Naturalis Historia

certum est unum tardioris ingeni in[*](in F2v(D). om.rS.at cfr. XXIX 11 ext.) accipiendis quae tradebantur, saepius castigatum verberibus, eadem[*](eundem R2-) illa meditantem noctu repertum. mirum[*](mirum maxime ll.v) et adversis quidem funibus[*](furibus subiere F1Ra) subire, sed maxime[*](sed maxime ego. sed ll.v. et D. cfr. § 106 et vol. I p. 543 ad II 247) regredi[*](regredi magis va.D) , utique pronis. Mucianus [*](mutianis F.-nus va.H(SJ)) III[*](IIII F1Rda) consul auctor est aliquem ex iis[*](iis liti berorū F1. his celtibe- a) et litterarum ductus [*](doct' F2) Graecarum didicisse[*](dedicisse F2R2. decidi- F1da. dedidi- R1) solitumque perscribere[*](praescribere va.Bas. (H Brot.)) eius linguae verbis: Ipse ego haec scripsi et spolia Celtica dicavi , itemque se videute Puteolis, cum advecti e[*](de va.G.om.z) nave egredi cogerentur, territos[*](territo F1. trito F2) spatio pontis procul a continente porrecti, ut sese longinquitatis aestimatione fallerent, aversos retrorsus isse.

[*](Sol. 25, 4.— Ael. VI 56 init.— Juba fr. 35 Mü. Varro LL VII 39 M. (Paus. V 12, 1. Ael. IV 31. Phil. VA II 13 p. 29).— Herod. III 97.— (16) Ael. XIV 5.) Praedam ipsi in se[*](in se om.dT. ipse F1a) expetendam[*](expectandam F1da) sciunt solam esse in armis suis, quae Iua cornua appellat, Herodotus tanto antiquior et consuetudo melius dentes. quam ob rem deciduos casu aliquo vel senecta defodiunt. hoc solum ebur est; cetero et[*](ceterum dTv.a.G. an cetera?) in his quoque[*](quo a. quod va.G), qua corpus intexit, vilitas ossea[*](osse F2E2) . quamquam[*](quamquam Rv. quamq. a. quaquā DFE1. aliquaquā E2.-aque z) nuper ossa[*](osse a) etiam in laminas[*](lāminas F2. lamnas F1RdS) secari coepere paenuria: etenim rara amplitude iam dentium praeterquam ex India reperitur; cetera in nostro orbe cessere luxuriae[*](luxori/// F1).[*](Sol. 25, 3. 4.— (p. 80, 1) Plut. SA 10. Ael. VI 56. VII 36.) dentium candore intellegitur iuventa[*](uiuentia o) . circa hos[*](alios (pro hos) F1)

[*]((7–9) Sol. 25, 6.— (12. 13) Ael. IX 56.) Mirum in plerisque animalium scire quare petantur , sed[*](sed et F2E2ov. sed rJ) et fere[*](fere Salm. per ll.ov) cuncta quid caveant. elephans homine obvio forte in solitudine et simpliciter oberrante clemens placidusque etiam[*](et placidus o) demonstrare viam traditur; idem vestigio hominis animadverso prius quam homine[*](quam Hominē Fda) intremescere[*](intremiscere R(?)ova.D) insidiarum metu[*](moetus (om. subsi- stere) R), subsistere ab[*](ab om.o) olfactu[*](olfactus F1R) , circumspectare, iras[*](iras F2R(?)ov. iftas r) proflare nec calcare, sed erutum proximo tradere, ilium sequenti , simili nuntio usque ad extremum, tunc[*](tunc ll.B(S). et tunc C. nunc v) agmen circumagi et reverti aciemque derigi[*](derigi F. dir- rov) . adeo omnium odori durare virus[*](uifus F1Ra) illud maiore ex parte ne nudorum quidem[*](quidem (pro &iā) F2) pedum. sic[*](sic ov. sit ll) et tigris, etiam feris ceteris truculenta atque ipsa elephanti[*](elephantis EaD.-tem dT) quoque spernens vestigia[*](uestigio dTU 169) , hominis[*](homine E2ova.H) viso transferre [*](transferri a) dicitur[*](dicit ut F1. dicit a) protinus catulos, quonam[*](quorum F2) modo agnito[*](cognite a), ubi ante conspecto[*](conspecto F2ov. -tu F1R. asp- a) illo quem timet? etenim tales silvas minime frequentari certum est[*](geftum est F1). sane mirentur[*](mirantur ova.C) ipsam vestigii raritatem. sed unde sciunt timendi[*](timendi DF1RdTE (P)S. -dū F2aG(JD). -dos ov) esse? immo vero cur vel ipsius conspectum paveant, tanto viribus, magnitudine, velocitate praestantiores? nimirum haec est[*](haec est potentia o) natura rerum, haec potentia eius, saevissimas ferarum maximasque numquam[*](n??? numquam F2. quae numq- aova.G)

