De Consensu Evangelistarum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars IV (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 43). Weirich, Franz, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1904.

Iam ipsa uerba uideamus, uel quae domino dicta uel quae ab illo responsa omnes isti tres euangelistae posuerunt. Mattheus: [*]() et uidentes, inquit, Pharisaei dicebant discipulis eius:quarecumpublicanis et peccatoribus manducat magister uester? totidem paene uerbis hoc ait et Marcus: [*]() quare cum publicanis et peccatoribus manducat et bibit magister uester? praetermissum est ergo a Mattheo quod iste addidit bibit. sed quid ad rem, cum plena sit sententia insinuans pariter conuiuantes? Lucas autem aliquanto differentius hoc uidetur commemorasse. [*]() et murmurabant, inquit, Pharisaei et scribae eorum dicentes ad discipulos eius: quare cum publicanis et peccatoribus manducatis et bibitis? non utique magistrum eorum nolens illic intellegi, sed simul omnibus, et ipsi et discipulis eius, hoc obiectum insinuans, non tamen ei dictum, sed illis, quod et de ipso et de illis acciperetur. nam utique et ipse Lucas ita dicit dominum respondisse: [*]() non ueni uocare iustos, sed peccatores in paenitentiam. quod non eis respondisset, nisi quod dixerant manducatis et bibitis ad ipsum maxime pertineret. propterea etiam Mattheus et Marcus de illo discipulis eius hoc obiectum esse narrarunt, quia, cum et de discipulis [*]( 6 Matth. 9, 11 9 Marc. 2, 16 14 Luc. 5, 30 21 ib. 32 ) [*]( 1 multa turba RT 2 illis] ipsis Es 4 dom.] a domino el dicta] add. sunt p 5 illo] ipso V responsa] add. snnt g euangelietae om. p 6 farisaei B CP 7 et om. B 11 a om. TlL bibit BRTD CPVF ON HAL p g, et bibit cet. 12 pariter-differentius om. M conuiuentes HlL, conbibentes H2 13 autem] enim E* y aliquantum RTD hec r 15 discipulus B 16 manducabitis L 17 nolens] uolens VF2 ONM E*1 d pgrl 18 et pr.] etiam r 19 tamen) tantum l illis] discipulis p ipso] seipso CP g, •«ipso A 21 uocari CXP 23 dixerat BRl p 24 illo] add. et p 25 cum et] . et R, et cum V r a elm de Onl. B pr )

165
dicebatur, magistro magis obiciebatur, quem sectando imitabantur. una ergo sententia est, et tanto melius insinuata, quanto quibusdam uerbis manente ueritate uariata. item quod Mattheus refert dominum respondisse: non est opus ualentibus medicus, sed male habentibus. [*]() euntes autem discite, quid est: misericordiam uolo et non sacrificium. non enim ueni uocare iustos, sed peccatores, Marcus quoque et Lucas eisdem paene uerbis eandem sententiam tenuerunt, nisi quod ambo non interponunt illud ex propheta testimonium: misericordiam uolo quam sacrificium. Lucas autem cum dixisset: non ueni uocare iustos, sed peccatores, addidit in paenitentiam, quod ad explanandam sententiam ualet, ne quisquam peccatores ob hoc ipsum quod peccatores sunt diligi arbitretur a Christo, cum et illa similitudo de aegrotis bene intimet, quid uelit deus uocando peccatores tamquam medicus aegros, utique ut ab iniquitate tamquam ab aegritudine salui fiant, quod fit per paenitentiam.

Item quod dicit Mattheus: [*]() tunc accesserunt ad eum discipuli Iohannis dicentes: quare nos et Pharisaei ieiunamus frequenter? Marcus similiter intulit dicens: [*]() et erant discipuli Iohannis et Pharisaei ieiunantes, et ueniunt et dicunt illi: cur discipuli Iohannis et Pharisaeorum ieiunant? nisi [*]( 4 Matth. 9, 12 et 18 6 et 10 Os. 6, 6 8 cf. Marc. 2, 17; cf. Luc. 5, 31 11 Luc. 5, 32 19 Matth. 9, 14 21 Marc. 2, 18 ) [*]( 1 quem] add. e (s. I. et) M, add. et r sect. im.] secnmdomitabantur B 5 balentibus B 6 autem om. HL et non] xat ou Matth. 9, 13; cod. Alex. 08. 6, 6 7 nocari CPP 10 uolo] magis nolo r quam] et non p (ἤ Os. 6, 6) 11 non] add. enim I nocari Clp 13 ne] nec B HA 14 arbitrentur B CP N* 15 simultitudo B de aegr.-nocando om. » intimit ClPF1 qui N1 quod deus nenit uocare p 16 tàmquam] aquam B egrotus Bl, -tos B*, aegrotos l 17 iniquita B, -tatem ClP aegritudinem CPP1 22 et erant—ieiunantes om. » et pr. om. M et pharisaei-iohannis om. B 23 illi] ei V 24 ieiunant BRTD CPVF ONM EвL p g, add. tui autem discipuli non ieiunant cet. )

166
quod iste putari potest addidisse Pharisaeos, quod simul cum discipulis Iohannis hoc dixerint, cum Mattheus tantum discipulos Iohannis hoc dixisse perhibeat. sed uerba ipsa, quae illos dixisse aput Marcum legitur, magis indicant alios hoc dixisse de aliis, id est conuiuas qui aderant uenisse ad Iesum, quia ieiunabant discipuli Iohannis et Pharisaei, et hoc ei de illis dixisse, ut quod ait ueniunt non de ipsis dixerit, de quibus interposuerat: et erant discipuli Iohannis et Pharisaei ieiunantes, sed cum isti essent ieiunantes, ueniunt illi quos hoc mouit et dicunt illi: cur discipuli Iohannis et Pharisaeorum ieiunant, tui autem non ieiunant? quod Lucas euidentius expressit ita hoc idem intimans, cum dixisset, quid eis responderit dominus de uocatione peccatorum tamquam aegrotorum: [*]() at illi, inquit, dixerunt ad eum: quare discipuli Iohannis ieiunant frequenter et obsecrationes faciunt, similiter et Pharisaeorum, tui autem edunt et bibunt? ergo et hic sicut Marcus alios de aliis hoc dixisse narrauit. unde ergo Mattheus: [*]() tunc accesserunt ad eum discipuli Iohannis dicentes: quare nos et Pharisaei ieiunamus? nisi quia et ipsi aderant et omnes certatim, ut quisque poterat, hoc obiecerunt, quorum sententia diuerso loquendi modo, sed tamen a ueritate non alieno, a tribus euangelistis insinuata est.-

