De Consensu Evangelistarum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars IV (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 43). Weirich, Franz, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1904.

Sequitur Mattheus: [*]() postquam autem crucifixerunt eum, [*]() diuiserunt uestimenta eius sortem mittentes, et sedentes seruabant eum. hoc idem Marcus sic: [*]() et crucifigentes eum diuiserunt uestimenta eius mittentes sortem super eis, quis quid tolleret. hoc Lucas sic ait: [*]() diuidentes uero uestimenta eius sortes miserunt, [*]() et stabat populus expectans. breuiter a tribus dictum est. Iohannes autem distinctius hoc explicat, quemadmodum gestum sit. [*]() milites ergo, inquit, cum crucifixissent eum, acceperunt uestimenta eius et fecerunt quattuor partes, unicuique militi partem, et tunicam. erat autem tunica inconsutilis desuper contexta per totum. [*]() dixerunt ergo ad inuicem: non scindamus eam, sed sortiamur de illa, cuius sit, ut scriptura impleretur dicens: partiti sunt uestimenta mea sibi et in uestem meam miserunt sortem.

Sequitur Mattheus: et inposuerunt super caput eius causam ipsius scriptam: hic est Iesus rex Iudaeorum. Marcus autem, priusquam hoc dixisset, erat autem, inquit, hora tertia et crucifixerunt eum. hoc enim subiungit, cum de uestium diuisione dixisset, quae res [*]( 1 *Matth. 27, 3o et 36 4 Marc. 15, 24 6 *Luc. 23, 34 b et 35 a 9 Ioh. 19, 23 et 24 16 Ps. 21, 19 18 Matth. 27, 37 20 Marc. 15, 25 ) [*]( 1 autem om. Bl 2 sortem mittentes, βαχóντες (βάλλ.) xXfjpov, sine additamento 4 sic et] sicut CP, sic R 5 quid] quod HlAexLSx 7 eius oni. p sortes (-tem R) miserunt BiB, miserunt sortes (-tem Q g\\ cet., edd., v (ὲ́βαλονϰλήρους Alex., tfi. xXvjpov Sin. Vat. Cant. al.), cf. in Ioh. eu. tract. 118, 2; 3 8 expectans B MQ HAELS (ueron. brix.), edd. praeter m, exspectans B ONl (uerc.), spectans (-ntes P) CPV N* m v (ϑεωρω̃ν) 10 ergo om. L 12 militem Cl tonicam AEVL et -ca AEL 13 insutilis H desuper (de s. u. m. 2) B 14 ad uicem AelL 15 illa] ea a e impleatur opt. codd. Vtdg. (ueron. al.) 16 mea aibi et in uestem om. Bl ueste mea B2, uestimenta mea H 19 eius] ipsius p ipsius om. p iesus om. Ml x, xps Bl, ihesus nazareus p 21 autem om. p 22 uestitum (-tu C) CP ∗∗quae B ) [*]( 21* )

324
diligentissime consideranda est, ne magnum faciat errorem. sunt enim qui arbitrentur hora quidem tertia dominum crucifixum, a sexta autem hora tenebras factas usque ad nonam, ut consummatae intellegantur tres horae, ex quo crucifixus est, usque ad tenebras factas. et posset quidem hoc rectissime intellegi, nisi Iohannes diceret hora quasi sexta Pilatum sedisse pro tribunali in locum, qui dicitur Lithostrotus, Hebraeice autem Gabbatha.sequitur enim: uerat autem parasceue pascha hora quasi sexta. et dicit Iudaeis: ecce rex uester. [*]() illi autem clamabant: tolle, tolle, crucifige eum. dixit eis Pilatus: regem uestrum crucifigam? responderunt pontifices: non habemus regem nisi Caesarem. [*]() tunc ergo tradidit eis illum. ut crucifigeretur. si igitur hora quasi sexta Pilato sedente pro tribunali traditus est crucifigendus Iudaeis, quomodo hora tertia crucifixus est, sicut uerba Marci non intellegentes quidam putauerunt?

