Ecce trado illum tibi: tantum animam eius custodi: ne uitam eripere posse praesumeret. et tulit sibi testam, ut raderet saniem: per passionem domini significat radi peccata confitentium.
Et nox in qua dixerunt: conceptus est homo: aliquae superiores potestates, quae hoc scire potuerunt. nox illa sint tenebrae: ne patiatur iam quae passus est, hoc est sint tenebrae, id est: sit obliuioni. neque requirat eam dominus desuper: non reparetur per inmortalitatem, id est: pereat mortalitas. nec ueniat in eam lumen: lumen memoriae. sed excipiant illam tenebrae et umbra mortis: uita ista quae umbra est futurae poenae, ut sit sensus: iustus qui lumen est non eam uideat, sed tenebrae, hoc est: peccatores et carnales tribulationes de uita [*](1 Iob 1, 11 5 Iob 1, 12 6 Iob 1, 15 7 Ephes. 2, 2 10 Iob 1, 21 13 lob 2, 6 14 lob 2, 8 17 lob 3, 3 18 lob 3. 4 20 lob 3, 4 22 lob 3, 4 23 lob 3. 5 ) [*](2 facio Hier 3 sua 8 om. G 4 benedicet Td 6 receperunt C 7 eas Hier filios GP 11 consolatorie TPCbd 13 ipsius S illius G 17 dixerunt] dictum est Hitt 18 aliquas GP potuerint b nox] dies b 19 sit Hier quae om. G hoc est] nox illa d 20 nec Hier 21 dominus eam Hier repararetur C 22 ne P inueniat Hier in om. Hier ea GP 23 lumen om. C decipiant S illum G eam Hier 24 quae] quia GPC 25 uideat] indicat G )
511
ista. et conturbent eam quasi amaritudines diei: praecepta bonae uitae uel dies iudicii, quibus perturbantur carnales. e t no em illam accipiant tenebrae perpetuae. non sit in diebus anni: iustis spiritalibus qui sole fruuntur et maiores sunt. sed nox illa sit dolor: quia dolorem facit diligentibus se. neque numeretur in diebus mensium: iusti in ecclesia propter lunam tamquam minorem, ad quos dicitur: et ego, fratres, non potui uobis loqui quasi spiritalibus, ut ipse Paulus sit de diebus anni. sed maledicat illam maledicens diei illi: dominus, qui maledicet amantes carnalia. tenebrescant sidera noctis illius: eminentes in peccatis. permaneat et in lucem non ueniat: quia non conuertentur, dicit per prophetiam. quia non conclusit portas uentris matris meae: ciuitatem terrenam, quam significat Babylon; concluderentur enim portae, si non laudaretur peccator in desideriis animae suae. quare enim in uentre non obii? antequam eminerem tibi per aliquam actionem; conceptus enim ad spem pertinet. ex utero exii et non protinus perii? huius ergo figura intellegenda est in his uerbis, qui in talibus concupiscentiis fuerat inueteratus. et ut quid constiterunt mihi genua? ut ibi confirmarer. quare ubera s u xi? doctrinae nutrientes ad nequitiam. nunc uti-que dormiens quiescerem: moriendo huic mundo. cum regibus honoratis terrae: in ecclesia. qui gloriabantur in gladiis. unde est: et gladium spiritus, quod est uerbum dei. aut cum principibus, quibus
[*](3 lob 3, 6 5 lob 3, 7 6 lob 3, 6 8 I Cor. 3, 1 10 lob 3. 8 11 lub 3, 9 14 Iob 3, 10 16 Ps. 9, 24 (3) 17 lob 3, 11 21 lob S, 12 23 Iob 3, 13 24 Iob 3, 14 26 Ephes. 6, 17 27 lob 3, 15 ) [*](3 suscipiant SHier 10 illi SHier maledicent S illi diei Cbd illi inclus. Hter 11 maledicit b 12 ra noctis om. S 14 prophetam b nentrisj neneris G uentris mee C 15 meae om. C 17 suae] meae P in om. d uentrem GP 18 tibi] ibi T 19 exiens Hier 23 utrique G itaque C 25 gloriabuntur S 27 multum om. Hier ) 512
multum fuit aurum: sapientia. qui compleuerunt domos suas argento: eloquio domini. aut tamquam abortiuum prolapsum de uulua matris: ut numquam emineret. aut tamquam infantes qui non uiderunt lucem: ad nobilitatem aliquam non peruenerunt. ibi inpii deposuerunt furorem suum: in morte ab hoc mundo. ibi requieuerunt fatigati corpore: aut fatigati corpore, non animo, aut finem corporalium consecuti. non audierunt uocem exactoris: iudex tradet te exactori inde est; hoc est: donata illis esse peccata; de inpiis quippe dicebat. pusillus et magnus ibi est: de uno dictum puto bene intellegi secundum illud, quod qui se humiliat, exaltabitur. et seruus non metuens dominum suum; siue secundum illud: uis non timere potestatem? bonum fac, siue secundum illud: consummata dilectio foras mittit timorem. ut quid enim datur eis qui in amaritudine sunt lux? peccatorum honor. et uita animabus quae sunt in doloribus? in dolorum materia, hoc est: in peccatis. quae desiderant mortem et non contingit illis: adeptionem fructus peccati. mors uiro requies, cuius uita abscondita est: uel quia coram deo uel quia paucis nota. de ea uero iam morte accipiendum, per quam morimur mundo; in illa enim non est requies. conclusit enim deus aduersus eum: non eum dando in desideria cordis sui. ante escas quippe meas gemitus adest: ante gaudium ciborum dei tribulationes praecedere. et fleo coartatus timore: uidens quia euitare
[*](2 Iob 3, 16 5 Iob 3, 17 8 Iob 3. 18 9 Luc. 12, 58 11 Iob 3, 19 12 Luc. 14, 11 14 Rom. 13, 3 15 I Ioh. 4, 18 16 Iob 3, 20 19 Iob 3, 21 21 Iob 3, 23 24 Iob 3, 23 25 Iob 3, 24 17 Iob 3, 24 ) [*](3 prolapsu S matris] matri suae S 4 aut om. S 8 fin. nec Hier 10 est post hoc om. C 11 ubi S 13 metoens] tiinens THier 14 uis— illud om. C 18 in animabus b 19 quae] qui b 21 uiro] uero S uita] uia SHier 22 ianronj. Cb 24 conclasus C non eum] non enim G 26 adest ad dominum Hier ) 513
non possum quae timui. timor enim quem uerebar uenit mihi: aduersa quae de misericordia dei ad correptionem fiunt. neque in pace neque in silentio neque in requie: falsa enim fuerunt, propter quae timebat. uenit enim mihi ira: uindicta, secundum quam iustus uix saluus fit.
Verba Eliphaz. pondus autem uerborum tuorum quis sustinebit? hic ergo dicit se cogi ad loquendum, quia non sustinet dicta eius. nonne timor tuus stultus est? paratus enim ad haec esse debueras, si aliis ueraciter suadebas. nec talia bene timuisti, cum diceres: timor enim quem uerebar uenit mihi. et spes tua et simplicitas uitae tuae: quasi stultitia, qua ista bona putantur. fremitus leonis et uox leaenae: ipse diabolus et superbiae ciuitas, quae saepe etiam bestiae more a prophetis ponitur. et gaudium draconum extinctum est: superborum et insidiosorum. myrmicoleon perit eo quod non haberet escam: quia in nouissimo non erunt, quos inducens comedat; separabuntur enim pii ab inpiis. hic autem errat, quod ea quae de diabolo audierat prophetata de Iob intellegebat. myrmicoleon uero accipiendus est uel quia utrumque in eo est, cum et rapit et occulte persequitur frumenta, quae sublato oculo facit non germinare, uel quia auaris et in terra thesaurizantibus dominatur, uel quia iustos persequitur quasi formicas praeparantes sibi escas aestate ad hiemem, quibus non pascetur, cum boni ab inpiis fuerint separati. et catuli leonum diuisi sunt ab inuicem: conspiratio [*]( 1 Iob 3, 25 3 Iob 3, 26 4 Iob 3, 26 5 cf. I Petr. 4, 18 7 Iob 4, 2 9 Iob 4, 6 12 Iob 3, 25 Iob 4, 6 14 Iob 4, 10 16 Iob 4, 10 17 Iob 4, 11 26 Iob 4, 11 ) [*]( 1 timor enim] timorem GTP enim om. Cb 3 pace] pace fui SHier reqaiem S 4 ueni C enim] autem S om. C 7 eliphat GP eli- phatz C 10 hoc TCP 11 diceret CP 13 uitae] uiae S qua] quia Tb 17 periit d 18 habeat G habet C 20 erat C de post quae om. C 22 prosequitur b 23 subleuato G non facit GCP 26 pascentur Cb inpiis] sunt impiis sunt C fuerint-sunt om. C ) [*]( XXVIII Ang. lect. III pars S ) [*](33 )
514
principum ciuitatis illius dissipata est, qui nati sunt de illa societatis ciuitate et diabolo uel quia se inuicem uastauerunt. inde est: exsurget gens contra gentem. nihil horum tibi accidisset: uel illa damna et orbitas et plaga uulneris; uel te non penetraret dolor animi, quia et te consolareris, si aliis ex corde dixisses: numquid non capit auris mea magnifica ab eo? quia ista quae dicit ex reuelatione se dicit dicere. et spiritus in faciem mihi occurrit: quasi flatum sensisse uult intellegi; nam negat in consequentibus fuisse figuram. reminiscendum ita etiam spiritum in apostolos descendisse. quid enim? numquid homo coram domino mundus erit? aut haec audisse se dicit aut dicit ideo se horruisse, quia nemo mundus coram domino. aut ideo sic uidisse, quia nemo coram deo ita mundus est. ut deum sicut est uideat. modo mundum secundum perfectionem accipiendum, ut quod superius negat mundum hominem perire, secundum quendam modum intellegamus. si contra seruos suos non credit. quod euenit cum diceret Elias: domine, prophetas tuos occiderunt, et dicit illi: reliqui mihi septem milia uirorum. non enim inde septem milia uirorum iam munda erant. nam angeli dicti sunt et prophetae. et aduersus angelos suos prauum quid reperit: uel quod aduersus eos dicitur uel quod ipsi dicunt. hoc tamen potest etiam de ueris angelis accipi. habitantes autem domos luteas: quorum conuersatio non est in caelis. percussit illos tamquam tinea. aut
[*]( 3 Marc. 13, 8 Iob 4, 12 6 Iob 4, 12 8 Iob 4, 15 11 Iob 4, 17 17 Iob 4, 18 19 III Beg. 19, 14. 18 22 Iob 4, 18 25 Iob 4, 19 cf. Phil. 3, 20 26 Iob 4, 19 ) [*]( 2 ciuitate societatis C 3 contra] supra T supra uel contra Cb 4 accedisset S damna et] damnet G orbitas] torpedinis b 6 capiet S 7 ab eo magnifica Cbd 10 sps G 11 apostolis G 12 hoc C 14 aui-est vm. TPb ideo-ut om. C 15 sicut] ut GCTbd mundum] raundus Pbd 16 accipit nlns bd 17 contra] continuo G qua C 18 cum diceret om. G 21 munda iam C 22 et alt. om. GP pra- -uumj primum G 25 habitant G antem] etiam Cb loteas S 26 percussisti S tinea] in eam S ) 515
aliqua corruptio percussit eos tamquam tinea aut deus percussit eos: uel hac tinea uel sicut percutit tinea, hoc est: latenter intrinsecus corruptione ab eis ipsis exorta per concupiscentias carnales, hoc est habitatione in domibus luteis. et a mane usque ad uesperam ultra non sunt: aut ultra saeculum hoc non sunt aut a prosperis rebus usque ad tribulationem; poenam enim consecuti sunt. et quod non possent sibi ipsis subuenire, perierunt: cum in se habent spem. interierunt, quia non habebant sapientiam: non in se sperandi.