[*]((3–6) Sol. 25, 4. 5.— Plut. SA 12 extr. (Ael. VII 15. XIII 8 init. IX 56. Phil. VA II 14 p. 29).— Cato orig. III (Ior- dan p. 20, 9))Elephanti gregatim semper ingrediuntur. ducit agmen maximus natu, cogit aetate proximus. amnem transitulri minimos praemittunt, ne maiorum ingressu atterente alveum crescat gurgiti[*](gurgitis F2R2ova.S(D)) altitudo. Antipater auctor est duos Antiocho regi in bellicis usibus celebres etiam cognominibus fuisse; etenim novere ea. certe Cato, cum imperatorum nomina annalibus detraxerit[*](detruxerit F1d1. destr- d2. de- scriberet va.H), eum, qui fortissime proeliatus esset in Punica acie, Surum[*](sutrum ava.G) tradidit vocatum altero dente mutilato[*](de te mutulato F1a) .[*]((16) Ar. IX 1, 610a 16.) Antiocho vadum fluminis experienti renuit Aiax, alioqui[*](alioquin va.S) dux agminis semper. tum[*](fēper tum F2E2v. repertum r) pronuntiatum eius fore principatum qui transisset, ausumque Patroclum ob id phaleris argenteis, quo maxime gaudent[*](gaudent v.-ens ll), et reliquo omni primatu donavit. ille, qui notabatur, inedia mortem ignominiae praetulit. mirus namque pudor[*](pudore//// F1.-res a) est, victusque vocem fugit victoris, terram ac verbenas porrigit. pudore numquam nisi in abdito coeunt,[*](Ar. V 2, 540a 20. Ael. VIII 17.— Ar. V 14, 546b 7–10.— (18–22) Sol. 25, 5. 6.— (24) Plut. SA 18. Ael. I 38. (VII 43).) mas quinquennis, femina decennis. initur autem biennio quinis, ut ferunt, cuiusque[*](//ui///usque F1.ouiftusq. a. ouiftq; R1. eui- R2) anni[*](annis F1a) diebus, nec amplius; sexto perfunduntur amne[*](amnem F1a) , non ante reduces ad agmen. nec adulteria novere nullave propter feminas inter se proelia ceteris animalibus pernicialia[*](pernitialia a. permit- F. perniciosa oz) , nec[*](non C) quia desit illis amoris[*](moris F1) vis[*](suis F1a), namque traditur unus[*](tradidit illis R) amasse quandam in Aegypto corollas vendentem ac,ne quis vulgariter electam[*](dilectam G) putet[*](pute F1a), mire[*](mire ll.H. -re tum G.-retur v)

[*]((14–16) Sol. 25,15. Varro LL VII 39 M. Lucret. V 1300.— Sen. brev. vit. 13, 3.— (16) Flor. I 18, 28.— (18) Liv. per. XIX. Sen. ib. 13, 8. Zonar. VIII 14 p. 214, 23 Dind. (Flor. II 2, 28. Eutrop. II 24. Oros. IV 9, 15). -)

Elephantos Italia primum vidit Pyrri regis bello et boves Lucas appellavit in Lucanis visos anno urbis CCCCLXXII, Roma autem in triumpho VII annis ad superiorem numerum additis, eadem plurimos anno DII victoria L. Metelli pontificis in Sicilia de Poenis captos. CXLII[*](CLXII R) fuere aut[*](aut — CXX om. va.Brot.) , ut quidam, CXX[*](CXX Münzer p. 372 e Sen.)[*](CXL ll. Brot.), travecti[*](transuecti Rd(?) C) ratibus quas[*](qua F1Ra) doliorum consertis ordinibus inposuerat[*](imposuerant va.H) .[*](Verrius fr. 3 Egger.— L. Piso (om. Pet. p. 76. 77).) Verrius eos pugnasse in circo interfectosque iaculis tradit paenuria consilii[*](consiliū (om. qm???) a.-sulum z), quoniam neque ali[*](alii F1Ra) placuisset neque donari regibus; L. Piso inductos[*](indoctos F1Ra)

[*]((6) cfr. Val. M. IX 2 ext. 2.— (12) Flor. I 18, 9. Veget. ep. r. mil. III 24.—) Clara est unius e Romanis dimicatio adversus elephantum, cum Hannibal captivos nostros dimicare inter sese[*](se aova.H) coegisset. namque unum qui supererat obiecit[*](obiecti R1.-to R2. obie//// F1) elephauto [*](elephanti a), et ille dimitti pactus, si interemisset, solus[*](ilium ... Solus ergo ozva.G) in harena congressus[*](aggressus o) magno Poenorum dolore confecit. Hannibal, cum famam eius dimicationis contemptum adlaturam beluis intellegeret , equites misit qui abeuntem[*](ob- euntem F1R1a) interficerent. proboscidem [*](promoscidē a. promusc- zva.G) eorum facillime amputari[*](imputari o) Pyrri proeliorum experimentis patuit.[*](Fenest. fr. 13 Pet.—) Romae pugnasse Fenestella tradit primum omnium in circo Claudi Pulchri aedilitate curuli M. Antonio A. Postumio cos. anno urbis DCLV[*](DCLV v. CLV (-VI R) ll), item post annos viginti Lucullorum aedilitate curuli adversus tauros.[*]((18) Sen. brev. vit. 13, 6. Dio XXXIX 38, 2.) Pompei quoque altero consulatu, dedicatione templi Veneris Victricis, viginti pugnavere in circo aut, ut quidam tradunt, XVIII[*](XVIII Pe Sen.XVII ll.v), Gaetulis ex adverso iaculantibus, mirabili unius[*](unus Fa) dimicatione, qui pedibus confossis repsit genibus in catervas, abrepta[*](arrepta va.H) scuta iaciens in sublime, quae decidentia voluptati[*](uoluptate F.-ubili- tate azva.G) spectantibus [*](spectentibus F1. aspicie- d) erant[*](uoluptati erant va.G) in orbem circumacta, velut arte, non furore beluae, iacerentur. magnum[*](magno Fa) et in altero miraculum[*](miraculom F1) fuit uno ictu[*](ictu F2E2v. om. r) occiso; pilum autem[*](autem om. va.H. an &enim?) sub oculo adactum[*](adactum om.R) in vitalia capitis[*](captis F1) venerat . universi eruptionem temptavere, non sine vexatione

