Confessiones

Restat uoluptas oculorum istorum carnis meae, de qua loquor confessiones, quas audiant aures templi tui, aures fraternae ac piae, ut concludamus temptationes concupiscentiae carnis, quae me adhuc pulsant ingemescentem et habitaculum meum, quod de caelo est, superindui [*]( 17] Ps. 6, 8. 24] II Cor. 5, 2. ) [*]( e1 1 mihi dictum B CGHOPQ VWedd., mihi dictum est M qui* (d ras.) P tam modo (DW m. rec.) V 2 pronuntiati MxWl 4 cantus C ecclesiae] ecclesiae tuae BCGHMPQedd. 5 ipso Q* edd. quod moueor] oum moueor BMOQ\'U, cum mouear G, commoueor CPQlVWb, moueor H 6 a liquida Eug. 7 cantatur V magna W 9 retractabilem VW1 fententiam S 10 adprobare* (m ras.) H ecclesiam V 11 assurgit V 15 boni om. W unde-agitis om. V 17 respice (om. pr. et) BCGHMOPQVEug. edd. uide (om. et) V 18 mihi] mei M 19 langor VWI, languos W1 20 tuorum M1 21 loquar BCHOPQ m. Wbm audient B OPQ Vb 22 conclaudamus W 23 quem (me a m. 3) W, quae (om. me) V adhuno P )

0 lux, quam uidebat Tobis, cum clausis istis oculis filium docebat uitae uiam et ei praeibat pede caritatis nusquam errans; aut quam uidebat Isaac praegrauatis et opertis seneetute carneis luminibus, cum filios non agnoscendo benedicere, sed benedicendo agnoscere meruit; aut quam uidebat Iacob, cum et ipse prae grandi aetate captus oculis in filiis praesignata futuri populi genera luminoso corde radiauit. et nepotibus suis ex Ioseph diuexas mystice manus, non sicut pater eorum foris corrigebat, sed sicut ipse intus discernebat, imposuit. ipsa est lux, una est et unum omnes, qui uident et amant eam. at ista corporalis, de qua loquebar, inlecebrosa ac periculosa dulcedine condit uitam saeculi caecis amatoribus. cum autem et [*]( 3] Gen. 1, 31. 12] cf. Tob. 4, 2 sqq. 14] cf. Gen. 27. 16] cf. Gen. 48 et 49. ) [*]( t 2 teneaf W 3 haec fecit PQ 4 tangunt] et tangunt BCGHMO PQVW, Eug., edd. uigillantem V 5 mihi - datur a om. S canori*s (i ras.) P 6 oculorum CG, cflorum W 7 ubi HW 8 adlabsu 0XS, adlapsum HP1 egendi F ad eam] eam BCGHOPQV WEug. edd., iam M 9 aduertendi V \' ita om. V 10 contristant V, contristet PIQ 12 tobias GIM\'PIQ edd. oculis istis edd., oculis (istis om.) W docebat filium V 14 quam] quando b isaac -1.16 uidebat om. M et opertis om. W 15 benediceret CGSUxVb 17 captis C in filiis om. W, in filios V 18 futuri add. 81 a. I. 19 deuexas G, diuex has H, diues has W 21 una est] una est et alia non % est BPQb 28 condit uit W uitem C cum OSIJ: qui cet. et edd. autem om. V )

Quam innumerabilia uariis artibus et opificiis in uestibus, calciamentis, uasis et cuiuscemodi fabricationibus, picturis etiam diuersisque figmentis atque his usum necessarium atque moderatum et piam significationem longe transgredientibus addiderunt homines ad inlecebras oculorum, foras sequentes quod faciunt, intus relinquentes a quo facti sunt et exterminantes quod facti sunt. at ego, deus meus et decus meum, etiam hinc tibi dico hymnum et sacrifico laudem sacrificatori meo, quoniam pulchra traiecta per animas in manus artificiosas ab illa pulchritudine ueniunt, quae supra animas est, cui suspirat anima mea die ac nocte. sed pulchritudinum exteriorum operatores et sectatores inde trahunt adprobandi modum, non autem inde trahunt utendi modum. et ibi est et non uident eum, ut non eant longius et fortitudinem suam ad te custodiant nec eam spargant in deliciosas lassitudines. ego autem haec loquens atque discernens etiam istis pulchris [*]( 1] cf. p. 222, 15. 5] Ps. 24,15. 7] Ps. 120,4. 22] Ps. 58,10. ) [*]( 1 nolunt V 2 eam om. G pr. in om. V ymno BMPIQS tuo om. M absumuntur GOPQVWedd. suo] tuo QIWl 6 enellis BC GHMPQVWedd. 7 in om. HV quoniam] i quaqua G* in mg. 8 dormiens W israhel BGU, ifil HO 9 artibus om. V 10 huiuscemodi BHM*Ob, *uiuscemodi V 11 hiis W 12 addiderant V 14 et om. V 15 at] et V meum] meus M 16 dico tibi CMVm ymnum BFM P*QSV sacrificabo M sanctificatori BFOPQVW Eug. b 17 in manus per animas V artificiosis G 18 quae] qlfi W supra] super BCGHMOPQVW Eug. edd. anima UV1, anima V* 19 pulchritudinem F1 20 et sectatores om. Q1 adprobandi] utendi M non-\' modum add. 0% in mg. 21 utendi} uiuendi M\' s. l. 22 ut] et W 24 haec] eo O1.. )