Inuoca autem, si quis tibi respondeat: illis enim respondetur, qui mundi sunt coram deo. etenim stultum perimit ira: indignatio, qua quisque angitur, tamquam inique sibi aliquid acciderit, dum non cogitat usque adeo se inmundum esse coram deo, ut inuocanti non angeli respondere aut se demonstrare dignati sint. qui enim hoc non cogitat, stultus est et ira inrationabili interimitur. aut idcirco angelos non audire, non uidere potest stultus, quia ira interemptus est et a zelo occisus. errantem autem occidit zelus: ad imitandum peccatores. ego autem uidi stultos radicem mittentes: stultos nunc inpios accipiendum, ut e contrario sapientia hominis pietas sit, sicut in consequentibus dicitur. et conterantur super ianuas infirmorum: humilium, cum recepti in cubiculum fuerint a sponso et stulti foris remanserint. quae enim illi congregauerunt, iusti comedent: et de Iudaeis potest intellegi [*](5 lob 4, 20 7 Iob 4, 20 9 Iob 4, 21 11 Iob 5, 1 12 Iob 5, 2 19 lob 5, 2 20 lob 5, 3 23 lob 5, 4 24 cf. Matth. 25, 10 25 Iob 5, b ) [*](1 eos percussit TCbd 2 tinea percutit P 3 eis om. C 5 a om. S uesperem S 6 Baeculum] secundum GCb 7 et] eo SPd 8 possint S ipsi S 9 habebunt S 10 non om. b sperando b 13 interimit SHier angitur om. G agitur C 15 ut] non G 16 sint] sunt C 18 iccirco (sic semper) GTP 19 autem om. S 20 stultus S 23 conterentur b super] ante SHier 24 cum orn. b fuerint in cubiculum bd fuerint om. GCP et om. G 25 illi om. GP ) [*](33* )
516
congregantibus prophetias, quas gentiles potius comederunt, et de his qui facientes comedunt quae alii praecipiunt et non faciunt. ipsi uero de malis non liberabuntur: quamuis praedicent non esse facienda. exhauriatur fortitudo eorum: qua superbiunt aduersus infirmos; exhauriatur autem, ut iam incipiat laborare. non enim prodiet de terra labor: id est de creatura non conquerantur sed de se. sed homo in labore nascitur: secundum id dictum est "nascitur" secundum quod in laboriosam uitam ex quieta quisque conuertitur. pulli autem uulturis altissime uolitant: uultur bene intellegitur dominus, quia altitudine prophetiae uidit mortalitatem nostram, qua descendens pasceretur, conuertens nos in corpus suum. "pulli" ergo "uulturis" ut filii sponsi dicti sunt, altissime autem uolitantes conuersationem in caelis habentes, ut a labore liberentur in quo homo nascitur. secuti sunt quippe uocem dicentis: uenite ad me omnes qui laboratis. possunt et "pulli uulturis" in malo intellegi aeriae potestates, quae mortibus, hoc est peccatis, pascuntur. quoniam huius modi praeuaricatores angeli non sunt perducti ad humilitatem mortalitatis multum laboriosam, in qua homo nascitur, ualde illi superbiunt, hoc est altissime uolitant. qui dat pluuiam super faciem terrae: tamquam confitentibus faciat misericordiam. ut non faciat manus eorum ueritatem: non faciant quod promittunt inhiantes dominari infirmis. in die occurrent illis tenebrae: ut Iudaeis qui dominum non cognouerunt quid esset. aut tamquam in nocte palpabunt in meridie:
[*]( 3 lob 5, 5 4 lob 5, 5 6 lob 5, 6 7 lob 5. 7 10 lob 5, 7 14 cf. Phil. 3, 20 16 Matth. 11, 28 22 lob 5, 10 23 lob 5, 12 25 Iob. 5, 14 27 Iob 5, 14 ) [*]( 1 gentiles congregatas b 2 non facientes P 8 id] illud C 10 uolant Hier 12 posceretur G 13 ut om. Cbd exp. T 14 uolantes GCT 15 habentes in caelis GP 20 producti C 21 quo C illi (s. 1. m. 1 inde) T 23 misericordiam—faciat om. C 24 faciant pr. Hier permittunt C 25 inhiantes] minantes Gbd occurrerent C 26 quid] quia bd 27 aut] et 8 Hier in pr. om. Hier ) 517
sicut uidentes signa tamen dubitabant dicentes: propheta est, alii: seducit populum, quando nec ad lucernam uidere uoluerunt. et pereant in bello: in tentationibus. et egrediatur de manu potentis infirmus: diaboli. sit autem infirmo spes; illi enim fortes rem hic quaerunt. beatus autem uir quem arguit dominus. in hoc enim errat, quia uidetur sibi Iob, quia iniquitatibus suis haec patitur, cum ex hoc beatus sit, quia in hac uita cum arguitur, habet corrigendi possibilitatem. et in septimo non te tanget malum: sacramentum sabbati. in fame liberabit te a morte; uerbo enim alit et facit firmum ad tentationes. in proelio uero de manu ferri soluet te: de potestate uinculorum. a flagello linguae abscondet te: ne sentias contumelias, non ne patiaris. iniustos et iniquos deridebis: ut sapientia perditioni iniquorum superridebit. et ferocientes bestias non timebis: id est Iudaeos non timebis, quia gentes tibi obaudient; haec autem de domino accipienda sunt. Eliphaz hic errat, quia putat de Iob intellegenda, quae ei reuelata sunt, cum totum domino competat. quia cum lapidibus agri habebis foedus: lapides agri, quia in gentibus nulla ordinatio legis fuit, ut quasi de aedificio lapides essent. bestiae enim ferae pacatae erunt tibi: siue de Iudaeis siue de gentibus. deinde scies quod in pace erit domus tua: id est ecclesia.
[*]( 1 Ioh. 7, 40. 12 3 Iob 5, 15 Iob 5, 16 6 Iob 5, 17 9 Iob 5, 19 10 lob 5, 20 11 lob 5, 20 13 Inb 5, 21 14 lob 5, 22 15 cf. Prou. 1, 26 16 Iob 5, 22 20 lob 5, 23 22 lob 5, 23 23 lob 5, 24 ) [*]( 1 dubitant Tbd om. G 4 diaboli infinuus b sit] ai P sic b 5 infirmus S 6 arguat S 7 lob] quod lob b quiaj quod TC om. b hoc C patiatur Pbd 9 corrigendi] arguendi b te om. C tangit S 10 sabbati sacramentum C te liberabit Cbd 11 alit enim G 13 ascondet C absconde S 14 patieris b 15 perditionem d superridebit scripsi: deridebit G irridebit TCPbd; cf. cap. XXVII extremo 16 feroces TCPbd id-timebis om. C 17 tibi gentes Pd audient C 18 eliphat GP-elyphax C 20 labidibus S habebit GCP 22 pacata S 24 id est om. G ) 518
et filii tui erunt tamquam omnis herba in campo: sine ariditate. et uenies in sepulcrum tamquam frumentum maturum: <in> passionem. ecce haec ita exquisiuimus: hic auctoritas huius prophetiae confirmatur. tu uero scito temet ipsum quid egeris; non enim iniuste haec tibi permisit deus accidere.
Verba lob. sed, ut uidetur, uerba mea sunt mala; non enim uerba lob de inpatientia sunt flagellorum, cum significent dolorem, non peculiarem lob, sed quem habuit de omni genere humano. sagittae enim domini in corpore meo sunt: uerba dei, quibus anima transfigitur, cum cogitur ad confessionem. quarum furor bibit sanguinem meum; tollunt enim peccatum. cum enim incipio loqui, stimulant m e : quod enim loquor, illae cogunt. quid enim? numquid frustra onager clamabit, nisi escamrequirens? ut inde famem patiatur, quia liber esse uoluit. aut bos mugit, cum habeat in praesepi cibos? asino cibaria labore bouis praeparantur sicut gentibus labore prophetarum et apostolorum, qui utique Iudaei fuerunt. itaque haec uerba cibum desiderantis sunt, id est auxilium, non inpatientis ad dolorem. numquid potest sine sale edi panis? quasi ei diceretur: cur sic ea per figuras dicis? respondit. quia si ex persona sua ea diceret, insulsa essent. aut est sapor in sermonibus uanis? uanos sermones hominum dicit, quia panis uerba dei sunt, sed panis caelestis. sic nec anima mea potest cessare: quomodo non potest sine [*]( 1 Iob 5, 25 2 Iob 5, 26 3 Iob 5, 27 7 Iob 6, 3 10 Iob 6, 4 12 Iob 6, 4 13 Iob 6, 4 14 Iob 6. 5 16 Iob 6, 5 21 Iob 6, 6 23 lob 6. 6 25 cf. Matth. 4, 4; Ioh. f, 50 lob 6, 7 ) [*]( 1 tamquam] quasi b herba omnis Hier 3 in scripsi: post bd Ont. GTCP 6 hoc b deus pennisit Cbd accedere 6 7 mea om. Td 9 significet P 10 domini] dei Hier 13 tollent C 14 illi b 15 onager] ftager S clainauit S quaerens (at requirens\'1 Hier 17 praesepi cibos] praesepetibus S praesepe GCP 18 bouis] hominis C 19 et om. G 21 panes S 22 ei] et C respondet Tbd 23 sabor S 25 uerba—panis om. C nec om. C )
519
sale edi panis, sic nunc ministerium praebeo uerbi dei propter illud: quomodo audient sine praedicante? foetidas enim uideo escas meas sicut est odor leonis: nam uerba mea foetida sunt sicut leo uel propter superbiam, per quam iactantes putent, uel propter quod amplexantes carnalia foetorem leonis habent, qui propriis uerbis gaudent. quodsi det et ueniat postulatio mea: postulationem dicit rem quam petebat. et spem meam det dominus; sic enim confidens ob spem post tribulationem uenturae consolationis oportune tentatur. bene autem spem dicit, quia, cum res uenerit, iam tentatio non erit necessaria. sit mihi ciuitas sepulcrum, super cuius muros saliebam: societatem illam Babyloniae uult sibi sepulcrum, non ut eum obruat, sed ut sciat quia mortuos tegit quicumque in illa fuerint, de cuius tamquam firmamento et munimine superbiebat. non parcam; non enim mentitus sum. uerba sunt sancta dei mei: quia non alia dixit quam audiuit a deo, id est de homine generaliter prophetantis, quia auxilio indiget in confessione. quae est enim uirtus mea, ut sufferam? quod significabat uulnus eius. aut quod tempus meum, ut sustineat anima mea? quia imminente morte terrentur homines, ut conuertantur et confiteantur deo putredinem peccatorum, cuius consideratione se dicit cogi ad confessionem. numquid uirtus lapidum uirtus mea? duros et inpenetrabiles iaculis uerborum dei, qui non mouentur ad confitendum. aut non in ipso confidebam? cum mihi bene esset, id est cum essem inmortalis ad imaginem dei. sed
[*]( 2 Rom. 10, 14 Iob 6, 7 6 Iob 6, 8 8 Iob 6, 8 11 Iob 6. 10 15 Iob 6, 10 19 lob 6, 11 20 Iob 6, 11 24 Iob 6, 12 26 lob 6, 13 27 Iob 6, 13 ) [*]( 1 sicut G si C uerbo CTPbd 3 escas meas uideo Cbd 4 mea Oln. C 5 amplexentes C 6 quod si] quis TCb 7 et] ut TCb 9 ob] habeo G 12 sepulcrum om. C 13 babylonii b ut eum] enim C 14 teget Cb fuerunt b 15 superbieba G 16 sunt om. SHier sancti CSbHier 18 prophetat TPCb 19 est om. Cb ut] et S 20 significat C 26 in om. G ) 520
adiutorium a me recessit: factus mortalis uolens in me confidere. et uisitatio domini me despexit. secundum quod dictum est: aut filius hominis, quoniam uisitas eum? propinqui mei non respexerunt me: horrui angelis. tamquam torrens deficiens: misericordia enim aliquando inundauit me; et siccaui et non fui mihi fons. aut sicut fluctus transierunt me: tamquam sint consolationes potus. qui me metuebant, nunc inruerunt super me: diabolus cum angelis suis. perii et exul de domo mea factus sum: aut de habitatione caelesti aut de conscientia; idcirco foras extra domum suam sedebat. uias Themanorum uidete, semitas Sabaeorum intuemini: illos significat, qui in temporalibus confidunt, de quibus se, id est hominem quem significat dicit non praesumere. nunc autem et uos insurrexistis inme sine misericordia: putantes beatitudinem hominum, si carnalibus abundent, quia insultabant potius quam conpatiebantur. sed uidentes uulnus meum timete: intellegentes quid significet timete futuras poenas. quid enim? numquid aliquid uos petii? aut fortitudine uestra indigeo? quia coram eo infirmus est, qui eum potest saluare. docete me et ego obmutescam; idcirco enim patientes esse debuerunt ad doctrinam eius, quia ipsi eum docere non poterant. sed, ut uideo, praua ueri hominis uerba dicitis: eum dicit uerum hominem qui personam significat agentis paenitentiam conuersione ad deum, cuius praua uerba dicebant. non enim
[*]( 2 Iob 6, 14 3 Ps. 8, 5 4 Iob 6, 15 5. 7 Iob 6, 15 8 Iob 6, 16 9 Iob 6, 18 11 Iob. 6, 19 14 Iob 6, 21 17 Iob 6. 21 19 Iob 6, 22 21 Iob 6, 24 23 Iob 6, 25 26 Iob 6, 25 ) [*]( 1 a me recessitj amerescit 8 2 dispexit 8 6 inundauit] mundauit GP fuit G 8 irruebant G irniunt T ierunt C 9 perit S exul de] exclude S 10 domu S 11 uidete uias Themanorum (temaneorum S) SHier 12 intuimini S 13 fidunt b 15 sine misericordia putantes (sic coni.) b 20 petit S 21 potest eum b 22 debuerunt esse TCbd 24 parua GTPCbd uerba] esse Hier citis S eum] et cum C 26 ad dominum b praua scripsi: parua lib. ) 521
a uobis auxilium peto: uerus enim homo a deo petit auxilium; ille enim uerus est qui confitetur. unde est: qui facit ueritatem, uenit ad lucem. neque enim elocutionem sermonis uestri sustinebo: dei enim se locutionem dixit sustinere, qua instruatur. uerum tamen super pupillum inruistis: quod ad uos adtinet, insultare mihi uoluistis, quamuis non intellexeritis quid significet. quia neque Iob, quem uidebant, insultare debuerant, ideo: uerum tamen. nunc autem aspicientes uacate mihi: non habentes quod me doceatis. et rursum iustitiae adestote: quia primo uidebantur sibi iustitia cogi ad loquendum. non est enim in ore meo iniquitas; et fauces meae nonne sapientiam meditabantur? dicit se non deum accusasse, sed hominem induxisse accusantem iniquitates suas, sicut superius sermo eius intellectus est. hanc dicit meditationem sapientiae.