Item illud de sponsi filiis, quia non ieiunabunt, quamdiu cum eis est sponsus, similiter interposuerunt Mattheus et [*]( 14 Luc. 5, 33 19 Matth. 9, 14 25 cf. Matth. 9, 15; cf. Marc. 2, 19; cf. Luc. 5, 34 ) [*]( 1 putare ClP quod] quo B 2 dixerunt B pgae dixer.—iohannis hoc om. L 4 ap. marc. dixisse RTD 7 ei om. RTD HA ait] aut B 10 hec r mouet D VF OM p aelm, mouent r cur] cum B 11 tui] cui B 13 eis] ei B N1 14 uocationem B ClP 16 obsecrationis Clp, obseruationes g 17 farisaeorum B 21 ieianas Bl omnis ClPF ut] prout B r 22 obicerunt B, eiecerunt if 23 a alt. om. AL 25 quia non ieiunabunt om. RT ieiunabant ClP 26 eis] illis p inposuerunt T1, posuerunt r )

167
Marcus, nisi quod Marcus filios nuptiarum appellauit quos ille sponsi, quod ad rem nihil interest. filios quippe nuptiarum non tantum sponsi, sed etiam sponsae intellegimus. eadem ergo est aperta sententia, non altera aduersa. Lucas autem non ait \'numquid possunt filii sponsi ieiunare?\' sed ait: numquid potestis filios sponsi, quamdiu cum illis est sponsus, facere ieiunare? in quo et ipse ad aliud quiddam insinuandum eandem sententiam eleganter aperuit. sic enim intellegitur eosdem ipsos qui loquebantur fuisse facturos, ut lugentes ieiunarent filii sponsi, quoniam ipsi essent sponsum occisuri. quod autem dixit Mattheus lugere, hoc Marcus et Lucas ieiunare, quia et ille postea tunc ieiunabunt ait, non \'tunc lugebunt\'. uerum illo uerbo significauit de tali ieiunio dominum locutum, quod pertinet ad humilitatem tribulationis, ut illud alterum, quod pertinet ad gaudium mentis in spiritalia suspensae adque ob hoc alienatae quodammodo a corporalibus cibis, posterioribus similitudinibus dominus significasse intellegitur de panno nouo et uino nouo id ostendens, quod animalibus adque carnalibus circa corpus occupatis et ob hoc ueterem adhuc sensum trahentibus hoc genus ieiunii non congruat. quas similitudines et alii duo similiter explicarunt. iam enim satis in promtu est nihil esse [*]( 6 *Lac. 5, 34 18 cf. Matth. 9, 16 et 17 ) [*]( 2 ille] alii B, illi RT 3 sponsi] quos ille sponei ONQ l 4 alter AL 5 numquid] non tantum quod g 6 possunt filii 9 (uerc. ueron. colb. uindob. corb. Sangrm. al., Bovavtat os. ofoi Sin. m. 1 et Cantabr. ex Matth. 9, 15 et Marc. 2,19) quamdiu BRTD rael (uere. ueron. colb. briz.), dum cet., v (if) oaov Cantabr., iv ip cet.) 7 ieiunium g ipsi 6nP 8 quidam ClP N1, quidem V p g insinuamdum B 10 quoniam] quando r 12 tunc om. If) p 14 ieiunium C 15 ut om. M 17 a] ad H 18 intellegitur BRTD, intellegatur cet., edd. nino BRTD OM HE*Lf-r ael, de uino cet., cf. 169, 7; 173, 2 20 adhnc om. B 21 ieiuni Bl, add. intellegat ergo ex hoc (hac corr. m. 2) lectionem (m del. m. 2) qui uult animam suam liberare et cum ieiunat fagiat esse animalis atque carnalis id est de saeculi amore nihil accipiatB conneniatp ali L 22 in om. HAL promtu (-tum B) BRT, promitu (-itu. P, ras. m) CP, promptum (pru- H) HAL, promptu cet., edd. )
168
contrarium, si quid alius dicit quod alius praetermittit seu uerbi seu rei, dum uel ab eadem sententia non recedatur uel quae forte alia ponitur aliae non aduersetur.

XXVIII. Sequitur deinde Mattheus adhuc temporum ordinem seruans: [*]() haec illo loquente ad eos ecce princeps unus accessit et adorabat eum dicens: filia mea modo defuncta est, sed ueni, inpone manum tuam super eam, et uiuet, et cetera usque ad illud ubi ait: [*]() et surrexit puella. [*]() et exiit fama haec in uniuersam terram illam. dicunt hoc et alii duo, Marcus et Lucas, sed ab isto ordine iam recedunt. alibi enim hoc recordantur adque inserunt, id est eo loco, ubi redit transfretando a regione Gerasenorum post expulsa adque in porcos dimissa demonia. nam hoc Marcus ita coniungit post illud aput Gerasenos factum: [*]() et cum transcendisset, inquit. Iesus in naui rursus trans fretum, conuenit turba multa ad illum, et erat circa mare. [*]() et uenit quidam de archisynagogis, nomine Iahirus, et uidens eum procidit ad pedes eius, et cetera. ac per hoc intellegendum est hoc quidem de archisynagogi filia factum esse, cum transcendisset Iesus in naui rursus trans fretum, sed quanto post, non apparet. nisi enim fuisset interuallum, non esset quando fieret quod modo narrauit Mattheus in conuiuio domus [*]( 5 Matth. 9, 18; cf. 18-26 7 Matth. 9, 25 b et 26 15 Marc. 5, 21 et 22; cf. 21-43 23 cf. Matth. 9, 10-17 ) [*]( 1 quia P 2 recetatur C1, recitatur P 3 alia] aliqua HAL, aliae Ml, ab alio F2 M3 p r al aliae BRTD, alia ONl, alii cet., edd. 4 sequetur C1 inde 01 matth.] add. et dicit V 5 serbans B 6 adoranat B 7 inpone. L tuam BRD M p elm, om. cet. (om. uerc. ueron.) 9 in] per V 12 reddit CIIP, recedit 1ł a] de V 13 gerassenorum B 2PQ HAL, gerasinorum Cx adque (atq.) BBTDt et cet., edd. dimissa BRT, demissa D, permissa eet., edd. (cf. Luc. 8, 32) 14 gerass. N2L, geross. A 15 nane CiP, nanim r 17 illum] eum Y p 18 iahirus B, iairus cett., edd. eum om. AL 19 et cetera om. BRT 20 cum] quam B 21 fetum B quantum Qy quanto tempore p 23 quod] quo B AL g )