Huc accedit alia forma temptationis multiplicius pericusa. praeter enim concupiscentiam carnis, quae inest in delectatione omnium sensuum et uoluptatum, cui seruientes depereunt qui longe se faciunt a te, inest animae per eosdem sensus corporis quaedam non se oblectandi in carne, sed experiendi per carnem uana et curiosa cupiditas nomine cognitionis et scientiae palliata. quae quoniam in appetitu noscendi est, oculi autem sunt ad noscendum in sensibus principes, concupiscentia oculorum eloquio diuino adpellata est. ad oculos enim uidere proprie pertinet. utimur autem hoc uerbo etiam in ceteris sensibus, cum eos ad cognoscendum intendimus. neque enim dicimus: audi quid rutilet, aut: olefac quam niteat, aut: gusta quam splendeat, aut: palpa quam fulgeat: uideri enim dicuntur haec omnia. dicimus autem non solum: uide quid lucet, quod soli oculi sentire possunt, sed etiam: uide quid sonet, uide quid oleat, uide quid sapiat, uide quam durum sit. ideoque generalis experientia sensuum concupiscentia, sicut dictum est, oculorum uocatur, quia uidendi [*]( 1] Ps. 25, 8. 9] of. Ps. 39, 12. 14] I Io. 2, 16.-) [*](1 pr. euellis BOGHMOPQVWedd. alt. euelles] euellis BCFGHMO PQUVW edd. 2 ego] et ego m 3 euelles S: euellis cet. et edd. sensientem S, sentiente V 4 suspensus SW: suspensius cet. et edd. alt. ui* (a ras.) V 5 iam om. W, iã cum V 6 accidit V temptationes Wl 7 praeter] praetereo V, praeter eam H m 8 delectationem C 9 se longe V 10 quidam W 11 per (er e corr. post ras. m. 1) S uane (om. et) W curiosa] cupiosa V 12 in om. F, et in BPQb 13 cognoscendum BPQ edd. 14 appellata (ta ex tur corr.) P 15 uidere proprie S: proprie uidere cet. et edd. repertinet W hec W 16 sensibus] in sensibus S ad] de W 11 audi quid rutilet dicimus G quod M utilet H1, rutile W1 olfac HIMQ edd. quam] quod M, quia V 19 autem] sane V 20 luceat BFGHPQVWedd. 21 pr. quid] quod F alt. uide om. W 22 concupiscentia* (m ras.) 0 23 quia]. quod V audiendi V )

Ex hoc autem euidentius discernitur, quid uoluptatis, quid curiositatis agatur per sensus, quod uoluptas pulchra, canora, suauia, sapida, lenia sectatur, curiositas autem etiam his contraria temptandi causa non ad subeundam molestiam, sed experiendi noscendique libidine. quid autem uoluptatis habet uidere in laniato cadauere quod exhorreas? et tamen sicubi iaceat, concurrunt, ut contristentur, ut palleant. timent etiam, ne in somnis hoc uideant, quasi quisquam eos uigilantes uidere coegerit aut pulchritudinis ulla fama persuaserit. ita et in ceteris sensibus, quae persequi longum est. ex hoc morbo cupiditatis in spectaculis exhibentur quaeque miracula. hinc ad perscrutanda naturae, quae praeter nos non est, operata proceditur, quae scire nihil prodest et nihil aliud quam scire homines cupiunt. hinc etiam, si quid eodem peruersae scientiae fine per artes magicas quaeritur. hinc etiam in ipsa religione deus temptatur, cum signa et prodigia flagitantur non ad aliquam salutem, sed ad solam experientiam desiderata.

