De Consensu Evangelistarum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars IV (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 43). Weirich, Franz, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1904.

XIIII. Sequitur Mattheus et dicit: [*]() tunc crucifixi sunt cum eo duo latrones, unus a dextris et unus a sinistris. et Marcus similiter et Lucas. nec Iohannes aliquam facit quaestionem. quamuis latrones eos non dixerit. ait enim: et cum eo alios duos hinc et hinc, medium autem Iesum. esset autem contrarium, si, cum illi dixissent \'atrones, iste diceret \'innocentes\'.

XV. Sequitur Mattheus et dicit: [*]() praetereuntes autem blasphemabant eum mouentes capita sua [*]() et dicentes: qui destruit templum et in triduo illud reaedificat, salua temet ipsum; si filius dei es, descende de cruce. huic Marcus paene ad eadem uerba consonat. sequitur deinde Mattheus et dicit: [*]() similiter et principes sacerdotum inludentes cum scribis et senioribus dicentes: [*]() alios [*]( 5 cf. Matth. 8, 5; cf. Luc. 7, 1 6 cf. supra lib. 2, cap. 20 9 Matth. 27, 38 11 cf. Marc. 15, 27; cf. Luc. 23, 33 12 Ioh. 19, 18 16 *Matth. 27, 39 et 40 20 cf. Marc. 15. 29 et 30 21 *Matth. 27, 41-43 ) [*]( 3 clamare p. u. crucifigeretur om. B\' 4 acciperimus B2, acceperimus g in ligno suspensus est AEL r aeltn, susp. est in 1. -i P 8 imprudentiam g et inf. inperitiam suppl. in mg. B1 perturbare] finit Eug. Exc. septim. 10 ad dextris.. ad sinistris C\'P 13 hinc et in hinc B 14 esse ClP 17 mobentes B et om. 01 18 qui] uah qui VN EPS7 fX r aeh uach q ui ϰψωp g destruit .. reaedificat BRD ONlMQ E2 r g, destruis .. reaedificas cet., v (6 xataXuwv .. onw- δομω̃ν) templum] add. dei rv 19 es om. Bl 20 ad om. HAWL 22 inludebant N2 cum] eum Bl Neum cum B1 N2 dicentes] dicebant V HAEL r edd. v (IXrfov, sed Cant. χέγοντες) )

339
saluos fecit, se ipsum non potest saluum facere. si rex Israhel est, descendat nunc de cruce et credimus ei. [*]() confidit in deum; liberet nunc eum, si uult. dixit enim quia dei filius sum. Marcus et Lucas, quamuis alia uerba dicant, ad eandem tamen sententiam concinunt, cum alius praetermittit quod alius commemorat. de principibus enim sacerdotum, quod insultauerint domino crucifixo, pariter non tacent, quamuis seniores tacuit Marcus, Lucas autem, quia principes dixit nec addidit sacerdotum, magis nomine generali omnes primates conplexus est, ut ibi possint intellegi et scribae et seniores.

Sequitur Mattheus et dicit: [*]() id ipsum autem et latrones, qui fixi erant cum eo, inproperabant ei. nec Marcus discrepat hoc idem dicens aliis uerbis. Lucas autem potest putari repugnare, nisi genus locutionis satis usitatum non obliuiscamur. ait enim Lucas: [*]() unus autem de his qui pendebant latronibus blasphemabat eum dicens: si tu es Christus, saluum fac temet ipsum et nos. sequitur idem ipse adque ita contexit: [*]() respondens autem alter increpabat illum dicens: neque tu times deum. quod in eadem damnatione es? [*]() et nos quidem iuste, nam digna factis recipimus; hic uero nihil mali gessit. [*]() et dicebat ad Iesum: domine, memento mei, cum [*]( 4 cf. Marc. 15, 31 et 32; cf. Luc. 23, 35—37 12 *Matth. 27, 44 13 cf. Marc. 15, 32 16 *Luc. 23, 39—43 ) [*]( 1 facit Q saluum facere non potest Q, s. n. p. facere r 2 est om. B1 credamus B2 (ef. Marc.) 3 confidet C2 dominum CPV, deo g v si uult om. H 4 filius dei HAEL γψ edd. praeter g, v 7 in domino CP 8 quamquam p tacuerit RD 9 non addit p 10 ut ibi] ubi AL possent CP p, possunt E2; et del. B2, om. RD 12 sequitur] incipit Eug. Exc. octauum id] ad B1 13 fixi erant] fixerant ClP. crucifixi erant VNQ χψω edd., v cum eum CPP 15 repugnare putari HAEIs( 17 blaaphemauit ElL blasphemabant eum dicentes Bx (Karol.) 18 temet] te R r 19 sequitur BXR, et sequitur cet., edd. ita om. 31 AlElL 20 increpauat Bx 21 quia r damnationem B 22 recepimus B2 PNE1 nihil] quid V ) [*]( 22* )

