Contra epistulam fundamenti

Uideamus igitur, quid me doceat Manichaeus, et potissimum illum consideremus librum, quem Fundamenti epistulam dicitis, ubi totum paene, quod creditis, continetur. ipsa enim nobis illo tempore miseris quando lecta est, inluminati dicebamur a uobis. certe sic incipit: Manichaeus apostolus

Iesu Christi prouidentia dei patris. haec sunt salubria uerba de perenni ac uiuo fonte. iam cum bona patientia, si placet, adtendite, quid quaeram. non credo esse istum apostolum Christi. quaeso, ne suscenseatis et male dicere incipiatis. nostis enim me statuisse nihil a uobis prolatum temere credere. quaero ergo, quis sit iste Manichaeus. respondebitis: apostolus Christi. non credo; quid iam dicas aut facias, non habebis. promittebas enim scientiam ueritatis, et nunc quod nescio cogis, ut credam. euangelium mihi fortasse lecturus es et inde Manichaei personam temptabis adserere. si ergo inuenires aliquem, qui euangelio nondum credit, quid faceres dicenti tibi: non credo? ego uero euangelio non crederem, nisi me catholicae ecclesiae conmoueret auctoritas.I quibus ergo obtemperaui dicentibus: crede euangelio, cur eis non obtemperem dicentibus mihi: noli credere Manichaeis ? elige, quid uelis. si dixeris: crede catholicis, ipsi me monent, ut nullam fidem adcommodem uobis; quapropter non possum [*]( 1 dubio T 2 pmonenda (s. I. i pponenda) H omnibus illis b 3 et non] nec T 5 religionis HTHCSVLb 6 K H toceat Y manicheus (e pro ae semper) PH 7 quam HLb 9 inluminati] uo inclinati TLb inclinatis V dicentibus V dicebamus 6 10 a uobis] ab$is (corr. tn 1) P amen b 12 perhenni VT 13 attendite P istum esseHCb 16quero T quial qui (d er.) H iste] ille b 18 fatias V promittebat V 19 fortasse mihi b 20 temtabis P tentabis Hb asserere P 21 inuenires (s s. I. a m. 1) H inuenirem b 23 commoueret P cõmoneret b 24 credite b quur P 26 quid (i corr. ex o) H ipsi (corr. ex ipse) H mouent T 27 accomodem P )

illis credens nisi tibi non credere. si dixeris: noli catholicis credere, non recte facies per euangelium me cogere ad Manichaei fidem, quia ipsi euangelio catholicis praedicantibus credidi. si autem dixeris: recte credidisti catholicis laudantibus euangelium, sed non recte illis credidisti uituperantibus Manichaeum, usque adeo me stultum putas, ut nulla reddita ratione, quod uis credam, quod non uis. non credam? multo enim iustius atque cautius facio, si catholicis quoniam semel credidi, ad te non transeo, nisi me non credere iusseris, sed apertissime ac manifestissime scire aliquid feceris. quocirca si mihi rationem redditurus es. dimitte euangelium. si ad euangelium te tenes, ego me ad eos teneam, quibus praecipientibus euangelio credidi, et his iubentibus tibi omnino non credam. quodsi forte in euangelio aliquid apertissimum de Manichaei apostolatu inuenire potueris, infirmabis mihi catholicorum auctoritatem, qui iubent, ut tibi non credam: qua infirmata iam nec euangelio credere potero. quia per eos illi credideram. ita nihil apud me ualebit, quicquid inde protuleris. quapropter si nihil manifestum de Manichaei apostolatu in euangelio reperitur, catholicis potius credam quam tibi. si autem aliquid inde manifestum pro Manichaeo legeris, nec illis nec tibi: illis, quia de te mihi mentiti sunt; tibi autem. quia eam scripturam mihi profers, cui per illos credideram, qui mihi mentiti sunt. sed absit. ut euangelio ego non credam. illi enim credens non inuenio, quomodo possim etiam tibi credere; apostolorum enim nomina, quae ibi leguntur. non inter se continent nomen Manichaei. in locum autem traditoris Christi quis successerit, in apostolorum actibus legimus: cui [*]( 26 cf. Matth. 10, 2 sqq. Marc. 3. 16 sqq. Luc. 6. 13 sqq. 28 Act. 1, 26 ) [*]( 1 nisi] non V 7 multo] Efl stulto T 8 atque] et b 10 manifestissime ac apertissime HCSTb aliquid scire T 12 ego om. V me om. VL ad eos me Tb 13 tibi 8. I. T 18 aput P ualebis b 19 nichil (sit: Bempar) T 20 repperitur PH 21 autem om. T inde aliquid b 28 scribturam P 24 ante sed K H ego euangelio b 25 non credens T 28 quis] qui HTVb I ) libro necesse est me credere, si credo euangelio. quoniam utramque scripturam similiter mihi catholica commendat auctoritas. in eodem etiam libro de uocatione atque apostolatu Pauli uulgatissimam tenemus historiam. lege mihi iam, si potes, in euangelio, ubi Manichaeus apostolus dictus est, uel in aliquo alio libro, cui me iam credidisse confiteor. an illud lecturus es, ubi spiritum sanctum paracletum dominus promisit apostolis ? de quo loco uide, quot et quanta sint, quae me reuocent et deterreant, ne Manichaeo credam.