169
suae; tamquam de alio quippe narrauit more euangelistarum quod de se ac domi suae gestum erat, post quod factum nihil aliud continuo sequitur quam hoc de archisynagogi filia. sic enim ipse contexit, ut ipse transitus aperte indicet hoc consequenter narrari quod et consequenter factum est, quando quidem cum superius commemorasset quae de panno nouo et de uino nouo Iesus dixerit, continuo subiecit: haec illo loquente ad eos ecce princeps unus accessit. ac per hoc si haec illo loquente accessit, nihil aliud factorum dictorumque eius interpositum est. in narratione autem Marci patet locus, ubi interponi alia potuerint, sicut iam ostendimus. similiter et Lucas, cum post narratum aput Gerasenos miraculum transit ad narrandum de archisynagogi filia, non sic transit, ut renitatur Mattheo, qui post illas de panno et uino similitudines hoc gestum esse demonstrat dicendo haec illo loquente. iste quippe, cum terminasset quod aput Gerasenos factum narrauerat, hoc modo transit in aliud: [*]() factum est autem, inquit, cum redisset Iesus, excepit illum turba: erant enim omnes exspectantes eum. [*]() et ecce uir, cui nomen Iahirus, et ipse princeps synagogae erat et cecidit ad pedes Iesu, et cetera. sic intellegitur, quod turba quidem illa continuo [*]( 17 Luc. 8, 40 et 41; cf. 40-56 ) [*]( 1 de alio] daelio B, de illo g 2 domui suae ON1 H2L, domo sua F2 N* ψ r a e, in domo sua V l, de domo sua X 3 archisynagogia B 4 ipse pr. om. Hl ipse enim p g r Magne 5 narrarim quod et sequenter B 6 quae om. E* 7 de om. ONM D T illo om. H\', eo x 8 ac] hac B 9 illo om. Hl, ipso p loquen::tem B 10 dictornmque factorumque CPV pg 11 potuerint BD CP OM HAL pgael, potuere r, potuerunt cet. 12 gerass. B O2N2Q HA, gerasin. Cl 13 transsiit B, transiit CP NQ HAL p gr ael, transsit 0, transiuit D 14 tranaiit HAL pael remittatur B, renitaretur HL, reniteretur A at 15 similitudiniB ClP dicens F1 p 16 gerasB. F O2N2 A, gerasinos C1 17 factum] factum esae E* r transit BBTD CPV g, transiit* eet. 18 cum] qua B 19 turba illum g 20 iahirua B (brix.), iairus cet. (sic infra 170, 2; 171, 7) 21 et om. HAL 22 Bic] et sic rael )
170
exceperit dominum, quippe quem rediturum exspectabat; quod uero adiunxit: et ecce uir, cui nomen erat Iahirus, non continuo factum accipiendum est, sed prius illud de conuiuio publicanorum, sicut narrat Mattheus, cui rei sic coniungit hoc, ut non possit aliud factum consequenter intellegi.

In hac ergo narratione, quam nunc considerandam suscepimus, de illa quidem quae fluxum sanguinis patiebatur omnes isti tres euangelistae sine ulla quaestione concordant. neque enim interest ad rei ueritatem, quod ab alio aliquid tacitum ab alio dicitur, nec quod Marcus dicit: quis tetigit uestimenta mea? et Lucas: quis me tetigit? alter enim dixit usitate, alter proprie, eandem tamen uterque sententiam. nam usitatius dicimus \'conscindis me quam \'conscindis uestimenta mea\', cum tamen in aperto sit, quid uelimus intellegi.

At uero cum Mattheus archisynagogum non morituram uel morientem uel in extremo uitae positam filiam suam narrat domino nuntiasse, sed omnino defunctam, illi autem duo morti iam proximam, nondum tamen mortuam, usque adeo, ut dicant uenisse postea qui mortuam nuntiarent et ob hoc iam non debere uexari magistrum, tamquam sic ueniret, ut manum inponendo mori non sineret, non ut qui posset mortuam suscitare, considerandum est, ne repugnare uideatur, et intellegendum breuitatis causa Mattheum hoc potius dicere uoluisse [*]( 2 Luc. 8, 41 4 cf. Matth. 9, 10-17 10 Marc. 5, 30 11 Lnc. 8, 45 15 cf. Matth. 9, 18; cf. Marc. 5, 23; cf. Luc. 8, 42 ) [*]( 1 rediturus C 2 erat om. EsL p1v (ueron. brix. Ambr.) 6 nunc] nunc non B suscipimus Q 7 qui C1 8 ulla om. Q 9 alio] illo g tacetur et dicatur r tacitum ab alio dicitur om. (sed est spatium uac. unius lineae) 0 10 nec] ne ij1, nam 0, nIL (S in ras.) F marcus] mattheus 0, matheus F7 uestimenta-tetigit om. Bl 11 mea om. F* r 12 eadem B CPV sententia CPV 14 bellimus B 15 ant BI, ad RTl 16 in om. B CP 17 mortui ClP 19 quij qui a Bl, qui ea B2 19 nuntiaret Tl ae non debere iam V p 20 deuere B, deberet 0 uexare HL pae1 21 mori om. MQ siniret CP possit CXP 22 intellegendum] add. est el 23 cau- I\'am ClPl )

171
rogatum esse dominum, ut faceret quod eum fecisse manifestum est, ut scilicet mortuam suscitaret; adtendit enim non uerba patris de filia sua, sed, quod est potissimum, uoluntatem, et talia uerba posuit, qualis uoluntas erat. ita enim desperauerat, ut potius eam uellet reuiuescere, non credens uiuam posse inueniri quam morientem reliquerat. duo itaque posuerunt, quid dixerit Iahirus, Mattheus autem, quid uoluerit adque cogitauerit. utrumque ergo petitum est a domino, ut uel morientem saluam faceret uel mortuam suscitaret; sed cum instituisset Mattheus totum breuiter dicere, hoc insinuauit patrem rogantem dixisse quod et ipsum certum est uoluisse et Christum fecisse. sane si illi duo uel quisquam eorum patrem ipsum commemorasset dixisse quod sui de domo uenientes dixerant, ut iam non conuexaretur Iesus, quod puella mortua fuisset, repugnarent eius cogitationi uerba. quae posuit Mattheus. nunc uero et illud suis nuntiantibus et prohibentibus. ne iam magister ueniret, non legitur, quod ille consenserit. ac per hoc et illud quod ei dominus ait: noli timere, crede tantum et salua erit, non diffidentem reprehendit. sed credentem robustius confirmauit. talis quippe in illo fides erat, qualis et in illo qui ait: credo, domine; adiuua incredulitatem meam.

