XX. Sequitur Mattheus: [*]() et terra mota est et petrae scissae sunt [*]() et monumenta aperta sunt et multa corpora sanctorum, qui dormierant, surrexerunt; et exeuntes de monumentis post resurrectionem eius uenerunt in sanctam ciuitatem et apparuerunt multis. haec quae solus dixit non est metuendum ne cuiquam ceterorum repugnare uideantur. sequitur idem ipse: [*]() centurio [*]( 1 Matth. 27, 51 a 4 *Marc. 15, 38 7 Luc. 23, 45 20 Matth. 27, 51 b-64 ) [*]( 1 et om. BD IP-M p 2 in duas partes om. Rl usque] add. in p. add. ad r et marcuB-deorsum om. L 3 sic] add. dicit HAE i sc. est a summo usque deorsum in duo RD duo] duas partes HAE1 a (fol. 157, duodecim versus pr. partim euanuerunt) B summo] sursum J; edd. 5 ordinem B 6 miraculum om. CP 9 deinde] inde Ax 10 et de potu aceti om. B 14 expressit] ostendit HAELS r 16 et (ante uelum) om. CPV r a 19 an] aut R posuisset AelL 21 multa om. r 22 dormierunt g resurrexerunt r (Cau. Tol. Big.) )
345
autem et qui cum eo erant custodientes Iesum uiso terrae motu et his quae fiebant timuerunt ualde dicentes: uere dei filius erat iste. Marcus sic: uidens autem centurio, qui ex aduerso stabat, quia sic clamans expirasset, ait: uere homo hic filius dei erat. Lucas sic: uidens autem centurio quod factum fuerat glorificauit deum dicens: uere hic homo iustus erat. non est contrarium, quod Mattheus dicit uiso terrae motu admiratum centurionem et eos qui cum illo erant, cum Lucas dicat hoc eum admiratum, quod emissa illa uoce expirasset, ostendens, quam in potestate habuerit, quando moreretur. in eo quippe, quod idem Mattheus non solum dixit: uiso terrae motu, sed etiam addidit: et his quae facta erant, integrum locum fuisse demonstrauit Lucae, ut diceret centurionem ipsam domini mortem fuisse miratum, quia et haec inter illa est quae tunc mirabiliter facta erant. quamquam, etsi Mattheus illud non addidisset, intellegendum erat, cum multa miranda facta fuerint et omnia centurio et qui cum eo erant mirari potuerint, liberum fuisse narrantibus, quid quisque illum miratum commemorare uoluisset, nec eos sibi repugnare, cum alius illud, alius illud diceret fuisse miratum, quando omnia fuerat ille miratus. quod autem alius ait centurionem dixisse: uere dei filius erat iste, alius autem: uere homo hic filius dei erat, non mouebit eum cui non exciderunt tam multa superius similiter dicta et exposita. ad unam quippe sententiam utraque uerba concurrunt. nec quod alius tacuit homo, alius
[*]( 3 Marc. 15. 39 6 Luc. 23, 47 -.2 *Matth. 27, 54; *Marc. Li, 39 ) [*]( 1 autem om. CP 2 biis ψω, iis Im 3 filius dei CP tj/ edd., v 7 glorificabat BD (łδóξαζεν Sita. Vat. Cant., έδóξασεν Alex. Ephr. al.) dominum HAEL i 8 dicit uiso (uisio B) terre motu (-tum B) BRD r, uiso terrae motu dicit cet., edd. 10 exispirasset B 11 quam] quia CPP H2A2 I 12 uisio ter motus B 13 et om. D r, etiam Jt hiis λψω, iis l m facta erant] fiebant c! p 14 luca Bl, -cas BJ 15 hoc Bp 17 cum] quaID B 18 fuerant C2 eoj co BI, d5 Bs 20 sibi] ibi HAelLS m 21 alius illud semel B, alius illut aliut ille Q 23 filius dei CPV ψedd., v hic homo R v 26 neque g ) 346
dixit, ullo modo contrarium est. magis quod Lucas non ait centurionem dixisse (filius dei erat\\ sed: iustus erat, potest putari diuersum; sed uel utrumque dictum a centurione intellegere debemus et aliud illos, aliud istum commemorasse, uel fortasse Lucam exprimere uoluisse sententiam centurionis, quomodo dixerit legum filium dei. forte enim non eum unigenitum aequalem patri centurio intellexerat, sed ideo filium dei dixerat, quia iustum crediderat, sicut multi iusti dicti sunt filii dei. quod autem etiam ipse Lucas dixit: uidens autem centurio quod factum erat, in eo genere inclusit omnia quae in illa hora mirabiliter facta erant, tamquam unum mirabile factum commemorans, cuius quasi membra et partes erant omnia illa miracula. iam uero, quod Mattheus addidit eos qui cum centurione erant, alii autem hoc tacuerunt, cui non appareat ex notissima regula non esse contrarium, cum alius dicit quod alius tacet? et quod Mattheus dixit: timuerunt ualde, Lucas autem non dixit \'timuit\', sed: glorificauit deum, quis eum non intellegat timendo glorificasse?