Prius enim, qua hora cmcifigi potuerit, uideamus; deinde uidobimus, cur hora tertia crucifixum dixerit Marcus. hora erat quasi sexta, cum traditus est crucifigendus Pilato sedente, ut dictum est, pro tribunali. non enim iam plena sexta erat, sed quasi sexta, id est peracta quinta et aliquid [*]( 2 cf. in Ioh. eu. tr. 117, 2 8 *Ioh. 19, 14-16 a 17 cf. Marc. 15, 33 ) [*]( 3 ora B (saepius) tenebus B. -brae CP 4 ut] at Bs, et P consummatae (-te BAL) BR HAE1LS gae, consumtae ON, consumptae cet. 5 retissime Bl 7 locum BR ONM HAaEaL, loco cet., edd., cf. supra S19, 4 lithostrotus ONMQ, lythostrotue B, litostrotus (-tos A) HAEL, lithostrotos Imv, lithostratus (-tos V, lieo. g, lichoatratos pra) cet. hebraeice (-cae QA) B CPOQA, hebreice R HE g, hebraice cet. 8 enim] autem CP erat autem om. BONQ, erat enim Bl 9 paschae N2 HE2S2 γψω edd., v 14 si] tncipit Eug. Exc. sext. 15 bora Bl 16 sicut] sic Bl uerbo AEL masci Bl non om. R 17 putauerunt om. HAE*L 18 quia Bl crucifige ClP potuerat ElL * uideamus om. Eug. 19 uideuimue B 20 pilato Bt, Eug., a pilato cet., edd. 21 est om. p 22 et om. g m )

325
etiam de sexta esse coeperat. numquam autem isti dicerent \'quinta et quadrans\' aut \'quinta et trien\' aut \'quinta semis aut aliquid huiusmodi. habent enim istum morem scripturae, ut a parte totum ponant, maxime in temporibus, sicut de octo illis diebus, post quos eum dicunt ascendisse in montem, quorum medios intuentes Mattheus et Marcus dixerunt: post dies sex. praesertim quia tam moderate idem Iohannes locutus est, ut non diceret \'sexta\', sed quasi sexta. quod si ita non diceret, sed tantum modo sextam diceret, possemus nos ita intellegere, quemadmodum loqui scripturae solent, sicut dixi, a parte totum, ut peracta quinta et inchoata sexta gererentur haec quae narrata sunt in crucifixione domini nostri, donec conpleta sexta illo pendente fierent tenebrae, quibus tres euangelistae adtestantur, Mattheus, Marcus et Lucas.

Quaeramus iam consequenter, cur Marcus, cum commemorasset, quod crucifigentes eum diuiserunt uestimenta eius mittentes sortes super eis, quis quid tolleret, secutus adiunxerit: erat autem hora tertia et crucifixerunt eum. iam certe dixerat: et crucifigentes eum diuiserunt uestimenta eius. sic etiam ceteri adtestantur, quod eo crucifixo uestimenta diuisa sunt. si eius rei gestae [*]( 5 cf. Luc. 9, 28 6 Matth. 17, 1; Marc. 9, 1 8 Ioh. 19, 14 14 cf. Matth. 27, 45; cf. Marc. 15, 33; cf. Luc. 23, 44 16 *Marc. 15, 24 et 25 ) [*]( 1 esse] et esse p iste ClPV 2 quadrans (n eras.) B tri.n aut B. trien (trigen L) aut RHElL, triena at ON1, trin aut Ml, triens aut cet., edd., cf. Eug. semis] et semis 1P r aelm S modum istum p 4 aperte AlExL sicut-diebus om. Bl 5 dicunt eum g 6 medius ClP (Eug. Par. Ambr.) intuens matth. et g (Eug. codd.), intuens (om. matth. et) ONMQ HAelL p marcus ait ONMQ HAE1L p 7 sei dies Eug. Vat. Med. 9 si om. AE1 L sexta R HAEL 7 g possimus CP Q, possumus A2S1 g (Eug. cod. Ambr.) 10 ita om. AEL i quod quemammodum Q solent scripturae l m 11 dixit AE1L aperte B AlElL inhoata Bx, incoata B2R 12 crucifiione Bl, crucifiii HAelL 14 et om. CPV 15 cur (quur R) BlRD rael, add. dixerit cet. cum om. D ClP 17 sortem v 18 secutus BlRD r ael, et secutus cet. adiunxit p r hora autem erat R 20 sic] sicut r a eZ etiam] add. et ral 21 si] add. ergo rael )