Quae cum ita sint, per huiusmodi euangelistarum locutiones uanas, sed non contrarias rem plane utilissimam discimus et [*]( 18 Luc. 8, 60 21 Marc. 9, 23 ) [*]( 1 demn H 3 uolumtatera Bx uolontatem O 4 talia] alia B P ONlM AlL uolumtas B, nolont. C\' disperauerat ClP 5 ea ClP reniuescere BRT ClPF ON HAL, reuiuiscere cet., edd. 6 inuenire CP 7 quid pr.] qui Cl Jll, qug M2 antem] uero V w, om. y adque cogit. om. B 8 ad dominum ClP 9 mori : uel (-entem salaam faceret oni.) B mortuam] inmortuam Ml, ut mortuain M2 10 diceret Q 11 patrem om. A1 et om. B, s. l. add. N est] esse M uoluiase om. Ml, uoluiaset B 13 de B HAL a, om. cet. 14 ut iam] utinam C\'P, nti iam 6\'2 uexaretur V D iX. edd. praeter m 16 nuntiatibus B\', subnuntiantibus CPV tjI p 17 consenserit om. AlL, diffideret in mg. a 18 ei om. V χω p, et P 19 et om. B 21 adiube B 23 locutionis CXP (loquu. P) 24 re JB1 )

172
pernecessariam, nihil in cuiusque uerbis nos debere inspicere nisi uoluntatem, cui debent uerba seruire, nec mentiri quemquam, si aliis uerbis dixerit quid ille uoluerit cuius uerba non dicit, ne miseri aucupes uocum apicibus quodammodo litterarum putent ligandam esse ueritatem, cum utique non in uerbis tantum, sed etiam in ceteris omnibus signis animorum non sit nisi ipse animus inquirendus.

Quod autem nonnulli codices habent secundum Mattheum: non enim mortua est mulier, sed dormit, cum eam Marcus et Lucas duodecim annorum puellam fuisse testentur. intellegas Hebraeo more locutum esse Mattheum. nam et aliis scripturarum locis hoc inuenitur non eas tantum quae uirum passae fuerant, sed omnino feminas etiam intactas adque integras mulieres appellari, sicut de ipsa Eua scriptum est: formauit eam in mulierem, et illud in libro Numerorum ubi iubentur custodiri mulieres, quae nescierunt cubile masculi, id est uirgines, ne interficiantur, qua locutione etiam Paulus ipsum Christum ait factum ex muliere. hoc enim melius intellegimus, quam ut illam duodecim annorum iam nuptam uel uirum expertam fuisse credamus.

XXVIIII. Sequitur Mattheus et dicit: [*]() et transeunte inde Iesu secuti sunt eum duo caeci clamantes et dicentes: miserere nostri, fili Dauid, et cetera usque ad illud ubi ait: [*]() Pharisaei autem dicebant: in [*]( 9 *Matth. 9, 24 10 cf. Marc. 5, 42; cf. Luc. 8, 42 15 Gen. 2, 22 16 cf. Num. 31, 18 18 cf. Gal. 4, 4 21 Matth. 9, 27; cf. 27-34 24 ib. 34 ) [*]( 1 deuere B 2 uolumtatem B, uolont. 01 mentire ClP 8 quod N* E* x 4 ne] neque A tL I auc. uoc. apie.] cum aucupe suo cum apicibus Nl 7 sit] sic B 9 mulier om. Al ea Clp, eadem Q 10 fuisset ClP H testantur AL e 11 et] 8. I. add. in N* 12 uerum ClP (sic infra), uiros E* i 13 fuerint Q » T 14 ipsa om. BRTD eba Bt 16 iunentur Bl custodire 6MP H tfL 18 ait] dixit BRTD 21 sequitur] add. ergo H ga 22 sunt om. L caeci] add. et CP 23 miserire Cl nostris Bl 24 farisaei B )

173
principe demoniorum eicit demones. hoc de duobus caecis et muto demonio solus Mattheus ponit. illi enim duo caeci, de quibus et alii narrant, non sunt isti, sed tamen simile factum est, ita ut, si ipse Mattheus non etiam illius facti meminisset, posset putari hoc quod nunc narrat dictum fuisse etiam ab aliis duobus. quod commendare memoriae diligenter debemus esse quaedam facta similia, quod probatur, cum idem ipse euangelista utrumque commemorat, ut, si quando talia singula aput singulos inuenerimus adque in eis contrarium quod solui non possit, occurrat nobis non hoc esse factum, sed aliud simile uel similiter factum.

Sane deinceps non apparet ordo rerum gestarum. nam post haec duo facta de caecis et muto demonio ita sequitur: [*]() et circuibat Iesus ciuitates omnes et castella docens in synagogis eorum et praedicans euangelium regni et curans omnem languorem et omnem infirmitatem. [*]() uidens autem turbas misertus est eis, quia erant uexati et iacentes sicut ones non habentes pastorem. [*]() tunc dicit discipulis suis: messis quidem multa, operarii autem pauci; [*]() rogate ergo dominum messis, ut eiciat operarios in messem suam. et conuocatis duodecim discipulis suis dedit illis potestatem spirituum inmundorum, et cetera usque ad illud ubi ait: [*]() amen dico [*]( 2 cf. Marc. 10, 46-52; cf. Luc. 18, 35—43 4 cf. Matth. 20, 29-84 14 Matth. 9, 35-38 et 10, 1; cf. 9, 35—10, 42 24 ib. 42 ) [*]( 1 eicet B, eiecit T, iecit M 2 muto BRTD, de muto cet., edd. demonioso V 4 et. ill. facti non r 7 quadam B 9 inuenirimus C1, inueniremus NI HAL pg in eis om. Hl 10 possint B oc- curat B nobis om. CP p g 12 testarum Bl 13 facta duo E) muto] de muto M demonioso V 14 circumibat VF ONМ1 Q AE* Y p ael m omnes et] multas et p, et omnia g 15 regnum euangelii Migne 16 omnes Bl languorem et omnem om. B 18 eius MI, eorum M2 quia] qui B Hl rae 19 pastores B dixit r 20 operari B M 21 rogae B1 mesis B eiciat] mittat yjcu pr aelv (εϰβάλη) 22 suam om. F1 23 suis om. g spiritum B 2t illud] aliud MQ E* 7 pm )