[*](Sol. 25,6.— (17) Ael. VII 15. 36.—)Ipsius[*](ta F1. ista d1az) animalis tanta narratur clementia contra minus validos[*](ualidos ll.H. -da B. -das v), ut in grege pecudum occurrentia manu dimoveat, ne quod obterat inprudens. nec nisi lacessiti nocent idque[*](noceant ideoque (om. cum) va.S) cum gregatim semper ambulent, minime ex omnibus solivagi. equitatu circumventi infirmos aut fessos vulneratosve in medium agmen recipiunt, acie[*](acie Müller em.I p.19. ac ll.v.cfr. p.80,14) velut imperio aut[*](aut ll.v(S). ac C) ratione per vices subeunte[*](subeunte DF1RE1aMüller. -nt et F2E2D -ntes dTS.-nt v).

[*](Ar. I 1, 488 29; 488b 22. IX 46, 630b 18. Ael. X 10. cfr. Arrian. h. Ind. 13.— Ar. IX 1,610a 24.)[*]((2) Plut. SA 17 e Iuba ib. 25 extr.— Ael. IV 61. VIII 10. 15.—) Capti celerrime[*](capiti celerri F1a) mitificantur hordei suco. capiuntur autem in India unum ex domitis agente rectore, qui deprehensum solitarium abactumve a grege verberet ferum[*](uerberet (-re et d) ferum F2dH.-re iterum r. -rat ferum v):

[*](Ar. IX 1, 610a 20.— (21) Nearch. ap. Strab. XV 705 p. m. Ael. X 17. 10.— Ar. VI 18, 571b 31.)[*]((4) Ar. IX 1,610a 19. Ael. XIII 9 extr. XVII 29.— (6) Sen. de ira II 11, 5. Plut. SA 32 extr. Ael. I 38.— (8) Sol. 25, 8.— Polyb. V 84, 6. Phil. VA II 12 p. 28.—)

Elephantorum generis[*](generibus o) feminae multo pavidiores. domantur autem rabidi fame et verberibus, elephantis aliis admotis, qui[*](qui ll. v. quo coni. H) tumultuantem catenis coerceant. et[*](et om.azva.G) alias circa

[*](Onesicr. ap. Strab. XV 705 m. Sol. 25, 8.— Plaut. Stich. 167 sq. cfr. Pl. praef. 28. - Ar. V 14, 546b 11. (IX 46, 630b 18). Ael. IV:31. Arrian. h. Ind. 14, 7.— (12) Ar. VIII 9, 596a 11. IX 46, 630b 22. 24. 29. V 2 extr. - (15) Sol. 25, 9. Ar. V 2, 540a 21. IX 46, 630b 29.— Ar. VIII 22, 604a 11; 26, 605a 23. 27.— (17) ib. 605b 3. Ael. II 18 extr.)

Decem annis gestare in[*](in om.a) utero vulgus existimat, Aristoteles biennio nec amplius quam [semel gignere pluresque[*](uncos posui cum H. semel gignere (om.R2) pluresque (-esue v) quam F2R2Sol. va.H(S). post singulos habent (om. quam) d2oz.om. r) quam] singulos, vivere ducenis[*](ducentis (... trecentis) ozva.G) annis[*](annis Rd(?)ozv.om.ll.D) et quosdam CCC. iuventa eorum a sexagesimo[*](sexaginta o) incipit. gaudent amnibus maxime et circa fluvios vagantur, cum alioqui[*](alioqui F.-qui in ad2.-quin r(?)v) nare propter magnitudinem corporis non possint[*](possint v. -ssunt ll). iidem frigoris inpatientes [*](dist ego); maximum hoc malum inflationemque et profluvium alvi nec alia morborum genera sentiunt. olei potu tela, quae corpori eorum inhaereant[*](inherebant F2.-haeserant zva.G), decidere invenio, a sudore autem facilius adhaerescere.[*](Ar. VIII 26, 605a 25. Sol. 25, 9.)[*]((2) Ael. XVII 29.— (3) Ar. IX 1, 610a 12.— (4. 5) Ar. It 1, 497b 26. I 11,492b 18. P II 16, 16, 658b 35.— (5. 6) Sol. 25, 9.—) et terram edisse iis

