Confessiones
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio I, Pars I. (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 33). Knöll, Pius, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1896.
Inhiabam honoribus, lucris, coniugio, et tu inridebus.1 patiebar in eis cupiditatibus amarissimas difficultates te propitio tanto magis, quanto minus sinebas mihi dulcescere quod non eras tu. uide cor meum, domine, qui noluisti, ut hoc recordarer et confiterer tibi. nunc tibi inhaereat anima mea, quam de uisco tam tenaci mortis exuisti. quam misera erat! et sensum uulneris tu pungebus, ut relictis omnibus conuerteretur ad te, qui es super omnia et sine quo nulla essent omnia, conuerteretur et sanaretur. quam ergo miser eram et quomodo egisti, ut sentirem miseriam meam die illo, quo, cum pararem recitare imperatori laudes, quibus plura mentirer, et mentienti faueretur ab scientibus easque curas anhelaret cor meum et cogitationum tabificarum febribus aestuaret, transiens per quendam uicum Mediolanensem animaduerti pauperem mendicum iam, credo, saturum iocantem atque laetantem. et ingemui et locutus sum cum amicis, qui mecum erant, [*](1] cf. Eccli. 19, 4. 2] cf. Matth. 7, 13. 14. 6] cf. Matth. 7,13 sq. ) [*](1 leues non sunt F sunt om. V ut] et ut GV exiperet V, exciperes F omnes] homines F 2 traiceretj traheret H 3 a*pice (p ras.) H auctoritatis apice V emineret-hauriret add. V in mg. re 4 auriret HVW, aurirent F 5 gubernas M1 6 nec] ne W desebus (rB add. m. 2) W 7 iniabam GW, inihabam F luc*ris (h ras.) H quorugio F 8 cupiditati*** (bus ras.) M, cupidi**tatibus (ta ras.) P c 9 maius V dulciscere P, dilucescere Mx 10 qui] quod M 11 nunt M 12 tenacis (s add. m. 2) M mortes O1 misera* (t ras.) B 13 sensu W1 pugnebus FW, pι̣ngebus Q eonuertere*tur (n ras.) M 15 miser ergo F, n miser ego W1 17 parerem V recitare* (m ras.) P, recitari 0 mentiretur ( add. m. 2) M 18 fauere*tur H hanelaret S, anelaret F, anhelare C et F 19 tabefactarum F feribus C transiens (sie a m. rec. obductae) S 20 mediolanensium CF 21 iam credo-locutus sum bis exhibet M )
Recedant ergo ab anima mea qui dicunt ei: "interest, unde quis gaudeat." gaudebat mendicus ille uinulentia, tu gloria. qua gloria, domine? quae non est in te. nam sicut uerum gaudium non erat, ita nec illa uera gloria et amplius uertebat mentem meam. et ille ipsa nocte digesturus erat [*]( 19] cf. Ps. 41, 11. ) [*]( 1 talibus om. Q 3 infelicitates V1 exagerans CFHW 4 aliud] am- O plius V 5 qui H pcessisset F fortasse illuc Q edd. 6 enim om. F \' mendicatis VW 7 nummolis F 8 at P 9 felicitatis (feli a m. 2) M habebam F 10 ambitionibus illis M 12 percuntaretur MIOI, percunctaretur BPQ 13 exultare* (m ras.) H rursum GM interrogaret BCGHMPQVW edd., interrogarer FO mallem talem B 14 esse* (m ras.) 0, eram W confectum curis timoribusque B 15 confertum P1 16 quo] quod C 18 ut tantum Q 19 ba*culo (c. ras.) M tuae om. W confringe V, in mg. add.: oratio 22 uinolentia BCFGMPQWedd. tu SIF: tu gaudere cupiebus BCFGHMO PQV edd. 23 sicut mss.: s. illud edd. 24 illa om. M )