XXI. Sequitur Mattheus: [*]() erant autem ibi mulieres multae a longe, quae secutae erant legum a Galilaea ministrantes ei, [*]() inter quas erat Maria Magdalene et Maria Iacobi et Ioseph mater et mater filiorum Zebedaei. Marcus sic: [*]() erant autem et mulieres de longe aspicientes, inter quas erat Maria Magdalene et Maria Iacobi minoris et Ioseph mater et Salome; [*]() et cum [*]( 20 Matth. 27. 65 et 5(S 24 Marc. 15, 40 et 41 ) [*]( 1 est om. B 01 4 aliut filius aliut iustum Q illos] alios p commemorasset B 5 uolens R, noluisse N2 6 (enim om.) eum non p V ideo] in eo AelL 8 dei om. B 9 etiain om. M 11 quae] quae pt Q 13 miranda 1 15 nouissima B 17 sed glorificauit om. B 18 eum non BRD. non eum (eam ClP) cet., edd. 20 autem om. AJElL 21 a longe om. BRD fuerant p 22 eis B magdalenae B AEL (sic infra . -na r 24 et om. HAE1 rael 25 erat] et CPVF ON p (xa£ sine vrw Sin. Vat.) 26 salomae ROE cum] quae cum R r )
347
esset in Galilaea, sequebantur eum et ministrabant ei. et aliae multae, quae simul cum eo ascenderant Hierosolymam. inter hos nihil uideo, quod contrarium possit putari. quid enim interest ad ueritatem, quod quasdam mulieres pariter. quasdam singuli nominauerunt? Lucas quoque ita narrationem contexit:
[*]() et omnis turba eorum qui simul aderant ad spectaculum istud et uidebant quae fiebant percutientes pectora sua reuertebantur.
[*]() stabant autem omnes noti eius a longe et mulieres, quae secutae erant eum a Galilaea. haec uidentes. unde superioribus duobus de mulierum praesentia satis consentit, quamuis nullam earum nominatim exprimat. de turba etiam, quae simul aderat et uidentes quae fiebant tundebant pectora sua et reuertebantur, consentit Mattheo, quamuis seorsum adnexuerit: centurio autem et qui cum eo erant. quapropter tantum modo de notis eius, qui stabant a longe, solus inuenitur dixisse. nam et Iohannes commemorauit de praesentia feminarum, antequam dominus emisisset spiritum, ita narrans:
[*]() stabat autem iuxta crucem Iesu mater eius et soror matris eius Maria Cleopae et Maria Magdalene.
[*]() cum uidisset ergo Iesus matrem et discipulum stantem. quem diligebat, dicit matri suae: mulier, ecce filius tuus.
[*]() deinde dicit discipulo: ecce mater tua. et ex illa hora accepit eam discipulus in sua. qua in re nisi
[*]( 6 *Luc. 23, 48 et 49 15 Matth. 27. 54 19 *Ioh. 19, 25—27 ) [*]( 1 eum] cum B, illam R inminiatrabant B 3 hyerosolima O1, hierus. CP EL possit] sit HAW L 7 aderane B, aderat Nl espectaculum istuc B 8 reuerebantur (reber. B) BR 01 ElL 9 eis Bl 10 erant] fuerant CPV m (uerc. ueron.) 11 duobus om. B 13 quae] eorum qui A\'2 aderant N2 HAEL r p tundentes g 14 reuerebantur HElL 15 eo] illo HAEL r 17 iohannis C\'P commemorabit B 19 stabant DPEr r pgm 20 cleope B COl RAE\'L, -phae (-phe) DPE2 Y edd. et maria magdalene om. Nl (tterc.) 21 ergo] autem l 22 mulier om. BJJ (uind.) 24 in suam CP M p r (E:; td ?sta) ) 348
apertissime Mattheus quoque et Lucas Mariam Magdalenen nominassent, possemus dicere, alias a longe, alias iuxta crucem fuisse. nullus enim eorum praeter lohannem matrem domini commemorauit. nunc ergo quomodo intellegitur eadem Maria Magdalene et a longe stetisse cum aliis mulieribus, sicut Mattheus et Lucas dicunt, et iuxta crucem fuisse, sicut Iohannes dicit, nisi quia in tanto interuallo erant, ut et iuxta dici possent, quia in conspectu eius praesto aderant, et a longe in conparatione turbae propinquius circumstantis cum centurione et militibus? possumus etiam intellegere, quod illae quae simul aderant cum matre domini, postquam eam discipulo commendauit, abire iam coeperant, ut a densitate turbae se exuerent, et cetera quae facta sunt longius intuerentur, ut ceteri euangelistae qui post mortem domini eas commemorauerunt iam longe stantes commemorarent.