In hac tam immensa silua plena insidiarum et periculorum ecce multa praeciderim et a meo corde dispulerim, sicuti donasti me facere, deus salutis meae; attamen quando audeo dicere, cum circumquaque cotidianam uitam nostram tam multa [*]( 1 ceteri] in ceteris F sens**us (ib ras.) P sibi om. -W 2 de similitudine sibi Q cum-explorant om. S cognotionis P1 5 sapida] sapienda F, splendida M sectantur ClF 6 causam M ad om. MV di suendam V sed] sed ad V experienda F 7 libine G, libidinem BF : HMPQb autem S: enim cet. et edd. habet M 8 uidere] habere M* laniato om. M, laniat* (0 euanuit) S exorreas FMl 9 iaceat (a alt. ex i corr.) S et contristantur V 10 quisq. P 11 coegerit uidere M, u. quo egerit W, u. cogerit FH1 12 ceteris add. V in mg. quae] qm W persequi] per se S ex] et ex BPQWb hoc om. C modo M 18 in om. V exibentur G 14 perscrutanda natura V, perscrutanda naturae secreta b *praeter (cP ras.) M, p V non est S: est cet. et edd. operta CFHMOVWmo, opera BQ*, operam Q1 15 potest V 16 quid] quidem V 17 maicas F in om. C 19 desideratam F 21 multa] tam multa BPQb dispuerim S sicut CHVW 22 & tamen Y 28 cum om. M )

Verum tamen in quam multis minutissimis et contemtibilibus rebus curiositas cotidie nostra temtetnr et quam saepe labamur, quis enumerat? quotiens narrantes inania primo quasi toleramus, ne offendamus infirmos, deinde paulatim libenter aduertimus. canem currentem post leporem iam non specto, cum in circo fit; at uero in agro, si casu transeam, auertit me fortassis et ab aliqua magna cogitatione atque ad se conuertit illa uenatio, non deuiare cogens corpore iumenti, sed cordis inclinatione, et nisi iam mihi demonstrata infirmitate mea cito admoneas aut ex ipsa uisione per aliquam considerationem in te adsurgere aut totum contemnere atque transire, uanus hebesco. quid cum me domi sedentem stelio muscas captans [*]( DS 3 sa S1, sanae B, sana MW teathra GS nosset W 4 umquam] hunc quam W 5 a] ad BW 6 ac] hac W 7 suggessionum F ait F 8 petat V 9 iherusalem FV, ihrt H simplicem add. S\' s. I. longe est a me GV 10 ad om. BGPQ edd., ab CIFM, at V confensione M, confessione F semper] sed p V 11 cum om. W defferens F 12 facientem BCOPQW edd. quo W 15 nostra cotidie FY temptatur BCFMPQVedd. labimur V 16 quoties BPQmo 17 offendimus B 18 laporem G specto] expecto HS, excepto F 19 circum W ad W si casu. in agro F casu ut W auerti SV 20 et om. V aliqua] illa qui V . 21 corpore] corripere V iumentis CF \' cordis] mentis F 23 admoneas G aut] ut W\' per aliqua consideratione F 24 uanos W ebesco M1 25 sthelio S, stellio C*FM*P edd., stilio GM1 muscas] mulcans F. )

Numquid etiam hoc inter contemnenda deputabimus aut aliquid nos redducet in spem nisi nota misericordia tua, quoniam coepisti mutare nos? et tu scis, quanta ex parte mutaueris, qui me primitus sanas a libidine uindicandi me, ut propitius fias etiam ceteris omnibus iniquitatibus meis et sanes omnes languores meos et redimas de corruptione uitam meam et corones me in miseratione et misericordia et saties in bonis desiderium meum, qui conpressisti a timore tuo superbiam meam et mansuefecisti iugo tuo ceruicem meam. et nunc porto illud, et lene est mihi, quoniam sic promisisti et fecisti; et uere sic erat et nesciebam, quando id subire metuebam. ( [*]( 16] Ps. 102, 3 sqq. 21] cf. Matth. 11, 80. ) [*]( 1 arenea 01 inhaerente* 0 me S: otri. cet. et edd. 2 num quia ex numquam eorr. V parua] per arua F idoneo W 3 ad] aut F laudanda W mirificum om. M 4 inde esse intentus BCFHMOPQ Wo, intentus inde esse V 5 alt. est om. V 6 una] uana 8 7 in huiusmodi rebus BPQb sit 11 noatrum] meum W 8 copiose S, cupiosae W orationis Wl 10 ad om. V tuas onl. B uoce BCP QVb, uoces W 12 hoc] inter hoc F deputauimus MP, dubitabimus F 13 reducet BCFGHMOPQVWedd. nota] uota O1, tota Q edd. 14 mutaberis F 15 primitus me M libine F 16 oeterib; F 17 sanas P langores BFVW de] a F 18 me] mee F misericordia et (in add. AI) miseratione MQV 19 tuum F quia BCPQb 20 inansuetam fecisti FGW1 22 pr. sic] si H uera F 23 id om. H*1\' )