174
uobis, non perdet mercedem suam. in hoc toto loco, quem nunc commemorauimus, multa monuit discipulos suos, sed utrum ex ordine Mattheus subiunxerit, an ei ordo narrandi recordatio sua fuerit, sicut dictum est, non apparet. hunc locum breuiter uidetur perstrinxisse Marcus et eum sic ingressus est dicens: [*]() et circuibat castella in circuitu docens. [*]() et conuocauit duodecim et coepit eos mittere binos, et dabat illis potestatem spirituum inmundorum, et cetera usque ad illud ubi ait: [*]() excutite puluerem de pedibus uestris in testimonium illis. sed antequam hoc narraret Marcus, prius post resuscitatam filiam archisynagogi illud narrauit ubi dominum in patria sua mirabantur, unde illi esset tanta sapientia et uirtutes, cum eius cognationem nossent, quod Mattheus post admonitionem istam discipulorum et post alia multa commemorat. itaque incertum est, utrum hoc, quod agitur in eius patria, Mattheus omissum reuocauerit, an Marcus recordatum anteceperit, quisnam eorum ordinem rei gestae et quis recordationis suae tenuerit. Lucas autem continuo post resurrectionem filiae Iahiri subiungit hunc locum de potestate et admonitione discipulorum. tam breuiter [*]( 6 Marc. 6, 6 b et 7; cf. 6 b-11 9 Marc. 6, 11 12 cf. Marc. 6, 1-6 a 14 cf. Matth. 13, 53-58 18 cf. Luc. 9, 1-6; 6, 13-16 ) [*]( 2 commemoramus ClF OMQ HdEBL y gm 3 utrum BRTD, add. eos HA2 g, add. ea C-V, add. eum cet. ex ordinem mattheus B, matheus ordine r subiunxit g r 5 brebiter B et sic infra uidetur om. R M perstrincxisse Ml, -exit M2 6 est om. AL et circuibat—docens om. g circumibat ON AE* r edd. praeter pr circamitu E\' f a 7 conuocatis Q (cf. Mattlt. 10, /) XII et cepit Q eos om. R mitthere B 8 illisJ eis RT spiritum B 9 ad om. CP puluere B 11 arcyainagogi B 12 ubi] ut B in om. AL 13 sapientiae uirtutes NI, sapientia et uirtus N3 cognatione ClP, cogitationem Migne 16 est om. CPF1 quod] add. hic r patriam BRTD1 17 auteceperit B ONM Es p g, ante cfperit Q y, antecoeperit RT ClPF HALS, anticiparit C2, anticipauerit cet. 18 recordationi B, -nes Hl 19 hunc] anhac B hoc locum L, hoc loco a e l 20 et] et de r potestatem et admonitionem ClPl )
175
sane quam Marcus, neque ipse ita, ut hoc sequi etiam in rerum gestarum ordine appareat. in nominibus ergo discipulorum Lucas, qui eos alio nomine nominat, cum prius eliguntur in monte, a Mattheo non discrepat nisi in nomine Iudae Iacobi, quem Mattheus Thaddeum appellat, nonnulli autem codices habent Lebdeum. quis autem umquam prohibuerit duobus uel tribus nominibus hominem unum uocari?

Solet item quaeri, quomodo Mattheus et Lucas commemorauerint dixisse dominum discipulis, ut nec uirgam ferrent, cum dicat Marcus: et praecepit eis, ne quid tollerent in uia nisi uirgam tantum, et sequatur etiam ipse: non peram, non panem, neque in zona aes, ut ostendat in eodem loco uersari narrationem suam, in quo et illorum qui dixerunt nec uirgam ferendam. quod ita soluitur, ut intellegamus sub alia significatione dictam uirgam, quae secundum Marcum ferenda est, et sub alia illam, quae secundum Mattheum et Lucam non est ferenda, sicut sub alia significatione intellegitur temtatio, de qua dictum est: deus neminem temtat, et sub alia, de qua dictum est: temtat uos dominus deus uester, ut sciat, si diligitis eum. illa seductionis est, haec [*]( •5 cf. Mattb. 10, 3 8 cf. ib. 10; cf. Luc. 9, 3 10 Marc. 6, 8 b *Iac. 1. 13; cf. in Ioh. eu. tract. 43, 5 19 *Deut. 13, 3; cf. quaest. oct. tr. 40 ) [*]( 1 ut om. AI. 2 nominibusj omnibus B N1M1 L, rationibus p 3 nomine] loco elm nominauit L χω eleguntur CIP, eligantur r 4 in montem B, amante M1, iam ante M2 in om. E* y 5 thaddeum R CP, atdeum BI, thatueum B2, tbaJtlieum T, tatheum Fl g, tadeum F2, taddeum V ON HAEBI. y, thadeum p r ae, thadaeum l 6 lebdeum RTD E* r, beldeum B, laebdaeum aYfl-, lebbaeum CPF ON glm, lebbeum MQ HAL p a e, lebeum V (λεββαι̃ος Cantabr.) autem Clm. r numquam B 7 hominem unum om. CP uacari Bl uocari solere HAL (sign. interrogationis add. A) 8 o uerbo solet incip. Eitg. Exc. tert. item] ita Nl, itaque N2 9 uirga ClP 10 dicit g uiam B N 11 sequitur HAL ae 13 illoaum B qui om. AL 14 ut om. AL 15 signifiratione-alia om. B 16 illam] aliam r 17 sub] ab BlB 18 nemine Cl, -ni P sub om. g 20 ut] et R sciatis B diligatis g eum] illum li haec] haec autem M probationis] add. est A )

176
probationis, sicut iudicium aliter accipitur, de quo dictum est: qui bene fecerunt, in resurrectionem uitae; qui male fecerunt, in resurrectionem iudicii, et aliter, de quo dictum est: iudica me, deus, et discerne causam meam de gente non sancta. illud enim iudicium damnationis est, hoc discretionis.