[*]((3) Sol. 25, 10 Mela III 62. cfr. Phil. VA III 7.—) Elephantos fert Africa ultra Syrticas[*](sirticas F2. siui- r) solitudines et in Mauretania, ferunt Aethiopes et Trogodytae, ut dictum[*](26) est, sed maximos India bellantesque cum iis[*](hiis F. his aD) perpetua discordia dracones tantae magnitudinis et ipsos, ut[*](ut F2E2ozR(?)v. in r) circumplexu[*](circumflexu E2ozva.H) facili[*](facili F2d2E2ov. faci- unt r) ambiant nexuque nodi[*](nudi F1a) praestringant. conmoritur ea[*](conmorit ea E1.-itur ad R1.-itura F2R2E2va.Bas.-iuntur D) dimicatio[*](dimicantes R1.-atio ue d2.-atione (U 171)D. (loc. corr)), victusque[*](uictusque F2d2E2v.-tosque r) conruens conplexum elidit pondere.

[*]((9) Sol. 25, 11. 12. 14. cfr. Ael. VI 21.) Mira animalium pro se cuique[*](pro se cuique F2E2G. praecipuique (-quae R.-puaque aE3)r. pro se cuique praecipuaque (-pua v)d2zv) sollertia astutis sima[*](astutissima ego (et dist.). est ut his una ll.v.utilissima J) . ascendendi[*](ascendendi H. arcessendi (-diq. a) DFRd1E1aJ. scandendi d2v(S). exscand- E2. est scand- D) in tantam[*](tantū E1a.-ta RJ) altitudinem[*](altitudine R2E1J) difficultas draconi [*](draconi om.a.-co va. H) ; itaque tritum[*](tritium ll.Sut tritum soz.om.v) iter ad pabula speculatus[*](speculatus F2G. -latur (-lantur R2) rov.-letur z) ab excelsa[*](excelsę F1.-se R) se[*](se F2ozv. om.r) arbore inicit. scit ille inparem sibi luctatum[*](luctatur o.-ari z) contra nexus[*](nexuus F1D. -uos R) ; itaque arborum aut rupium attritum[*](attri- tum F2v. aut crituum (-tum R. criptuū Ea)r. om.o) quaerit. cavent hoc dracones ob idque gressus primum alligant cauda: resolvunt illi nodos manu; at hi in ipsas nares caput condunt pariter que spiritum praecludunt[*](p???clau- dunt F1a. clud- R) et mollissimas lancinant[*](laniant d2z. lan... o) partes. iidem obvii deprehensi in adversos erigunt se oculosque maxime petunt. ita fit ut plerumque caeci ac fame et maeroris [*](memoris F) tabe[*](tabe//// F.-bem R) confecti reperiantur.[*]((1) Sol. 25, 13. 14. cfr. Diod. III 36, 5. 37, 9.— (7) cfr. Pl. XXXIII 116.—) quam[*](quam — 19 conponentem om.o) quis aliam[*](alia F1Ra) tantae discordiae causam attulerit nisi naturam[*](naturam R (?)H cum P.-ra DFsz.-rae Eav) spectaculum[*](an spectaculo?) sibi paria[*](paria DF1RE1aBas.(S). ac pa- F2E2szv(H)D) conponentem[*](componens z.-entis va.H)?

Est et alia dimicationis huius fama. elephantis frigidissimum esse sanguinem; ob id aestu torrente praecipue draconibus [*](a draconibus ova.S) expeti. quam ob rem in amnes[*](amnes ov. -nis ll.S. -nibus dTH) mersos insidiari bibentibus[*](uiuentibus F1R1. ut bibe- a) coortosque[*](coortosque ego ann. phil. 1897 p. 877. coartatosque F2R2S. artat- E2d2ozJ.-tisque v. mortusque (-quae R1.-rsusque E1a)r. contortosque D) inligata manu in aurem morsum defigere , qnoniam is[*](his F) tantum locus defendi[*](tefendi F1. detendi R.-nti E1a) non possit manu[*](manus F1Ra. nisi manu Pelli-cerius). dracones esse[*](esse F2E2ov. om.E1a. aes R. ///// F1) tantos, ut totum[*](tantum (pro totum) oz) sanguinem capiant, itaque elephantos ab iis ebibi siccatosque[*](siccator o) concidere et dracones inebriatos opprimi conmorique.

[*](Iuba fr. 47 Mü. (Ael. XI 26. Phil. V A III 7).— Ael. II 21.—) Generat[*](genera F1E1a) eos[*](eos om.DR. Eorū a. eos et G. dracones ozva.Bas.) Aethiopia Indicis pares[*](impares R2S), vicenum cubitorum[*](tri- stator F1a)[*](uitta F. uita a). id modo mirum, unde cristatos Iuba crediderit. Asachaei[*](Asachae B e VI 191) vocantur Aethiopes apud quos maxime nascuntur; narrantque[*](nar- ratur va.S) in maritimis eorum quaternos quinosque inter se cratium[*](gratiam F1d1R.-tia a) modo inplexos erectis[*](ereptis F1R) capitibus velificantes ad meliora pabula Arabiae vehi[*](uei a. uti F1) fluctibus.