Congemescebamus in his qui simul amice uiuebamus, et maxime cum Alypio et Nebridio ista conloquebar. quorum Alypius ex eodem quo ego eram ortus municipio, parentibus primatibus municipalibus, me minor natu. nam et studuerat apud me, cum in nostro oppido docere coepi, et postea Carthagini et diligebat multum, quod ei bonus et doctus uiderer, et ego illum propter magnam uirtutis indolem, quae in non magna aetate satis eminebat. gurges tamen morum Carthaginensium, quibus nugatoria feruent spectacula, [*](1 ego] ego autem FM cum mea] cum ea CMV, cum ea (ea add. m. 1 s. Z.) W, cu ea F, cum BPQ 2 resurrecturus BP eram et surrecturus F quod FGHSW diebus BCFGHMPQV edd. 3 incorporaliter F me 5 felicior Q illaritate W 6 perfundebar V1 e*go (r ras.) P 7 ego] ego autem BPQVb 8 typhum BHMiPQ, tifum CGW dixit V multa om. V hanc W caris (i ex u corr.) V, carissimis W 9 inuenieba* (t ras.) W 10 alt. malum Q 11 taedebat (t pr. ex c corr.) V 12 uolabat V 18 congemiscebamus BCiMPQ iis mo amici add. Ys. l. 14 maxime SW: m. ac familiarissime cet.etedd. *a.lypio (m ras.) W, alipio B CGHPQ 15 i G, erat CFHV ortus eram b, ortus erat mo manicipio V 16 prima primatibus C natum F 17 docere coepi oppido BPQ edd. 18 kartagini M, cart thagine PV, kartagine BQ diligebam (corr. m. 3) W, diligebat me edd. ei] ego F doctus et bonus V doctor W 19 magnae CM 20 non in M inminebat W gurges] turgens M 21 cartaginensium G, kartaginensium BM, carthaginiensium FHOPQV . feruent] fuerunt V obsorbuerat W, absorduerat B )
Sed enim de memoria mihi lapsum erat agere cum illo, ne uanorum ludorum caeco et praecipiti studio tam bonum interimeretur ingenium. uerum autem, domine, tu, qui praesides gubernaculis omnium, quae creasti, non eum oblitus eras futurum inter filios tuos antistitem sacramenti tui et, ut aperte tibi tribueretur eius correctio, per me quidem illam sed nescientem operatus es. nam quodam die cum sederem loco solito et coram me adessent discipuli, uenit, salutauit; sedit atque in ea quae agebantur intendit animum. et forte lectio in manibus erat. quam dum exponerem et opportune mihi adhibenda uideretur similitudo circensium, quo illud quod [*](1 pr. in om. BOPQVb insania BCFMOPQb, inania V 2 rethoricam codd. 3 scola BFGHMPQVW quendam B1 4 similitudinem B 5 compererat V 6 angebam V, angebat W 7 monenti G. coercitione IPQ, coertitione MV, quohercitione W, quoercitione G 8 beniuolentie V 9 eum de] meum de M1 W1, eunde V meum V 10 sic non H hanc V 11 uiuens F adiutorium BFPQV 12 habire V 13 mihi de memoria M mememoria H labsum CFGOS, lapsus M 14 pręcipitii V interimeret BCFGHMOPQV edd. 15 ueruntamen V domine om. F 16 omnium gubernaculis G omnium om. M eum] enim MSW, enim eum F 17 antestitem P 18 tibi] ibi W ei W correptio BPQ illa 0 nesciente FG 19 solito ex posito corr. 81 20 discipuli* (um ? ras.) F sedit om. O1 21 animum om. V animum intendit edd. 22 et om. CFGHMOPVW oportune BCHMP SVw, oportunu F 23 uidebatur V quo] quod C quod] quo V )