Et multa alia sunt uerba, quae non habent unam significationem, sed diuersis locis congruenter posita diuerso modo intelleguntur et aliquando cum expositione dicuntur, ut est illud: nolite pueri effici sensibus, sed malitia paruuli estote, ut sensibus perfecti sitis. hoc enim breuiter clausa sententia dici potuit nolite esse pueri, sed estote pueri\'. et illud: si quis putat se sapientem esse in uobis in hoc saeculo, stultus fiat, ut sit sapiens. quid enim aliud dixit quam non sit sapiens, ut sit sapiens\'? aliquando autem clause ita dicuntur, ut exerceant inquirentem, ut est quod ait ad Galatas: inuicem onera uestra portate et sic adimplebitis legem Christi. qui enim putat se esse aliquid, cum nihil sit, se ipsum seducit. opus autem suum probet unusquisque et tunc in semet ipso habebit gloriam et non in altero. unusquisque enim proprium onus portabit. nisi oneris nomen sub diuersis significationibus acceperis, procul dubio putabis eundem sibi [*]( 1 *Ioh. 5, 29 4 Ps. 42, 1 10 *I Cor. 14, 20; cf. conf. 13, 13; quaest. oct. tr. 61, 5; en. in ps. 112 13 *I Cor. 3, 18 17 *Gal. 6. 2-5; cf. quaest. oct. tr. 71; de ciu. d. 15, 6 ) [*]( 1 alter ClP dictum est] dicitur V 2 bona N* v reaurrectione bis C\'P mala N v 4 iudica me deus] indicium dl 2?1 5 est om. E* 8 possitaduerso B 9 aliaquando Bl 10 paruoli ClP 11 ut 8. 1. L brebiter Bl 12 noli BXR 14 enim om. Eug. codd. Vat. Mediom. 15 ut sit sapiens om. Bl 16 clause B CP MAL. Eug. Vat., clausae cet., edd. exherceant Bx 17 honera Bl T 0 portare AL adimpleuitis Bl 18 esse om. B Hl 20 tunc] sic Bug., v (tón) semed H, se g gloriam habebit BT E* y 22 onos proprium F, onus suum v (to Ifciov cpoptiov) portauit B1 honeris BlT1 23 acciperis ClP sini B1 )

177
in loquendo esse contrarium — et hoc in una sententia tam uicine positis uerbis —, qui cum paulo ante diceret: alter alterius onera portate, postea dixit: unusquisque proprium onus portabit. sed alia sunt onera participandae infirmitatis, alia reddendae rationis deo de actibus nostris; illa cum fratribus sustentanda communicantur, haec propria ab unoquoque portantur. ita et uirga intellegitur spiritaliter, de qua dicebat apostolus: in uirga ueniam ad uos? et corporaliter, qua utimur siue ad equum siue ad aliquid aliud opus fuerit, ut interim omittam et alias huius nominis figuratas significationes.

Utrumque ergo accipiendum est a domino apostolis dictum, et ut nec uirgam ferrent et ut nonnisi uirgam ferrent cum enim secundum Mattheum diceret eis: [*]() nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam in zonis uestris, [*]() non peram in uia neque duas tunicas neque calciamenta neque uirgam, continuo subiecit: dignus est enim operarius cibo suo. unde satis ostendit, cur eos haec possidere ac ferre noluerit, non quod necessaria non sint sustentationi huius uitae, sed quia sic eos mittebat, ut eis haec deberi demonstraret ab illis ipsis quibus euangelium credentibus adnuntiarent, tamquam stipendia militantibus, tamquam fructum uineae plantatoribus, tamquam lac gregis pastoribus. unde Paulus dicit: [*]() quis militat suis stipendiis umquam? quis plantat uineam et de fructu eius non [*]( 8 I Cor. 4, 21 14 *Matth. 10, 9 et 10 24 *I Cor. 9, 7 ) [*]( 1 hoc] hoc esse HL 8 onus propr. V 4 portauit Bl honera B H partecepandae ClP 5 reddenda Bl 6 sustentanda (tanda in ras.) C, snstenda TIt suatinenda » r raeI 8 quo B dicit e 9 siue ad equura qua utiraar Migne 10 et om. r 11 significationis 01 13 et pr. om. CPF p cum] cur CP 14 dixerit C2 16 tonicas CP AL 17 continuu B 18 enim om. M p enim est v operarios Al ostenditur A r 19 haec om. M quod] quo CPF OMQ » r gm, quia p 21 debere Bx monstraret V <\\i p iptis om. p g 22 stipendiu Bl 25 de fractum B, (om. de) fructum N I ) [*]( XXXXIII Aug. Seot. 111 pari 4. ) [*]( 12 )