XXII. Sequitur Mattheus: [*]() cum sero autem factum esset, uenit quidam homo diues ab Arimathia nomine Ioseph, qui et ipse discipulus erat Iesu. [*]() hic accessit ad Pilatum et petit corpus Iesu. tunc Pilatus iussit reddi corpus. Marcus sic: [*]() et cum iam sero esset factum, quia erat parasceue, quod est ante sabbatum, [*]() uenit Ioseph ab Arimathia, nobilis decurio, qui et ipse erat expectans regnum dei, et audacter introit ad Pilatum et petiuit corpus Iesu. [*]() Pilatus autem [*]( 16 *Matth. 27, 57 et 58 20 \' Marc. 15, 42-45 ) [*]( 1 lucas lapsu, marcus yW r aem magdalenen Cl OMiQ 81 7, -nem BR M1, -nam x p g. -ne (-nae) cet. 2 possimus B* N1Q, potessemus Cl, potissemus C2P, potuissemus C3 g 4 eandem ClP 6 lucas] marcus χψω raem 7 iohannis &P 9 cum om. HAEIL 10 militibus] mulieribus Bl 11 postquam] quando p 13 turbae (om. se) Cl, turbaesse B 15 iam] etiam Q 16 sero (om. autem) C1 HAfflLSi p, autem sero g v factum om. p 17 arimatia B 19 petiit RD V 02NM2Q H2E2 γχψω pgelmv, petiuit ra 20 reddi corpus] add. iesu HAEL e l esset factum est AXEL, factum esset V r 22 arimatia BO 23 audaciter B1 introit B, introiuit praelv, introiit cet. 24 petiit L Q γχψωp e )
349
mirabatur, si iam obisset. et accersito centurione interrogauit eum, si iam mortuus esset.
[*]() et cum cognouisset a centurione, donauit corpus Ioseph. Lucas sic:
[*]() et ecce uir nomine Ioseph, qui erat decurio, uir bonus et iustus —
[*]() hic non consenserat consilio et actibus eorum —, ab Arimathia ciuitate Iudaeae. qui expectabat et ipse regnum dei,
[*]() hic accessit ad Pilatum et petit corpus Iesu. Iohannes autem, posteaquam narrauit de cruribus fractis eorum qui cum domino crucifixi erant et de latere domini lancea percusso, quod totum solus dixit, sic iungit etiam de Ioseph, consentiens ceteris, ita narrans:
[*]() post haec autem rogauit Pilatum Ioseph ab Arimathia — eo quod esset discipulus Iesu, occultus autem propter metum Iudaeorum —, ut tolleret corpus Iesu. et permisit Pilatus. uenit ergo et tulit corpus Iesu. in hoc nihil exstat, in quo aliquis eorum alicui repugnare uideatur. sed aliquis forsitan quaerat, quomodo a semet ipso Iohannes ipse non discrepet, contestans cum ceteris, quod Ioseph petiuerit corpus Iesu, et solus dicens, quod occultus fuisset discipulus domini propter metum Iudaeorum. merito enim mouet, cur ille qui propter timorem occultus discipulus erat ausus sit petere corpus eius, quod nullus eorum qui eum palam sequebantur auderet. sed intellegendum est istum fiducia dignitatis hoc fecisse, qua praeditus poterat familiariter intrare ad Pilatum. in extremo autem illo officio funeri
[*](4 *Luc. 23, 50—52 12 Ioh. 19, 38. ) [*]( 1 iam mobisBet B, iam obiisset m arcess. CP interrogabit B 2 et cum cognouisset om. CP, et ut cognouit V cum om. B\' 3 a om. Bl 6 arimatia BH ciuitati B iudae BIRD CP (Eg. Rshw.) 8 petiuit RD, petiit B2V OWQ edd., v 9 qui om. B cruciflxerant C1P1 11 sic iunget Bx, sic coniungit HAE1 LS g, subiungit E2 r m etiam de ioseph om. m 12 arimatia B ONl H 16 existat ByAEPL, -istit E* T 18 contestatus p 19 petierit C-P rael, petiuerat A1E1LS, petierat p g 21 mouit ClP 24 fecisse] fuisse B* praedictus Nt AtE\' L 25 funeri] fuerit et B1 exiuendo Bl ) 350
exhibendo minus curasse de Iudaeis, quamuis soleret in domino audiendo eorum inimicitias deuitare.