326
tempus uoluit commemorare Marcus, sufficeret dicere: erat autem hora tertia. ut quid adiunxit: et crucifixerunt eum, nisi quia uoluit aliquid recapitulando significare, quod quaesitum inueniretur, cum scriptura ipsa illis temporibus legeretur, quibus uniuersae ecclesiae notum erat. qua hora dominus ligno suspensus sit, unde posset huius uel error corrigi uel mendacium refutari? sed quia sciebat a militibus suspensum dominum, non a Iudaeis, sicut Iohannes apertissime -dicit, occulte ostendere uoluit eos magis crucifixisse qui clamauerunt, ut crucifigeretur, quam illos qui ministerium principi suo secundum suum officium praebuerunt. intellegitur ergo hora fuisse tertia, cum clamauerunt Iudaei, ut dominus crucifigeretur, et ueracissime demonstratur tunc eos crucifixisse, quando clamauerunt, maxime quia nolebant uideri se hoc fecisse et propterea eum Pilato tradiderant, quod eorum uerba satis indicant secundum Iohannem. cum enim dixisset eis Pilatus: [*]() quam accusationem adfertis aduersus hominem hunc? [*]() responderunt et dixerunt ei: si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum. [*]() dixit eis Pilatus: accipite eum uos et secundum legem uestram iudicate eum. dixerunt ergo Iudaei: nobis non licet interficere quemquam. quod [*]( 8 cf. Ioh. 19, 23 11 cf. Matth. 27, 22 et 23; Marc. 15, 13 et 14; Luc. 23, 21 et 23 17 *Ioh. 18, 29 b-31, ) [*]( 1 dicerej si diceret V p 2 ut quid] autquid Bl adiungit CPV, iunxit Bl 3 quia om. HAelL aliqu.] autquid Bl 5 uniuersa Bl 6 sit] est M p (Eug.) possit B2 L gr huius uel] huiusmodi r, uel huiusmodi a e errore CP (-rem Eug. Vere.) 7 reputari B1 8 non om. Bl u | daeis B\' iohannis ClP 9 uoluit ostendere Eug. Vat. 12 hora fuisse BRD, fuisse hora cet., edd. (Eug.) 13 eius B1 14 quia nolebant] quandollebant Bl uidere CP uolebant iudei se p 15 propter B pilatum CP tradiderunt B1 H g (Eug. Verc.) 16 iohannen CP 17 aduersum Eug. Vat. aduers. hom.J iohannem Bl 19 hic om. Eug. Vere., homo p 20 dixit BIRD. dixit ergo cet., edd., v (cf. supra 315, 25) 21 eum om. p ergo BlRD CPV rl. ergo ei cet., v (cf. 316, 2) )
327
ergo maxime uideri fecisse nolebant hoc eos hora tertia fecisse Marcus ostendit uerissime iudicans magis fuisse domini necatricem linguam Iudaeorum quam militum manus.