340
ueneris in regnum tuum. [*]() et dixit illi Iesus: amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. quomodo ergo, sicut Mattheus dicit, latrones, qui fixi erant eum eo, inproperabant ei, uel, sicut Marcus dicit, et qui cum eo crucifixi erant conuiciabantur ei, quando quidem unus eorum conuiciatus est secundum Lucae testimonium, alter et conpescuit eum et in dominum credidit, nisi intellegamus Mattheum et Marcum breuiter perstringentes hunc locum pluralem numerum pro singulari posuisse, sicut in epistula ad Hebraeos legimus pluraliter dictum: cluserunt ora leonum, cum solus Danihel significari intellegatur, et pluraliter dictum: secti sunt, cum de solo Esaia tradatur? in psalmo etiam quod dictum est: adstiterunt reges terrae et principes conuenerunt in unum, pluralem numerum pro singulari positum in actibus apostolorum ponitur. nam reges propter Herodem, principes propter Pilatum intellexerunt qui testimonium eiusdem psalmi adhibuerunt. sed quia et pagani solent calumniari euangelio, uideant, quemadmodum locuti sint auctores eorum Faedras, Medeas et Clytemestras, cum singulae fuerint. quid autem usitatius uerbi gratia, quam ut dicat aliquis: (et rustici mihi insultant\', etiam si unus insultet? tunc enim esset contrarium quod Lucas de uno manifestauit, si illi dixissent ambos latrones conuiciatos domino; ita enim non posset sub numero plurali unus intellegi. cum uero dictum est latrones uel qui cum [*]( 3 *Matth. 27, 44 4 Marc. 15, 32 10 *Hebr. 11. 33 11 ib. 37 13 PB. 2, 2 14 cf. Act. 4. 26 et 27 ) [*]( 1 dicit V HAL S flxi] crucifiri V ON IP χψω edd., b 5 conuiciebantur Q A1E1L (Eug. Vat. Par.) 6 et exp. R, om. HAetL 7 deum D ONMQ p r (Eug.) 8 brebiter B 9 aingulasi Bl 10 cluserunt—dictum suppl. in mg. B2 clauserunt V N2 edd. (Eug. Vat.), concluserunt r 11 significari om. Eug. cod. Vat. secuti Bl 12 eseia B 14 in unum] add. et cetera r a elm 15 ponitur BlRD, exponitur cet., edd. 18 uident B1 sint] sunt PV ON pgr (Eug. codd.) foedras C M, foed«ras P 19 medias B1 CP, moedeas M clitemestras M p g. clytaemn. l, clytemneBtraa raem 20 quam-etiam om. Bl dicebat B2 22 ambo Eug. cod. Vat. )
341
eo crucifixi erant nec additum est \'ambo\', non solum, si ambo fecissent, posset hoc dici, sed etiam, quia unus hoc fecit, potuit usitato locutionis modo per pluralem numerum significari.