Numquid non tentatio est uita humana super terram? hic iam apertius ostendit ex cuius significatione superius loqueretur. tentationem uero dicit tamquam stadium certaminis, ubi uincit homo uel uincitur. et sicut cotidiani mercenarii uita eius? temporalem mercedem expectantis, ut iam eorum qui iustitiae suae fructum in futurum expectant non sit uita super terram. aut tamquam seruus metuens dominum suum et consecutus umbram? quod significat absconditio Adae a facie domini et tectio foliorum de quibus umbra fit, quam relicto deo consecutus est homo. aut [*]( 2 Ioh. 3. 21 3 lob 6, 26 5 lob 6, 27 9 lob 6, 28 10 lob 6. 29 11 lob 6, 30 17 Iob 7, 1 20 lob. 7, 1 23 lob 7, 2 26 lob 7, 2 ) [*](3 locutionem T 4 locutionem se 6 5 quia C 6 pubillum S inruitis 8 pertinet Cbd 8 uerum tamen G: uenerunt tamen TPC ueniunt tamen b 9 inspicientes Td uagate S 10 adeste S 13 meditantur SHier 15 sermo om. C 19 studium C 21 mercennarii GC eius uita G 22 iniustitiae C futuro b 23 seruus tamquam G 25 asconditio (et iti subst. et in uerbo absconJere semper b omitt.) C Adae om. G filiorum C )
522
tamquam mercenarius qui expectat mercedem operis sui? iste a superiore hoc differt, quod superior habuit, hic autem habere desiderat ipsa temporalia. sic et ego expectaui menses uanos: iam ad umbram dixit uanos, id est temporalia bona. et noctes dolorum datae sunt mihi: in quibus et lux amittitur sapientiae et materies est poenarum. si dormiero, dico: quando dies? et si surrexero, rursum: quando uesper? quando cupiditatem negotii patitur homo in otio et otii in negotio. repleor autem doloribus a uespere usque ad mane: quo occidit a deo. unde et ad uesperam deambulans deus eos dimisit: quod significat uolentes, quibus nulla expectatio est remedii nisi mane. de quo dicitur: mane astabo tibi, id est quando post iudicium mane deus reuelabitur iustis. unde et dominus uespere sepelitur et mane resurgit. hanc ergo uitam tamquam lucifero potest comparare. et concrescit corpus meum putredine uermium: uermium multitudine. infundo glebas terrae radens saniem: expressio cupiditatum uel curarum confessionis, in qua gaudent iniqui, quod ad occasionem redigunt peccandi, quae alii per paenitentiam confitentur: unde sunt canes, qui Lazari uulnera lingebant. et uita mea exilior est quam loquela: minus enim facio quam loquor. recordare ergo quia spiritus est uita mea: id est in fame spiritali. et non reuertar ad uisibilia. non me cognoscet oculus
[*]( 3 Iob 7, 3 5 Tob 7, 3 7 Iob 7, 4 9 Iob 7, 4 11 cf. Gen. 3. 8. 23 13 Ps. 5, 4 15 cf. lob. 19 et 20 16 lob 7, 5 18 lob 7. 5 21 cf. Luc. 16, 21 22 lob 7, 6 23 lob 7, 7 24 lob 7, 7 25 lob 7, 8 ) [*]( 1 qui expectat] expectans S 2 superiori Pd hoc] in hoc b 7 dies] dices C dies est b 8 uesperuni S uespera Hier 9 alt. in om. C 10 uerpera Hier mane] me C 12 dolentes d 13 mane astabo sqq. usque ad pag. 524, 25 si enim om. codd. GP 14 dominus Cb 16 tamquam om. C concrescet S 17 alterum uermium om. TC 18 globos b uadens C expresso C 23 ergo] itaque Hier 24 et non amplius reuertetur oculus meus uidere bona SHier ) 523
uidentis: quia mutabor, ut uidentem hic diabolum accipiamus inuidentem. oculi tui in me et non subsisto; interficis enim in me uitam carnalem in qua fui. tamquam nubes expurgata de caelo: aut per caelum purgata — quomodo dicimus de ferro purgata — ut hic significauerit auxilium sibi fuisse de caelo, ut purgaretur, aut certe ut iam non sit nubes, sed in aerem purum extenuetur, tamquam radiis solis expurgata, ut obscuritas carnis et sanguinis non sit in caelo. non enim caro et sanguis regnum dei possidebunt, cum corruptibile hoc induerit incorruptionem et absorbebitur mors in uictoriam. si enim homo descenderit ad inferos, ultra non ascendet: ad hoc ergo recordare, ut non descendas. et non reuertetur amplius in domum suam: id est ad requiem suam. propterea itaque et ego non parcam ori meo: confitendo, cum tempus est. utrumne mare sum ego aut draco? non enim sicut inpios aut diabolum repulisti. quia statuisti super me custodiam: ut non me moueam ad perturbationem, ut sunt maris termini. quia dixi: consolabitur me lectus meus: carnalia in quibus requiescebat. et referam ad me ipsum consolationem in toro meo: ad te enim debeo referre consolationem meam. exterres me per somnia et per uisionem me obstupefacis: per tribulationes uitae huius, quae ita somnia sunt, quomodo et bona uitae huius somnia. absolues a spiritu meo animam meam: propter uisibiles terrores, a quibus liberabitur
[*](2 lob 7, 8 3 lob 7, 9 9 cf. I Cor. 15, 50. 54 11 lob 7, 9 13 lob 7, 10 14 lob 7. 11 16 lob 7, 12 17 lob 7, 12 19 lob 7, 13 20 Iob 7, 13 22 Iob 7, 14 25 Iob 7, 15 ) [*]( 1 acceptamus C 8 fuit GP 4 purgata C purgataj turbata Tb 5 purgato b 7 extenuetur om. C radix C 8 oscuritas C 11 uictoria TCb 12 ascendas C 14 in om. Hter 16 utu trumne S ego om. S drago S 20 lectulus Hier 21 ad om. S consolationem] cum fabulationem S thoro Cbd 23 uisiones S meae S obstupefacies C 24 tribuliones C quomodo-somnia om. C 25 absolue S ) 524
anima metuens uenire ad eos. et a morte ossa mea repuli: nam ierant in mortem ossa mea, nisi his exterritus fortior essem et patiens, quod est ossium firmitas. non enim in sempiternum uiuam ut patienter feram: breuitate uitae et metu mortis me correxi. unde inconuertibilis diabolus, quia non moritur, sed damnatur. initium sapientiae timor inde est. discede a me; uana est enim uita mea: quia non suffero tentationes. aut quia sensu tuo intendisti in eum? propter quod rationalis est. unde illud: nos autem sensum domini habemus. rationis uero munus dicit extensionem intellectus. et in requie iudicabis eum? dignum requie. usquequo me non dimittis? uinctum tribulationibus. neque deseris, donec deglutiam saliuam meam? in dolore ac flagellis contineam et absorbeam uoluptatum fluxus per tribulationes admonitus. si ego peccaui, quid possum tibi facere? sensus hic est: si peccaui, nihil possum tibi facere. an forte loquendo molesti tibi sunt homines? tu ergo qui scis sensum, quare constituisti hominem, ut loqueretur aduersus te, ut esset tibi oneri? si autem peccatum hominis nec facto nec dicto tibi nocet, quare non obliuisceris peccatum eius, sed purgas illud potius, nisi quia illa quae supra dicta sunt ad bonitatem tuam referuntur? quid est enim homo, quod exaltasti eum? quae non intellegentes amici eius putauerunt ab eo deum reprehendi. si enim non propterea facis mihi tentationes, ut cohibeam fluxos motus meos, ut mihi ita consulas, quae alia causa est, ut corripias hominem? non enim nocere tibi potest
[*](1 Iob 7. 15 3 Iob 7, 16 6 Eccli. 1, 14 7 Iob 7, 16 8 Iob 7, 17 10 I Cor. 2, 16 11 Iob 7, 18 12. 13 Iob 7, 19 16 Iob 7, 20 23 Iob 7, 17 ) [*]( 1 repelli S 2 morte C 3 et om. C 7 inde est] domini est b post uita mea sequitur: quid est enim homo sqq. in uersu 23 in SHier 8 mea qui ex 8 9 in] ad TCSHier 12 non me 8 13 deseres S 14 glutiam Hier 16 tibi possum S tibi om. b aensus-peccani om. C 17 tibi possum T 21 obliuisceris om. C 22 quae om. C 23 eum et cetera TCb ) 525
quia peccat; aut sentis quasi aduersitatem loquelae eius, cum scias sensum humanum, et utique posses quod tibi aduersarium est non constituere. et quare non es oblitus iniquitatis meae? si non ea causa ut mihi prodessent tentationes istae, ut bonitatis tuae sit totum, et quod me corripis? nunc autem in terram ibo: cum enim purges peccatum meum, restat mihi tamen adhuc in terram ire per mortem corporalem. mane uigilabo et ultra non ero: in hac terra.
Verba Baldad Sauchitis. misit in manu iniquitates eorum: in manu misit aut in uindicta aut supputatione debitores eos, id est peccatores demonstrauit. et restituet tibi uitam iustitiae: quae debetur iustitiae, id est beatam. et erunt priora tua minima: in comparatione posteriorum, quae infinita erunt. autnumquid non hi docebunt te et referent tibi? quoniam nonnullorum maior est auctoritas. iam et hic de Christo dicturus audita narrat, quomodo Eliphaz narrauit reuelationem. numquid uiret scirpus sine aqua? ita ergo et inpii arescent sine misericordia dei. adhuc in sua radice consistit et non metetur? si aquam non babeat. antequam bibat omnis herba, nonne arescit? nisi bibat; non enim ante aliquando uiruit inpius. atque araneis complebitur [*]( 3 Iob 7, 21 6 lob 7, 21 8 lob 7, 21 10 lob 8, 4 12 lob 8, 6 14 lob 8, 7 15 lob 8, 10 18 lob 8, 11 20 lob 8, 12 21 Iob 8, 12 23 Iob 8, 14 ) [*]( 1 peccat a (uocis aut) om. G quasi] peccata G 2 possis P 3 est om. T es] est Sd 5 et om. G 6 in terram om. G 7 ire om. G 8 mane SHier: nam GTPCbd euigilabo GTPCbd 9 post terra sequitur: Baldath fuitis in b 10 Verba-Sauchitis om. b suites G suitis PT sintis C manum TPCb iniquitatis G 11 manum TPCb immisit G uindictam GTCPb supplantatione C supplantationg b 12 restituat S 14 erant C 15 posteriora C nonquid G 16 referunt S 18 eliphat P narrauit om. GTCb 19 uirescit Hier scripus T sarpus C 20 consistet S et om. C 21 habebat C bibat] uiuat TPCb 22 ante om. Cbd 23 implebitur b )
526
tabernaculum eius: opera inutilia. iam uero de Iudaeis et domino uidetur dicere. quodsi et suffulserit domum suam, non stabit: aut scripturis sanctis aut spe promissionis domini aut regnum ipsum. et cum coeperit, non permanebit: sequi deum; quod Iudaeis euenit, qui secuti non sunt incipientes. humidus enim est ante solem: carnalium fluxu putrescentes: ante solem uero sub tribulationibus, ut ante sub significet, sicut dicimus: ante me fac. et de putredine eius germen eius ascendet; nisi enim illi tam mali essent, non per passionem exaltaretur dominus, qui de illis secundum carnem natus est. in congregationibus lapidum dormit; maiores enim illum crucifigent. et in medio lapillorum uiuet: humilium, de quibus fuerunt apostoli. si deglutietur, locus mentietur eum: si absconderit quod filius dei sit, dicetur quia non est filius dei. opus est ergo ut ipse sese indicet; in hoc enim loco non possunt diuina cognosci. de terra autem alterum germinabit: uel dominus resurgendo uel alterum genus piorum, id est christianorum. dominus enim non probabit innocentem. an non reprobabit? uel illud: inpium non probabit innocentem? nec ullum munus: id est sacrificia quae habebant Iudaei. ueracium autem os inplebit risu: confitentium. et tabernaculum inpii non permanebit: uel ipsum templum uel regnum.