Quaero enim, cur epistulae huius principium sit: Manichaeus apostolus Iesu Christi, et non sit: paracletus apostolus Iesu Christi. si autem missus a Christo paracletus Manichaeum misit, cur lego: Manichaeus apostolus Iesu Christi, et non potius: Manichaeus apostolus paracleti? si dicis ipsum esse Christum, qui est etiam spiritus sanctus, contradicis ipsi scripturae, ubi dominus ait: et alium paracletum mittam uobis. si autem ideo Christi nomen recte positum putas, non quia ipse est Christus, qui et paracletus, sed quia eiusdem sunt ambo substantiae, id est. non quia unus est, sed quia unum sunt, poterat et Paulus dicere: Paulus apostolus dei patris, quia dixit dominus: ego et pater unum sumus. nusquam hoc dicit, sed nec quisquam apostolorum patris se apostolum scribit. quid sibi ergo uult ista nouitas ? nonne uobis uidetur nescio quam redolere fallaciam ? certe si nihil interesse arbitratus est, cur non uarie in aliis epistulis apostolum Christi se nominat, in aliis paracleti? sed [*]( 4 cf. Act. 9 16 Ioh. 14, 16 21 Ioh. 10, 30 ) [*]( 2 scribturam P mihi similiter Y 8 libro etiam HCVS 4 hytOtt storiam Y 6 aliaquolibro (corr. m. 1) P iam me HTCSV an] lam b 8 quot] quod P 9 et] me T roanicheo H 10 quur P 12 li-potius w. 14 om. T si-misit (ita ras.) H 18 manicheum H 14 paracliti T 15 dices H 16 scribturae H scripturae ipsi T paraditum T (i pro e semper) 17 christi nothe ideo b 19 quia non b 22 numquam P dicitur V 28 apostolum se b 25 nihil (corr. ex nil m. 2) H quur P 26 epistulis (u in ras.) H )

Christi semper audiui, quotienscumque audiui, paracleti autem nec semel. quid hoc esse causae arbitramur, nisi quia illa superbia, mater omnium haereticorum, inpulit hominem, ut non missum se ab paracleto uellet uideri, sed ita susceptum, ut ipse paracletus diceretur? sicut Iesus Christus homo non a filio dei, id est uirtute et sapientia dei. per quam facta s:mt omnia, missus est, sed ita susceptus secundum catholir-am fidem, ut ipse esset dei filius, id est in illo ipso dei sapientia sanandis peccatoribus adpareret: sic se ille uoluit ab spiritu sancto, quem Christus promisit. uideri esse susceptum. ut iam cum audimus Manichaeum spiritum sanctum, intellegamus apostolum Iesu Christi, id est missum a Iesu Christo, qui eum se missurum esse promisit. singularis audacia ista et ineffabile sacrilegium!

Sed tamen quaero, cum pater et filius et spiritus sanctus nobis etiam confitentibus non dispari natura copulentur, cur hominem susceptum ab spiritu sancto Manichaeum non putatis turpe natum ex utroque sexu praedicare, hominem autem susceptum ab unigenita sapientia dei natum de uirgine credere formidatis? si caro humana, si concubitus uiri, si uterus mulieris non potuit inquinare spiritum sanctum, quomodo potuit uirginis uterus inquinare dei sapientiam? Manichaeus ergo iste, qui sancto spiritu et euangelica lectione gloriatur. necesse est uobis concedat aut missum se esse a sancto spiritu aut susceptum. si missus est, paracleti se apostolum dicat; si susceptus, concedat ei hominem matrem, quem suscepit unigenitus filius dei, si ei, quem suscepit spiritus sanctus, concedit et patrem. credat uirginitate Mariae uerbum dei non [*]( 1 quotiescumqueHVOSb 3 hereticorumPS impulitP 4u$ll$tuellet2ir H dei filio b quem T 8 ipse om. V illo om. T 9 appareret P ab] a HTCSVb 11 ut iam] etiam P utinam H iam om. VLT quum P cum iam audiuim\' b 13 audatia T 15 K H quero T qufl P 16 copuletur P quur P 17 putat T 22 uterus uir. ginis VHCSb sapientiam dei V 23 post qui add. de HTCSVb apiritu sancto b 24 nobis T spiritu sancto SVCb 25 paracliti V 26 Busceptus est b homini TSVCLb 27 dei <m. HTCSVb 28 concedat b uirginitati P )

esse pollutum, si concubitu parentum suorum sanctum spiritum non potuisse pollui ut credamus hortatur. quodsi dixeritis non in utero uel ante uterum, sed iam natum Manichaeum ab spiritu sancto esse susceptum, sufficit, ut fateamini habuisse carnem de uiro et femina procreatam. cum enim uos non timeatis uiscera et sanguinem Manichaei de humano concubitu uenientem et intestina fimo plena, quae illa caro /jestabat, et his omnibus non credatis contaminatum esse spiritum sanctum, a quo illum hominem susceptum esse creditis: cur ego uterum uirginalem et intacta genitalia reformidem et non potius credam sapientiam dei in ipsis maternis uisceribus homine suscepto inmaculatam sinceramque mansisse ? quapropter quoniam siue missum siue susceptum a paracleto se Manichaeus uester adfirmet, nihil horum poterit obtinere, ego iam cautior neque missum eum credo neque susceptum.