Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*]((6–8) Sol. 2, 35.) Sed in Italia quoque creditur luporum visus esse noxius vocemque homini[*](hominis priores quē o), quem priores contemplentur, adimere ad praesens. inertes hos parvosque Africa et Aegyptus gignunt, asperos trucesque frigidior plaga. homines in lupos verti rursusque[*](uersusque a. -sos- que a3. rursumque va. S) restitui[*](resistis ui F1. -stit ui F2) sibi falsum esse confidenter existimare debemus aut credere omnia quae fabulosa tot saeculis conperimus. unde tamen ista vulgo infixa sit[*](sit v. sunt ll) fama in tantum, ut[*](ut in F2v. ut r) in maledictis versipelles habeat, indicabitur .[*](Euanthes: Neanthes fr. 34 Mü. cfr. Paus. VIII 2, 6. Varro ap. Aug. CD XVIII 17.) Euanthes, inter auctores Graeciae non spretus[*](spraetus F2. prae- F1R), scribit[*](scribit .. tradere ego. tradit. scribere ll.v)[*](et F1a) Arcadas tradere ex gente Anthi[*](anthi F2H. anti r. -taei v) cuiusdam sorte familiae lectum ad stagnum quoddam regionis eius duci vestituque in quercu suspenso tranare[*](transnatare dTH (item 20)) atque abire in deserta transfigurarique in lupum et cum ceteris eiusdem generis congregari per annos VIIII. quo in[*](in om.a) tempore si homine se abstinuerit, reverti ad idem stagnum et, cum tranaverit, effigiem recipere[*](reperire E1. recuperare zS. recip-J), ad pristinum liabitum addito novem annorum senio. id[*](id ll. G. addit v) quoque adicit[*](adicit ego. fabius ll. v (ortum e corrupto EAbIUT). fabulo- sius (Pellicerius) D. falsius coni. H) , eandem recipere[*](reciperare F1R1D. recup- R2) vestem.

mirum est quo procedat Graeca credulitas![*](Paus. VI 8, 2. Aug. ib.) nullum tam inpudens mendacium est, ut teste careat[*](careat F2E2z(R?)v. cariat E1. -ia r) . item[*](Itē F2D. it DEaJ. ///// F1R. itaque v) Apollas[*](Apollas Kalkmann Pausan. p. 105. acopas (//co F) ll. (apoca index). Agriopas G. Copas v. Scopas (coni. J)D) , qui Olympionicas[*](olympiacas a) scripsit, narrat Demaenetum Parrhasium in sacrificio, quod Arcades lovi Lycaeo[*](liceo F2. -cheo F1Ra) humana etiamtum hostia faciebant[*](faciebat F1Ra), immolati pueri exta degustasse et inlupum se convertisse, eundem X[*](X (decem a) annos F1a) anno restitutum athleticae[*](atheletice a. athaelaeti- cae F1)se exercuisse[*](se exercuisse ego ex August. restituisset ll. restitisse zv. certasse G) in pugilatu[*](pugillatu FR. -tū a) victoremque[*](uictoremque G. -que uictoria ll.zv) Olympia[*](olympica z) reversum.[*](Sol. 2, 36. Ar. VI 35, 580a 15. VIII 5, 594a 26. Ael. IV 4. Antig Car. 50 (55).) quin et caudae huius animalis creditur vulgo inesse amatorium virus exiguo in villo eumque, cum capiatur, abici nec idem pollere nisi viventi dereptum[*](dereptum F1RS. dir- rv(J)). dies, quibus coeat, toto anno non amplius duodecim. eundem in fame vesci terra[*](terrae F1. an terra ē? dist. ego) inter auguria ; ad dexteram commeantium praeciso itinere si pleno id ore fecerit, nullum ominum[*](ominum B (Brot.). hom- (-nē a) ll. omnium v(L)D. omnino (P)G2) praestantius.[*](Sol. 2, 37.— § 85: (20) Nic. ther. 258. Ael. I 57 init. Sol. 27, 28.) sunt in eo genere qui[*](qualē e F2v. -le r. -les in d) cervari vocantur, qualem e Gallia in Pompei Magni harena spectatum[*](spectata tum a. -ccata tum R. -ccato dū F1) diximus. huic quamvis in fame[*](70) mandenti[*](mandentis F1a respexero F1. -xit va.H), si respexerit, oblivionem cibi subrepere[*](surri- pere L errore) aiunt digressumque quaerere[*](quae fere R1. -rae F1. fere a) aliud.

[*]((2. 5) Schol. Nic. ther. 372. 491. Lucan. IX 720. 823. Ael. IX 23. VI 18. Sol. 27, 29. 30.) Quod ad serpentes[*](ser- pentis FS) attinet, vulgatum est colorem eius plerasque terrae[*](terras aova. G2) habere, in qua[*](quas va.G2) occultentur. innumera esse genera. cerastis[*](cerasti R1. -tes R2do) corpore eminere[*](imminere o) cornicula saepe

quadrigemina, quorum motu, reliquo corpore occulto[*](occultato R(?)ov. at cfr. IX 145. X 108), sollicitent ad se aves. geminum caput[*](caput E2ov. capitū r) amphisbaenae, hoc est et[*](et (om. G ad caput et ad caudam ova. H. del. U 143) a cauda, tamquam parum esset uno ore fundi venenum. aliis squamas[*](squamas F2av(J). -mam E2ozS. squam R2. quamam E1. quam r) esse, aliis pictures, omnibus exitiale virus. iaculum ex arborum ramis vibrari, nec pedibus tantum pavendas[*](pauendas F2ozv(H). cau- G. pauendi R2d. -da r) serpentes[*](serpens a) , sed ut missile[*](ut missile ego. et missili ll. ov. et similes Müller em. I p. 25. cfr. XXVIII 33 et VIII 90. IX 20) volare tormento. colla aspidum intumescere, nullo ictus[*](ictu/// RS) remedio praeterquam si confestim partes contactae amputentur.[*](Ar. VIII 29, 607a 22. Nic. ther. 179. Ael. II 5 init. I 54. VI 38.— (9) Sol. 27, 34.) unus huic tam pestifero animali[*](animalis F1Ra) sensus vel potius affectus est: coniugia[*](coniuga F2va.H) ferme vagantur, nec nisi cum[*](cum compari (-re v) ozva.H) pari vita est. itaque alterutra interempta incredibilis ultionis alteri cura: persequitur[*](perfequitur F2aov(D). Ferręqui- tur DF1. fe/////qu- R. fequ- rS) interfectorem unumque eum in quantolibet[*](quantumlibet F1a. -tulibet R1. -tilibet R2. -talibet o) populi agmine notitia quadam intestat, perrumpit[*](perrumpi F1R) omnes difficultates, permeat[*](permaneat R) spatia[*](an spatia oia (omnia)?) nec nisi amnibus arcetur aut praeceleri fuga.

[*](Sol. 27, 35.) Non est fateri rerum natura largius mala an remedia genuerit. iam primum hebetes[*](habetes F1) oculos huic malo dedit, eosque non[*](non om.a) in fionte adversos[*](ad- uersos a. -so rS. om.o. aut (om. G) ex aduerso v. aduersa ut J. -sa quo D) cernere[*](cernere v. -ret ll.J. om.o.cfr. § 203 (iacere .. ad- uersas)), sed in temporibus— itaque[*](ita va. G) excitatur saepius[*](saepius L. sed saepius (sepius Rao. sepe///ius E1) ll.ozv. pede saep- H. strepitu saep- (coni. S)D. de mendo cfi. § 52 (sedaeuum). an celerius? (cfr. Sol. citius)) auditu[*](auditu ozv. om. ll. H. cfr. Sol.) quam visu —,

deinde

internecivum[*](interneciuu F2v(D). -ne cibū F1da. -necinum R(?)G) bellum cum ichneumone.[*](Ar. IX 6, 612a 15. Strabo XVII 812. Ael. III 22. Antig. Car. 32 (38). Plut. SA 10, 966d.) notum est animal hac gloria maxime, in eadem natum Aegypto. mergit se limo saepius siccatque sole, mox ubi pluribus[*](plurimis o) eodem modo se coriis[*](coriis F2Eov. cophis r) loricavit[*](lorica ut F1a1) , in dimicationem[*](di- micatione o) pergit. in ea caudam[*](cauda F1a. -da se oz) attollens ictus inritos aversus excipit, donec obliquo capite speculatus invadat in fauces. nec hoc contentus aliud baud mitius debellat animal.

[*](Herod. II 68. Ar. 111 10, 502b 35. I 11, 492b 24. III 7, 516a 24. V 33, 558a 23. 18. Diod. I 35, 2. 3. Antig. Car. 91 (98). Plut SA 34; de Iside 75. Ael. XVII 6. V 52. IX 58. Ar. II 10, 503a 8 sq. Amm. Marc. XXII 15, 16. Sol. 32, 22–24.)