Sed nuraquid, domine, qui solus sine tyfo dominaris, quia solas uerus dominas es, qui non habes dominam, numquid hoc quoque tertiam temtationis genas cessauit a me aut cessare in hac tota uita potest, timeri et amari uelle ab hominibus, non propter aliud, sed ut inde sit gaudium, quod non est gaudium? misera uita est et foeda iactantia. hinc fit uel maxime non amare te nec caste timere te, ideoque tu superbis resistis, humilibus autem das gratiam et intonas super ambitiones saeculi, etcontremunt fandamenta montium. itaque nobis, quoniam propter quaedam humanae societatis officia necessariam est amari et timeri ab hominibus, instat aduersarius uerae beatitudinis nostrae ubique spargens in laqueis "euge, euge", ut dum auide colligimus, incaute capiamur et a ueritate gaudium nostrum deponamus atque in hominum fallacia ponamus, libeatque nos amari et timeri non propter te, sed pro te, atque isto modo sui similes factos secum habeat non ad concordiam caritatis, sed ad consortium supplicii qui statuit sedem suam ponere in aquilone, ut te peruersa et distorta uia imitanti tenebrosi frigidique seruirent. nos autem, domine, pusillus grex tuus ecce sumus, tu nos posside. praetende alas tuas, et fugiamus sub eas. gloria nostra tu esto; propter te amemur et timeamur in nobis. qui laudari uult ab hominibus uituperante te, non defenditur ab hominibus [*]( 7] I Petro 5, 5 (Iac. 4, 6). 8] Ps. 17, 14 et 8. 18] cf. Es. 14, 13 sqq. \' 20] Luc. 12,32.r. ) [*]( 1 typho GHM, tifo YW, tipo F 2 uerus es dominus M, ds es uerus V quia V domnumquid W 3 cessabit GH .4 ab timeri incipit § 59 m uel W omnibus MlW 5 inde] de S 7 nec] et ne F 8 dat ex das corr. W 9 super-contremunt om. W ambitione V contremescunt GM (e alt. in i corr. MI) 11 timere F hominibus] omnibus W 13 auidim Q 14 ueritate S: ueritate tua cd. et edd. 17 alt. ad om. F 18 aquilonem BFMPQVb ut] et S te] de BPQb 19 imitandi M, imitati BF, in tanti (I add. m, rec.) V n tenebrosa F 20 domine om. F pusillis C, pusillius W rex F 21 sub eis G Y, ab eis M 22 amemor W et timeamur S: et uerbum tuum timeatur cet. et edd. in] a b 23 uituperante-hominibus bis seripta exhibet 8, con-iudicante te om. VW defendetur CFGHMOQ edd.\'\' )

Temtamur his temtationibus cotidie, domine, sine cessatione temtamur. cotidiana fornax nostra est humana lingua. imperas nobis et in hoc genere continentiam: da quod iubes et iube quod uis. tu nosti de hac re ad te gemitum cordis mei et flumina oculorum meorum. neque enim facile colligo, quam sim ab ista peste mundatior, et multum timeo occulta mea, quae norunt oculi tm, mei autem non. est enim qualiscumque in aliis generibus temtationum mihi facultas explorandi me, in hoc paene nulla est. nam et a uoluptatibus carnis et a curiositate superuacuanea cognoscendi uideo quantum assecutus sim posse refrenare animum meum, cum eis rebus careo uel uoluntate uel cum absunt. tunc enim me interrogo, quam magis minusue mihi molestum sit non habere. diuitiae uero, quae ob hoc expetuntur, ut alicui trium istarum cupiditatium uel duabus earum uel omnibus seruiant, [*]( 1] Ps. 10, 3 (9, 24). 10] cf. Prou. 27, 21. 15] cf. Ps. 18,13. cf. Ps. 89, 8., ) [*]( 1 eripiet W non peccator] non peccator non S 2 nec] et nec G, non M 3 ierit F benedicetur FOS bonum FMV 4 ad W laudare FW 5 bonum F 6 meliora (iam om.) V laudat V iste] istae O1, ille HM, ille sit G 7 enim om. M homine] nobis H huic] huic enim F 9 temtatur S, temptantur M cotie S 10 temt tamur] dampnamur H cotidiana (c et t a m. 2) 0 est om. V 11 in om. V 12 iubes] iube F gemitus C 14 mundatior] purgatior V 15 occulta ea W nouerunt M 17 est om. M . 18 superuacanea BFGHMOPQVWedd. 19 adsequutiis GP 20\' **liintate F, uoluptate MS alt. uel om. F assunt V 21 mihi om. P1 molestus F 22 istarum trium Gbm 28 cupiditat*um (i ras.) 0, cupiditatwn BCF GHMPQVWedd. omniu V. )