[*](Megasth. fr. 14 Mü. Ar- temid. ap. Strab. XVI 775. Ael. XVI 22. Phil. VA III 7. Sol. 52, 33.— Metrod. fr. 6 Mü. Ael. II 21. Mela I 99.) Megasthenes[*](megestenes F1ao) scribit in India serpentes in tantam magnitudinem adolescere, ut[*](&(pro ut) F1) solidos hauriant cervos taurosque, Metrodorus circa Rhyndacum[*](fhyn- dacum F1a. find- do. ///ind- R1. indicum R2) amnem in Ponto, supervolantes ut[*](superuolantes ut oS. ut sup- v. sup- ll.J. cfr. Müller stil. p 18) quamvis alte perniciterque alites[*](alites F2R2E2ov. aliae r) haustu[*](18. p. 90, 1 haustu raptas F2E2ov. haustus (aut stul- tus R1) rapta (abreptas R2S)rS. haustu ut abreptas J. ut haustu raptas D)

[*]((14) Sol. 20, 4. Martial. I 104, 8.— Caes. b. G. VI 28. Sol. 20, 5.— cfr. Herod. IV 192. Strabo XVII 827.—) Ceterorum animalium, quae modo convecta undique Italiae[*](Italiae v. -lia ll. -liam H) contigere[*](contigere R(?)v.-ingere r. -igit uidere coni. Dal.) saepius, formas nihil attinet scrupulose referre. paucissima Scythia gignit inopia fruticum, pauca contermina illi Germania, insignia tamen boum ferorum [*](feru- rum F1. ferarū Rdava.G) genera, iubatos[*](iubantur Ra.-ba//// F1 Vison- tes a) bisontes excellentique et vi et[*](et ui et F2E2v(D). ui et R(?) Dal.2errore. et uictu (ui///// F1E1)r) velocitate uros[*](uros ve Sol. uifos ll), quibus[*](qui F1Ra) inperitum volgus bubalorum nomen inponit, cum id gignat Africa vituli potius cervique[*](ceruique (Salm.) H. -iue B. -iceque adT.-ice quae D.-icae quae F1R. -icae Fv.-ice Ev.-ice quā z) quadam similitudine .[*]((18) Sol. 20, 6. 7. 6. Caes. b. G. VI 27. Pans. IX 21, 3. V 12, 1.) septentrio fert et equorum greges ferorum, sicut asinorum Asia et Africa[*](asiae et africae F1R), praeterea alcen iumento[*](iuuento R1.-enco R2S. (mulis Sol.). inuenio Müller em.I p.20) similem, ni proceritas aurium et cervicis distinguat[*](di- stringuat R.-tinguant F. (an distingueret?) p. 91, 1 stadi- nauia R. scand- adva.D); item natam in

[*](Sol. 27, 19. Plut. SA 10, 966c.—) Mirum pardos, pantheras, leones et similia condito in corporis vaginas[*](uagina F2) unguium mucrone, ne refringantur[*](ne refringantur E2d2ozv(S).-gatur G.-icatu F2. cinere fricatur F1R1a. ne refri- DR2E1) hebetenturve [*](hebetenturue (ebe- E2) F2d2E2S.-tur- que ozv. -tur R.-teturue G. euetent urbe (-bē E1) r) , ingredi[*](in- grediendo R2S) aversisque falculis currere nec nisi in[*](in E2oSD. om .rv) adpetendo plotendere.[*]((17) Sol. 27, 13. Serv. Aen. III 113, — (18) Ar. VI 31, 579 11.— (19) Ar. VIII 28, 606b 18.sq.)

leoni praecipua generositas tunc[*](an tum? cfr. § 57) , cum colla armosque vestiunt iubae; id enim aetate contingit[*](pde F1a.om.E1) e[*](e v(D). ae E2 ex d2. om rH. cfr. § 72.VII 67. XXVIII 42. XXXII 14. 153) leone conceptis. quos vero pardi generavere, semper insigni hoc carent; simili modo feminae. magna his[*](his F2E2ozD. iis v. om. r S) libido coitus[*](coitur RE1a. cui- F1. co.. us o) et ob hoc maribus ira. Africa haec maxime

[*](cfr. Antig. Car. 60 (66).)Aristoteles diversa tradit, vir quem in his magna secuturus ex parte praefandum reor. Alexandro Magno rege inflammato cupidine animalium naturas noscendi delegataque hac commentatione Aristoteli, summo in omni doctrina viro, aliquot[*](aliquia F1) milia hominum in totius Asiae Graeciaeque tractu parere iussa[*](ei iussa coni.H) , omnium[*](omnium om.o) quos venatus[*](uenatus F2E2ov. uentos r), aucupia[*](aucupia F2E2ov.-pio R2d2.-pi r) piscatusque[*](piscatus- que F2E2oR(?)v.-tur quae F1.-torq; E1a) alebant quibusque vivaria[*](uaria oz), armenta, alvaria, piscinae, aviaria[*](aluaria coni. J. alba- F2. aluea- E2d2ov. uaria E1. adua- (ac dua- a) r. cfr. XXI 80) in cura[*](uiuaria in curia o) erant, ne quid usquam genitum[*](genitum ll.oG(H). gentium v(L)) ignoraretur ab eo. quos percunctando quinquaginta ferme volumina illa[*](illā F1. ille E1a) praeclara de animalibus condidit. quae a me collecta in artum cum iis, quae ignoraverat, quaeso ut[*](ut om.a.cfr. XI 4. XIII 22. (III 42 extr.)) legentes boni consulant, in universis rerum naturae operibus medioque clarissimi regum omnium desiderio cura nostra breviter[*](grauiter a) peregrinantes.