Crocodilum[*](crocodillum ll.o(passim)) habet Nilus, quadripes[*](quadripedis F1. -rupes R2ova.S) malum et terra pariter ac flumine infestum. unum hoc animal terrestre linguae usu caret, unum superiore mobili maxilla inprimit morsum, alias terribile[*](terribile ll.ov. -lem H (tacite)) pectinatim stipante[*](stippuntes se F1) se dentium serie. magnitudine excedit plerumque duodeviginti cubita. parit ova quanta[*](q////ansares F1. qua transare// R1. quae trans arenas R2) anseres, eaque extra eum locum semper incubat praedivinatione quadam, ad quem summo auctu[*](actu aoz) eo[*](eodem o) anno egressurus[*](aegessurus F1R1. access-G2 minori ova. G2) est Nilus. nec aliud animal ex minore origine in maiorem crescit magnitudinem. et unguibus autem[*](autem ll.oS. hic v) armatus est[*](est om.o), contra omnes ictus cute invicta. dies in terra agit, noctes in aqua, teporis[*](tēporis Rdazva.B) utrumque ratione.[*](Herod. II 68. Ar. IX 6, 612a 20. Mir. ausc. 7. Antig. Car. 33 (39). Strabo XVII 812. Plut. SA 31. Ael. III 11. VIII 25. Sol. 32, 25. Amm. Marc. XXII 15, 19.) hunc[*](hunc ov. hanc ll) saturum cibo piscium et semper esculento ore in litore somno datum[*](datur o) parva avis, quae[*](qui o) trochilos ibi vocatur, rex avium in Italia, invitat ad hiandum[*](hiandum F2ov.—ntum r) pabuli sui gratia, os primum

eius adsultim[*](adsultim F2v. -tū R1dE1a. ad saltū (-lutū F1) roz) repurgans[*](re- pugnans ao), mox dentes et intus fauces quoque ad hanc scabendi dulcedinem[*](dulcedinem ov. -ne ll) quam maxime hiantes, in qua voluptate somno pressum conspicatus ichneumon, per easdem fauces ut telum aliquod inmissus[*](inmississe rodit F1. -ssis ero- a. -ssum ero- dTozva. C) , erodit alvum[*](aluū F2E2oR(?)v. -no r).

[*](init.: Sol. 32, 29. cfr. Pl. XXVIII 119.) Similis crocodilo, sed minor etiam ichneumone, est in Nilo natus scincos[*](scincos F2ov. ci- r), contra venena praecipuus[*](praecipauū (-uus a1o) anticlotum (-tus o)a,va. G) antidotis , item[*](item ad v. idem (item R?) & ll)ad inflammandam virorum venerem.

Verum in crocodilo[*](corcodrillo a (item § 96)) maior[*](maior erat F2ov. -ore fat F1a. -oref ad R1. -or est R2) erat pestis quam ut uno esset eius hoste[*](hoste F2R2ov. -tes FiR1. -tis ad) natura contenta. itaque et delphini inmeantes Nilo, quorum dorso[*](sordo F1R1. dorsa F2) tamquam[*](tan////ā F1. tamanā R. -nū d) ad hunc usum cultellata inest pinna[*](penna aova.G. spina R2H. cfr. Sen. et infra 17. XXXII 13) , abigentes eos praedam[*](praedā ll.oJ. -dae F2D. -da v) ac velut in suo tantum amne regnantes, alioqui[*](alioqui F2H. -uin rov(S)) inpares viribus ipsi, astu interimunt[*](interimunt F2E2in ras.ov. inter moto r). callent enim in hoc cuncta animalia sciuntque non sua modo commoda, verum et hostium adversa, norunt sua tela, norunt occasiones partesque dissidentium inbelles[*](inbelles v. -IIis ll.oS) . in[*](in b&re F1. in ///// R1) ventre mollis est tenuisque cutis crocodilo: ideo se ut territi mergunt delphini subeuntesque alvum illa secant spina.[*]((9) Sol. 32, 26. (cfr. 12,4.) 27. Sen. NQ IV 2, 13–15.. Strabo XVII 824. 814. Ael. X 24.) quin et gens[*](genus a) hominum est huic beluae adversa[*](aduersa ē BdT. -sa/// F) in ipso Nilo, a Tentyri[*](a Tentyri S. at (ad R) in tyri (-ro Ea) ll. et in tira o. et a ten- tyra z. Tentyritae ab B. Nitria ab v) insula, in qua habitat[*](habitant (del. apellata) F2), appellata. mensura eorum parva, sed praesentia[*](praescientia F2) animi[*](animi F2E2 (Sen.)v. homini R. -num roz) in hoc tantum usu mira. terribilis haec

contra fugaces[*](fugientes SJ errore) belua est, fugax contra sequentes[*](sequentes (coni. Dal.) S. inseq- v. serpentes (-tis F1R2) ll.oz. resistentes Sol.).[*]((7) Sol. 32, 28. Antig. Car. 16 (19).) sed adversum ire soli hi audent, quin[*](quin ozv. qui ll. J) et[*](etiam va.S) flumini innatant dorsoque equitantium modo inpositi hiantibus resupino capite ad morsum addita in os clava, a[*](a (ad R) ll.ozS. om. v) dextra ac laeva tenentes extrema eius utrimque, ut[*](ut (pro ac) F1. a oz) frenis in terram agunt captivos ac voce etiam sola territos cogunt evomere[*](euomere F2E2ov. -mef r) recentia[*](regentia F1R1a) corpora ad sepulturam . itaque uni[*](uni ei F2E2oG. unici r. ei uni v) ei insulae crocodili[*](crocodilli F2o. -dil/// F1. -dillo Rda) non adnant[*](adnant F2S. adnatant E2ov. ///nant F1. donant DRE1. domant ad) olfactu-[*](olfactuque F2E2ov. fac- r) que eius generis hominum, ut Psyllorum[*](pyllorum F1R. pull- a. psill- o) serpentes, fugantur. [*](Herod. II 68. Ar. II 10, 503a 11. VIII 15, 599a 32. V 33, 558a 23. 20. Sol. 32, 28.)hebetes[*](habetes F1) oculos hoc animal dicitur habere in aqua, extra acerrimi visus, quattuorque menses hiemis semper inedia tramittere[*](transmittere F2E2ova.J. trahi mire R2. tramiaeter (-ieter a) et r) in specu. quidam hoc unum quamdiu vivat crescere arbitrantur; vivit autem longo tempore.

[*](Herod. II 71. Ar. II 7, 502a 9. Diod. I 35, 8. 9. Ael V 53. Sol. 32, 30. Amm. Marc. XXII 15, 21 sq.) Maior altitudine[*](altitudine post nilo pon.a) in eodem Nilo belua hippopotamius[*](hippopotamius ego ex ind. -miis F1. -mis R. -mus F2v. hyppotamis o. ypot-a.cfr. VI 173. XI 160. XXVIII 121. XXXII 139) editur, ungulis binis[*](bifidis C e Sol.) quales hubus[*](bobus F2), dorso equi et iuba et hinnitu, rostro resimo, cauda et dentibus aprorum aduncis, sed minus noxiis[*](nox- ius Fa), tergoris ad scuta galeasque inpenetrabilis, praeterquam si umore madeant[*](madeat va.S) . depascitur segetes destinatione ante[*](antea ut ferunt R2. ante auf- R1), ut ferunt, determinatas in diem et ex agro ferentibus vestigiis, ne quae[*](ne aliquae F2. neq. F1a) revertenti insidiae comparentur.

[*](Sol. 32, 31. Amm. Marc. ib. 24. 23. cfr. Pl. XXVIII 121.) Primus eum et quinque crocodilos Romae

aedilitatis suae ludis M. Scaurus temporario euripo[*](eurippo ll) ostendit. hippopotamius[*](ypotamius a. hippopotamus rv.) in quadam medendi parte etiam magister exstitit[*](ex- stit F1. existit F2ozva.Bas. (D). at cfr. 9. 13. 18 (monstrauit)) . adsidua namque satietate obesus exit in litus recenti [*](recentes ov) harundinum caesura[*](caesura F2dT. -ras rov) speculatum[*](speculatus ova. H) atque, uhi acutissimam vidit[*](uidet R(?)ov. at cfr. § 88. 117. IX 100 extr.) stirpem, inprimens corpus venam quandam in crure[*](cruore F2. cute oz) vulnerat atque ita profluvio[*](profluuios F. -fluo o) sanguinis morbidum alias corpus exonerat et plagam limo rursus obducit.

[*](Cic. ND II 126. Plut. SA 20,974c; de Iside 75. Ael. II 35.— (11) Ar. IX 6, 612a 1. Th. H IX 16, 1. Cic. ND II 126. Plut. SA 20 extr. Antig. Car. 30 (36). Sol. 19, 15. cfr. Pl. XXV 92. - (14) Ar. IX 5, 611b 20. Ael. VH XIII 35.) Simile quiddam et volucris in eadem Aegypto monstravit, quae vocatur ibis, rostri aduncitate per eam partem se perluens[*](se perluens ov. semper lu- ll) , qua reddi[*](reddit F2) ciborum onera maxime sa- [*](dist. U 180) lubre est. nec haec sola: multis[*](a multis H. a mutis G. mutis J) animalibus reperta sunt usui futura et[*](e/// F1. ex Ra. sed et F2. om.o) homini[*](homine R2. -num o). dictamnum herbam extrahendis sagittis cervi[*](cerui E2ov. om. r. cfr. XXV 92 et Sol.) monstravere[*](monstrauere cerui F2) percussi eo telo pastuque[*](pastu Bodaeus) herbae eius[*](eius herbae ova.S) eiecto[*](eiecto ov(D). electo (-te a) ll.J. (ἐκβλητικόϝAr.)) ; iidem percussi a phalangio[*](phalūgio F1R) , quod est aranei[*](aranee a) genus, aut aliquo simili cancros edendo sibi medentur. est et ad serpentium ictus praecipua[*](an praecipua herba?) qua se lacerti, quotiens cum his conseruere pugnam, vulnerati refovent.[*](cfr. Pl. XXV 89. Ael. III 25. — Ar. IX 6, 612a 24. 28. 32. (612b 2). Plut. SA 20; qu. nat. 26. Ael. III 5. VI 12. IV 14. V 46. Antig. Car. 34 (40). 35 (41). cfr. Pl. XX 169. 132.) chelidoniam [*](celidonia a. chelidonia FR) visui[*](usui o) saluberrimam hirundines monstravere vexatis pullorum oculis illa medentes[*](medentis F1a) . testudo cunilae[*](cunilae v. cuniculae (can- a) ll. cfr. XX 169) , quam[*](quam bubulam uocant om.a) bubulam