178
edit? quis pascit gregem et de lacte gregis non percipit? hinc enim loquebatur de his quae necessaria sunt praedicatoribus euangelii. unde paulo post dicit: [*]() si nos uobis spiritalia seminauimus, magnum est, si uestra carnalia metemus? [*]() si alii potestatis uestrae participantur, non multo magis nos? sed non sumus usi hac potestate. unde apparet haec non ita praecepisse dominum, tamquam euangelistae uiuere aliunde non debeant quam eis praebentibus quibus adnuntiant euangelium — alicquin contra hoc praeceptum fecit idem apostolus, qui uictum de manuum suarum laboribus transigebat, ne cuiquam grauis esset —, sed potestatem dedisse, in qua scirent sibi ista deberi. cum autem a domino aliquid imperatur, nisi fiat, inobaudientiae culpa est. cum autem potestas datur, licet cuique non uti et tamquam de suo iure cedere. haec ergo loquens dominus discipulis id agebat, quod ipse apostolus paulo post apertius ita explicat: [*]() nescitis, quoniam qui in templo [*]( 3 *I Cor. 9, 11 et 12 10 cf. I Thesa. 2, 9 14 cf. de op. mon. c. 6 17 *I Cor. 9, 13-15 ) [*]( 1 edet Eug. codd. Vat. Med. qui Hl pascet Q gregis] eius g 2 hinc] tunc E* r, hic r hiia B, iis ES 7 elm 4 magnam est] magnum RD (sang. clar.), FJug. codd. Vat. Mediom. (fisya) 5 carnali B metemuB Bl CPF 0 gm (ϑερισομν codd. opt.), metamus cet., Eug., v (ϑερισωμεν) alia P potestates T, potestati g nostre r participantur B, participes eunt R TD v, participant cet.. edd. 6 non multo magis BRT r, nonne magis F2 ON pael (Ambrosiaster), non magis cet. (sang. clar.) Eug.; cf. Aug. de op. mon. 8. 9 (quanto magis cod. Met.); de adult. coni. 14, 15; in Ioh. eu. tr. 122, 3; quare non potius v (ου̃χὶ fiaXXov Sin. corr., Ups., ou fiaXXov cet.) 7 non haec Evg. codd. Vat. Mediom. 7 praecipisse ClP Q Al 9 praesentibus BT 11 manum JEZ1 transiebat BlT N1 Al nec Ii 12 sed om. g dedisse] habuisse p, tamen dedisse g in del. B* 13 cum om. Bl autem del., cum enim 8. I. add. B3 aliquid om. BBTD inpensatur Bl 14 inobandientiae RTD, inoboed. (inobed.) cet. autem om. T 15 recedere CPVF ONMlQ HALpg a hicr loquens dominus BBTD V, dom. loqn. cet., edd. 16 aiebat N* A g paulo] paulus Q 17 apertius om. BBTD quoniam] quia RT Eug. qui om. Rl )
179
operantur quae de templo sunt edunt? qui altario deseruiunt altario conpartiuntur? [*]() sic et dominus ordinauit his qui euangelium adnuntiant de euangelio uiuere. [*]() ego autem nullius horum usus sum. cum itaque dicit ita dominum ordinasse, se autem usum non esse, utique ostendit utendi potestatem datam, non inpositam seruiendi necessitatem.

Hoc ergo ordinans dominus, quod eum ordinasse dicit apostolus qui euangelium adnuntiant de euangelio uiuere, illa apostolis loquebatur, ut securi non possiderent neque portarent huic uitae necessaria nec magna nec minima. ideo posuit nec uirgam ostendens a fidelibus suis omnia deberi ministris suis nulla superflua requirentibus. ac per hoc addendo dignus est enim operarius cibo suo prorsus aperuit et inlustrauit, unde et quare haec omnia loqueretur. hanc ergo potestatem uirgae nomine significauit, cum dixit: ne quid tollerent in uia nisi uirgam tantum. potuit enim etiam sic breuiter dici \'nihil necessariorum uobiscum feratis nec uirgam nisi uirgam tantum\', ut illud quod dictum est nec uirgam intellegatur \'ne minimas quidem res\', quod uero adiunctum est nisi uirgam tantum intellegatur, quia per potestatem a domino acceptam, quae uirgae nomine significata est, etiam quae non portantur non deerunt. utrumque ergo dominus dixit. sed quia non utrumque unus euangelista commemorauit, putatur ille qui uirgam sub alia significatione positam tollendam dixit [*]( 13 *Matth. 10, 10 16 Marc. 6, 8 ) [*]( 1 (de om.) templo Nl, templi N2 edent BI altario BR (Am. Fuld. sang. clar. boern.), ad altare Y, altari cet., edd., v 2 altario BRTD AL al, altari cet., edd., v conpatiuntur Bl, cumpart- Clp, parci- T 3 hordinauit Bl, ordinabit RTl iis E*y lm de eaangeliom ClP 4 nullo N* 8 quo g 11 nec alt. om. B 14 est om. B enim est v operarios Al 15 hanc] haec B 16 signauit M 17 posuit Clp brebiter B 18 necessarium (necass. B) BR g 19 intellegeretur Eug. codd. Vat. Med. 20 ne] nec RT CP A ael 21 potestate Bl 24 non ante commemorauit Y l ) [*]( 12* )

180
ei qui rursus uirgam aliud significantem non tollendam dixit esse contrarius; sed iam ratione reddita non putetur.

Sic et calciamenta cum dicit Mattheus in uia non esse portanda, curam prohibet, qua ideo portanda cogitantur, ne desint. hoc et de duabus tunicis intellegendum est, ne quisquam eorum praeter eam quam esset indutus aliam portandam putaret sollicitus, ne opus esset, cum ex illa potestate posset accipere. proinde Marcus dicendo calciari eos sandaliis uel soleis aliquid hoc calciamentum mysticae significationis habere admonet, ut pes neque tectus sit neque nudus ad terram, id est nec occultetur euangelium nec terrenis commodis innitatur. et quod non portari uel haberi duas tunicas, sed expressius indui prohibet dicens: et ne induerentur duabus tunicis, quid eos monet nisi non dupliciter, sed simpliciter ambulare?

Ita dominum omnia dixisse nullo modo dubitandum est, partim proprie, partim figurate, sed euangelistas alia illum, alia istum inseruisse scriptis suis, quaedam uero eadem uel duos uel tres eorum quoslibet uel omnes quattuor posuisse, nec sic tamen omnia esse conscripta quae ab illo seu dicta seu facta sunt. quisquis autem putat non potuisse dominum in uno sermone quaedam figurate, quaedam proprie ponere eloquia, cetera eius inspiciat; uidebit, quam hoc temere adque inerudite arbitretur. potest enim iste — ut unum aliquid [*]( 3 cf. Matth. 10, 10 8 cf. Marc. 6, 9 ) [*]( 1 rursus uirgam BRTD, uirg. rurs. cet., edd. 3 et] et ad B 4 portandam Bl qua] quia CPF1 Q r a e cogitantur] putantur » y ne] ut non rael 5 desint] add. portanda,. de om. Bl L tonicis CP AL nec B T7 6 euni B 7 pnt.] portaret CP eseet] sit p possit BRTD 8 deinde A 10 nec nudus CP HL 11 com modis (fol. 65) finit D, seguitur E 12 tonicas T CP AelL 13 tonieis T CP AEL 14 mouet ClP 16 proprie partim om. B propriae JBT CPV AlElL flguratae Ex, figuratiue p illum BBTD, istud Nt, istum cet., edd. 17 alias B istum (s ex n B) BRTD, illud 2P, illum cet., edd. scripturis A 18 IIII MQ posuisBe-dominum om. M 19 omnia] non omnia BRT, sed cf. 34, 12 21 figuratae B CP ElL propriae BRT CPF 22 uidebit] et uidebit HAE1 arf rael 23 post Cl ut] et B )

181
dicam quod animo interim occurrit —, quoniam monet, ut non sciat sinistra quod facit dextra, et ipsas elemosynas et quidquid illic aliud praecipit figurate accipiendum putare.