Quisquis autem dixerit non fuisse horam tertiam, cum hoc 1 Iudaei primitus clamauerunt, insanissime se ostendit inimicum euangelii, nisi forte aliter potuerit eandem dissoluere quaestionem; non enim habet unde conuincat non fuisse tunc horam tertiam. ei ideo ueridico euangelistae potius credendum quam contentiosis suspicionibus hominum. unde, inquit, probas horam tertiam fuisse? respondeo: quia credo euangelistis. quibus et tu si credis, ostende, quemadmodum et hora sexta et hora tertia potuerit dominus crucifigi. de sexta enim, ut fateamur, narratione Iohannis urguemur, tertiam Marcus commemorat, quibus si uterque nostrum credit, ostende tu aliter, quemadmodum fieri utrumque potuerit, libentissime adquiescam. non enim sententiam meam, sed euangelii diligo ueritatem. adque utinam etiam plures ab aliis inueniantur huius exitus quaestionis! quod donec fiat, utere mecum isto, si placet. si enim nullus alius exitus poterit inueniri, solus iste sufficiet; si autem potuerit, cum demonstratus fuerit, eligemus. tantum non putes consequens esse, ut quilibet omnium quattuor euangelistarum mentitus sit aut in tanto et tam sancto culmine auctoritatis errauerit. [*]( 1 ergo] et Bl uideri om. p r, uidere ClP uolebant fecisse iudei p, iudei fecisse uolabant r tertia om. Bx hora fecisse tertia H aelm, lVc. b. t. r 2 indicans V gel 3 manus] manum J31, finit Eug. Exc. sext. 4 hora tertia CP hoc] ei B 6 poterit Bl eodem 2?1 soluere p 8 ueredico CP credendum est g, est cred. r 9 suspectionibus CP, suspit. AEL inquid B CP, inquis ψ prlm 10 hora tertia CP non fuisse g 11 si tu M si om. r 12 potuerat CP g, potuit r 13 iohannes CJP 14 si del. m. 2 B ostendi ClP, ostendat (om. tu aliter) p 15 potnerit] add. et Bl V2 r a adquiescam] requiescam Migne 17 pluris Clp inueniatur CP 18 si enim-sufficiat suppl. P2 19 poterit BRD CP2 ONMQ prl, potuerit cet. inuenire CP2, inbeniri B sufficiet (e del. m. 2) B 20 cum] tum Bl in tantum Q 21 potes B 01 A1, potest R C2PV ONQ pael )

328

Si autem quis dixerit inde se conuincere non fuisse horam tertiam, cum illud Iudaei clamauerunt, quia, posteaquam dixit idem Marcus: [*]() Pilatus autem iterum respondens ait illis: quid ergo uultis faciam regi Iudaeorum? at illi iterum clamauerunt: crucifige eum, non interponitur aliquid morarum ab eodem Marco in eius narratione et continuo ad id peruenitur; ut traderetur ad crucem dominus a Pilato, quod Iohannes hora quasi sexta factum esse commemorat. intellegat qui hoc dicit multa praetermissa esse quae in medio gesta sunt, cum Pilatus ageret quaerens, quomodo eum a Iudaeis eriperet et aduersus eorum insanissimam uoluntatem, quibuscumque modis potuit, instantissime niteretur. Mattheus enim ait: [*]() dicit illis Pilatus: quid igitur faciam de Iesu, qui dicitur Christus? [*]() dicunt omnes: crucifigatur. tunc fuisse dicimus horam tertiam. quod autem Mattheus sequitur et narrat: [*]() uidens autem Pilatus, quia nihil proficeret, sed magis tumultus fieret, et in conatibus Pilati ad eripiendum dominum et in tumultu Iudaeorum contra nitentium consumtum tempus duarum horarum intellegimus et coeptam fuisse sextam, qua nondum terminata gesta sunt quae ab eo tempore, quo Pilatus dominum tradidit, usque ad tenebras factas narrantur. quod autem Mattheus supra commemorat: [*]() sedente autem illo pro tribunali misit ad illum uxor eius dicens: nihil tibi et iusto illi, multa enim passa sum hodie per uisum propter eum, postea sedebat pro tribunali Pilatus, sed inter illa quae prius gesta narrabat recordatus Mattheus quod de Pilati uxore dixit uoluit hoc ibi interponere, ut [*](3 Marc. 15, 12 et 13 13 Matth. 27, 22-24 22 *ib. 19 ) [*]( 1 quis om. p se inde r a elm 5 interponit AWL 6 et] sed V 7 ut traderetur] utramde«»tur Bl 8 iohannis 01p 10 a om. R 11 uolumtatem B 13 dixit r faciam om. B 17 et om. R 18 dominum] iesum dom. r, dom. iesum ael consumtu B 19 tempus om. CP, tempu Bl coepta f. sexta Cp. 20 qua] quia CPL 21 tradit CP 23 eum v 25 sedebat Engelbrecht, sedere B, sedit CPT. sederat cet., edd. 26 inter om. RD 27 uxori CiP ibi om. Blt praestruerit ClP, perstrueret HdEIL g )

329
praestrueret, qua maxime causa Pilatus nec nouissime uolebat eum tradere Iudaeis.