Verba Iob. uere scio quia ita est: id est quia secundum iniquitates meas haec mihi restituit; sed non sicut [*]( 2 Iob 8, 15 4 Iob 8, 15 6 Iob 8, 16 9 Iob 8, 16 11 cf. Rom. 9, 5 Iob 8, 17 13 Iob 8, 17 14 Iob 8, 18 17 Iob 8, 19 19 Iob 8, 20 21 Iob 8, 20 22 Iob 8, 21 23 Iob 8, 22 25 Iob 9, 2 ) [*]( 2 quodsi et] quod et si GHier et om. C 6 est enim Hier 7 putrescens Tb uero] non C 8 me] metus d 11 deus G 13 uiuit S 14 deglutierit Hier te gluttierit S 15 dicitur G 17 alterutrum Hier 18 genninauit GTPCb degerminauit S uel alt. om. C 19 (et 21) probauit TPCb 20 reprobauit TPCb 22 Iudaei om. P autem om. G impleuit TPCb repleuitur S replebit Hier 23 con- Stemini G non om. S manebit SHier 25 quia fin. om. C )
527
uos arbitramini, sed quia nemo est in conspectu eius iustus. non respondebunt ei unum de mille: in omnibus quippe conuincet. qui in uetustatem perducit montes et nesciunt: id est ad infirmitatem, ut est: inueteraui in omnibus inimicis meis. qui uertit eos in ira: irascendo eos uertit, id est, ut aliud inueniant quam appetierant, cum qui se exaltat, humiliabitur. qui commouet orbem a fundamentis: per uocationem, quae facta est, per quam commoti sunt excellentes in mundo. et columnae eius mouebuntur; qui praecipit soli, et non oritur: ut aut sapientia non intellegatur aut qui scripserunt, ut est: signa librum. qui extendit caelum solus: ecclesiam, quae proprie sedes dei est, quam extendit per totum orbem; solus ad significandam unitatem trinitatis. nam utique per filium in spiritu sancto omnia facta sunt. et ambulat super mare tamquam super terram: super terram, id est firmiter confirmans ecclesiam in saeculo uel subiciendo sibi peccatores, in quibus non mergitur, non cedendo tentationibus eorum. si transgressus me fuerit, non uidebo. si altior me fuerit aut celeritate perstrinxerit me, non eum agnoscam: opus est ergo, ut et congruat infirmitati meae et non me deserat. si enim morti tradiderit, quis auertet? morti enim tradit, cum uel transgreditur uel transit, ut nesciatur. haec est mors animae, ut deum nesciat. ipsius enim inauertibilis ira: aliorum enim
[*]( 2 lob 9, 3 3 lob 9. 5 4 Ps. 6, 8 5 lob 9, 5 7 cf. Luc. 14, 11 Iob 9, 6 9 Iob 9, 6 10 Iob 9, 7 12 Dan. 12, 4 Iob 9, 8 15 Iob 9, 8 19 Iob 9, 11 22 Iob 9, 12 25 Iob 9, 13 ) [*]( 2 non] et S respondens S respondebit Hier ei] et SC unus S 3 conuincent G quia C uetustate S perducet S 4 id est om. G 6 euertit G 7 comniouit S 10 mouentur S praecepit SHier 13 dei sedes bd 15 sancto spiritu GT 16 super mare sequuntur post terram in SHier 18 mergit G .20 non—fuerit om. C si altioragnoscam] et si transierit me nec sic sciam SHier pertrinserit C 21 et om. G 23 auertit 8 tradet G 25 inaduertibilis C ) 528
potest auerti a potentiore. ab ipso subdita sunt cetera sub caelo: excepto ipso caelo, id est rationali creatura, quia si ipsa sibi cetera subdidisset, numquam per ea quae sibi subdiderat puniretur; quia uero deus ei illa subdidit, punitur per ea, quando offenderit eum qui subdidit. quodsi etiam iustus fuero, non exaudiet me: rogans eum, praesumens de mea iustitia; comparans enim ea his quae apud se sunt incommutabilibus et perpetuis tamquam iniustum me non exaudiet. ergo eius mihi misericordia necessaria est. iudicium eius rogabo: quia ego iudicare non possum me iustum esse. unde est: sed neque me ipsum iudico; qui autem iudicat me, dominus est. si uero inuocauero, et non exaudierit, non credam quoniam exaudiuit uocem meam: cum iudicium eius rogo, si non exaudierit, non credam quod aliquando exaudierit me; occultis enim causis me audiuit, non merito deprecationis meae. ant certe: non credam non me exauditum nunc; aliquando enim exauditus sum. aut ita: quia si exaudierit quod peto, credam etiam exauditum me; nam si non credidero, quamuis fiat quod peto, tamen non exauditus sum, ut signum exauditionis credulitas postulantis sit. ne forte in turbine me conterat? propterea quaero iudicium eius, ne in turbine me conterat. multas enim tribulationes meas fecit sine causa: quorum causa me latuit; aut certe uox confitentis est, flagellis dei confitentis non se esse correctum et idcirco posse turbine conteri, quasi maiori supplicio. non enim sinit me respirare: tam multae sunt tribulationes meae. etenim quia potest, obtinet: uincit, ut uoluntatem eius faciam, non meam. quodsi et fuero
[*]( 1 Iob 9, 13 5 Iob 9, 15 9 Iob 9, 15 11 I Cor. 4, 3. 4 12 Iob 9, 16 21 Iob 9, 17 22 Iob 9. 17 26 Iob 9, 18 27 Iob 9, 19 28 Iob 9, 20 ) [*]( 1 aduerti C sunt om. G 2 excepto ipso caelo om. C 4 subdiderat] dederat GTP ei] et C 12 et om. GS non om. Hier 13 quoniam] quod SHier 14 quod] quod uel Pbd 15 occultus G causis om. G 17 enim om. C 24 confitentis uoi TPCbd uox] uos C 26 siniet S 28 quod etsi TCbdHier et om. S ) 529
iustus, os meum inpia loquetur: si me iustum putauero. uerum tamen auferetur uita mea: quamuis nesciam si inpie egi, tamen auferetur uita mea, ut patiar quae nolo aut non faciam quae uolo. unum est quod dixi: magnum et potentem disperdit ira: id est: propter hoc unum fiunt tribulationes hominibus, ut nemo sibi magnus potensque uideatur praesumens de uiribus suis. quia nequam homines in magna morte erunt: non in mediocri, in qua sunt etiam iusti, cum tribulantur et ab eis deridentur. terra tradita est in manus inpii: aut corpus iustorum, non anima, cum eos persequuntur, aut quando inpius dominari permittitur. potest accipi et homo peccator in manus diaboli secundum mortalitatem suam. faciens iudicium eius operit: aut ipsius inpii iudicium aut iusti; in hoc enim tempore opertum est. aut certe hoc ipso facit iudicium eius, id est: eo illum punit, quo occultat ei prouidentiam suam, ut est: prae magnitudine irae suae non requiret. uel eo iustum uindicat, quo occultat persecutori eius iudicium suum, id est prouidentiam suam, ut artius peccatorum laqueis per inpunitatem capiatur. quodsi non est, quis ergo est? potest hoc de domino intellegi, qui et derisus est et cuius terra, hoc est corpus traditum est in manus Iudaeorum, et cuius iudicium faciens occultauit maiestatem ipsius. quodsi ipse non est, quis ergo est, qui maiora faciat, quam fecit ipse? uel sic: quodsi non facit deus iudicium iusti uel inpii, quis potest facere? uita autem mea leuior est cursore: tamquam
[*]( 2 Iob 9, 21 4 lob 9, 22 7 Iob 9, 23 9 Iob 9, 24 18 lob 9, 24 16 Ps. 9, 25 20 Iob 9, 24 26 Iob 9, 25 ) [*]( 1 loquitur S 2 aufertur PSHier 3 aufertur GP 4 unum] uerum S propter quod SHier et dixi SEIier 5 disperdidit G 6 magnus sibi potensque nemo Cbd 7 qua nequa nequft S 12 et accipi bd 13 facies S 14 operatum P 16 utj id C prae Cbd: per GTP magnitudinem GTP 17 indicat G 18 occultat ei P 19 impietatem P 23 magestatem C maiestate b 24 facit pr. Cb 25 si non bis pos C 26 qur cursore S ) [*]( XXVIII Aujj. sect. III pars 3 ) [*]( 34 ) 530
fugitiuos dicit homines a iustitia discedentes, ut ille filius minor profectus in regionem longinquam. aut quasi aquilae uolantis et quaerentis escam: de superioribus, in quibus naturaliter animae rationales beatae sunt, id est operibus iustitiae, inclinauerunt se ad terrenas uoluptates. quodsi et locutus fuero, obliuiscor dum loquor: locutio: quemadmodum adfectum habuit ad exteriora, sic anima dum progreditur ad ea quae foris sunt cupiditate fruendi creatura obliuiscitur interioiem creatorem. declinans in faciem ingemiscam: illam enim declinationem dolores sequuntur. commoueor omnibus membris: timor, quo incipit recurrere. et quia sum inpius, quare non sum mortuus et laboro? "scio" subaudis. aut dicit se laborare, quia inpietati mortuus non est. et mundatus fuero mundis manibus: aut dei manibus aut suis, id est: bonis operibus per regenerationem. satis in sorde me tinxisti: in istam mortalitatem perductum. et execratum me est uestimentum meum: inmortalitas, qua cupimus superuestiri; sed quia non possumus in hac corruptione, ideo dicit: execratum me est uestimentum meum. non es enim homo sicut et ego, cui contradicam: homini enim possem demonstrare iustitiam meam; in tuo autem iudicio inuenior iniustus. utinam esset nobis arbiter! uidetur blasphemare, nisi illum mediatorem dei et hominum optare intellegatur, ut per eum alleget preces suas. hoc modo enim ille audit inter utrumque positus et arguit
[*]( 2 cf. Luc. 15, 13 Iob 9, 26 5 lob 9, 27 9 Iob 9, 27 10 Iob 9, 28 12 Iob 9. 29 14 Iob 9, 30 16 Iob 9, 31 17 Iob 9. 31 18 cf. II Cor. 5, 4 20 Iob 9, 32 22 lob 9, 33 23 cf I Tim. 2, 5 ) [*](3 uolantes G quaerentes G 4 animae rationales naturaliter (sic. colloc.) Cb 5 uoluntates C 9 facie Hier ingemescam S 10 illa G declinatione G 12 mortus S 15 operibus id est C generationem GP 17 est me S imnortalitate G 18 quaj quia C possumus cum homines de hominibus in hac sqq. C 20 es] est GPTCSb etenim S et om. Hier contradicat S 21 posse G ministrare C 22 essetj esse et S ) 531
hominem: filio enim omne iudicium pater dedit. et qui argueret et qui audiret inter utrumque. auertat a me uirgam suam: transeat timor legis, ut adoptionis libertate et caritate illi coniungar. non enim sum mecum: quia his haereo quae foris sunt.
