De civitate dei
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio V, Pars I-II. (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 40, Part 1-2). Hoffmann, Emmanuel, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1899-1900.
Quorum enim aures piorum ferant post emensam tot tantisque calamitatibus uitam (si tamen uita ista dicenda est, quae potius mors est, ita grauis, ut mors, quae ab hac liberat, mortis huius amore timeatur), post tam magna mala tamque multa et horrenda tandem aliquando per ueram religionem adque sapientiam expiata adque finita ita peruenire ad conspectum [*]( is Mt. 25, 46 ) [*]( 3 si interimdiscussa V sine Vi 5 aliquid temere v 7 adserunt t 10 sunt e 11 contexitne V 12 procurrenti t 14 circumitus et sic semper v 15 habentes maxima V 17 Cap. XX v 19 bereque V 21 lauoresque V 23 ista uita v 25 timeatur, in marg. non, e mala tamque] multamque t )
Si autem dicunt neminem posse ad illam beatitudinem peruenire, nisi hos circuitus, ubi beatitudo et miseria uicissim alternant, in huius uitae eruditione cognouerit: quo modo [*]( 1 ita om. t 3 amore om. e quando I 6 hodio t ueritatis I 7 et huc V 9 factum iuturum, in marg. est, e 10 in I uerba et hoc ... usque ad ... falsae beatitudinis p. 603, 10 hic omissa et inserto folio suppleta infra p. 607, 5 post consecutus exstant ibique lineolis deleta sunt definitis ... redeuntibus om. e 14 potest Ya e l II; possit v potest ea] postea ab 15 indagare] inuenire l ferat quis credat t 18 memoriam t habuerimus V; habemus a 19 et cur a amplius om. a 20 ibia V i 24 ammit. t )
Sed quoniam haec falsa sunt clamante pietate, conuincente ueritate (illa enim nobis ueraciter promittitur uera felicitas, cuius erit semper retinenda et nulla infelicitate rumpenda certa securitas): uiam rectam sequentes, quod nobis est Christus, eo duce ac saluatore a uano et inepto inpiorum circuitu iter fidei mentemque auertamus. Si enim de istis circuitibus et sine cessatione alternantibus itionibus et reditionibus animarum Porphyrius Platonicus suorum opinionem [*]( 1 tanta t 8 nouit Vciblelptaf; nouerit b2 v 11 ac a 20 praescientia t 21 imminentiam t 25 eius 1 26 quod codd. praeter p; quae pv 27 ac] ex l 28 mente tenensque t 29 rectionibua b 30 Porph.] proprius a, superscripto plotinus b opinione a t; opiniones a )
Quapropter quoniam circuitus illi iam explosi sunt, quibus ad easdem miserias necessario putabatur anima reditura: quid restat conuenientius pietati quam credere non esse inpossibile Deo et ea, quae numquam fecerit, noua facere et ineffabili praescientia uoluntatem mutabilem non habere? Porro autem utrum animarum liberatarum nec ulterius ad miserias rediturarum numerus possit semper augeri, ipsi uiderint, qui de rerum [*](1 sunt t 2 facere per imprud. v 4 ordine usque ad eam non oni, t eam ex enim corr. V inprouida V 5 uanitss t 8 animas liberatas quidem p miserias ex 11 concedant e v 13 dicant esse v 14 de] sed e de quorum] decorum t 18 fierent homines v 21 exse VI possunt V 24 putatur V 25 conueniens b 29 semper om. VI; tempore t )
Hac igitur quaestione difficillima propter aeternitatem Dei noua creantis sine nouitate aliqua uoluntatis, quantum potuimus, explicata non est arduum uidere multo fuisse melius quod factum est, ut ex uno homine, quem primum condidit, multiplicaret genus humanum, quam si id incohasset a pluribus. Nam cum animantes alias solitarias et quodam modo soliuagas, id est, quae solitudinem magis adpetant, sicuti sunt aquilae milui, leones lupi et quaecumque ita sunt, alias congreges instituerit, quae congregatae adque in gregibus malint uiuere, ut sunt columbi sturni, cerui damulae et cetera huius modi: utrumque tamen genus non ex singulis propagauit, sed plura simul iussit existere. Hominem uero, [*]( 1 subpliciter t 3 utegatur. in marg. n. b 4 est a animarum om. b numquam antea non V 5 nunquam fieri v 8 alterius t 11 posset Vepta; possit ablv 14 Cap. XXI v 21 multiplicare t 22 quodadmodo t 23 adpetunt secuti t 25 alias graeges V; alia congreges l 26 sturni, in marg. x sturdi, a dammulae V e; danimulae t 27 tamen omn. IX )
Nec ignorabat Deus hominem peccaturum et morti iam obnoxium morituros propagaturum eoque progressuros peccandi inmanitate mortales, ut tutius adque pacatius inter se rationalis uoluntatis expertes bestiae sui generis uiuerent, quarum ex aquis et terris plurium pullulauit exordium, quam homines, quorum genus ex uno est ad commendandam concordiam propagatum. Neque enim umquam inter se leones aut inter [*]( 1 quodadmodo t 5 termino] tempore l consecuturus Ip2 a; consecuturil e nisi t 12 cognitionis effectu ab 13 nec ipsam abp tv 14 uiri t illi sup. lin. V 15 omnino Vel p t a f; omne a v hominem b uno om. a 17 Cap. XXII v 18 Dens om. p primum dena p 20 populora p 21 essent p transituros p 24 capacius e rationali V 25 sue el 26 plurium V l tI; plurimum abeptaf )
Fecit ergo Deus hominem ad imaginem suam. Talem quippe illi animam creauit, qua per rationem adque intellegentiam omnibus esset praestantior animalibus terrestribus et natatilibus et uolatilibus, quae mentem huius modi non haberent. Et cum uirum terreno formasset ex puluere eique animam qualem dixi siue quam iam fecerat sufflando indidisset siue potius sufflando fecisset eumque flatum, quem sufflando fecit (nam quid est aliud sufflare quam flatum facere?), animam hominis esse uoluisset, etiam coniugem illi in adiutorium generandi ex eius latere osse detracto fecit, ut Deus. Neque enim haec carnali consuetudine cogitanda sunt, ut uidere solemus opifices ex materia quacumque terrena corporalibus membris. quod artis industria potuerint, fabricantes. Manus Dei potentia Dei est, qui etiam uisibilia inuisibiliter operatur. Sed haec fabulosa potius quam uera esse arbitrantur, qui uirtutem ac sapientiam Dei, qua nouit et potest etiam sine seminibus ipsa certe facere semina, ex his usitatis et cottidianis metiuntur operibus; ea uero, quae primitus instituta sunt, quoniam non nouerunt, infideliter cogitant; quasi non haec ipsa, quae [*]( 2 adoptione t 5 esse t 9 Cap. XXIII v 13 illi om. II 14 animabus V 18 nam usque ad hominis om. I 20 uoluisse/, t eraso, e in] ad t adiutorio l 21 os l 24 potuerunt Ip t 25 Dei one. p qui] qua p 27 nobit t 28 ista facere omisso certe p t 29 uea V )