Confessiones

Numquid, domine, cum tua sit aeternitas, ignoras, quae tibi dico, aut ad tempus uides quod fit in tempore? cur ergo tibi tot rerum narrationes digero? non utique per me noneris ea, sed affectum meum excito in te et eorum, qui haec legunt, ut dicamus omnes: magnus dominus et laudabilis ualde. iam dixi et dicam: amore amoris tui facio istuc. nam et oramus, et tamen ueritas ait: nouit pater uester quid uobis opus sit, priusquam petatis ab eo. affectum ergo nostrum patefacimus in te confitendo tibi miserias nostras et misericordias tuas super nos, ut liberes nos omnino, quoniam coepisti, ut desinamus esse miseri in nobis et beatificemur in te, quoniam uocasti nos, ut simus pauperes spiritu et mites et lugentes et esurientes ac sitientes iustitiam et misericordes et mundicordes et pacifici. ecce narraui tibi multa, quae potui [*]( 2] Ps. 21, 27. 8] Ps. 95, 4. 10] Matth. 6, 8. 15] cf. Matth. 5, 8-9. ) [*]( 1 u copio GP i saturare G 2 laudant CFGMOmo eum. amen. BOP EXPLC CONFESSIONVM LIB X INCP LIB XI EIVSD. S, EXPLI- CIT LIBER X - INCIPIT LIBER XI BCQW, INCIPIT LIBER XI P, EXPLICIT LIBER X - INCIPIT XI OV, EXPLICIT LIBER CONFES- SIONVM AVRELII AVGVSTINI X IN ADIVTORIO ALTISSIMI DÑI DI NRI FELICITER. AM. G, EXPLICIT LIB . X • CONFESSIONVM AVGVSTINI EPl INCIPIT LIBER VNDECIMVS M, LIB XI add. 1n. post. in mg. F. 0 ) [*](4 num C cum om. F 5 ad om. M qu*d (i ras.) P 6 utique] utique ut BCFGHMOPQVWedd. noueras F 7 eas C exito V et] ut W1 legunt haec H 8 discamus W 9 istud CFGM0 *W3 edd. a 11 quam (prius om.) S ab eo] adeo C 12 urSs W1 14 ut—nos om. W beatificentur Ml 16 esurientes (om. et) V iustitia F tert. et] ac V 17 mundicorde BG*M*W* qm potui W )

Quando autem sufficio lingua calami enuntiare omnia hortamenta tua et omnes terrores tuos et consolationes et gubernationes, quibus me perduxisti praedicare uerbum et sacramentum tuum dispensare populo tuo? et si sufficio haec enuntiare ex ordine, caro mihi ualent stillae temporum. et olim inardesco meditari in lege tua et in ea tibi confiteri scientiam et inperitiam meam, primordia inluminationis tuae et reliquias tenebrarum mearum, quousque deuoretur a fortitudine infirmitas. et nolo in aliud horae diffluant, quas inuenio liberas a necessitatibus reficiendi corporis et intentionis animi et seruitutis, quam debemus hominibus et quam non debemus et tamen reddimus.

Domine deus meus, intende orationi meae, et misericordia tua exaudiat desiderium meum, quoniam non mihi soli aestuat sed usui uult esse fraternae caritati: et uides in corde meo quia sic est. sacrificem tibi famulatum cogitationis et linguae meae, et da quod offeram tibi. inops enim et pauper sum, tu diues in omnes inuocantes te, qui securus curam nostri geris. circumcide ab omni temeritate omnique mendacio interiora et exteriora mea, labia mea. sint castae deliciae meae scripturae tuae, nec fallar in eis nec fallam ex eis. domine, [*]( 1] Ps. 117, 1. 20] Ps. 85, 1. 21] Rom. 10, 12. ) [*]( 2 saecula V 3 tua] eius PlQl 4 autem om. V 5 ortamenta HXV 7 si om. M enarrare C 8 caro] i raro 0\' in mg. stellae 1 timporvm. FGM1 temporum M 9 medicari 81 pr. in om. M legem tuam GM inscientiam CFM 10 et inperitiam] etia peritiam V 11 deh uorentur M infirmitatis F 12 orae (h add. m. 2) W difluant PQV, e defluant CGM inuento V 13 intentiones FM\' 16 intendi P 18 sed] ut Ml uult usui HV caritatis P\' 19 sacrificem] ut sacrificem BPQb famulatu V 20 inobs FW 21 inuocantes] qui inuocant F geris nostri H, nostram geris C 22 ab omnique BPQb 23 exteriora (om. mea) BCFGHMOPQVW edd. 24 ne* fallor M fallam] fallar F )