Proferam contra me sermones: haec confitentis sunt. et dicam ad dominum: noli me docere inpium esse: noli me tentare ultra quam possum ferre nec mihi sinas accidere, quibus mihi inpietas persuadeatur. aut bonum est tibi, si inique egero? non est autem tibi bonum, si inique egero; non ergo iniuste ita me constituisti. quia despicis opus quod manus tuae fecerunt? si quod despicis opus manuum tuarum. ad consilium inpiorum animaduertisti? sed non eius inpietatis quae hominibus adparet. et: ad consilium inpiorum animaduertisti? non quia placet illi ut inique agant. aut sicut homo perspicit, perspicis? quia utique non sicut homo perspicis: ideo in consilium inpiorum animaduertisti; est enim inpietas quam tu solus uides et ab hominibus non uidetur. aut humana est uita tua? id est breuis, ut non possis de perpetuitate iudicare. et peccata mea inuestigasti: non enim latere te potuerunt quae latent homines. scis enim me nihil inpie fecisse: nam quantum ad homines nihil inpie feci. sed quis est qui de manibus tuis eripiat? iudicantis. sicut deus iudicas, cum uides etiam eas inpietates quas homo non uidet. postea uero mutatus percussisti me: se scilicet mutato, non deo, quia mutatus homo mutatum [*]( 1 cf. Ioh. 5, 22 Iob 9. 33 4 Iob 9, 35 6 Iob 10, 1 7 Iob 10, 2 9 Iob 10. 3 11. 13 Iob 10, 3 16 Iob 10. 4 20 lob 10, 5 21 Iob 10, 6 22 Iob 10, 7 24 Iob 10, 7 26 Iob 10, 8 ) [*]( 2 et qui audiret sequitur post utrumque in C utrunque G 4 non enim incipit cap. X in b nunc sum SHier 9 persuadetur C 11 me ita PCbd quia-fecerunt om. C 12 si] sed P 14 sed-auimaduertisti om. C -16 placent Cb ut] aut C agat G 17 perspicit -homo om. C perapicit] respiciat S 18 consilio Cbd est om. C 22 te latere b 23 iinpium G impii Hier 24 eripiatur b ) [*]( 34* )
532
deum sentit, ut per tenebrarum diuturnitatem mutati oculi mutatum solem sentiunt. memor esto quia de luto finxisti me: tua ergo misericordia indigeo. in terram me iterum conuertes: morte, quae est poena peccati. nonne tamquam lac mulsisti me? quia etiam [iam] mortalibus praebuit misericordiam, cum homines de hominibus informi primordio formauit. haec ergo cum in te sint, scio quia omnia potes: quia tantae bonitatis sunt, ut carnalem quoque substantiam operentur. quodsi et peccauero, custodies me: aut ut non me perdas aut ne lateat peccatum meum. et si iustus fuero, non possum respirare: in conspectu hominum; nam tu uides peccata quae homines latent. plenus enim sum opprobrio: in conspectu tuo. et capior sicut leo ad occisionem: est superbiae peccatum quod homines latet, quando etiam in factis laudabilibus possit obrepere. iterum autem commutatus saeuissime crucias me: post poenam peccati, qua mortalis factus est homo. secundum has dicit tribulationes, quas in hac uita homines patiuntur, quia repente pleraeque accidunt tribulationes, quae turbant quietem ipsius uitae mortalis, cum in salute est uel securitate rerum quamuis temporalium, quam misericordiae dei deputauit. instaurans in me tormenta mea: quia iam ipsa mortalitas tormentum est, de qua tribulationes aliae fiunt. quare ergo de uentre eduxisti me? de obscuritate ad notitiam, quae sola maioris miseriae est materia, cum subuertitur; hanc generationem etiam superius commemorauit. et essem tamquam non fuissem? penitus ignotus. unde
[*]( 2 Iob 10, 9 3 Tob 10, 9 4 Iob 10, 10 7 Iob 10, 18 9 Iob 10, 14 11 lob 10, 15 13 Iob 10, 15 Iob 10, 16 16 Iob 10, 16 22 Iob 10, 17 24 Iob 10, 18 27 Iob 10, 19 ) [*]( 2 quod Hier 3 et in S terra GPC iterum me Hier me om. S 4 conuertis S poena est d 5 iam inclusi 9 quia b si om. P et si G custodias S 10 me non Cbd 11 si om. G iniustus S 12 hominibus fin. G 16 obripere G 20 quietem] qui etift G 21 in securitate bd 22 putauit C instauras bHier 24 oscuritate C 26 etiam om. C superius etiam bd ) 533
est: uocat ea quae non sunt tamquam quae sunt, id est secundum ignobilitatem. aut numquid non est tempus paruum uitae meae? non enim propter longitudinem uitae meae mortuus non sum, cum utique paruum sit quod uiuo. patere me, donec requiescam pusillum: post misericordiam qua de limo fecisti me et mutatum mortalitate percussisti me et ipsa mortalitate consolatus es me, deinde . exercuisti me tribulationibus. patere ergo me, ut requiescam in te, antequam eam in poenas unde reuerti non licet; ab his enim, quas supra commemorauit, licet reuerti, si se homo ad deum conuerterit. uult autem requiescere, antequam eat in poenas aeternas, ad hoc utique, ut non eat. quemadmodum si dicamus alicui: corrige te, antequam damneris; non enim cum se correxerit, damnabitur. ubi non est lux nec est uidere uitam hominum: illa est enim uita hominum, ubi est lumen uerum, quod inluminat omnem hominem. alia est terra uiuentium, alia terra morientium.
Sophar Minaei uerba. aut numquid eloquens uidebitur iustus esse? putat enim Iob uerbis magis quam operibus abundare. beatus natus homo breuis uitae: sententiam suam illi replicat, quam uult intellegi loquaciter dictam et inaniter. cum nemo sit qui contradicat tibi: quia quando dicebat, nemo ei contradixit. sed quomodo dominus\'loquatur ad te? ea loquere potius, quibus misereatur tui deus. quia duplex erit super te: corripiendo et consolando. et tunc scies quia digne [*]( 1 Rom. 4, 17 2 Iob 10, 20 5 Iob 10, 20 9 Iob 10. 21 14 Iob 10. 21 16 Ioh. 1, 9 18 Iob 11, 2 20 Iob 11, 3 22 Iob 11, 3 23 Iob 11, 5 25. 26 lob. 11, 6 ) [*]( 2 paruum tempus S 8 parum T 5 donec] ut SCHier 6 mutatum om. C 9 in poenas om. SHier reuerti non licet] non reuertar SHier 10 enim om. C commeranit G 14 cum] si G 15 uita GCS enim est C 18 Verba Sophar Minaei d Minaei] naamathite b uidebitur eloquens bd 19 putant C 20 beatos natos homines S homo natus homo Hier 21 illis GPC 23 ei] et C )
534
reddita sunt tibi a domino pro eis quae peccasti: post correctionem sequente inluminatione. aut uestigium domini inuenies? ut uelis deum reprehendere. sublime est caelum, et quid facies? ut inuenias sacramenta caeli; non enim debes eum reprehendere, cuius opera non comprehendis. quis dicet illi: quid fecisti? et hoc enim recte erit factum, si deus hoc fecerit, quia facere aliquid ille nisi recte non potest. ipse enim nouit opera hominum iniquorum: non iniqui operis est. unde uult intellegi quia stulte hic, quem iniquum putat, reprehenderit deum; sic enim eum loqui existimauit. homo uero aliter nutat sermonibus: modo illi placet deus, modo illi displicet, cum apud deum sit firmitas. et uir natus mulieris tamquam onager erit in deserto: cupiditate libertatis inpatiens dominatoris atque domitoris. et extendens ad eum manus tuas: ut acceptet opera tua. si iniquum quid est in manu tua: ipsa duo repetiuit, sed ordine mutato. et iniquitas in domo tua non maneat: hoc dixit cor. sic enim fulgebit facies tua tamquam aqua pura: conscientia. tamquam fluctum qui non praeterit, et non terreris: nisi omnes tangat in hac uita. et oratio tua tamquam lucifer erit: ante inluminationem praeibit; quasi et ista ad prophetiam sanctae ciuitatis uel ad populum dei pertinentia audita uel reuelata dicuntur, sicut a superioribus
[*]( 2 Iob 11, 7 3 Iob 11, 8 6 Iob 11, 10 8 Iob 11, 11 . 11 lob 11, 12 13 Iob 11, 12 15 Iob 11, 13 16 Iob 11. 14 17 Iob 11, 14 18 Iob 11. 15 20 Iob 11, 16 21 Iob 11, 17 ) [*]( 1 sint TCbd deo Hier pro eis om. TPCbd 2 sequentem inluminationem G 3 dei TCb sublimior Hier 4 caelo Hier 6 dicis S enim om. G 8 non om. GT hominum om. S 9 operas G 10 eum enim G 11 uero] enim nero G om. Hier intrat C 15 extendis S extendes Hier 16 acciperet b 17 tua] tua est Cb 19 facies] manus C tamquam] sicut C 20 fluctus Tb non post qui om. SHier 21 terreberis SHier tangant C 23 ciuitatis] trinitatis C 24 pertinacia P ) 535
eius amicis dicta sunt. et rogabunt faciem tuam multi: omnia ista de ecclesia.
Verba Iob. sed iustus uir et sine crimine uenit in derisum: de domino intellegendus est. sensus: non ergo mirum, si et ego uobis in derisum ueni. et domus eius ut deuastaretur ab iniquis: ecclesia a persecutoribus. immo uero nullus confidat, cum sit nequam, se inpunitum futurum: quia iudicium a domo dei. tamquam inquisitio in eos non sit futura: non confidant. sed tamen interroga quadrupedia, si tibi respondeant: ideo recte inquirit iniquos, quia ex operibus potuerunt agnoscere creatorem et colere debuerunt; non enim creaturarum responsione doceri debuerant, cum acceperint rationem, qua ista cognoscerent. si non in manu eius est anima omnium uiuentium: hinc ergo scitur, quia ipse omnia creauit, quia in manu eius anima omnium uiuentium. et spiritus omnis carnis hominis: omnis carnis humanae, id est rationalis animae. auris enim sermones diiudicat: quemadmodum sensus sensibilia diiudicat, ita spiritalia spiritus, qui debuit cognoscere, quoniam in manu domini est, opera domini. in multo tempore sapientia est: non utique in multo tempore, sed apud dominum, a quo petenda est. si destruxerit, quis aedificabit? propter uirtutem destruxerit et propter sapientiam concluserit, ut ad eam non perueniat. si prohibuerit aquam, siccabit terram: sapientiam ipsam, terram uero hominem. quodsi [*]( 1 Iob 11, 19 3 Iob 12, 4 5 Iob 12, 6 7 Iob 12, 6 8 cf. I Petr. 4, 17 9 Iob 12, 6 10 Iob 12, 7 14 Iob 12, 10 17 Iob 12, 10 18 Iob 12, 11 21 lob 12, 12 23 Iob 12, 14 25 Iob 12, 15 26 lob 12, 15 ) [*]( 1 amicis eius TPCbd 6 ut] non C iniquissimo S 7 immo om. S uiro S 11 responderint SHier 12 cognoscere bd 13 non debuerant TPC 14 eius om. TC 15 hic G 16 anima omnium uiuentium in manu eius Cbd 18 aures S sermonis S 20 que b 22 deum C 23 destruxerit om. C 24 cluserit G clauserit bd 26 quod etsi b )
536
et emiserit, perdet euertens terram: multis enim sapientibus factis turbabuntur peccatores. qui ducit consultores captiuos: subiugat enim sibi eos qui se consulunt. iudices autem terrae in pauorem misit: aut Iudaeos aut Pilatum aut sensu terreno iudicantes. qui collocat reges super sedes: id est apostolos. et circumdedit balteo lumbos eorum: id est continentia. qui emittit sacerdotes captiuos: ut ab hominibus ducantur; et significantur Iudaei. qui permutat labia fidelium: permutat in bonum, ut non de iustitia sua, sed de gratia eius praesumant. et intellegentiam senum cognouit: cui placet intellegentia senum. unde est: cogniti estis a deo, cui aduersarium est: non noui uos. et bene coepit a fide et peruenit ad intellegentiae canos. qui reuelat profunda de tenebris: aperiendo prophetias. et produxit in lucem umbram mortis: id est fecit, ut cognosceretur uita ista, quia umbra mortis est. decipiens gentes et perdens eas: putantes quod nocerent ecclesiae dei, cum sibi nocerent, quod de inpiis intellegendum est. sternens gentes et in uiam ducens eas: ad humilitatem tamquam illum asinum. reconcilians corda principum populi terrae: sibi reconcilians uel Iudaeos uel reges terrae, qui primo persequebantur ecclesiam. seduxit autem eos in uiam quam non nouerant: subruendo legis opera, ut simpliciter intellegerentur; hinc eis uisus est peccator. quo errore tenebrati sunt tamquam ebrius.