vocant, pastu[*](paftu uires F2E2v. partu uifes (-esse E1) r. pari uice R2) vires contra serpentes refovet, mustella ruta[*](ruta (rū tam a) ll.v(S). -tae L. serpyllo z. -pillum o.at cfr. XX 132) in murium venatu[*](uenatu F2ov. -tū r) cum iis[*](his Fa.an illis.?) dimicatione conserta. ciconia origano, hedera apri in[*](in F2E2o(R?)v. om. r) morbis sibi medentur et cancros [*](carcros o. cancro R1E1a. -ris z) vescendo[*](uescen- tes o) maxime mari eiectos[*](eiectis z).[*](Ar. VIII 17, 600b 24. Ael. IX 16. Plut. SA 20. cfr. Pl. XX 254.— (11) Ar. IX 6, 612a 30. Ael. VI 4.) anguis, hiberno situ membrana corporis obducta, feniculi suco inpedimentum 5 illud exuit nitidusque vernat. exuit autem a capite primum [*](ac (pro et) va.S) nec celerius quam uno die et nocte, replicans, ut extra fiat membranae quod fuerit[*](fuerat va.S) intus. idem hiberna latebra visu obscurato maratho[*](maratho F. -tro E2o. -thro R(?)v. mirato E1a.cfr. vol. IV p. 496 ad XXX 27) herbae se[*](sese va. S) adfricans[*](dafricans F1. adafri R1. affri- R2ova.Brot.) oculos inunguit ac refovet; si vero squamae obtorpuere, spinis iuniperi[*](iuri pin (pini a) se F1a.om.E1) se scabit[*](scauit F1. scapit E1a) . draco vernam[*](uerna/// E1) nausiam[*](ausiam F1R1) silvestris lactucae suco restinguit .[*](Ar. ib. 612a 7. Mir. ausc. 6. Cic. ND II 126. Diosc. IV 77. Ael. IV 49. Sol. 17, 10. cfr. Pl. XXVII 7.) pantheras per[*](per fricatas carnes F2E2 -tas core (cone DF1) ll. -ta came G. per carnes fricatas ozv. cfr. Welzh. p. 24) fricatas carnes aconito[*](aconita a.add. uenenum id est (idē F2da) ll.B. ueneno o.- -no (uenantur v) iidem zv. del. U 181) barbari venantur. occupat ilico fauces earum angor, quare pardalianches id venenum appellavere quidam; at fera[*](ad fera (-rā F2) F) contra hoc[*](haec (hec o) va. H) excrementis [*](excreamentis o) hominis sibi[*](sibi F2E2ov. siui F1. silu R1. -lua R2. -lui r) medetur, et alias tam avida eorum, ut a[*](et a) pastoribus ex industria in[*](in F2E2ov. ex a d. et r) aliquo[*](a quo E1) vase suspensa[*](suspensis coni. J) altius, quam ut queat[*](quead F1. -ant o) saltu attingere[*](contingere ova. G) , iaculando[*](iaculando se appeten- doque R (?)G. -ndos (iacu a) ea pet- DF1E1a. -ndo ea pet- F2E2ov (D). an iaculando se appetens (vel -tat ideoque)?) se appetendoque

deficiat[*](deficiat G. -figi F2E2ov. -ficiunt r. defatigata B) et postremo expiret[*](ex- spirare ova. B) , alioqui vivacitatis adeo[*](adeo lentę (-te E2o) F2E2ov. adolent F1. -tes E1a. -ter r) lentae, ut eiectis interaneis diu pugnet.[*](Sol. 25, 10. — (4) Plut. SA 20; qu. nat. 26. Sol. 26, 8. cfr. Pl. XXIX 133. — (5) Sol. 19, 16. — cfr; Ael. I 35. Pl. XXII 41. — (9) Sol. 40, 24.) elephans, chamaeleone concolori[*](an cum concolori?) frondi[*](frondi C. -de ll.ozv) devorato, occurrit oleastro huic veneno suo. ursi cum mandragorae mala[*](mala F2aov. -lu DF1. -lū RdTSJ) gustavere, formicas lambunt. cervus herba cinare[*](cinar F2) venenatis pabulis[*](ftabulis E1a) resistit[*](re- stit/// E1). palumbes, graculi[*](graguli F2. grarg- F1. greg- R. gracc- a. gracule ova. G), merulae, perdices[*](perdices traici post purgant voluit Dal. coll. XXII 41) lauri folio annuum fastidiul purgant , columbae, turtures[*](turtures v. totes R. totis r. om.o) et gallinacei herba quae vocatur helxine[*](helxine v. -Isine ll. om.o) , anates, anseresceteraeque aquaticae herba siderite[*](sideritę F. -itate a), grues[*](graues F1R) et similes iunco[*](iunco palustri F2E2ov. lustro r) palustri. corvus[*](corus F1R. -ruo a) occiso chamaeleone[*](chamaeleone H. -onte C. cameleone ll.o. -onte v), qui etiam victori suo[*](suo o (Sol.). no a.om. rv) nocet[*](no. et R1) , lauro[*](lauru F) infestum[*](infeftum ov. -ectum ll. Dal.) virus extinguit.

Milia[*](an multa, ut § 106. X 79?) praeterea, utpote cum plurimis[*](plurib; a) animalibus eadem natura rerum caeli quoque observationem et ventorum , imbrium, tempestatum praesagia alia[*](aliis va.S) alio[*](alio F2S. alii F1. alis DR. aliis Ead. alia (del. modo) v) modo dederit, quod persequi inmensum est, aeque scilicet quam[*](cum (pro quam) a) reliquam[*](reliqua Fa) cum singulis hominum societatem[*](societate F1a). siquidem et pericula praemonent non fibris[*](fibris F2v. feb- r) modo extisque, circa quod magna mortalium portio haeret, sed[*](an sed &?) alia quadam significatione. [*]((1) Ael. VI 24 extr. Plut. SA 13, 969.a —)[*](Ael. XI 19. VI 41; VH I 11.)ruinis inminentibus musculi praemigrant[*](praemigrant F2E2v. praenegant (-ecant R2) r), aranei cum telis primi cadunt. auguria quidem artem[*](artem periculis fecere zva. G) fecere apud Romanos

[*](dist. J)et sacerdotum collegium vel maxime sollemne. est inter[*](inter ea (sc. auguria) ll.zJ. in Thracia v e Plut. et Ael.) ea locis[*](uulpis a) rigentibus et volpes, animal alioqui sollertia[*](solertia dirum DFRdG2(H). -tia ditu E1. -ti auditu E2v(L)D. sollertis aditu a) dirum. amnes gelatos lacusque non nisi ad eius itum reditumque[*](eius itum reditumque ll.zG2(H). pastus iturae redituraeque v(L)) transeunt. observatum eam[*](eam v. ea ll) aure ad glacier adposita[*](posita a) coniectare crassitudinem gelus.[*](Aga- tharch. m. Erythr. 59 (GGm p. 151). Diod. III 30. Ael. XVII 41. Instin. XV 2, 1. — (9) cfr. infra § 222. — (10) Isigon. fr. 17 Mü. Sol. 2, 32. cfr. Pl. III 59. — (12) Theophr. ap. Ael. XV 26. XI 28. —)

nec minus clara exitii 5 documenta sunt etiam[*](etiam ll.oJ. -am in S. -am ex v) contemnendis animalibus. M. Varro auctor est a cuniculis[*](& alpis F1a) suffossum in Hispania oppidum, a talpis in Thessalia, ab ranis civitatem in Gallia pulsam, ab locustis in Africa, ex Gyara[*](Gyaro va.S. cfr. § 222) Cycladum insula[*](insular Ea) incolas[*](incolas B. ami- cleos Fa. amycl- rv) a muribus fugatos, in Italia Amynclas[*](Amynclas D. om.F1. amyclas F2v. mynclas DRE. Minclas a. Amunclas S) a serpentibus deletas. citra Cynamolgos[*](gynamulgos F. gin- Rda. cyn- va.C) Aethiopas late deserta regio est, a scorpionibus et solipugis[*](solifugis R2a. solipygis (solpug- B) va.H) gente sublata, et a scolopendris abactos Rhoetienses [*](Rhoetienses H ex Ael. otrerienses F2. -ietes v. otreri////es F1. -iaeres DdR. etruriae (-ie a) res Eaz) auctor est Theophrastus. sed ad reliqua ferarum genera redeamus[*](redeamus ll.G(H). reme- L. transe- ozv).