Non sane relinquens incantatam sibi a parentibus terrenam uiam Romam praecesserat, ut ius disceret, et ibi gladiatorii spectaculi hiatu incredibili et incredibiliter abreptus est. cum enim auersaretur et detestaretur talia, quidam eius amici et condiscipuli, cum forte de prandio redeuntibus peruium esset, recusantem uehementer et resistentem familiari uiolentia duxerunt in amphitheatrum crudelium et funestorum ludorum diebus haec dicentem: "si corpus meum in locum illum trahitis, numquid et animum et oculos meos in illa spectacula potestis intendere? adero itaque absens ac sic et uos et illa superabo". quibus auditis illi nihilo setius eum adduxerunt secum, id ipsum forte explorare cupientes utram posset efficere. quo ubi uentum est et sedibus quibus potuerunt locati sunt, feruebant omnia inmanissimis uoluptatibus. ille clausis foribus oculorum interdixit animo, ne in tanta mala procederet. atque utinam et aures opturasset! nam quodam pugnae casu, cum clamor ingens totius populi uehementer eum pulsasset, curiositate uictus et quasi paratus, quidquid illud esset, etiam uisum contemnere et uincere, aperuit et percussus est grauiore [*]( e . 2 sed] et C tamen] tanquam V uirtutes C1FW 3 sanare linquens V incantata GW 4 ius] tucius F, uos Ml gladiatori M, gladiatoris F 5 inhiatu BPQb arreptus GM, areptus W 6 aduersaretur W 7 condiscipulis W peruium] per uiam MiW, per uim M1, peruius mo, obuius b 9 duxerunt] d. eum V amphiteatrum FMSV, amphyteatrum G, anfitheatrum CH 10 loco illum W, illum locum CM edd. trahitis SW: t. et ibi constituitis BCFGHMOPQV edd. 13 nihilo setius] n. setius (q add. m. 2) S, nichilos & qb\' W, nihil setius V, n. ***ius (set ras.) 0, n. satius alit nihilo minus H, nihil hom minus F, n. setius (?) C, n. secretius M*, n. segnius Q* in mg., n. serius b e eum om. V adduxerant PQ, adduxerat B 14 possit FW 15 quod CGM10SVW sedimus (corr. S*) 16 inmanissimas) F clausit F 18 obturauisset BCGHMOPQV edd., obdurauisset F quondam F casum W 19 curiositate] & c. V 20 uisu 0, uisum V 21 contemneret W aperuit SW: a. oculos BCFGHMOPQV edd. grauiori CM )
Verum tamen iam hoc ad medicinam futuram in eius memoria reponebatur. nam et illud, quod, cum adhuc studeret iam me audiens apud Carthaginem et medio die cogitaret in foro quod recitaturus erat, sicut exerceri scholastici solent, siuisti eum conprehendi ab aeditimis fori tamquam furem, non arbitror aliam ob causam te permisisse, deus noster, nisi ut ille uir tantus futurus iam inciperet discere, quam non facile [*]( 5] cf. Iudith 6,15 15] cf. Es. 57, 13. ) [*]( e 1 uulnare G in anima-cernere om. F illae P 2 caeciditque S cadente* (m ras.) F clamor factus est M 3 per] pauperes F aures om. F 4 deieceretur P 5 quo] quod BM1 VI 6 de om. M1 uidi F ullum uidit C inmanitate BP 7 alt. et om. F auriebat FHVW 8 scelere-inebriabatur om. F 9 iam om. V 10 uersus G 11 exarsit] et ex. MW 12 insania F redire om. 0, ridere B 13 quibus SW: q. prius BCFGHMOPQ edd. 15 pr. eum] enim M1 docuisti (om. eum) BCGHMOPQV edd. 16 fiducia SW1 fiduciam sed tui H 17 de alipio add. V in mg. iam om. W futurum B 18 memoriam BPQ stuperet SW 19 apud] capud F cartaginem G, karthaginem PQ, kartaginem M 20 recitatus P1 sicuti CGHmo scolastici BFHM PQSVW sinisti CV 21 editimis FGMOSVW, i edituis V in mg. 22 ob aliam causam V permisse V, permisisset W )