[*](Ar. IX 44,629b 33. Ael. ib. Sol. 27, 13.— (10) Ar. VIII 5, 594b 25. 23. 27. 18. (cfr. Pl. XI 277). Sol. 27, 13. 14.—) Leonum duo genera, compactile et[*](aut (pro et) a) breve crispioribus iubis. hos pavidiores esse quam longos[*](longos (coni.Dal.) H. -go ll.ozv. cfr. Ar. et Sol.) simplicique villo; eos contemptores vulnerum. urinam mares crure[*](crure F2d2E2zv. crutare r) sublato reddere ut canes. gravem odorem[*](odore zH Brot.), nec minus halitum [*](alitum Fa). raros in potu vesci[*](nec uesci F2) alternis diebus, a saturitate interim triduo cibis carere. quae possint, in mandendo solida devorare, nec capiente aviditatem[*](auidit///// F1. om.zva.(P)G2) alvo[*](alui a. al//o F1) coniectis[*](coiectis F1R) in fauces[*](faucis F1R1S.-cibus adT) unguibus extrahere aut[*](aut ll.z(P)S. ut v) si fugiendum in[*](in ll.z(P)H. sit non in v) satietate[*](satietate d2Tz(P)H.-tē ll.v) habeant[*](habeant Tz(P)J. -eat ll. abeant v. de dictione cfr. X 154. XXXI 35. praef. §33) . [*](Ar. IX 44, 629b 30. 27. Ael. ib. Sol. 27. 15. Polyb. XXXIV 16, 2 Hu.)vitam iis[*](his FaD) longam docet argumento, quod plerique dentibus defecti[*](defecti F2E2v. -fecit a.-ficit (-ci R2) DRE1. efficit F1) reperiantur. Polybius, Aemiliani comes, in senecta[*](senectā F1a)

[*](Sol. 27, 15. 16. Ael. III 1. (IV 34).— (14) cfr. Pl. XXVIII 19.—) Leoni tantum ex feris clementia in supplices. prostratis parcit et, ubi saevit[*](saeuire (del. ubi) R2S), in viros potius[*](prius va.H) quam in[*](in om.RS) feminas fremit , in infantes non nisi[*](nisi in oSol. (Rück p. 257)) magna fame. credit Iuba[*](Iuba P. ilibia F1dR. in lybia a. libia F2. Libya v. cfr. Sol. et §35) pervenire intellectum ad eos precum[*](praecuum F2. praegum F1); in[*](in Welzh. p. 25. om. ll. v) captivam certe Gaetuliae reducem audivit[*](audiuit aP.-ui rv) multorum in silvis impetum esse[*](esse ego. a se ll.v. (a semita Welzh.)) mitigatum adloquio [*](adloquio F2E2v.-qui rD) ausae[*](ause F2Ev(S). aut se r. ausam C. -sa et D) dicere, se feminam, profugam, infirmam, supplicem animalis omnium generosissimi[*](generosissime a. -me F) ceterisque imperitantis[*](imperia tantis F1a.-erantis va.H. cfr. §136), indignam[*](indi- gnat F1dR.-na a) eius gloria praedam. varia circa hoc[*](hec a. haec va.H) opinio ex ingenio cuiusque vel casu, mulceri alloquiis[*](alloquias F1) feras, quippe cum etiam[*](cū etiam z. ubi &iā F2superscr. G(D). obuiam ll.S. -ium H. iam v) serpentes extrahi cantu cogique in poenam verum falsumne[*](falsumue ava.H) sit, non vita[*](non uita ll.S. uita non G. uita zv) decreverit.[*](Sol. 27, 18. (cfr. Gell. V 14, 12. Ael. V 39. VI 1. XIII 14).— (20) Ar. IX 44, 630a 5; 629b 8.) leonum animi index cauda, sicut et equorum aures; namque et has notas generosissimo cuique natura tribuit. inmota[*](inmonta F1.-oto F2) ergo placido[*](placido ll.zv(S). -dus C), clemens[*](clementi z.an clemens motus (sc. caudae)? cfr. Gell.) blandienti [*](blandien- tique similis va.(P)H), quod rarum est: crebrior enim iracundia, cuius[*](cuius ll.oD. eius R(?)v) in principio terra[*](ter- ram F2a.-rra//// F1) verberatur[*](l???uerberatur F1), incremento terga ceu quodam incitamento [*](ui a) flagellantur. vis summa in pectore. ex omni vulnere

[*](Sol. 27, 22.— Sen. brev. vit. 13, 6. Plut. Pomp. 52 extr. Dio XXXIX 38, 2.—) Leonum simul plurium pugnam Romae princeps dedit Scaevola[*](Q. Scaeuola va.S) P. F. in curuli[*](curulis Ra.-li/// F) aedilitate, centum autem iubatorum primus[*](primos F2. ///ri- R) omnium L. Sulla, qui postea dictator fuit, in praetura. post eum Pompeius Magnus in circo DC[*](DC F2G. DC ac zv. ac r), in iis iubatorum CCCXV, Caesar dictator CCCC.