[*](Ov. M XV 409. Ael. I 25. Ar. VI 32, 579b 16. 15; G III 6, 757 a 2. Diod. XXXII 12, 2. — (17) Ar. VIII 5, 594a 31 sq. Sol. 27, 23. cfr. Pl. XI 177.) Hyaenis utramque[*](utraque F1a) esse naturam[*](natura a) et alternis annis[*](armis F1R1) mares[*](mare F1. -rē aova. G) , alternis feminas[*](feminam ova.G) fieri, parere sine mare[*](mare v. -ri ll.o) vulgus credit, Aristoteles negat. collum[*](collo oz)ut[*](ut iuba in ego. et iubam (et aiubam E1) ll. et iuba ozv) iuba incontinuitatem[*](c???tinuitatem ego. -ate v e Sol. et unitatem DFEa. et unitate RdozJ)

spinae porrigitur flectique nisi circumactu totius corporis non quit[*](non quit F2dS. numquit D. nūquid F1. nequit R(?)Eaov. cfr. n. luc. p. 82).[*](Ar. ib. Ael. VII 22. — (7) Ar. VI 32, 579b 27. — cfr. PI. XI 151. — Mir. ausc. 145. Ael. VI 14 (Ar. fr. 369 Rose). III 7. Sol. 27, 24. 25. —) multa praeterea mira traduntur, sed maxime sermonem humanum inter pastorum stabula adsimulare[*](adsimilare az. -ri dT) nomenque alicuius addiscere[*](addiscere ov. -sci ll.dTS) , quem evocatum foris[*](foras ova.S) laceret, item vomitionem hominis imitari ad sollicitandos canes quos invadat [*](inuadit R). ab uno animali sepulcra[*](sepulcra RaH. -chra Fv(S)) erui inquisitione corporum. feminam raro capi. oculis mille esse varietates colorumque mutationes. praeterea umbrae eius contactu canes obmutescere , et quibusdam magicis artibus omne animal, quod ter lustraverit, in[*](in om.a) vestigio haerere.

[*](Ael. VII 22. cfr. supra § 72. Diod. III 35, 10. Sol. 27, 26.— Iuba fr. 49 M^u:;. cfr. supra § 75. —) Huius generis coitu leaena Aethiopica[*](aethiopia o. -ppia F1. in aethiopia (ethyo- a) RTaS. cfr. Sol.) parit corocottam [*](corocotiam Rd. crocottam oS. -cutam va. Brot.), similiter voces imitantem hominum[*](dist. H e Sol.. comma sustul. v(J). an hominum, oculorumque acie sine nictatione perpetua? cfr. XI 151. 157 et Sol.) pecorumque. acies[*](acies///ei F) ei perpetua, in utraque parte oris nullis gingivis, dente continuo: ne[*](ne F2S. nec r. qui ne v) contrario occursu hebetetur, capsarum modo includitur. hominum sermones imitari et mantichoram[*](mantichoram C. -ran S. -thicorā F2. -chor/// F1. -chorina (om. in) R.—ticorum a. -ram v) in Aethiopia auctor est Iuba.

[*](Mir. ausc. 10. Sol. 27, 27. ) Hyaenae plurimae gignuntur in Africa, quae et asinorum silvestrium multitudinem[*](multitudine F1) fundit. mares[*](maneres F1. Magna res a) in eo[*](eodē a) genere singuli feminarum gregibus imperitant; timent libidinis aemulos et ideo gravidas custodiunt morsuque natos mares caslrant. contra gravidae latebras petunt et parere furto cupiunt gaudentque copia libidinis.

[*](Ar. VIII 5, 595a 1. Ael. VI 34. Iuven. XII 34. cfr. PI. XXXII 26. —) Easdem partes sibi ipsi Pontici amputant fibri periculo urgente[*](urguente FS(item § 112)), ob hoc se peti gnari[*](peti gnari F2ov. pe/////nari F1. pectin- r); castoreum id vocant medici. alias animal horrendi morsus[*](morsu va. G) arbores iuxta flumina ut ferro caedit, hominis parte conprehensa non ante quam fracta concrepuerint[*](crepuerint o) ossa morsus resolvit. cauda piscium his, cetera species lutrae. utrumque aquaticum, utrique[*](utique o) mollior pluma pilus.

[*](cfr. Th. fr. 175 Wim. PI. XXXII 50. —) Ranae quoque rubetae, quarum et in terra et in umore vita, plurimis refertae medicaminibus, deponere ea adsidue[*](ad- sidue RdBrot. -duae DFE. assidue aToz. quotidie v (S). cot- J) ac resumere pastu[*](partu o. a pastu va.S) dicuntur, venena tantum[*](uenenatu tum F1) semper sibi[*](sibi semper o. sibi Tva.G) reservantes[*](reseruantes F2ov. reuersa- r).

[*](Th. fr. 175. Ael. III 19. Mir. ausc. 77. Diosc. II 85. — Ar. VIII 17, 600b 20. 29, 607a 26. Ael. III 17 init. Antig. Car. 20 (24). Mir. ausc. 66. 148.) Similis et vitulo marino victus in mari ac terra, [*](fimilif F1a) simile fibris[*](fi- brius a. fibro va. Brot.) et ingenium. evomit fel suum ad multa medicamenta utile, item coagulum ad comitiales morbos, ob ea se peti prudens[*](prudens F2ov. prod- a. -nsa R. -nda F1) . Theophrastus auctor est anguis[*](anguis G e XXX 89. -ues ll. D. -ues eo zv. sicut angues (om. modo et) o) modo et stelliones[*](stelliones ov. stilli- FR. steli- a) senectutem exuere itaque[*](eamque va.S. an atque?) protinus devorare praeripientes[*](praeripientis FRS remedii F2) comitiali morbo remedia. eosdem innocui ferunt[*](innocui ferunt ego ex Ar. ponti (pofiti Ea) ferunt DF1Ea. poftiferi R1 (?). peftiferi R2G1 (S). -eros ferunt v. mortiferi F2G2 (D). nihil horum ap. Theophr.) in Graecia morsus[*](morsus noxios ego. mor- tuos Ead. -tuus DF1R. morsus innotuos (-ocuos S. -oxios G) F2. innocuos va.G), noxios esse in Sicilia.

[*]((1) Ar. IX 5, 611a 16. Ael. VI 11. Plut. SA 16,971e. Antig. Car. 29 (35). — (3) Ar. VI 29, 578b 12. 32. Sol. 19, 9. 10. — (6) Ar. IX 5, 611a 18. Cic. ND II 127. Ael. VII XIII 35. cfr. Pl. XX 37. —) Cervis quoque est sua malignitas, quamquam placidissimo animalium. urgente vi canum ultro confugiunt

ad hominem et in pariendo[*](parendo F1R) semitas[*](semitas F2E2ov. emitam F1. -tari DR1. imitari r) minus cavent humanis vestigiis tritas quam[*](quamquā et a. quam quae (secretae ... oppor- tunae) ozva.G) secreta ac feris opportuna. conceptus earum post arcturi sidus[*](sides F1R) . octonis mensibus ferunt partus[*](parturit F2. -riunt dT), interim[*](in- terim F2E2S. itinerim DF1R. -rum E1a. enim dT. interdum v. (inolac.)) et geminos. a conceptu separant se, at mares relicti[*](relicta o) rabie libidinis saeviunt, fodiunt scrobes. tune rostra eorum nigrescunt, donec aliqui[*](aliqui ll.zv(H). -quando C) abluant imbres. feminae autem ante partum purgantur herba quadam, quae seselis[*](seselis v e Cic. sese ll) dicitur, faciliore ita utentes utero; a partu duas[*](duas herbas E2oD. duas habent z. -nt her- bas va. H) , quae tamnus[*](tamnus (Salm.) J. cfr. XXI 86. tamen (del. &) F2. tamo ro. aros v. rhamnos coni. B) et seselis[*](seselis v. siselis RdE2o. -licis r) appellantur, pastae redeunt ad fetum: illis[*](illos zva.G) imbui Iactis[*](lacte o) primos volunt sucos[*](primo nolunt succo zva. G) quacumque de causa.[*](Ar. ib. 611a 19 sq. Sol. 19, 11. Ar. VI 29, 578b 20. 579a 4. —) editos partus exercent cursu et fugam meditari docent, ad praerupta[*](praeducta R1.—dicta Fd) ducunt saltumque[*](saltus a) demonstrant. iam mares soluti desiderio libidinis avide petunt pabula; ubi se praepingues sensere, latebras quaerunt fatentes incommodum pondus. et alias semper in fuga adquiescunt stantesque respiciunt[*](resipiscunt oz), cum prope ventum est, rursus fugae praesidia repetentes[*](repetentes F2ov. -nte R. -ntae F1. querentes a). hoc fit intestini dolore tam infirmi[*](infirm////t ictu F1. -mut (-mo R2) ictu R. -mi/// sic tu E1. -mum tu a), ut[*](be ui F1E1a) ictu levi rumpatur[*](rumpatr F1. -atitur E1a) intus.[*](Ar. IX 5, 611b 26. Plut. SA 3, 961e. Antig. Car. 29 (35). Geop. XIX 4, 2. Sol. 19, 11. (5) Ael. V 56. Sol. 19, 12. —) fugiunt [*](fugiunt intus (om. autem) a) autem latratu canum audito secunda semper aura, ut vestigia cum ipsis abeant[*](habeant F1RaoVen.). mulcentur fistula pastorali et[*](et RE2aov. ex r)