Sequitur Mattheus et dicit: [*]() a sexta autem hora tenebrae factae sunt super uniuersam terram usque ad horam nonam. hoc et duo alii contestantur; addit autem Lucas etiam, unde factae sint tenebrae, id est solem obscuratum. sequitur Mattheus: [*]() et circa horam nonam clamauit Iesus uoce magna dicens: heli, heli, lema sabacthani? hoc est: deus meus, deus meus, ut quid dereliquisti me? [*]() quidam autem illic stantes et audientes dicebant: Helian uocat iste. Marcus paene ad eadem uerba, ad eandem tamen sententiam non paene, sed omnino consentit. sequitur Mattheus: [*]() et continuo currens unus ex eis acceptam spongeam impleuit aceto et inposuit harundini et dabat ei bibere. sic et Marcus dicit: [*]() currens autem unus et implens spongeam aceto circumponensque calamo potum dabat ei dicens: sinite, uideamus, si ueniat Helias ad deponendum eum. quod quidem de Helia non ipsum qui obtulit spongeam cum aceto, sed ceteros dixisse Mattheus narrauit. ait enim: [*]() ceteri uero [*]( 5 Matth. 27, 45 7 cf. Marc. 15, 33-86; cf. Luc. 23, 44 et 45 9 «Matth. 27, 46 et 47 10 cf. Ps. 21, 2 13 cf. Marc. 15, 34 et 35 15 Matth. 27, 48 18 Marc. 15, 36 22 Matth. 27, 49 ) [*]( 1 addictum ClP 2 fecerint Bl 3 plurali CP 4 significari] singularis significari ael (finit Eug. Exc. octau.) 5 sequiturj add. autem HAL g 6 Lterram fol. 65 F\' (cf. 303, 4) 7 ad om. Bl addit BRD p, addidit cet., edd. 8 sunt pgr obscuratur ClP 10 dicens om. M lama B1 E2 p g r, lamma ael mv sabactani B HAL, eabatthani CP, sabathani p, zabathani V g, azabtani ael 11 hoc] quod AJEPL 12 derelinquisti BB illi B 13 ad Onl. Q 14 al om. BlR eadem BlR 15 sequitur] add. autem B currens quidam p, unus currens r 17 bibire B 19 circumponensque -spungeam cum aceto suppl. B* sine A1E1L (ex Matth.), άϕες Cant. 20 ad ponendum AE1L 21 de om. B2HAE*L helian HAetL )

342
dicebant: sine, uideamus, an ueniat Helias liberans eum, unde intellegimus et illum et ceteros hoc dixisse. Lucas autem, antequam de latronis insultatione narraret. hoc de aceto ita commemorauit: [*]() inludebant autem ei et milites accedentes et acetum offerentes illi, [*]() dicentes: si tu es rex Iudaeorum, saluum te fac. semel conplecti uoluit quod a militibus factum et dictum est. ubi mouere non debet. quod non unum eorum dixit acetum obtulisse: genus enim locutionis tenuit, de quo supra tractauimus, pluralem pro singulari ponens. hoc autem de aceto etiam Iohannes commemorauit, ubi ait: [*]() postea sciens Iesus, quia omnia consummata sunt, ut consummaretur scriptura, dixit: sitio. [*]() uas autem positum erat aceto plenum; illi autem spongeam plenam aceto ysopo circumponentes obtulerunt ori eius. sed quod aput eundem Iohannem inuenitur dixisse sitio et quia uas ibi erat aceto plenum. non mirum est, si ceteri tacuerunt.

XVIII. Sequitur Mattheus: [*]() Iesus autem iterum clamans uoce magna emisit spiritum. Marcus similiter: Iesus autem emissa uoce magna expirauit. Lucas autem, quid ipsa uoce magna dixerit, declarauit; dixit enim: [*]() et clamans [*]( 4 *Luc. 23, 36 et 37 9 cf. supra cap. 16 11 *Ioh. 19, 28 et 29 18 Matth. 27, 50 19 Marc. 15, 37 21 *Luc. 23, 46 ) [*]( 1 sinite B1R 01 (cf. Marc.) beniat B 3 insultationis BX narret Nl 4 commemorat EL y 5 dicentes] dicebant V, et dicentes N3 E1 y pmv (xa; om. Cant.) 6 simul N2 conftecti Bl, completi (-iti C1) CzP Nt, compleri p 8 non om. ALElL, nisi r a el dicit rae1 9 tactabimus B 10 singuli B iohannis ClP H commemorabit B 11 omnia B1RD raev (uerc. ueron. colb. al.), iam omnia cet. (opt. codd. Vulgatae, om. ὴ́δη m. 1 Cant.); cf. in Ioh. eu. tr. 119, 4 12 scribtusa BL dicit E2 T (ÀEjtt) 13 autem] ergo E2 r v erat] est AE1L 15 iohannen Ci, -nne P 16 bas B 17 est mirum p 18 clamas B 19 emist B 20 autem pr. om. HAELS 7 21 dixerit uoce magna HAE1LS, magna u. dixerit f declarabit B et exclamans p l )