[*]((16. 17) Justin. XV 3,7. 8. Val. M. IX 3 ext. 1. Sen. de ira III 17, 2; de clem. I 25, 1. Pint. Demetr. 27 med. Pans. I 9, 5.—) Capere eos ardui erat quondam operis[*](operis — 10 pu- dendam F2d2E2v.om. r), foveisque maxime. principatu Claudii casus rationem docuit, pudendam paene talis[*](paene (pene E2) talis F2E2v. penetralis (paen- F1) r) ferae[*](fre Fa) nomine, a[*](nomine a ego. -ine ll.v) pastore[*](pastore F2E2.-orem D. partos ae DF1.-tus ac E1a. pastoris e R(?)d2J. -ris v. parthis d1) Gaetuliae[*](getuli (gaet- L) Rv.-lis (S)J) sago contra ingruentis[*](ingentis F1a) impetum obiecto[*](obiectu F2.-ta a. obiae&a F1), quod spectaculum in harenam protinus tralatum est, vix credibili[*](uixere debili (dei uili F1) F1a) modo torpescente tanta illa feritate quamvis levi iniectu[*](iniectu R(?)v. inlecto r) operto capite, ita ut devinciatur non repugnans. videlicet omnis vis[*](uis om.R1a. ui F1) constat in oculis, quo minus mirum sit[*](fit Rdav. fit DFEzD) a Lysimacho Alexandri[*](alexandro F1Ra) iussu simul incluso strangulatum leonem.[*]((18) Plut. Anton. 9 extr.)[*]((3. 4) cfr. Ael. V 39.) iugo[*](iuga F1a) subdidit eos primusque Romae ad currum iunxit M. Antonius, et quidem civili bello, cum dimicatum esset in Pharsaliis[*](pharsalis F1Ra.-licis va.S) campis, non sine ostento[*](quodam osten- to G) quodam[*](fubi fe F1. ubi fe Rd1a) temporum[*](temporum G(D). -re ll.J. -re illo zv(S). an tempore eo?) , generosos spiritus iugum subire illo[*](illo om.zva.G) prodigio

Sunt vero[*](Sunt uero v. Vni uero F2E2in ras. -erso r) et fortuitae[*](for- tuitae ego. -uita F2E2d2v (D).-unae r S) eorum quoque clementiae exempla. Mentor[*](exempla mentor E2d2v.-amentū r) Syracusanus in Syria, leone obvio suppliciter volutante [*](uoluntate F1a.cfr. XXXV 140), attonitus pavore, cum refugienti[*](re- fugientium F1Ra) undique fera opponeret sese et vestigia lamberet adulanti[*](adolanti FR) similis, animadvertit in pede eius tumorem vulnusque. extracto[*](et extracto va.S) surculo liberavit cruciatu. pictura casum hunc testatur[*](testatuf F1a) Syracusis. simili modo Elpis[*](////lpis F1. elpi a. Helpis ova.G) Samius natione in Africam delatus nave, iuxta litus conspecto leone hiatu minaci, arborem fuga[*](in fuga RSJ) petit Libero patre invocato, quoniam tum[*](tum R(?)E2o.om. r) praecipuus votorum locus est, cum spei nullus est. set[*](est. sed ozv. esset Fda. est DRE(?)G) neque profugienti[*](profugiendi loc' F2), cum potuisset , fera institerat et procumbens ad arborem[*](ab (ad F) arbore F1E1a) hiatu, quo terruerat, miserationem[*](miseratione R1.-oni R2) quaerebat. os morsu avidiore inhaeserat dentibus cruciabatque inedia[*](inaedia DFE. media a), non tantum[*](n??? tantum ego. tantum R2. ntum DF1R1a. tum F2E(?) ov. del. D. iam cum Müller em. Ip. 23) poena[*](poena (pena a) ll.v(H). penam oz. paene B) in ipsis eius telis, suspectantem[*](suspectante oz) ac velut mutis precibus orantem[*](ornantē F1. orante oz), dum[*](dum ll.ov. diu P. diu ut Müller l.l.) fortuitis[*](fortuitis coni. S. -tiis F1. -tus DRTa.-tu F2E(?)v. forti ut .. o.lac. indic. J. contuitus P) fidens[*](an fides?) non est contra feram multoque