cantu, cum erexere aures, acerrimi[*](acerrimi (-mi sunt F2D) auditus F2zBer. -mis (-mi Eaov) auditu rov (traiectis terminationibus)) auditus, cum remisere, surdi. cetero[*](ceterum ozva. G) animal simplex et[*](ei R. //// F1) omnium rerum miraculo stupens in tantum, ut equo aut bucula accedente propius hominem iuxta venantem non cernant aut, si cernant, arcum ipsum sagittasque mirentur. maria[*](miretur FE1) trameant[*](trameant DFR(E?)S. tranant oSol.v. tranatant a. transnat- dT) gregatim nantes porrecto ordine et capita inponentes praecedentium clunibus vicibu sque ad terga redeuntes. hoc maxime notatur a Cilicia Cyprum[*](ad Cyprum CFW Müller p. 21) traicientibus. [*](non z) nec vident terras, sed in odorem[*](odorē G. -re ll.ozv(H)) earum natant[*](notat F1a).[*](Ar. IV 11, 538b 18. Ael. VII 39. — Ar. IX 5, 611b 8. 611a 25. Mir. ausc. 5. Ael. VI 5. — (12) Th. fr. 175 Wim. Mir. ausc. 75. Ael. III 17 med. Antig. Car. 20 (24). Ar. IX 5, 611a 29. Sol. 19, 12. — (15) Ael. IX 20. Sol. 19, 13. (cfr. Ar. IV 8, 534b.23). Pl. XXVIII 149. 226. —) cornua mares habent solique animalium omnibus [*](ipsa ova.S) annis stato[*](sta- tuto aova. Bas.) veris tempore amittunt. ideo sub ista die quam maxime invia petunt: latent amissis velut inermes, sed et hi bono suo invidentes[*](inuident H Brot.). dextrum cornu negant inveniri ceu medicamento aliquo praeditum, idque mirabilius fatendum est, cum et in vivariis mutentomnibus annis. defodi ab iis[*](his Fa) putant. accensi[*](accensa F2. -nsis ozva. H) autem utrius[*](utrius oH. -iusque ll. -is v) libeat[*](libet ova.S. liberat F2) odore et[*](et (om.v) -fugantur et ov (S). et DFEad.om.R. (?)H(J). cfr. Sol. et Rück p. 260) serpentes fugantur et comitiales morbi deprehenduntur[*](daepraehen- ditur F1).[*](Ar. IX 5, 611a 35. Sol. 19, 13. 15.) indicia quoque aetatis in illis gerunt, singulos annis[*](annos a) adicientibus ramos usque ad sexennes; ab eo tempore similia revivescunt[*](reuiuiscunt Fava. H. cfr. IX 132) , nec potest[*](potestates F1) aetas discerni; sed dentibus senecta declaratur: aut enim paucos aut nullos habent nec[*](nec o) in cornibus imis ramos, alioqui ante frontem prominere[*](promine F1. -nent a) solitos iunioribus.[*](Ar. IX 50, 632a 10. Sol. 19, 14. — Ar. IX 5, 611b 13. — (4) ib. 10. 14 sq. Ael. VI 5. Mir. ausc. 5. — (9) Phil. VA III 9 p. 47. — Val. M. I 2, 4. Gell. XV 22, 3. Plut. Sert. 11. Appian. b. c. I 110. Frontin. strat. I 11, 13. Polyaen. VIII 22. —) non decidunt

castratis cornua nec nascuntur, erumpunt autem renascentibus tuberibus[*](tuberiuus F1. -rimus aT) primo aridae cuti[*](cuti ego n. luc. p. 26. -tis ll. v) similia, dein[*](dein ego. eadem ll. v. ea dein Müller em. I p. 25) teneris[*](teneris F2E2v. gen- r) increscunt ferulis harundineas in paniculas molli plumata lanugine. quamdiu carent iis, noctibus procedunt ad pabula . increscentia solis vapore durant ad arbores[*](arbore F1R1. -rem R2ava.G(S)) subinde experientes; ubi placuit[*](placuerit zva.G) robur, in aperta prodeunt. captique iam sunt hedera in cornibus viridante, ex attritu arborum ut in aliquo ligno teneris, dum experiuntur, innata. sunt[*](funt P. fuit ll. S. fit z. fiunt v)[*](& F2Bas. ex rv)aliquando et candido colore, qualem fuisse traditur[*](tra- ditur ll. v(S). -dunt Dal.(J)) Q[*](Q. av. qu./// F. quae R). Sertorii cervam, quam esse fatidicam Hispaniae gentibus persuaserat .[*](Ael. II 9. IX 20. Sol. 19, 15. 13. 16. cfr. Pl. X 195. XXVIII 149. 150. —) et his[*](iis R (?)v a. D) cum[*](est cum va.S(J)) serpente pugna: vestigant[*](uestigant// FG. -nte Rda. in- uestigant zv. -ga o.cfr. § 66. X 124) cavernas nariumque spiritu extrahunt renitentes[*](renitentes F2d2E2ov. retine- r). ideo singulare abigendis serpentibus odor adusto cervino[*](ceruice F1dR1. -ui ao) cornu, contra morsus[*](mors///ū R) vero praecipuum remedium ex coagulo hinnulei[*](in olei Fa. hinnuli va. H. om.o) matris[*](matris in (om.a) ll.S. in matris oG. in v) in utero occisi.[*](Ar. VI 29, 578b 23. (cfr. Mir. ausc. 110). Sol. 19, 18. 16. 17. cfr. Pl. XXVIII 228.) vita cervis in confesso[*](conferso F1. -essu ad. -essa R. -ersu E1) longa, post C annos aliquibus[*](aliquibus denuo ego. aliquibus ov. a quibusdam Ill.S. (an demum?). de mendo cfr. XIV 121) denuo captis cum torquibus aureis, quos Alexander Magnus addiderat, adopertis iam cute in magna obesitate. febrium morbos non sentit hoc animal, quin et medetur huic timori[*](timori aov. -ore E. -or r) . quasdam modo[*](modo ll.ozH. nos v) principes feminas scimus

omnibus diebus matutinis carnem eam degustare solitas et[*](et om. G2) longo aevo caruisse febribus, quod ita demum existimant ratum, si vulnere uno interierit.

[*](cfr. Ar. II 1, 498b 32. Diod. II 51, 2. Sol. 19, 19. — (7) cfr. infra § 228 extr. —) Est eadem[*](Eadem est G2) specie, barba[*](barba F2Eav.—rbara r) tantum et armorum villo distans, quem tragelaphon vocant, non alibi quam iuxta Phasim amnem nascens.

Cervos Africa propemodum sola non gignit, at chamaeleonem[*](chamaeleone R. -nae F1. -ntem va. H. cameleon a) et ipsa[*](ipsi R), quamquam frequentior[*](frequentior ē ego. -orē ll.ov) est Indiae[*](India ova. G2). figura[*](figura et F2ov. -rae/// E. -rae & r) et magnitude erat lacerti[*](lacerta o. -tae va.H. cfr. § 97, contra § 122 extr. 141) , nisi crura essent recta[*](recta et F2E2ov. -ctae r) et excelsiora. latera ventri iunguntur ut piscibus[*](ut piscibus F2(R?)v. om.F1da); et spina simili modo eminet[*](eminer& Fa).[*]((8) Ar. II 11, 503a15 —503b 27. Sol. 40, 21–23. (30, 26). — (10) cfr. Pl. XXVIII 112. — (16) Pl. XI 152. — (18) Pl. XXVII 117. — (20) Th. fr. 172, 1 Wim. Ael. II 14. Plut. SA 27 med. Antig. Car. 25 (30). Ov. M. XV 411.) rostrum, ut in parvo, haut absimile[*](absimile suillo v ex Ar. -lis uillo ll) suillo, cauda praelonga, in tenuitatem[*](tenuitate FR) desinens, inplicans[*](et implicans E2va.S) se viperinis orbibus[*](oruib; F1. ordib; R), ungues adunci, motus tardior ut testudini , corpus asperum ceu crocodilo, oculi in recessu[*](recessu v. -sso ll) cavo, tenui discrimine, praegrandes et corpori concolores. numquam eos operit nec pupillae motu, sed totius oculi versatione circumaspicit[*](uersione cir- cumspicit G2). ipse celsus hianti semper ore solus animalium nec cibo nec potu alitur nec alio quam aēris[*](aeris F2v. ueris r) alimento rictu[*](rictu terrifico ego. circa caprificos ll.v)terrifico fere[*](fere Ead2. -rre d1. -rrei DF. -rret R. fe- rus v) , innoxius alioqui[*](aliqui F1Ra). et coloris natura mirabilior: mutat[*](mutat R ov. motat Fa) namque eum subinde[*](sub unde F1a) et oculis et cauda et toto corpore redditque semper quemcumque[*](quemcumque (DE?) v. quec- a. quaec- FR. (inolac.)) proxime

attingit praeter rubrum candidumque[*](et candidum o); defuncto pallor est. caro in capite et maxillis et ad[*](& ad F2v(J). ad rS) commissuram caudae admodum exigua nec aliubi[*](aliubi ll.J. -ibi C -icubi v) toto corpore; sanguis in corde et circa oculos[*](oculis F1R) tantum; viscera sine splene. hibernis mensibus latet, ut lacertae[*](lacertae F2RG2. -te F1. -ta azv(Brot.)).