343
Iesus uoce magna ait: pater, in manus tuas commendo spiritum meum, et haec dicens expirauit. Iohannes uero, sicut tacuit illam uocem primam heli, heli, quam Mattheus et Marcus rettulerunt, tacuit etiam istam, quam Lucas solus indicauit, illi autem duo nomine uocis magnae significauerunt, id est: pater, in manus tuas commendo spiritum meum, quod eum uoce magna dixisse et ipse Lucas similiter adtestatus est, ut intellegeremus hanc fuisse uocem magnam quam Mattheus et Marcus commemorauerunt. sed dixit Iohannes, quod nullus illorum trium, eum dixisse: consummatum est, cum acetum accepisset, quod eum ante ipsam uocem magnam dixisse intellegimus. haec sunt enim uerba Iohannis: cum ergo accepisset Iesus acetum, dixit: consummatum est, et inclinato capite tradidit spiritum. inter illud quod ait: consummatum est, et illud quod ait: et inclinato capite tradidit spiritum, emissa est illa uox magna, quam tacuit iste, ceteri autem tres commemorauerunt. hoc enim apparet esse ordinis. ut ante diceret: consummatum est, cum perfectum in illo esset quod de illo prophetatum erat, et tamquam ad hoc expectaret qui utique, cum uellet, moreretur, deinde commendans tradidit spiritum. sed quouis ordine quilibet arbitretur dici potuisse, hoc magno opere cauendum est, ne cui uideatur quisquam euangelistarum alteri repugnare, si uel tacuit quod alius dixit aut dixit quod alius tacuit. [*]( 12 Ioh. 19, 30 ) [*]( 1 iesus uoce magna BRD, uoce magna iesus cet., edd., v (o l; ϕωνή μεγάλη cod. Ephr.) 3 quam] cum Bl 4 rettulle! rnnt (fol. 155r, nouetn uersm primi aegre leguntur) B solus lucas RD p solus om. HA..EsL b indicauit] commemorauit r ael nomine] add. auo R 7 magnaediiisse ClP similiter] etiam r 8 uocem om. B1 9 commemoraberunt B dicit D ael 10 illorum] eorum BD trium] add. ait HAEL r g, add. dicit rae dixisse] add. commemorat p 13 et om. CP 14 tradit 01 16 missa CP est om. R magna om. B1 17 eteri B commemoraberunt B 18 cum] quoniam p 20 adhuc B, ad hec r moriretur Al g 22 magno opere 13, magnopere cet., edd. 23 cui om. HAelL g uidetur 01 24 aut BR OQ HAEL f pel, uel cet., edd. )
344

XVIIII. Sequitur Mattheus: [*]() et ecceuelum templi scissum est in duas partes a summo usque deorsum. et Marcus sic: et uelum templi scissum est in duo a summo usque deorsum. Lucas autem similiter hoc ait: et uelum templi scissum est medium, sed non eodem ordine. uolens enim miraculum miraculo adiungere, cum dixisset: sol obscuratus est, continuo subiungendum existimauit: et uelum templi scissum est medium, praeoccupans uidelicet, quod expirante domino factum est, ut deinde recapitulans exequeretur et de potu aceti et de illa uoce magna et de ipsa morte, quae ante scissionem ueli post tenebras facta intelleguntur. Mattheus enim, qui, cum dixisset: Iesus autem iterum clamans uoce magna emisit spiritum, continuo subiecit: et ecce uelum templi scissum est, satis expressit tunc esse scissum, cum Iesus emisisset spiritum. si autem non addidisset: et ecce, sed simpliciter dixisset: et uelum templi scissum est, incertum esset, utrum ipse et Marcus hoc recapitulando commemorassent, Lucas autem ordinem tenuisset, an Lucas recapitulasset quod illi ordine posuissent.