[*]( 2 Iob 12. 17 4 lob 12, 17 5. 6 Iob 12, 18 7 Iob 12. 19 9. 11 Iob 12. 20 12 Gal. 4, 9 13 Matth. 25, 12 14 Iob 12, 22 15 Iob 12, 22 17 Iob 12, 23 19 Iob 12, 23 21 Iob 12, 24 23 Iob 12, 24 25 Iob 12, 25 ) [*]( 1 et om. Hier perdedit S 2 consolatores G consiliarios Hier 3 subiungat C 6 id est om. G 7 baltheo b lumbosJ renes Hier 9 perniutat] pGctat C 13 coepit a] accepta G 15 producit G per- duxit C 16 agnosceretur Pb 18 ecclesiis C 19 si sternens S 20 uia deducens Hier uiam deducens S 23 eduxit TPb illos Hier uia Hier 24 intellegeretur TC 25 et errabant sicut ebrius SHier ) 537
Et arguam in conspectu eius, si uoluerit: ut arguat se ipsum; quod est confessionis. et curatores malorum omnes uos: bonos enim non potestis consolatione curare. audite ergo obiurgationem oris mei: in uos. et ante conspectum eius profertis dolum: cum uultis uos uideri iustos, quod non estis. an subtrahitis uos ipsos iudices fieri? numquid potestis dissimulare et non iudicare, quia de uobis uerum dico? si enim omnia facientes adiciemini ei, id est: etiamsi omnia praecepta faciatis, inueniet in uobis quod arguat; nemo enim iustus in conspectu eius. quodsi et occulte personas mirati fueritis: suas, se ipsos iustificando non solum ad homines, sed etiam ad se ipsos. corpus autem luteum: ut fragilitatis saltem uestrae consideratione timeatis. adprehendens meas carnes dentibus meis: non mihi parcam, ut non solum uos arguam sed etiam me. et animam meam ponam in manu: inspiciendam, ut nihil celem, siue ut computem peccata mea. licet occidat me ille qui potens est, qui et coepit: quamuis occidat peccata mea. tamen loquar et coram eo arguam me: non me iustificabo abscondens peccata mea. ecce ego adpropinquo iudicio meo: ut iudicem de me, quasi ipsa sit hominis iustitia in confessione sibi non parcere. tunc a facie tua non abscondar: quemadmodum absconduntur peccatores. manum aufer a me: ut nihil in me sit castigandum et sit in me caritas. et timor tuus non me terreat. quot sunt iniquitates meae? hinc potest uideri [*]( 1 Iob 13, 3 2 Iob 18. 4 4 Iob 18. 6 Iob 13, 7 6 Iob 13, 8 8 Iob 13, 9 11 Iob 13, 10 13 Iob 13, 12 14 Iob 13, 14 US lob 13, 14 17 Iob 13. 15 19 Iob 13, 15 20 Iob 13, 18 22 Iob 13, 20 24 Iob 13, 21 25 Iob 13, 21 26 Iob 13, 23 ) [*]( 3 enim om. G 4 obiurgationem] coniurationem G 7 et non indicare] et non peccare: iudicate quia sqq. b 8 facietis TPCbd 11 quod etsi b 13 aaltim P 14 carnes meas SHier 18 qui et] quia et SHier 19 tamen loquar-arguam me post peccata mea in uerau 20 sequuntur in GTPC 20 ego] enim TPCb 26 quod G hic G )
538
illud dixisse: animam meam ponam in manu [mea]: ad computandum. aut putas me esse contrarium tibi? cum utique infirmus sim et quasi hoc metuis, ne si iustificatus fuero, par tibi sim, cum folium sim. ergo est aliqua latens causa, quando haec non est. et inposuisti mihi peccata iuuentutis: ut haec sit causa, quare dicat abscondi a se peccata sua, quia superbierit, quod est peccatum iuuentutis. et posuisti in compede pedem meum: in uinculo mortalitatis. et radices pedum meorum contemplatus es: cupiditates meas. qui ueterasco sicut uter: ut uinum nouum portare non possim aut [ut] panno nouo consui uelut uestimentum quod a tineis comestum est.
Homo enim natus ex muliere breuis uitae et plenus iracundiae: poenae. et hunc fecisti uenire in iudicium coram te? quamuis ita mortalis sit, et ipse habet tamen unde rationem reddat; exigitur enim de illo quod potest, quamuis perparum possit. dinumerati enim sunt menses eius apud te: eo enim quod temporalis est, de peccato conuincitur; nam aeternum illum tu feceras. discede ab eo; sine, requiescat: secundum opinionem carnalis et animalis hominis, cui totum bonum haec uita est. et ideo sibi uult parci, ut fruatur hac uita. est enim arbori spes: inridenter haec pronuntianda. utique enim magis est spes homini: quod carnales nolunt credere. uir uero cum mortuus fuerit, abiit: et hic ironicos. tempore enim [*]( 1 Iob 13, 14 2 Iob 13, 24 5 Iob 13, 26 7 Iob 13, 27 9 Iob 13, 27 10 Iob 13, 28 11 Iob 13, 28 13 Iob 14, 1 14 Iob 14, 3 17 Iob 14, 5 20 lob 14, 6 22 lob 14, 7 24 lob 14, 10 25 lob 14, 11 ) [*]( 1 manu] anima C mea inclusi; abest enim enim pag. 537, 16 2 autj et S 3 sum TPCbd 4 cum ergo G 5 hoc T 7 superbierint C 8 imposuisti Hier 9 et om. Hier 10 ueterisco S 11 aut] uel S ut inclusi om. b sicut S 12 tinea b 13 ex] de SHier breui uiuena tempore et plenus sqq. b 14 iracundia S poenae] plene Cb uenire fecisti Hier 17 perparum] parumper P 21 et animalis om. G 23 magna b 24 hominis b cum] si S 25 hyronicos GTC ironicos P ironicwç d ironia est b; his uerbis fin. cap. XIII in b )
539
minuetur mare: nam post inpletur. dicit autem de his locis, ubi accessus et recessus fit, uel quod omnia litora latenter minuuntur et augentur, horis lunaribus, id est cum oritur luna, uel nobis uel aliis usque ad medium caelum crescit et inde minuitur. usquequo caelum est, non consuetur: ad nouum, id est ipsi caelo. atque utinam apud inferos me custodisses: usque adeo est spes resurrectionis, ut iam et his carerem uitae incertis. et abscondisses me, donec requiesceret ira tua: hinc est: abscondere pusillum, donec transeat ira domini, id est, donec transeat ista mortalitas et ad resurrectionem ueniatur. si enim mortuus fuerit homo, uiuet: nam haec non est uita. consummatis diebus uitae suae: tunc uiuet. deinde uocabis et ego respondebo tibi: oboediens tibi sine impedimento mortalitatis. signasti in sacculo iniquitates meas: ut redderes mihi. a;dnotasti si quid inuitus erraui: etiam hoc adnotasti. inuitum autem errare peccati poena est. et quidem mons cadens defluit: ita et homo ex altitudine et firmitate sua cecidit. et petra ueterascit in loco suo: ut homo in genere suo et condicione sua. et alluuione frequentium gurgitum: quasi et homo ita ad exilitatem perductus sit, cum crebris cupiditatum alluuionibus adteritur. spem uero hominis perdidisti: gradus fecit de monte ad petram, a petra ad lapides, a lapidibus ad arenam, quia has minutiones carnales patiuntur. et bene iam "perdidisti" dixit. inpulisti enim in finem: in consumptionem,
[*]( 5 Iob 14, 12 6 Iob 14, 13 8 Iob 14, 13 9 Es. 26, 20 11 Iob Iob 14, 14 13 Iob 14, 14 Iob 14, 15 15 Iob 14, 17 16 Iob 14, 17 18 Iob 14, 18 19 Iob 14, 18 20 Iob 14, 19 23 Iob 14, 19 26 Iob 14, 20 ) [*](2 fit] sit T 3 minuantur GP augentur] allegentur G id est] scilicet bd 4 prius uel] in C caelum] mensem TCb 5 consuetur . ad nonum (Mc coni.) b 8 incertę b 13 consumatis G consumatus S 16 inuitus om. S 17 poena peccati TCbd 18 quidam C defluet S homo] hoc G 19 ueterescit S 20 illuuione G 21 ad] et C 25 munitiones. G mutationes b 26 enim] eum S ) 540
ut pereat spes ista, qua carnales gaudent. mutasti faciem eius, dimisisti eum: cum imago dei in eo exterminata est. et cum multi fuerint filii eius, nescit: quia moritur, quamuis propagetur soboles. sed carnes eius super eum doluerunt: id est, talem condicionem suam homo carnaliter dolet et animaliter luget; spiritalis enim nouit, quia etsi exterior homo corrumpitur, sed interior renouatur de die in diem, quia hoc fieri sentit in semet ipso.
Eliphaz Themanitis uerba. et inpleuit dolore uentrem: spiritus enim scientiae per consolationem sanat potius a doloribus: tu autem qui inples uentrem dolore, non spiritu scientiae respondes. nonne <et> tu repulisti timorem? deum non timuisti, talia in eum dicens. et elegisti linguam malorum: qua homines maledicunt. quid enim? numquid primus homo natus es? quia tantum superbis. aut ante colles concretus es? etiam montes nomine collium accipiendos, id est ante omnes uirtutes, spiritus potentes. sed et senex et decrepitus in nobis est: qui sciat etiam quae nos nescimus, est inter nos. quid ausum fuit cor tuum? et quid sustinuerunt oculi tui? sperauerunt. quid enim est homo, ut sit sine crimine? quod et tu dixisti. si in sanctis eius non est fides? propter incerta temporum, quibus plerumque falluntur, ut multa dicant et non faciant. et caelum non est mundum ante eum? pro his qui habitant in caelo; aut certe caelum pro ipsis sanctis ponitur. quia in his habitat deus. quae sapientes dixerunt et non celauerunt parentes suos: quia etiam Iudaeis apostoli praedicauerunt. [*]( 1 Iob 14, 20 3 Iob 14. 21 4 Iob 14, 22 7 cf. II Cor. 4, 16 9 Iob 15, 2 12 Iob 15, 4 14 Iob 15, 7 16 Iob 15, 7 18 Iob 15, 10 19 Iob 15, 12 21 Iob 15, 14 22 Iob 15, 15 24 Iob 15, 15 .27 lob 15, 18 ) [*]( 3 fuerunt Tbd 8 se TPCbd 9 Verba Eliphaz Themanitis d eliphat GP elephaz b themantis C inplebit SHier 12 et addidi 13 in eum talia Cbd 18 prius etJ ad S 21 enim om. Cb est enim TP estJ est cum Cb 22 et] tu T om. PCb 28 praedicarunt T )
541
ipsis solis data est terra: inhabitanda. nec superuenit illis quisquam extraneus: nec sanctus homo uel angelus, id est: in securitate possidebunt. cum putauerint se esse iam in pace: ita dicit, quasi hoc putet ipsi lob euenisse. non credit conuerti a tenebris: non credit ut conuertatur a peccatis. et decretus est in escam uulturum: aeriarum potestatum, quae mortibus peccatorum pascuntur. sicut dux in prima acie decidet: audax est et non fert tribulationes. qui eleuauit manus contra deum. an: quia eleuauit? et cucurrit contra eum contumeliose: aduersaria faciendo quam praecepit. in crassa ceruice scuti sui: praesumens de protectione sua. quia operuit faciem eius in adipe suo: per adipem, id est per exaltationem superbiae suae abscondit a se deum. et fecit capistrum super femora: ut libidinibus suis colligaretur, quo uinculo duceretur ad mortem. quae enim illi parauerunt, alii auferent: ipsum etiam regnum terrenum uel quamcumque spem temporalem, quam cum toto mundo iusti accipient. et non ditabitur nec permanebit substantia eius: inpii scilicet. non inmittet super terram umbram: id est non uiret. sed stirpem eius arefaciet uentus: tentatio. praecisio eius ante horam corrumpetur: priusquam sperat. decidat tamquam flos oliuae: decidat a pace, uel quia meliora hos sequuntur, quemadmodum florem fructus. testimonium enim inpii mors: signum.
[*]( 1 Iob 15, 19 Iob 15, 19 3 Iob 15, 21 5 Iob 15, 22 6 Iob 15, 23 8 Iob 15, 24 9 Iob 15. 25 10 Iob 15, 26 11 Iob 15, 26 12 Iob 15, 27 14 Iob 15, 27 1(> Iob 15, 28 1« lob 15. 29 20 Iob 15, 29 21 Iob 15, 30 22 Iob 15, 32 23 Iob 15, 33 25 lob 15, 34 ) [*]( 1 inhabitanda] in hac tantum GTPCb superueniet TC 3 puta- uerit S iam esse S 5 credet S a om. S tenebres S 6 uultorum S 7 aerearum b 9 qua Gbd quia TPCS dominum SHier 10 currit TPCb 16 ille Hier parauerum S parauit Hier 17 auferunt GTPCbd terrenum regnum C 20 iinpius G mittet S 21 styrpe S 23 decedat S florent G TP ) 542
et ignis comburet domos eorum qui munera accipiunt: hi sunt enim inpii qui munera temporalia praeponunt iustitiae. concipiet [etj in uentre gemitus: ea quae sperat in poenam illi proficiunt.