Domine, miserere mei et exaudi desiderium meum. puto enim, quod non sit de terra, non de auro et argento et lapidibus aut decoris uestibus aut honoribus et potestatibus aut uoluptatibus carnis neque de necessariis corpori et huic uitae [*]( 3] cf. Ps. 129,1. 4] Ps. 73,16. 15] Ps. 25,7. ) [*]( 1 dux M caecorum] caelorum C 2 uiuentium B 3 anime mee F 4 cum ibimus (om. quo) W quo clamabimus] et clamabimus BPQ U tues G 6 meditationi FGM, mendationibus W nostrae FGM abdito F 7 pulsante B 10 et ambulantes BPQb recubantes Mb 11 uox] uxor Ml 12 super afluentiam ClS, super affluentia GH, superfluentiam W, superfluentium BFPQb, superaffluentium M 13 dedisti] dedisti mihi FGM ne] nec BOIPQb desera V nec erbam F, ne ceruam V 14 spernes W, deseras MV scientem W in libris quicquid inuenero tuis V 15 et te] tue W, tu et te F uiuam OSVW 16 usque in principio BPQ in quo] usq, S 17 tecum] tuum CM non 18 tuae ex meae corr. P 20 sit B aut de lapidibus FGMb, et de nt lapidibus mo 21 pr. aut] ac FM decorib; F et] aut W a uoluptatibus (ut add. m. 2) W 22 corporis BGMIPQVb, carnis H )

Audiam et intellegam, quomodo in principio fecisti caelum et terram. scripsit hoc Moyses, scripsit et abiit, transiit hinc a te ad te neque nunc ante me est. nam si esset, tenerem eum et rogarem eum et per te obsecrarem, ut mihi ista panderet, et praeberem aures corporis mei sonis erumpentibus ex ore eius, et si hebraea uoce loqueretur, frustra [*]( 1] Matth. 6, 33. 3] Ps. 118, 85. 9] Ps. 79,18. 11] cf. Io. 1, 3. 13] cf. Gal. 4, 5. 14] Rom. 8, 34. 15] Col. 2, 3. 17] cf. Io. 5, 46. 18] Gen. 1, 1. ) [*]( 1 apponuntur nobis H, nobis opponuntur P1 2 tuam] eius V deus] dnB deus BPQ edd. 3 narrauerunt-meum add. M\' in mg. iniuste W delectationes] delectationes suas BPQ b, fabulationes V 4 sicut] ita ut CF domine om. M 5 uide pater om. Q1 6 tuae ex suae corr. Pl 7 mihi pulsanti F 9 uerum F 11 *ut (a ras.) W quaeremus FE 1M 12 quod] que F omnia fecisti G et in quibus (om. et me) M 13 adoptione M 16 et scientiae om. W ipsum BPQbm 17 ipse] et ipse W hoc ueritas ait bis scripta exhib. H ueritas] ipse H 19 scribsit S; sic saepe, et scripsit M habiit Ml W 20 transiuit BPQWedd. a] ad H a te om. Qb ad te om. P neque] neque enim BPQVb 21 et rogarem eum om. V 22 praeh uenirem M aure V 23 ure F ebrea M )

Ecce sunt caelum et terra, clamant, quod facta sint; mutantur enim atque uariantur. quidquid autem factum non est et tamen est, non est in eo quicquam, quod ante non erat: quod est mutari atque uariari. clamant etiam, quod se ipsa non fecerint: "ideo sumus, quia facta sumus; non ergo eramus, antequam essemus, ut fieri possemus a nobis. " et uox dicentium est ipsa euidentia. tu ergo, domine, fecisti ea, qui pulcher es: pulchra sunt enim; qui bonus es: bona sunt enim; qui es: sunt enim. nec ita pulchra sunt nec ita bona sunt nec ita sunt, sicut tu conditor eorum, quo conparato nec pulchra sunt nec bona sunt nec sunt. scimus haec, gratias tibi, et scientia nostra scientiae tuae conparata ignorantia est.

Quomodo autem fecisti caelum et terram et quae machina tam grandis operationis tuae? non enim sicut homo artifex formans corpus de corpore arbitratu animae ualentis [*]( 1 3 an] si V num-scirem om. F 6 lingua W silabarum H duceret F 8 uerbum F quum S: cum cet. non om. F possem V te] te te C, de F 9 uera] ueritas F ueritas om. F pace V et 10 tuo om. V mihi et haec ***** (dicere ras.) M, da mihi haec et W non 12 terram C quod] an quod V 13 factum (non add. m. 2) M 14 quidda qua F 15 fuerat FG se add. 81 s. I. 16 ergo] ero F 17 possimus FW a] in V 18 ipse uidentie W 19 qui* G 20 bona sunt] snnt bona sunt F 21 cognitor 0 cui comparata H\'jQ\'mo 22 scimus enim F 24 quomodo] in principio fecit deus caelum et terram. q. b autem om. V tam machina V, machinata (~ add. m. 3) W, machina tanta M2 25 grandis om. M 26 uolentis V. )