[*](Th. fr. 172, 1 Wim. Mela III 88. Sol. 30, 24.— Ar. II 17 507b 16. VI 35, 580a 28. IX 44, 630a 9. 15. Ael. I 7. Sol. 30, 27. —) Mutat colores et[*](et F2oG2. om. rzv) Scytharum tarandrus[*](tarandrus (tran- a) ll.oS. -dus v e Theophr. et Ael. cfr. Sol.) nec aliud ex iis[*](his Fa) quae pilo vestiuntur, nisi in Indis lycaon[*](lychaon F. Lich- R), cui iubata[*](iuba F1. iniuba a) traditur cervix. nam thoes — luporum id genus est procerius longitudine, brevitate crurum dissimile, velox saltu, venatu[*](venato F2. aen- F1) vivens, innocuum homini — habitum, non colorem, mutant, per hiemes hirti, aestate nudi.[*](Th. fr. 172, 2 Wim. Ael. II 16. Mir. ausc. 30. Antig. Car. 25 (31). Sol. 30, 25. —) tarandro[*](Taradro F2. Ear- F1R) magnitudo quae bovi est[*](est ll.v(S). om.oC) , caput maius[*](magis a) cervino nec absimile, cornua[*](cornu armosa F1a) ramosa, ungulae[*](ungula azva.G bifidae) bifidae[*](bifidae F2R(?)G. -da (uif- F1) rzv), villus magnitudine ursorum, sed, cum libuit sui coloris[*](colore Fa1) esse, asini similis. tergori tanta duritia, ut thoraces ex eo faciant. colorem omnium arborum, fruticum, florum locorumque[*](locorumq. quae F. -mque omnium. que a) reddit metuens[*](metuens post latet pos. (P)L) in quibus latet, ideoque[*](ideo REoSJ) raro capitur. mirum esset habitum corpori[*](corpore va.H) tam multiplicem dari, mirabilius est[*](est om.Rd(?)va.D) et villo.

[*](Ar. I 6, 490b 29. IX 39, 623a 33. VI 30 extr. VIII 17 init. Ael. 131. XII 26. Sol. 30, 28.)

Hystrices generat India et Africa, spinea[*](spina Rd(?)v) contectas [*](contectas v. -ecta (-exta a) ll) cute[*](cute ego. acu DFR. ach E. ac av(S). del. Brot. ceu J. ex (Brieger)D. ut U 182. de mendo. cfr. § 135) irenaceorum[*](irenaceorum (yre- a) ll. J. erin- v(S). herin- C. (genere = modo: cfr. § 221 et Müller em. III p. 36)) genere, sed hystrici longiores aculei

et, cum intendit cutem, missiles[*](missile E1. -libus R2S). ora urgentium figit canum et paulo longius iaculatur. hibernis autem se mensibus condit, quae natura multis et ante omnia ursis.

[*](Ar. VI 30. V 2, 540a 1. Ael. VI 3. Sol. 26, 4. — (7) Ael. II 19. Ov. M. XV 379. Ar. VIII 17, 600b 5. Sol. 26, 5. 6. cfr. Pl. X 176. —) Eorum coitus hiemis initio nec vulgari quadripedum more[*](ore F1a) , sed ambobus[*](ambobus ov. ambo ll) cubantibus conplexisque; dein[*](dū a. deinde ova.S) secessus[*](fecessus F2d2Tv. rec- E2oz. inc- ad1. cessus r) in specus separatim, in quibus pariunt XXX die plurimum quinos[*](quinos hi (hii F2. his o) F2ov. quinos R. qui nostrii a. qui noctii F1). hi sunt candida informisque caro, paulo muribus maior, sine oculis, sine pilo; ungues tantum prominent. hanc lambendo paulatim figurant. nec quicquam rarius[*](rarius homines quam oszva. Bas. at cfr. X 176) quam parientem[*](parentem R1) videre ursam. ideo mares quadragenis diebus latent, feminae quaternis mensibus. [*]((14) Ar. VIII 17, 600b2. 600a 30.— (16) cfr. Pl. XXVIII 163. — (17) Ael. VI 3. Sol. 26, 6. 5. —)specus si non habuere, ramorum fruticumque congerie aedificant , inpenetrabiles[*](impenetrabiles (inp- oS) F2E2ov. penetrabilib; (poene- R) DF1R. -alibus Ea) imbribus mollique fronde constratos. primis diebus bis[*](bis F2E2oSol. V. uir DF1R. uix E1a) septenis tam gravi somno premuntur, ut ne[*](ne v. nec ll.o) vulneribus quidem excitari queant. tune mirum in modum veterno pinguescunt. illi sunt adipes medicaminibus apti contraque defluvium capilli tenaces. ab his diebus residunt[*](resi- dent (P)H Brot.) ac priorum pedum suctu[*](suctu F2v. suetu E2o. sictu DF1R. situ E1a) vivunt. fetus rigentes[*](rigentis FRSJ) adprimendo pectori fovent non alio[*](ali/// F1. -ibi a. -iasR2) incubitu quam ad[*](ad om. v a.H) ova volucres.[*](Th. de odor. 63. Mir. ausc. 67. — (22) Ar. VIII 17, 600b 7. Sol. 26, 6.)[*]((1) cfr. Pl. XI 224.) mirum dictu, credit Theophrastus per id[*](idem RSJ) tempus coctas quoque ursorum carnes, si adserventur, increscere [*](increscer& ibi R. -r///ibi F1): cibi nulla tunc argumenta nec nisi umoris minimum

in alvo inveniri[*](inueniri E2v. -ntri (-ntre F2) r), sanguinis exiguas circa corda tantum guttas , reliquo corpori nihil inesse.[*](Ar. VIII 17, 600b 1. (VI 30 extr.). — (5) ib. 9. IX 6, 612a 1. Ael. VI 3. Plut. SA 20, 974b. — Sol. 26, 6. 7.) procedunt vere, sed mares [*](mare F1R) praepingues, cuius[*](cui aoz ne S.) rei causa non prompta est, quippe ne[*](nec ll.v) somno quidem[*](quatuor a) saginatis, praeter XIIII dies, ut diximus. exeuntes herbam quandam arum[*](arum RS. aron v. carū DF1. carā Ea. hamarū F2) nomine laxandis intestinis, alioqui[*](alioqui F2Bas. -uin rv(S)) concretis, devorant friantque[*](friantque ego. circaque ll.v. (Ar. διαμασῶνται)) surculos[*](circulos D1F1E1a dentib. ego. -tiū ll.v(H). sentium G. cum dentiunt B. (Ar.ὥσπερ ὀδοντοφυοῦσαι.an ceu dentientium?)) dentibus praedomantes [*](praedomant J) ora[*](ora F2RdE2v. hora r. operam J. soporem Müller em. I p. 27) . oculi eorum hebetantur, qua maxime causa favos expetunt, ut convulneratum ab apibus os levet[*](lauet a. l//uet F1) sanguine[*](sanguinis R2S) gravedinem[*](grauidinem Fa) illam.[*](Sol. 26, 7. 27, 18. cfr. Pl. XI 132.) invalidissimum[*](ualidissimum F1R1a) urso caput, quod leoni firmissimum[*](firmissimum F2D. cfr. Sol. formi- DF1. forti- rov. de dictione cfr. § 199, de mendo IX 76) . ideo urgente vi praecipitaturi se ex aliqua rupe manibus cooperto[*](eo operto R(?)va. D) iaciuntur ac saepe in harena colapho[*](colafo F. conlapfo a. -pfi z) infracto exanimantur. cerebro veneficium inesse Hispaniae credunt occisorumque in spectaculis capita cremant testato, quoniam potum in ursinam rabiem agat[*](agant F1a). ingrediuntur et bipedes[*](in pedes F2. ////pedes F1) ; arhorem aversi derepunt[*](derepunt F2G. diripiunt E2zv. dere tune r).[*](Ar. VIII 5, 594b 15. 11. Ael. VI 9. Sol. 26, 7. 9. 10.— cfr. infra § 228. Sol. 26, 3.) tauros ex ore cornibusque eorum omnibus pedibus suspensi pondere fatigant. nec alteri animalium in maleficio stultitia sollertior. annalibus notatum est M. Pisone M. Messala[*](messallae F1. -ale a) cos. a. d. XIIII kal. Oct. Domitium Ahenobarbum aedilem curulem ursos Numidicos centum et totidem venatores Aethiopas in circo dedisse

. miror adiectum Numidicos fuisse, cum in Africa ursum non gigni constet.

[*]((3) Ar. VIII 17, 600b13. — (10) Herod. IV 192. Th. fr. 174, 8 Wim. Ar. VI 37 extr. Ael. XV 26 extr. cfr. Pl. X 186.) Conduntur hieme et Pontici mures[*](mures ll .v(S). -res hi C), dumtaxat[*](dumtaxat albi E2B. -at ali- bi F2v. -ata ibi r) albi, quorum palatum[*](palatus F1Ra) in gustu[*](gusto R) sagacissimum auctores quonam modo intellexerint miror. conduntur et Alpini, quibus magnitudo melium[*](media azva.G) est, sed hi pabulo ante in specus[*](specu a) convecto , cum[*](cum del. D) quidem[*](quidam F2Eava.S(D). cfr. CFW Müller p. 7 n. 1) narrant[*](narrent F2va.D) alternos[*](alternus F1R) marem ac feminam subrosae[*](subrosae (-se Ra) ll.(P)S. supra se v) conplexos[*](conplexos F2S. -xo rv) fascem[*](fasce va.S) herbae[*](herbe a. -berue F1) supinos, cauda mordicus adprehensa, invicem detrahi ad specum ideoque illo tempore detrito esse dorso. sunt his pares et in Aegypto similiterque resident[*](resident ll.zv(H)D. -ntes J. -dunt G(S)) in dunes et[*](et C. et in ll. v (S). an etiam velet in prioribus a item?) binis pedibus gradiuntur prioribusque ut manibus utuntur.