Verba lob. audiui talia multa: non solum quae uos dicitis. consolatores malorum omnes: malos potestis consolari, quia ipsi uos imitantur. non bonos. et est uocatiuus; a nullo enim uestrum audiui aliquid boni. quid enim? numquid ordo est in sermonibus spiritus? superbiae. aut in quo molestum tibi erit? quamuis non ames quod dicas. et ego secundum uos loquor: quomodo digni estis. si subiocta esset anima uestra pro mea: si uos pateremini quod ego, loquerer sermonibus, non factis; ita nihil est loqui quod non facitis. si enim loquar, non dolebo uulnere: ostenditis uos neque in loquendo neque in tacendo prudentes esse. nam sapientes et cum loquuntur, in consolationibus condolescunt; uel in confessione sua loquentes dolent uulnus suum uel cum tacent, prudenter tacent. nunc autem lassauit me et fecit stultum et putrem: ut non contra uos loquar, deus fregit superbiam, ut stultus factus sapiens fiam. adprehendisti me et in testimonium factus sum: conuicisti me de peccatis meis et aduersum me ego sum testis. et surrexit super me mendacium meum: cum mihi iustus uidebar. contra faciem meam respondi, hoc est: statuam te ante faciem tuam. iracundia usus deiecit me: benedixit usus [*]( 1 Iob 15, 34 3 Iob 15, 35 5 Iob 16. 2 6 lob 16. 2 8 Iob 16, 3 10 lob 16, 3 11 lob 16. 4 12 lob 16, 4 14 lob 16, 6 19 Iob 16, 7 21 Iob 16, 7. 8 23 Iob 16, 8 24 Iob 16, 8 25 Ps. 49. 21 26 Iob 16, 9 ) [*]( 1 domus PCbd murmora S 3 et inclusi, om. Sriier uentrem G 5 alia GTPb 8 aliquod P bonum G 9 in sermonibus est Cbd est? spiritus superbiae (sic coni.) b 11 dicis b loquar SHier 12 esset om. C anima uestra esset GP 14 non om. GP loquor G 15 doleo G ostendistis d 17 in pr. om. b 19 lapsauit S me] me dolor IIier stultus S 25 respondit S hinc d 26 iracundiam (bis) G iracundie (bis) TPb enim usus Hier )
543
iracundia — non enim eam patitur — deiecit autem tamquam superbum. fremuit super me dentibus: obiurgauit me, ut dentes pro uerbis accipiantur. sagittae piratarum eius super me deciderunt. aeriae potestates quibus utitur deus et eis permittit, ut aut exerceantur boni aut puniantur mali, piratae autem quia in hoc mari nauigantibus insidiantur. acie oculorum inruit: non dissimulauit a peccatis meis, tamquam innuit, ut punirer; ipse enim tamquam lumen est punitoribus ostendens puniendos. ruina mihi fuit aspectio ipsius. aut ita: fecit, ut uiderem peccatum meum: ante enim non sic mihi ad sensum perductum fuit. acriter percussit me ingens deus et simul concurrerunt in me: deo enim percutiente illi concurrerunt angeli satanae. in pace cum essem, discerpsit me: ab ipsa pace aut a memet ipso discerpsit, ut ab aduersariis et sibi aduersantibus dilacerarer. et tenens comam meam diuellit: per peccata mea me aduersus me diuisit. statuit me sicut signum: in quem iacularentur, ut solet signum poni iaculantibus, quo iacula dirigant. circumdederunt me lanceis emittentes in renes meos, non pepercerunt: propter desideria carnalia, quae sibi inpacta dicit, per malas persuasiones ab angelis malis. effuderunt in terra fel meum: ut terrena bona zelarer in his qui his abundant. deiecerunt me prostratione magna: ne carnalem prostrationem intellegeremus. cilicium adsuerunt corio meo: peccata interiora, quibus reminiscitur se fuisse
[*](2 Iob 16, 9 3 Iob 16. 9 6 Iob 16, 10 11 Iob 16, 10 13 Iob 16, 12 15 Iob 16, 12 17 Iob 16, 12 19 Iob 16, 13 21 Iob 16, 18 23 Iob 16. 14 24 Iob. 16, 15 ) [*]( 1 autemj me b 3 intellegantur TPCbd 4 aeriae scripsi: aerias lib. 6 mare GTPC 9 ostendens] offendit C ipsius] eius PCbd ita fecit (sic) b 10 sic] sit C 11 productum C ingens deus] in genibus dHier in genis S 13 sim S 15 ab om. GPC dilacerer b tens S 16 meam om. S diuulsit d aduersum PCbd 17 dimisit C 18 dirigantur b 19 lanceas GS et mittentes P 20 tt non SHier 21 inpacta om. G passiones C 22 terra b iis d 23 post ratione S 24 cilicio adsuerunt (adfuerunt?) S ) 544
in bonis. et super palpebras meas umbra mortis: uolo uidere et impedit me consuetudo carnalis. terra ne operiat super sanguinem carnis meae: id est, ne, si inmunda fuerit oratio mea optando terrena, accedat cumulus terrae super uinculum mortalitatis: quod significauit nomine sanguinis, id est, ne cupiditate terrena maioribus calamitatibus uoluntarii peccati operiar, quod est illud naturale peccatum de condicione mortali. nec sit locus clamori meo: intercludatur meritum orationis meae. et nunc ecce in caelis est testis meus: de domino uidetur dicere, quia nondum in terram descenderat. et conscius meus in excelsis: propter participationem mortalitatis. diiudicetur uir cum domino: ueniat dominus, ut cum eo uir iudicetur, tamquam Iohannes cum Christo. in quorum diiudicatione intellegitur quid distet inter hominem perfectum et deum hominem factum. sicut filius hominis ad proximum suum: dominus homine suscepto ad eum qui inciderat in latrones. anni enim dinumerati uenerunt mihi: quod mihi per Christum subueniatur plenitudine temporum. et uiam, in quam non reuertar, ingrediar: uiam renuntiandi saeculo.
Defeci agitatus spiritu. ordo: defeci spiritu laboribus concussus. oro ut sepeliar, et non contingit mihi: ut absorbeatur mortale auita. in-gemiscimus enim grauati, in quo nolumus spoliari, sed superuestiri, id est: mutemur potius quam moriamur. quod utique, quamuis hoc homo cupiat, non contingit; debet enim mortem condemnatione peccati. preces adhibeo cum labore. et quid feci? [*]( 1 lob 16, 16 2 Iob 16, 13 8 Iob 16, 18 9 lob 16. Ht 11 Iob 16, 19 12 Iob 16, 21 15 Iob 16. 21 16 cf. Luc. 10. 30 17 Iob 16, 22 19 cf. Gal. 4, 4 Iob 16, 22 21 Iob 17, 1 22 Iob 17, 1 24 cf. II Cor. 5, 4 27 Iob 17, 2 ) [*]( 1 palpebra mea G palpebram meam TPCb 2 operiar b operias S 5 mortalitatis moae bd 9 ecce nunc Cb 10 nundum C terra GP 13 uir om. C 17 sic suscepto C 18 uenerunt] sunt S 19 in] per bd om. Hier qua CSHier 22 non om. S 23 enim om. GP 25 hic b 27 adliibebo dS nonnihil] non mihi TPCb )
545
nonnihil feci impetrans. furati sunt externi bona mea: ipsam inmortalitatem, qua spoliatur, significat. qui semiuiuus a latronibus est relictus. quis est iste? qui mihi subuenturus est, dominum significans. sed ideo dicit: quis est? quia inter homines futurus erat, ut uix ab eis discerneretur. ad manum meam ligetur: uinculo caritatis, ut custodiat me et ducat quo uult. quia cor eorum abscondisti a prudentia: qui eum non cognouerunt abscondisti. propter hoc non exaltabis eos: quia humiles non fuerunt, ideo caecati sunt et non potuerunt humilitate Christi exaltari. parti adnuntientur mala: quod caecitas ex parte Israhel facta est, siue quia eis mala uidebantur quae Christus adnuntiabat, ut dicerent: seducit turbas; siue per prophetas quae adnuntiata sunt de caecitate Israhel. non utique toti, sed parti acciderunt. et oculi super filios eorum tabuerunt: admiratione miraculorum, quibus dictum est: si ego in Beelzebub eicio daemonia, filii uestri in quo eiciunt? posuisti autem me in loquelam nationibus: hominem quem redemisti, id est ecclesiam, de qua loquerentur nationes, siue quae loqueretur nationibus. et in risum illis deueni: aut nationibus, cum ei detraherent, aut Iudaeis qui loquebantur nationibus. obscurati sunt ob iram oculi mei: obscurati sunt oculi ecclesiae, id est apostoli, cum intellecti non sunt ab his qui hac poena erant puniendi. et expugnatus sum ualde ab omnibus: tam Iudaei enim quam gentes expugnauerunt ecclesiam. et mirati sunt super hoc ueraces:
[*]( 1. 3 Iob 17. 3 5 Iob 17. 3 7. 8 Iob 17, 4 10 Iob 17, 5 11 Rom. 11, 25 13 Ioh. 7, 12 15 Iob 17, 5 16 Mattli. 12, 27 18 Iob 17, 6 20 Iob 17, 6 22 Iob 17, 7 24 lob 17, 7 20 Iob 17, 8 ) [*]( 2 quam G oxpoliatus G expoliatur P significatur G 3 post quis est iste? in GTPCb sequitur: ad manum meam ligetur, quae uerba d secutus post discerneretur in uersu 5 apte posui 6 legitur S 7 ducat me C 10 partim CGTPb adnuntiantur S 11 in Israel bd facta estI hoc est facta est G 17 beelzebutz C deicio C 19 redemit TPCb 21 autj at G ei om. C eis b 22 ob iram] ab ira SHier 24 iis cl 25 enim om. b 26 numerati b haec Hier ) [*]( XXVIII Ang. fiect. III j.iirs 3 ) [*]( 35 ) 546
uel quare potestas data sit inpiis in ecclesia, uel quare ab inpiis euangelium agnitum non sit. iustus autem super inimicum consurgat: qui temporaliter cadit persecutionibus, ut postea infidelibus dominetur. et purus manibus sumat audaciam: spei audaciam, ut confiteatur Christum et in persecutione. non enim inuenit in uos ueritatem: omnibus enim tam Iudaeis quam aliis gratia necessaria est. et conuulsae sunt compages cordis mei: ut non celem peccata mea. noctem in diem posuerunt: inpii. unde est: uae illis qui dicunt quod bonum . est malum et malum bonum; qui ponunt tenebras lucem et lucem tenebras. si sustinuero, inferi domus mea erunt: pertulero me, peccata mea ut non confitear. interitum appellaui patrem meum: non ero filius uitae; appellauit autem deus. matrem meam et sororem tabem: ex eo quod inseparabiliter haereant tamquam cognati. quae est enim mihi iam spes? subauditur: si sustinuero. aut bona mea uidebo? quibus seductus est, conuerti noluit et sustinuit peccatorem.
Verba Baldad Sauchitis. et.lumen inpiorum extinguetur: noli ergo mirari, si et tuum tamquam inpii lumen extinctum est. lux eius fuerunt tenebrae in domo: claritas domus eius, id est fuerunt aut diabolus aut antichristus. et lucerna super eum extinguetur: exiguum et terrenum lumen. capiant infimi substantiam eius: quae habere [*]( 2 Iob 17. 8 4 Iob 17. 9 6 Iob 17, 10 7 Iob 17, 11 9 Iob 17. 12 Es. 5, 20 12 Iob 17. 13 13 Iob 17. 14. 14 Iob 17, 14 16 lob 17. 15 17 Iob 17, 15 19 Iob 18, 5 21 Iob 18, 6 23 Iob 18. 6 24 Iob 18, 7 ) [*](1 ecclesiam Pb 3 iniquum S consurgit b 4 et om. S puris S manbris C membris b sum ad S 5 et om. T 6 persecutionem G inuenio SHier uobis SHier 7 conuulsi S concussae Hier 9 uerterunt (af posuerunt) b 10 est om. TC 12 erunt domus mea SHier me om. bd 13 appellauit C 15 trabem G tabum S 16 est om. S 17 si sustinuero, inferi domus mea erunt b quis eductus C 18 est om. TPCbd uoluit C 19 uerba baldac (baldath b) sintis (suitis b) Cb suitis GTP 20 extinguitur S 21 fucrunt] erunt S erit Hier domum S 22 fuerunt om. TPCbd 24 capiant SHier: capiunt GP accipiant TCbd )
547
ille uoluit, habeant humiles. inmissus est enim pes eius in laqueum: ipse enim captus est dominum persequendo. confortabit super eum sitientes: ut uincant eum esurientes et sitientes iustitiam. absconditus est super terram funiculus eius: quo capiatur, hoc est ea quae illi quasi conceduntur. et captio eius in semitis: qua transit. per circuitum perdant eum dolores: undique. et multi circa pedes eius ueniant in angustia famis: multi qui eum sequuntur uel qui ei obsequuntur. comedantur rami pedum eius: doctrinarum eius, id est qua it. rumpatur de habitaculo eius sanitas: tranquillitas huius uitae. et teneat eum necessitas causae regalis: oportunitas punitionis eius, quae ualebit ad gloriam dei, propter quod modo illi permittitur cupiditas sua. causam regalem dicit. quia se Christum iactabit. habitet in tabernaculo eius in nocte eius: necessitas causae regalis cruciet conscientiam eius, adpetitio tyrannidis; in nocte: in supplicio caecitatis eius, quando damnatur. aspergentur speciosa eius sulphure: quibus placebat, igne foetido concrementur. et de sursum inruet messio eius: a deo. et non sit nomen eius in facie platearum ubi erat: tollatur de memoria populi. et non sit cognoscibilis in populo suo: ad tantam deiectionem ueniat, ut a suis non agnoscatur. nec resaluetur sub caelo domus eius: aliqui enim resaluabuntur. sed in populo eius uiuant alteri: aliis subiugetur populus eius.