XXIII. Sequitur Mattheus: 59et accepto corpore Ioseph inuoluit illud in sindone munda [*]() et posuit illud in monumento suo nouo, quod exciderat in petra. et aduoluit saxum magnum ad ostium monumenti et abiit. Marcus sic: [*]() Ioseph autem mercatus sindonem et deponens eum inuoluit sindone et posuit eum in monumento, quod erat excisum de petra, et aduoluit lapidem ad ostium monumenti. Lucas sic: [*]() et depositum inuoluit in sindone et posuit eum in monumento exciso, in quo nondum quisquam positus fuerat. ex his tribus nulla quaestio dissensionis oriri potest. Iohannes autem sepulturam domini non a solo Ioseph, sed a Nicodemo quoque curatam fuisse commemorat. consequenter enim a Nicodemo incipiens ita narrat: [*]() uenit autem et Nicodemus, qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam murrae et aloes quasi libras centum. deinde sequitur adiungens ipsum Ioseph et dicit: [*]() acceperunt ergo corpus Iesu et ligauerunt eum linteis cum aromatibus, sicut mos Iudaeis est sepelire. [*]() erat autem in loco. ubi crucifixus est, hortus, et in horto monumentum nouum, in quo nondum quisquam positus erat. [*]() ibi ergo propter parasceuen Iudaeorum, quia iuxta erat monumentum, posuerunt Iesum. neque hic aliquid repugnat recte intellegentibus. neque enim illi, qui de Nicodemo tacuerunt, adfirmauerunt a solo Ioseph dominum sepultum, quamuis [*]( 3 Matth. 27, 59 et 60 7 Marc. 15, 46 10 *Luc. 23. 53 16 Ioh. 19, 39-42 ) [*]( 1 solueret C1P 2 inimicitias] insidias in marg. I (cod. Gembl. 4 illud alt. om. I 7 mercatum B1, mercatus est V 8 deponens] ponensM posuit (om. eum) CP 9 monumentum CPV de] in y r, ex p 11 in ante sindone om. PV v 14 a pr.] ad B 16 ueni ElL 18 murrae CP ONlMQ H, myrrae BR YF N2 AEL 7, mirrae D p g r, myrrhae aelm 19 ergo om. E1L g 20 iesum B 25 iesu CP )
351
solius commemorationem fecerint, aut quia illi una sindone Ioseph inuoluisse dixerunt, propterea prohibuerunt intellegi et alia lintea potuisse adferri a Nicodemo et superaddi, ut uerum narraret Iohannes, quod non uno linteo, sed linteis inuolutus sit. quamuis et propter sudarium, quod capiti adhibebatur. et institas, quibus totum corpus alligatum est, quia omnia de lino erant, etiamsi una sindo ibi fuit, uerissime dici potuit: ligauerunt eum linteis. lintea quippe generaliter dicuntur quae lino texuntur.
Sequitur Mattheus: [*]() erat autem ibi Maria Magdalene et altera Maria sedentes contra sepulchrum. quod Marcus ita dicit: [*]() Maria autem Magdalene et Maria Ioseph aspiciebant, ubi poneretur. unde nihil eos ex hoc dissentire manifestum est.
Sequitur Mattheus: [*]() altera autem die, quae est post parasceuen, conuenerunt principes sacerdotum et Pharisaei ad Pilatum [*]() dicentes: domine. recordati sumus, quia seductor ille dixit adhuc uiuens: post tres dies resurgam. [*]() iube ergo custodiri sepulchrum usque in diem tertium. ne forte ueniant discipuli eius et furentur eum et dicant plebi: surrexit a mortuis, et erit nouissimus error peior priore. [*]() ait illis Pilatus: habetis custodiam, ite, custodite sicut scitis. illi autem abeuntes munierunt sepulchrum signantes lapidem cum custodibus. hoc solus Mattheus narrat nullo aliorum narrante aliquid quod huic uideatur esse contrarium. [*]( 10 Matth. 27, 61 12 Marc. 15, 47 15 Matth. 27, 62-66 ) [*]( 1 soli P. solius (us in ras.) C1, illius solius p aut fecerint aut B 2 ioseph BRD, a ioseph cet., edd. inuoluisse BlRD, inuolutum eet., edd. 4 narret CPV r 5 et om. C. etiam r adhibeatur B1 o totum corpus BD V AEL j, corpus totum cet.. edd. 7 sindon D r a elm fuit (it in ras.) A, fuerit g 8 quippe om. B1 lino] de lino N2 11 magdalenae B (sic infra) altera] cf. Matth. 28, 1 infra (y; ὰλλη) 12 autem om. HAL 16 incipes B1 19 custodire CP N1Q HAJEL 7 g 20 in] ad l tertiam Q 22 priori Q 25 cum] eum B 26 alii horum C2 quod h. u. e. contrarium om. HAelLS )
352