoc ut a se inpleretur optauit. hoc fit utique, ne peccetur; quod si peccatum fuerit, praecipitur, ut paeniteat, ne defensione et excusatione peccati pereat superbiendo qui fecit, dum non uult paenitendo perire quod fecit etiam hoc a deo petitur, ut intellegatur non fieri nisi eo praestante a quo petitur. pone, inquit, domine, custodiam [*]( 12 Ps. 118, 4-6 21 Ps. 140, 3. 4 ) [*]( 1 hac K om. S statuere E 2 subitiatur H ille symon EX symon KRMN 4 cogitauit CPKfHASDRGTME1 cogitabat X abenda CP1 5 ne omittantur I ne. omittantnr Z ne comittantur R 6 testes enim G depraecationum C in om. B 7 quae] qu€ A praece iniunguntur G praecipi»»untur A non om. X 8 adque C1 om. X qui-adiuuante om. MENX praecipit C*KIZSDRGTbd 9 possumus KSTMENX 10 quod R 11 custodiantur G et hanc PHTMENX hanc et KG inueniamns G optarij opari X 12 praecipisti KR manda RlH tua om. A custodire SGMENX 13 sequitur] quid sequitur PK-(SHAGRTMENX dirigatur P 14 iuetificatione R 15 dum] cum S omnibus mandatie tuis E praecipisse KR 16 sup T implerewtur G 17 ne] ut non RX si] quod S 18 paeniteant CIZS peneteat K 19 perire] elbdare N 20 a deo hoc MENs.. 21 in quid X ) ori meo et ostium continentiae circum labia mea. non declines cor meum in uerba mala ad excusandum excusationes in peccatis cum hominibus operantibus iniquitatem. si ergo et oboedientia, qua eius mandata seruamus, et paenitentia, qua peccata nostra non excusamus, sed accusamus, optatur et petitur, manifestum est, quia cum fit, illo dante habetur, illo adiuuante conpletur. apertius etiam dicitur propter oboedientiam: a domino gressus hominis diriguntur et uiam eius uolet; et de paenitentia dicit apostolus: ne forte det illis deus paenitentiam.