Sed quomodo dixisti? numquid illo modo, quo facta est uox de nube dicens: hic est filius meus dilectus? illa enim uox acta atque transacta est, coepta et finita. sonuerunt syllabae atque transierant, secunda post primam, tertia post secundam atque inde ex ordine, donec ultima post ceteras [*](20] Ps. 32, 9. 6. 22] Matth. 3, 17 et 17, 5. ) [*]( 1 ut cum (om. que) V ipsam W 2 eum BPQ, ea G 3 imterrae aut ponet C iam] tam G 4 lapidi aut Q rerum om. F 5 ee H 6 animum BCFGHMOPQVWedd. imperitantem] impleri tantum F 7 arte V capit CFM, capiant H1 et] ut C\'FGM 8 quid] q<t F interpretetur G *, interpt*etur (r ras.) H, interpretetur et M 9 trahiciat FW ad animu F ad-animo om. H renuntiat V 11 laudent M, laudant enim F omnia haec V 13 caelum et terram ds G nonterram ovi. V1 in terram V 15 pertinet H alt. et] ad V 16 fecisti -mundum om. F erit M 17 teneb*as (r ras.) V 19 est] est hoc M tu es] tua est V 20 ergo] ergo et M 21 quo om. F 24 tertia* (m m ras.) H secunda (m m. 3) W 25 cetras F )

Vocas itaque nos ad intellegendum uerbum, deum apud te deum, quod sempiterne dicitur et eo sempiterne dicuntur omnia. neque enim finitur, quod dicebatur, et dicitur aliud, ut possint dici omnia, sed simul ac sempiterne omnia: alioquin iam tempus et mutatio et non uera aeternitas nec uera inmortalitas. hoc noui, deus meus, et gratias ago. noui, confiteor tibi, domine deus, mecumque nouit et benedicit te [*](3 et om. F uerbo tuo M* nuntiabit V 4 exterior (ex ex in corr. m. 1) S aris F 5 ad GV 6 aeter F in om. H 7 pr. longe om. BCFHPQVWmo aliud est] est aliud est F 8 quia] qui H fugiunt] fiunt W dei] domini BPQ edd. 9 uerbi Y 10 terram FHI atque - 12 terram om. V 11 iam] autem S 12 mo*tibus (n ras.) H tem cprporalibus F 13 percurret V, recurreret W ante] un V terra V 14 uoci F 15 terram W 16 illuc M e G uox talis W 17 omnino non esset om. W 18 uerba ista F a te] ante F 19 itaque bis script. exh. M deum] tuu ilfs s. I. 20 te om. V pr. sempiterne] sempiternum G eo] haec BPQ 21 enim-omnia sed bis scripta exhibet F alt. dicetur F 22 alioqui CIWl 25 deus om. BCFGHM OPQVWedd. nouite et benedicite (om. te) W )

Cur, quaeso, domine deus meus? utcumque uideo, sed quomodo id eloquar nescio, nisi quia omne, quod esse incipit et esse desinit, tunc esse incipit et tunc desinit, quando debuisse incipere uel desinere in aeterna ratione cognoscitur, ubi nec incipit aliquid nec desinit. ipsum est uerbum tuum, quod et principiuta est, quia et loquitur nobis. sic in euangelio per carnem ait, et hoc insonuit foris auribus hominum, ut crederetur et intus quaereretur et inueniretur in aeterna ueritate, ubi omnes discipulos bonus et solus magister docet. ibi audio uocem tuam, domine, dicentis mihi, quoniam ille loquitur nobis, qui docet nos, qui autem non docet nos, etiam si loquitur, non nobis loquitur. quis porro nos docet nisi stabilis ueritas? quia et per creaturam mutabilem cum admonemur, ad ueritatem stabilem ducimur, ubi uere discimus, cum stamus et audimus eum et gaudio gaudemus propter uocem sponsi, reddentes nos, unde sumus. et ideo principium, [*]( 14] cf. Io. 8, 25. 23] Io. 3, 29. ) [*]( 1 enim om. BCFGHMOPQVWedd. 2 quidque] quiq. FV, quidquid edd. quod est (om. non et erat) H 4 uerbo tuo CM atque suca cedit om. S 6 sempiterno GM\' quae] q* H 7 alt. nec-facis om. Q1 simul] et simul m sempiterne Hm 9 quaeso] quaeso te PQb 10 quod om. BxPQl 11 et tunc desinit om. V; in mg. add. m.2: omne quod ãe incipit & ee desinit alt. tunc] tunc esse Hm 14 in principium W quia] qui GM\'b eloquitur (om. et) W euangelio] euangelio loquitur F 16 recederetur V et inueniretur om. V 17 bonos FW solos W 18 ubi G audia M, obaudio V dicent*is (e ? ras.) S, dicentem b 20 non om. V nos om. V 21 motabilem V admone*mur (t ras.) F 22 dicimur HIMIWI ibi (JHIMOV uera M 24 reddentis (i ex e corr.) 0, retdentes F )