Sane rursns admoneo, quod oportet meminisse lectorem, ne tali admonitione saepissime indigeat, aliis adque aliis sermonum suorum locis dominum iam multa iterasse quae alibi dixerat, ne forte ipsorum locorum ordo cum ex alio euangelista non conuenerit, alicui eorum hinc putet esse contrarium, cum intellegere debeat iterum alibi dici quod iam alibi dictum erat, nec tantum de dictis, uerum etiam de factis obseruari debere. nihil enim prohibet hoc idem iterum factum credere. calumniari autem euangelio, dum non credit iterum factum quod iterum fieri non potuisse nemo conuincit, sacrilegae uanitatis est.

Sequitur Mattheus et dicit: [*]() et factum est, cum consummasset Iesus praecipiens duodecim discipulis suis transiit inde, ut doceret et praedicaret in ciuitatatibus eorum. [*]() Iohannes autem, cum audisset in uinculis opera Christi, mittens duos de discipulis suis [*]() ait illi: tu es qui uenturus es an alium [*]( 2 cf. Matth. 6, 8 15 Matth. 11, 1—3 20 cf. ib. 1-19 ) [*]( 1 occurrerit g quomodo g mouet CXP 2 non ac.J nesciat V quod faciet AelL, quid (qui MI) faciat M HE1 y pral, Eug. cod. Vat., quod faciat \'f, quid facit g dextera F N p gr a et pr. om. e ipsas otn. AXEL e aelemosinas L, elemosinaa IlT VF NM y gra, elymosinaa CP, eleeraosynaa l m, in eleemosynis e et alt. om. HAelL 3 quicquid CPF NMQ AEL praecipitnr CPF pgl, praecepit HEL 7 figurata ea g 4 nec aliam ammonitionem B. 6 domini HAEL iam ante dixerat V elm 7 cum] cum uel re1 8 conuenit Eug. cod. Vat. 10 obseruare NI M, id obseruare V 12 calumniare H g iterum factum quod om. AEL g 13 quod s. I. E2 14 est] finit Eug. Exc. tertium 15 XXXI post dicit AEL et sic infra num. cap. ante uerba 8. ecr. 16 iesns] add. nerba hec r XII R T 17 transit g, transiuit r 18 iohannia (JIP 19 duo H 20 illis B Ml qui uenturua (om. ea) M (6 έρχόμενος) )

182
expectamus? et cetera usque ad illud ubi ait: [*]() et iustificata est sapientia a filiis suis. hunc totum locum de Iohanne baptista, quod miserit ad Iesum et cuiusmodi responsum acceperint illi quos misit et quidquid post eorum abscessum de Iohanne dominus dixit, interponit et Lucas, non quidem ipso ordine, sed quis eorum recordationis suae, quis rerum ipsarum hic ordinem teneat, non apparet.

XXXII. Sequitur Mattheus et dicit: [*]() tunc coepit erprobrare ciuitatibus, in quibus factae sunt plurimae uirtutes eius, quia non egissent paenitentiam, et cetera usque ad illud ubi ait: [*]() terrae Sodomorum remissius erit in die iudicii quam tibi. etiam hoc commemorat Lucas continuato cuidam sermoni domini etiam haec ex ipsius ore coniungens. unde magis uidetur ipse hoc ordine illa commemorare, quo a domino dicta sunt, Mattheus autem suae recordationis ordinem tenuisse. aut si illud quod idem Mattheus ait: tunc coepit exprobrare ciuitatibus, sic accipiendum putatur, ut punctum ipsum temporis uoluisse credatur exprimere in eo quod est tunc, non autem ipsum tempus aliquanto latius quo haec multa gerebantur et dicebantur, quisquis hoc credit, credat etiam hoc esse bis dictum. cum enim et aput unum euangelistam inueniantur quaedam quae bis dixerit dominus, sicut aput eundem Lucam de non tollenda pera in uia et similiter ceteris duobus locis dictum a domino [*]( 1 Matth. 11, 19 5 cf. Luc. 7, 18-35 .8 Matth. 11, 20; cf. 20—24 11 Mattb. 11, 24 13 cf. Luc. 10, 12-15 23 cf. Lue. 9, 3 et 10, 4 ) [*](2 a om. BT 3 miserat E2 7 4 quicquid CPV abscessu AL 6 set Tl, si Cl, se P suae] Bua a Bl, sua aut JBS 8 exprobare T et sic infra 10 uirtutis CP Nl E 13 continuatim Q quodam sermone C1 ex om. AEL Y g 15 quo] quae RTD ra, quod L 18 puuetum Bl, pene tum B2 temporibus HL tradatur g 19 est] dictum est D raelm aliquanto latius om. L aliquando JV1, alioquin p 20 quo] quod TD Clp ONl AelL 21 credit] credat AlElL credit credat] crederedat B*, credere dictum JB1 hoc etiam g hoc om. N 22 et om. EL y g 23 sicut] add. et M prael )

183
inuenitur, quid mirum si et aliquid aliud bis dictum singillatim a singulis dicitur eodem ordine, quo dictum est, et ideo diuersus ordo apparet in singulis, quia et tunc quando ille et tunc quando iste commemorat dictum est?

Sequitur Mattheus: [*]() in illo tempore respondens Iesus dixit: confiteor tibi, pater, domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et cetera usque ad illud ubi ait: [*]() iugum enim meum suaue est et onus meum leue. huius loci et Lucas meminit, sed ex parte. non dicit enim ipse: [*]() uenite ad me omnes qui laboratis, et alia quae sequuntur, semel autem hoc dictum a domino, sed Lucam non totum quod dictum est commemorasse credibile est. Mattheus enim dicit: in illo tempore respondens Iesus dixit, posteaquam eiprobraui ciuitatibus; Lucas autem post illam exprobrationem . ciuitatium interponit quaedam, non tamen multa, adque hoc ita subiungit: in ipsa hora exultauit spiritu sancto et dixit. unde etiam si Mattheus non in illo tempore diceret, sed in ipsa hora, tam pauca interponit Lucas in medio, ut etiam eadem hora dictum non absurde uideatur.