[*]((13) Ael. III 10. — (15) Ar. IX 6, 612b4. Mir. ausc. 8. Plut. SA 16, 971f. — (17) Ael. VI 54.) Praeparant hiemi et irenacei[*](erinacei dS. her- aov) cibos ac volutati supra iacentia[*](iacentia F2ov. latentia Ra. ////entia F1) poma adfixa spinis, unum amplius tenentes ore, [*](ifi (pro in) R. //// F1)portant in cavas arbores. iidem mutationem aquilonis in austrum condentes se in cubile praesagiunt. ubi vero sensere venantem, contracto ore[*](ore v. et (ex a) ore ll.oS) pedibusque ac[*](ad F1. a R. (an et?)) parte omni inferiore , qua raram et innocuam habent lanuginem[*](lanu- ginem F2E2v. ianag- DF1. imag- E1ad (F2ad marg.) ima///ag- R) , convolvuntur [*](confluunt G2) in formam pilae, ne quid conprehendi possit praeter aculeos.[*]((20–p. 125, 1) Th. fr. 175 Wim. Ael. IV 17.) in desperatione vero urinam in se[*](in se DFEaG2 (D). cfr. XXX 65. ex se R(?)ov(L)) reddunt tabificam , tergori suo spinisque[*](spinis o) noxiam, propter hoc se[*](fe F2E2ov. re r) capi

gnari. quam ob rem exinanita[*](exinanita F2E2v. -it///// F1. -itates (-atis E1) r) prius urina venari ars est, et tum praecipua dos tergori, alias corrupto, fragili, putribus spinis atque deciduis[*](de- cuis F1. -u his R), etiam si vivat subtractus fuga. ob id non nisi[*](insitum zva.G) in novissima spe maleficio eo perfunditur, quippe et ipsi odere[*](odore F) suum veneficium[*](benefitium FR), ita parcentes sibi terminumque supremum opperientes, ut ferme ante captivitas occupet. calidae postea[*](postea quae F1R. -aq; a) aquae adspersu resolvitur pila, adprehensusque pes alter[*](pede altero va. S) e posterioribus suspendiosa[*](suspen- dio ac fame necatur va. S) fame necat. aliter non est occidere et tergori parcere.ipsum animal non, ut remur[*](ut remur Ed2TH. ////remur F. utemur d1. uteremur r. uerentur (add. dicere) v) plerique, vitae hominum supervacuum est[*](eeF2in ras. va. H), si non sint illi aculei, frustra vellerum mollitia[*](mollitia ll. S. -tie G. -ties zv) in pecude mortalibus data[*](a a) : hac cute[*](cute Eav. acute R. -tae DF.de mendo cfr. § 125) expoliuntur vestes. magnum fraus et ibi lucrum[*](lacrum DF1 monopolio B. -liū ll. v) monopolio invenit, de nulla re crebrioribus senatus consultis nulloque non principe adito querimoniis provincialibus[*](prouincialibus v. promittial- (-tti tal- R2) Rd. permittial- DF. pernitial- Ea).

[*](Mir. ausc. 146. Ael. IV 18. Sol. 27, 21.) Vrinae et[*](et ll.zv(S). et e B) duobus aliis animalibus ratio mira[*](mira est va.S) . leontophonon accipimus[*](accepimus va.C) vocari parvum nec aliubi[*](alibi RdSJ) nascens quam ubi leo gignitur, quo gustato tanta illa vis et[*](et ego coll. § 48. ut ll.v(Brot.). ac G. in Müller erm. I p. 27) ceteris quadripedum imperitans ilico[*](illico FRva.D) expiret. ergo corpus eius exustum[*](exustum ll. G2(S)D. adu- v(L)J) adspergunt aliis carnibus polentae[*](pulente Fa ) modo insidiantes ferae[*](fere a. ferae quae F2) necantque[*](necant. quae (que a)Fa) etiam cinere: tam contraria est pestis[*](pestis R(?)v. festis DFEa). haut[*](aut F1a) inmerito igitur odit leo visumque frangit et citra morsum exanimat; ille contra urinam spargit, prudens hanc

quoque leoni exitialem.[*](Th. fr. II 2, 8. fr. 175 Wim. Mir. ausc. 76. Ael. IV 17. Diosc. II 100. Ov. M XV 415. Isid. XII 2, 20. cfr. Pl. XXXVII 34. 52. XXVIII 122.) lyncum[*](lincum ao. lyncarum R2) umor ita redditus[*](redditus E2oR(?)v. -tis r. (an lyncum urina reddita?)), ubi gignuntur , glaciatur arescitve in gemmas[*](gemmis E1a similis FRSJ) carbunculis similes et igneo colore fulgentes, lyncurium[*](lyncurium v. -ngyrium F. -girium Rd. -rum a. lingurium o) vocatas atque[*](atque — 4 prodito om.o (de structure cfr. Müller stil. p. 37. 38)) ob id[*](id F2E2v. om. r)[*](Nolle o)sucino a plerisque[*](a plerisque E2v. at plerique r) ita generari prodito. novere hoc sciuntque lynces et invidentes urinam terra[*](terrei a1. -rrę a2) operiunt, eoque celerius solidatur illa.

Alia sollertia in metu melibus[*](metu melibus F2ov. m&ū ////libus F1. -tū celibus (cael- R) r) : sufflatae[*](sufflacae R. -ata ozva.G) cutis[*](cutis DFG. -ti Ea. gutis R. cute ozva. G) distentu [*](distentu G. -ntus ll. -ntae ozv) ictus hominum et morsus canum arcent.

Provident[*](praeuident va.H) tempestatem et sciuri[*](fciufi Fa) obturatisque[*](obturatisque F2E2d2v. tur (tor F1) ad hisque DF1R. tur aditisq. a. tura////tisque E1. om.d1), qua spiraturus est ventus, cavernis ex alia parte aperiunt fores. de cetero ipsis villosior cauda pro tegumento est. ergo in hiemes aliis provisum pabulum, aliis pro cibo somnus.

[*](Ar. VIII 14, 599a 34 sq. — (16) ib. 16. Th. fr. 176 Wim.) Serpentium vipera sola terra dicitur condi, ceterae arborum aut saxorum cavis. et alias vel annua fame durant, algore modo dempto. omnia secessus tempore veneno orba dormiunt. simili modo et cocleae, illae quidem iterum et aestatibus, adhaerentes maxime saxis aut, etiam iniuria resupinatae[*](an potius auolsae resu- pinataeque?) avolsaeque, non tamen exeuntes[*](ut etiam ... exeant va.H) . in Baliaribus[*](balearibus F2ava.S) vero insulis cavaticae[*](insulis cauatice in- sule a) appellatae non prorepunt e[*](he (pro e) a. hae F2) cavis terrae — neque[*](non quae F1) herba vivunt —, sed uvae modo inter se cohaerent[*](in terrae cohęret F1.—rra choheret a). est et aliud genus minus vulgare adhaerente

operculo eiusdem testae[*](testes (om. se) F1Ra) se operiens. obrutae[*](obrutae v. -tall) terra semper hae[*](hae Dv. haec r) et circa maritimas tantum Alpes quondam effossae coepere iam erui et in Veliterno[*](ueliterno F2E2v (D). lit- rS). omnium tamen laudatissimae in Astypalaea insula.

[*](Ar. V 33, 558a 16. VIII 28, 606b 5. Ael. XVI 41.) Lacertae, inimicissimum genus cocleis, negantur semenstrem vitam excedere. lacerti[*](lacerti ll.ov. an lacertae et 7 coloris?) Arabiae cubitales, in Indiae[*](India ova. G) vero Nyso[*](Nyso D. -sa v. niso, (-si F1o) ll) monte XXIIII in longitudinem[*](longitudine ova.H) pedum, colore fulvi[*](fului F2v. -uei r) aut punicei aut caerulei.

[*]((14) Plut. SA 13, 969d. Ael. VII 10 med. Tzetz. chil. IV hist. 131.) Ex his quoque animalibus, quae nobiscum degunt, multa sunt cognitu digna[*](cognitu digna F2E2oR(?)v. -iti dogna F1.—gma E1a), fidelissimumque ante omnia [*](omnia v. -nis DFR. -nes Eado) homini[*](homini F2E2ov. -nis r) canis[*](canes F1Raova.G) atque[*](et o) equus[*](aequis F1. equi ova.G. -uos a). pugnasse adversus latrones canem pro domino accepimus confectumque plagis a corpore non recessisse, volucres ac[*](et (pro ac) DR(?)ova.D) feras abigentem. ab alio in Epiro agnitum in conventu[*](in uentu F1a) percussorem domini laniatuque [*](laniatuque (-tūque F2) ll.v (H). -tu Verc.) et latratu coactum fateri scelus. Garamantum[*](Garamantum Ber. e Sol. -tem o. -tae E2. -ta r) regem canes CC ab exilio reduxere proeliati[*](proeliantes aozva. G) contra resistentes. propter bella Colophonii[*](Colophonii v. -nia F2. -nti d. -ponti R. -phanti r) ilemcque Castabalenses cohortes canum habuere.[*]((21) Ael. VI 25. — (p. 128, 1) Duris fr. 33 Mü. Ael. VI 25 extr. Plut. SA 14, 970c. Appian. Syr. 64.) hae primae[*](primū F1a.an prima? cfr. Sol.) dimicabant in acie numquam detrectantes[*](decertantes a); haec erant fidissima[*](fidelissima H Brot.) auxilia nec stipendiorum indiga. canes defendere Cimbris caesis domus[*](cimbros caesis dominis (ortum e domuus) Eava. G) eorum plaustris inpositas[*](inpositas F2G. -tos Ea. -tus F1R1.—tis R2v. -ti Bas.) . canis lasone Lycio interfecto cibum capere