[*]( 1 Iob 18, 8 3 Iob 18, 9 4 Iob 18, 10 6 Iob 18, 10. 11 7 Iob 18, 11 9 Iob 18, 13 10 Iob 18, 14 11 Iob 18, 14 15 Iob 18, 15 18 lob 18, 15 19 lob lob 18, 16 20 lub 18. 17 21 lob 18, 19 23 lob 18. 19 24 Iob 18, 19 ) [*]( 1 uoluit J uoluit idè G noluit b 2 laqueo S 3 confortabit SHier: confortauit GTPCbd sitientes Hier; sitiens GTPCSbd 4 super] in S 5 ea om. C queque G illi quasi illi G 6 et-semitis om. S semita d 8 eum—qui om, P 10 alt. eius om. GP it] ait C 12 causa GS; sed cf. uersum 15. 16 15 tabernaculQ GTPCb 18 aspergantur S sulphore S 19 irruit S 21 ubi erat om. S cognominatio b 23 neque b resalutetur S 25 alii b ) [*]( 35* ) 548
Verba Iob. et destruitis me uerbis: infirmatis me, qui me consolari debuistis. scitote tantum quia deus fecit milii sic: apud quem possum de peccato conuinci, non apud homines. et u all u m suum circa me circumdedit: fossa circa muros est; quo coactus sum ad confessionem. ecce rideo opprobrio et non loquor: utilitatem dicit confessionis, quia, si uellet ridere peccatum suum et non illud proloqui, clamaret et non exaudiretur. in uultu meo tenebras posuit: inluminationem uultus mei abstulit a me; quod contingit auersis. et abstulit coronam de capite meo: dignitatem spiritalem, quam dat sapientia. -et disrupit me undique, et abii: omnia tenebam, et abstulit ea mihi aduersus illud quod acceperat uirtutem continendi omnia. et arbitratus est me tamquam inimicum: sic me iudicauit, quasi ei nocerem, si ei essem par. et circumdederunt tabernaculum meum: cor et conscientiam. fratres mei recesserunt: in spe correctionis, quia fratres sunt; quamuis primo correctionem meam aspernati sint et eos secuti qui sibi aliena, hoc est perniciosa, suaderent. et amici mei inmisericordes facti sunt: in malis spiritalibus, qui condolent proximis suis, sed eos potius inrident; quos non inriderent in malis carnalibus constitutos. et scientes nomen meum obliti sunt me: non me cognoscentes, quod mutatus sum. uicini domus et ancillae meae: cum quibus secreta communicabam; adulatores, qui recedunt ab eo qui confitetur deo: ipsi enim dicuntur ancillari. [*]( 1 Iob 19, 2 2 Iob 19, 3 4 Iob 19, 6 6 Iob 19, 7 8 Iob 19. 8 10 lob 19, 9 12 lob 9. 10 14 lob 19, 11 16 lob 19, 12 17 lob 19, 13 20 Iob 19, 13 22 Iob 19, 14 24 Iob 19, 15 ) [*]( 1 infinriitatis C 2 pr. mee C 3 dominus Hier fecit om. S 4 circa] aduersum S 5 circundedit G circondedit C quo om. TPCb 6 opprobria PTCbdHier loquar Hier 10 a om. C 12 dirupit TCb abit S 13 ea mihi] ea a me C illa a me bd quod om. C 15 nocerem I noctem C par essem Tbd 16 conscientia GTC 17 in] Qui G 20 ruisericordes C 21 non condolent Pbd potius eos Cbd 22 irrident C 23 me] mei S 24 et] atque S 25 me S 26 recedent G )
549
seruum meum uocaui, et non respondit: aut corpus aut eos qui ei ad mala seruiebant. os meum deprecabatur, et rogabam uxorem meam: tamquam dicens: quare tristis es, anima mea? et quare conturbas me? id est cupiens ut ei consentiat. inuocabam blandiens filios uteri mei: quos genuerat persuadens eis spem saeculi. et quos dilexeram, consurrexerunt in me: in illa uita. in cute computruerunt carnes meae: amore eorum, quae forinsecus sentiuntur, computruerunt interiora mea. nam utique leue est, si ad litteram accipiamus, tamquam scabiem habuerit. et ossa mea in dentibus meis sunt: firmitas et fortitudo mea in uerbis est, non in factis. miseremini mei, miseremini mei, o amici: angelos uidetur postulare, ut pro eo deprecentur, aut certe sanctos, ut pro paenitente orent. manus enim domini est quae tetigit me: manu domini se tactum dicit, ut doleret uulnus suum, quod sine sensu ei fuit. quare me persequimini sicut et dominus? detestamini et horretis sicut dominus; uel obiurgatis, cum iam confitear. de carnibus meis non satiamini? non gaudetis, si carnaliter uiuam. <in> stilo ferreo et plumbo? ut quemadmodum cedit plumbum stilo ferreo, sic cedant sermonibus meis corda hominum. aut in testimonium in petris sculpantur? ut illi ea discant, qui firmi sunt ad euangelizandum. scio enim quia aeternus est qui me resoluturus est: quia potest me reparare. quorum ego mihi conscius sum: quia merui illa. quae oculus meus uidit et non alius: hoc est: nemo scit quid agatur in homine nisi
[*]( 1 Iob 19, 16 2 Iob 19, 16. 17 3 Ps. 41, 12 5 Iob 19, 17 6 Iob 19, 19 7 Iob 19, 20 10 Iob 19, 20 12 Iob 19, 21 14 Iob 19. 21 17 lob 19, 22 19 lob 19, 22 20 lob 19, 24 22 lob 19, 24 24 lob 19, 25 25 lob 19, 27 26 lob 19, 27 27 I Cor. 2, 11 ) [*]( 1 nonf ipse non S 2 deprecabar TPCb 5 inuocaui bd blandiens om. G 6 genueram b eis] illis G 7 uita illa C 12 raeij mihi Hier 13 mei om. TGC 15 qui S 16 ei om. G eius b 18 horretis] obretis C 19 sotiamini S 20 in SHier: om. GTPCbd et] uel G in plumbo S 25 conscias] confisus C ) 550
spiritus qui in ipso est. et omnia mihi consummata sunt in sinu: in interioribus ubi nemo uidet, id est in conscientia. quodsi et dixeritis: quid dicemus contra eum? secundum quod dictum est etiam spiritalibus: intendens te ipsum, ne et tu tenteris. et radicem sermonis inueniemus in eo? ut de ipsius eum conuincamus. ira enim super iniquos ueniet: qui se extollunt super peccatores et putant se tales esse non posse, ipsos dicit iniquos.
Verba Sophar Minaei. non enim intellegitis magis quam ego: ad alios se conuertit, qui cum eo lob consolabantur. eruditionem confusionis meae audiam: oblique uult, ut lob audiat eruditionem confusionis suae; tunc enim potest etiam spiritum sapientiae consequi. haec autem locutio sollemnis est, cum dicimus: "bonum est mihi ut caueam, nam male mihi erit", cum uolumus, ut alius caueat. numquid haec nosti a saeculis? ex quo sunt saecula, scis haec. et haec putat quod lob ignorat tamquam inpius. oculus uidebit et non adiciet: non enim uidebitur. filios eius disperdat inpius: siue imitatores eius siue seductos ab eo diabolus. et manus eius succendantur doloribus: operibus eius crucientur. ossa eius repleta sunt iuuentute eius: superbit de firmitate sua. abscondet eam sub lingua sua: non illam demonstrabit tamquam dolosus, ut tacite illa utatur. [*]( 1 Iob 19, 27 3 Iob 19, 28 4 Gal. 6, 1 5 Iob 19, 28 6 Iob 19, 29 10 Iob 20, 2 12 Iob 20, 3 16 Iob 20, 4 18 Iob 20, 9 19 Iob 20. 10 21 lob 20, 10 22 lob 20, 11 23 lob 20, 12 ) [*]( 1 consumpta GPCb consumata S 2 sinum GTPCb id est om. d 3 quod etsi Hier dicimus GTCS 4 etiam] in C 6 inueniinas C ipsis b 7 iniquos] inimicos C 10 Minaei om. b nec Hier 13 ut om. G suae confusionis P 14 potes G 15 solennis G 16 malum b erit mihi PC erit si non caueam P 17 haec] et S nostis b saecularia G scis haec] sic est GTPCb 18 hoc b ignoret Pbd 19 disperdant infimi S 20 eius om. C diabolus om. Pd 21 suceidantur S 22 crucietur GT impleta TPCbd 23 infirmitate G abscondit S ea G linguam suaM S 24 demonstrauit GTPC )
551
parcet ei et non relinquet eam: amans eam et nolens ea carere non eam persequitur, aut: parcet ei dominus et hac inpunitate non eam relinquet. et tenebit eam in medio gutture suo: tamquam quod eum delectat. et non poterit subuenire sibi: non ideo se liberabit. fel aspidis in uentre eius: in interioribus, in occultis habens nocendi malitiam. diuitiae inique congregatae euomentur: cum tormento interiorum et pressura cordis. de domo eius protrahet eum angelus: quandocumque manifestabuntur occulta eius per tribulationes. et furorem draconum fulgebit: ut ille qui primo occultus fuit, tribulationibus proditus, furorem draconum fulgeat iam palam. interficiat illum lingua colubri: seducat eum diabolus. et non uideat mulcram pecorum: fructus ouium, id est iustitiae opera non faciat, ut se inde intellegat posse redimi. neque pabula mellis et butyri: opera bona cum caritate et hilaritate cordis et largitate praebentis; butyrum enim lac pingue est. in uanum et frustra laborauit: quia non intellegit haec de his operanda, quae ad misericordiam pertinent. unde et dominus butyrum et mel dicitur manducare, quia haec illi in humilibus eius praebentur. quae erunt ut durum quid, quod mandi non potest nec glutiri: durum nescio quid id est, iniquitas uel superbia. in desiderio suo non saluabitur: quia
[*]( 1 Iob 20, 13 3 lob 20, 13 4 Iob 20, 14 5 Iob 20, 14 7 lob 20, 15 8 lob 20, 15 10 lob 20, 16 12 lob 20, 16 13 lob 20, 17 15 Iob 20, 17 17 Iob 20, 18 19 cf. Es. 7, 15 21 Iob 20, 18 23 Iob 20, 20 ) [*](1 pr. ea G 2 persequetur d percit b 3 medio om. S 4 eum] cum C poteritis S 5 liberauit G 6 uentre eius] uentum est eius C 7 diuitia S congregate inique 8 uomentur GP 8 protrahit GTPCb 10 furore Gbd draconem S fulgebit] mulgebit SHier 11 furore Gbd 12 illum] eum P 13 mulchra GPC mulcra T mul S 14 ouium] operum G faciet G 15 id se G inde se P inde om. G 16 butti C 21 erunt: egerunt GTPCbd egeruntur Hier 22 gluti S id om. TPCbd post est addunt puto bd iniquitatem G 23 superbiam G ) 552
iniqua desiderauit. non erunt reliquiae de cibis eius: transeunt cupiditates eius. cum putauerit se repletum esse, coartabitur: non tam satietas est de plenitudine cupiditatum quam pressura. si quo modo inpleat uentrem suum: talis necessitas ei ueniet, ut dubitet utrum inpleat uentrem suum, cum utique ista ideo quaerantur, ut pellatur necessitas. hoc autem dixit, quia tanto plus cupit, quanto plus habuerit. et emittet super eum furorem iracundiae: quia non uidit facere opera bona. uulneret eum sagitta aerea: perpetua. pertranseat corpus eius iaculum: penetret eum tentatio, ut et de his quae sperat et de his quae relinquit uulneretur, tamquam a pectore per tergum traiectus. fulgura in tabernaculis eius: terrores repentini in cogitationibus eius. laedat aduena domum eius: diabolus, qui aduenticius est ad tentandum; si quidem habeat homo etiam proprias tentationes. et detegat caelum iniquitates eius: caeleste iudicium. et possessio bonorum eius ab episcopo: haec illi largietur deus.