noluit inediaque consumptus est. is[*](his Fa) vero, cui[*](cui v. qui ll) nomen Hyrcani reddit Duris[*](reddit duris E2d2S. -ituris r. -idit Duris G. -rides v) , accenso[*](assenso F2) regis Lysimachi rogo iniecit se flammae, similiterque Hieronis regis.[*](Philist. fr. 44 Mü. Ael. VI 62; VH I 13. — (5) Arrian. fr. 75 Mü. (ap. Tzetz. chil. III v. 965). — (9) Ael. VII 10. Plut. SA 13, 669c.) memorat et Pyrrhum , Gelonis tyranni canem, Philistus[*](phylistus F. philistis az); memoratur et Nicomedis Bithyniae regis, uxore eius Cosingi[*](cofingi E2. confi- F2. Confi- G. -fynge v. -fingu R. cofi- DE1 eo fi- r. cfr. Cosingas ap. Polyaen. VII 22) lacerata propter lasciviorem cum marito iocum. apud nos Vulcatium[*](uulgatium FR. -tū a) nobilem, qui Cascellium[*](Cafcellium (coni. Dal.) H. carc- ll. Ceselium v) ius civile docuit, asturcone[*](asturcone F2v. astufc- DF1R. atufc- Ea) e[*](e om.F1a) suburbano redeuntem , cum advesperavisset, canis a grassatore[*](crassatore F1Rava. C) defendit; item Caelium senatorem aegrum Placentiae ab armatis oppressum , nec prius ille vulneratus est quam cane interempto. [*]((13) Tac. A IV 68. 70. Dio LVIII 1, 3.) sed super omnia in nostro aevo actis p. R. testatum Appio Iunio et P. Silio cos., cum animadverteretur ex causa Neronis Germanici filii in Titium[*](in titium F2R(?) H. initium r. in Titum ov) Sabinum et servitia eius, unius ex his canem nec in carcere[*](carcerem ao) abigi potuisse nec[*](neq. F. necti a) a[*](a (pro in) va.S) corpore recessisse abiecti[*](abiectis oz. -to va.H), in[*](inde o) gradibus gemitoriis[*](Gemoniis B. om.o) maestos edentem ululatus magna populi Romani corona[*](corona circum- stante va. H) , ex qua cum[*](qua cum F2ov. -umque r) quidam ei cibum obiecisset[*](abiecisset F1a) , ad os defuncti tulisse. innatavit[*](innutauit DF1) idem, cadavere[*](cadauer R2H Brot.S. om.ova. G. an cada- ueri?) in Tiberim[*](tiberi (om. in) a) abiecto[*](iniecto a. abiecti H Brot. cadauere abiecto va.G) , sustentare[*](sustentare ov. -ri ll) conatus, effusa multitudine ad spectandam[*](spectandum C errore) animalis fidem.

[*](Col. VII 12, 1. Cic. ND II 158. Sol. 15, 11.)[*]((3) Hom. ξ 31. Plut. SA 15. Antig. Car. 24 (28).) Soli dominum novere et ignotum quoque[*](quoque om.a), si repente

veniat, intellegunt; soli nomina sua, soli vocem domesticam agnoscunt. itinera quamvis longa meminere, nec ulli praeter hominem memoria maior. impetus eorum[*](eorum om.o) et saevitia mitigatur ab homine considente[*](considente ov. consed- ll) humi.[*](Xenoph. cyneg. 3, 4 sq. Lucan. IV 442. Grat. cyneg. 237.) plurima alia in iis cotidie [*](quoque (pro cotidie) G2errore) vita invenit, sed in venatu[*](uenatus FR) sollertia et sagacitas[*](sagittas F1R) praecipua est. scrutatur vestigia atque persequitur, comitantem ad feram inquisitorem loro trahens, qua visa quam[*](qua uisa quam G. quamuis aquam ll.zv) silens[*](siliens se F2. transiliens se zva.G) et occulte, set[*](occulta set TS. -tasset F1Razv. -tasse F2d. -ta G) quam significans[*](significasse R2) demonstratio est cauda primum , deinde rostro! ergo etiam senecta fessos caecosque ac debiles sinu ferunt, ventos et odorem captantes protendentesque rostra[*](prodentesque rostro (om. ad) va.S) ad cubilia.

[*](Ar. VIII 28 extr. Ael. VIII 1. Diod. XII 92, 1. Grat. cyneg. 161. Sol. 15, 11. — (18) Phaedr. fab. 27 (25), 3. Ael. VI 53; VH I 4. Sol. 15, 12.) E tigribus eos Indi volunt concipi et ob[*](ob Ead2v. os r) id in silvis coitus tempore alligant feminas. primo et secundo fetu nimis feroces putant gigni, tertio demum educant. hoc idem e lupis Galli, quorum greges suum[*](greges suū F2d2v. gressuū (-ssu F1) r) quisque ductorem e canibus et ducem habent. ilium in venatu comitantur, illi pa- [*](uncos ego posui. (inFhaec verba intervallo discreta sunt a reliquis))rent; namque inter se exercent etiam magisteria[*](misteria F1).[*](: Sol. 15, 7. cfr. Strabo XV 700. Diod. XVII 92. Plut. SA 15, 970. Ael. VIII 1.) — (Certum est iuxta Nilum amnem currentes lambere, ne crocodilorum aviditati[*](auiditate Ra. -atae F1) occasionem praebeant) — Indiam petenti Alexandro Magno rex Albaniae dono dederat inusitatae[*](an inuisitatae? cfr. X 84) magnitudinis unum, cuius specie delectatus iussit ursos, mox apros et deinde dammas[*](dammas a. damas rv. cfr. § 214. XI 124) emitti, conteinptim[*](contemptim E2TzG2. cfi. § 50. -pti DF1. -pnenti E1a. -ptu F2R(?)v(L)) inmobili

iacente[*](iacenti az [eo qua G2 (H). eoque Ea. eo (e // F1) quo r. eaque v(L)) eo, qua segnitia[*](secnitia F1R1. segnitie va.S) tanti corporis offensus imperator generosi spiritus interemi[*](interaemi F1. -rimi rv) eum iussit. nuntiavit hoc fama regi. itaque alterum mittens addidit mandata, ne in parvis experiri vellet, sed in leone elephantove[*](elephantosue F1dR): duos sibi fuisse, hoc interempto praeterea nullum fore. nec distulit Alexander leonemque fractum protinus vidit. postea elephantum iussit induci, haut[*](aut F1) alio magis spectaculo laetatus. horrentibus quippe villis per totum corpus ingenti[*](ingenti d(?)v(J). urge- Ea. urgue- rS) primum latratu intonuit , mox[*](moxque Rd(?)H) ingruit[*](ingruit G. cfr. § 54. inceruit DF1R1. increuit F2dH(J). inhorruit R2S. in ceruicē Eazv(D)) adsultans contraque membra[*](beluam (pro membra) F2E2Sol.va.J(D)) exurgens[*](ex- urguens F) hinc et illinc[*](illic F1a. ille R1) artifici dimicatione, qua[*](quā F2) maxime opus esset, infestans atque evitans, donec adsidua rotatum[*](rotatū v. -tu E1a. -ta r. -tā H(D)) vertigine adflixit, ad casum eius tellure concussa.

[*]((13–15) Ar. V 14, 545b 3. 9. VI 20, 574a 23.) Canum generi bis[*](generi bis H. -ribus ll.v) anno[*](annui va. H) partus. iusta[*](iuffa F1a) ad pariendum annua aetas. gerunt uterum[*](utero dTz. in ut- va. G) sexagenis diebus. gignunt caecos et, quo largiore aluntur lacte, eo tardiorem visum 15 accipiunt, non tamen umnquam[*](ultro umquam a) ultra XXI[*](XX R. uicesimo uno a) diem[*](die a) nec ante septimum. quidam tradunt, si unus gignatur, nono[*](nona F1) die cernere , si gemini, decumo itemque[*](itemque (coni. S)J. ide- ll. v) in[*](in om.Rda. in — totidemque om.F1. to- tidem (coni. S)J. -mque ll. -mque esse v) singulos adici totidem tarditatis ad lucem dies, et ab ea quae sit femina ex primipara genita Faunos[*](faunos F2G. flunos DF1d. fluuos R. clunos Eaz. citius v) cerni. optimus[*](optumus F1S. -mos F2) in fetu qui novissimus[*](nouissimus (-mos F2) ll.zv(H). -me C) cernere incipit aut quem primum fert in cubile feta.

[*](cfr. Pl. VII 64. XXIX 98. Cels. V 27, 2. (aliter Ar. VIII 22 init.) - cfr. Pl. XXV 17.) Rabies canum sirio[*](syrio F. syro a) ardente homini pestifera, ut diximus, ita morsis letali[*](letale F2) aquae metu. quapropter obviam[*](2,107) itur per XXX eos dies, gallinaceo[*](callinaceo FR) maxime fimo inmixto canum cibis aut, si praevenerit[*](puenerit F1a) morbus, veratro.