Aeque memorandum et de[*](de om.o) panthera tradit Demetrius physicus: iacentem in media via hominis desiderio repente[*](repentente F1. repet- R.cfr. § 30) apparuisse patri cuiusdam Philini[*](philinis o), adsectatoris sapientiae ; ilium pavore coepisse regredi, feram vero[*](teram uero F2E2ov(D). tamen fero r.-en ferā dS) circumvolutari [*](circum- uolitari ao) non dubie blandientem seseque conflictantem maerore qui etiam in panthera intellegi posset[*](posset F2v(J). -ssit roS(D)). feta erat, catulis procul in foveam[*](in foueam procul o) delapsis[*](dilapsis a. delapsus F1R1). primum ergo miserationis[*](mirationi zv a.Bas. -acu- lum o) fuit non expavescere, proximum[*](proximā FdR) et[*](ei F2E2ova.S) curam intendere, secutusque[*](secutus F1E1a. (anrecte? cfr. § 14)) qua trahebat vestem unguium levi iniectu, ut causam doloris intellexit simulque salutis suae mercedem, exemit catulos[*](exemit catulos om.o) , ea cum his[*](ea cum his J. eamus DR1. eamusq. E1ad. eam FR2S. ea usque cum his o. cum his E2D. eaque cum iis v) prosequente[*](prosequente E2ov(J).-tes r S) usque extra solitudines deductus[*](usque om.d. (loc. corr.). an ea usque prosequente (sc. eximen- tem motu gestuque et circumeundo), rursusque extra solitudines est deductus?)

[*](cfr. Ael. VI 63.—) Haec fidem et Democrito adferunt, qui Thoantem [*](toanthem FR. dathen oz) in Arcadia servatum a dracone[*](a dracone om.o) narrat. nutrierat[*](nu- triere F1. om.E1a) eum puer dilectum[*](dilectu F1a) admodum, parensque[*](pauensque d2ova.H) serpentis naturam et magnitudinem metuens in solitudines tulerat, in quibus circumvento latronum insidiis agnitoque[*](insigniis aclitoque F1) voce subvenit. nam quae de infantibus ferarum lacte nutritis[*](nutricis F1a), cum essent expositi , produntur, sicut de conditoribus nostris a lupa, magnitudin i[*](magnitudini v. -dine ll) fatorum[*](fatorum F2d2E2v. ferarum r) accepta fieri[*](ferri v. sed cfr. nota ad XXVIII 10) aequius quam ferarum naturae arbitror.

[*](Sol. 17, 5. (14–18) Sol. 17, 8. 9.— (15) Ar. IX 6, 61212. Th. C VI 5, 2. Ael. V 40. Plut. SA 24. Antig. Car. 31 (37). cfr. Pl. XXI 39.—) Panthera et tigris macularum[*](maculorum F1R) varietate prope solae bestiarum spectantur, ceteris unus ac[*](et (pro ac) o) suus[*](suis F1) cuique[*](cui'que F2va.S) generi[*](genere F1.-ris ova.S) color est, leonum[*](leon///F1. -ne R.-nem d1) tantum in Syria[*](suria F.-ra a) niger. pantheris in candido breves macularum oculi. ferunt odore[*](odore (Budaeus) C e Sol. colore (-lere R) ll.ov. cfr. Ar.) earum mire sollicitari quadripedes cunctas, sed capitis torvitate[*](toruitate F2E2oR(?)v.-ates E1.-ui tale F1.-les a) terreri[*](////rreri F1. urgeri R1a) ; quam ob rem occultato eo reliqua dulcedine invitatas corripiunt . sunt qui tradant in armo iis[*](his FaD) similem lunae esse maculam crescentem in orbem[*](orbē seq. ego. -bē set a.-bes (-bis FR1) et rv. cfr. § 215 et II 42) seque cavantem[*](cauentem R1. curuantem D) pari modo[*](modo cornua F2d2E2v). [*](Sol. 17, 11.)nunc varias et pardos, qua[*](que a. qui R2va.S. quos R3) mares sunt, appellant in eo omni genere, creberrimo in Africa Syriaque. quidam ab his

Senatus consultum fuit vetus, ne liceret Africanas in Italiam advehere. contra hoc[*](hoc Bas. hof ll. haec v) tulit ad populum Cn. Aufidius tribunus plebis permisitque circensium gratia[*](gratiā F1R) inportare . primus autem Scaurus aedilitate[*](in aedilitate Frobeen p. 74) sua varias CL universas misit, dein Pompeius Magnus CCCCX, Divus Augustus CCCCXX[*](CCCCX F2d2E2v. //////X F1. au.X. DR1. aut.X. E1a. auxit R2). idem Q. Tuberone Paulo Fabio Maximo cos. IIII non. Mai. theatri Marcelli dedicatione[*](dedicatio F1Ra) tigrim primus omnium Romae ostendit in cavea mansuefactam[*](mansuefactam (-tasF) ll.v(S). -tum Dal.(J) errore), Divus vero Claudius simul IIII.

[*](Sol. 17, 4–6.— Mela III 43. (Phil. VA II 14).—)Tigrim[*](tigrum o) Hyrcani et Indi ferunt[*](ferum o), animal velocitatis tremendae[*](dist. H) et maxime cognitae[*](maxima cognita F1Ra), dum capitur totus eius[*](enim (pro eius) G) fetus , qui semper numerosus est. ab insidiante rapitur equo quam maxime pernici atque in recentes[*](recentem va.H) subinde transfertur[*](transfertur ov(J). -runtur ll.S). at ubi[*](uero (pro ubi) o) vacuum cubile reperit feta— maribus enim[*](mariū (om. enim) a) subolis[*](sub- ulis F1R1a. sobolis ova.S) cura non est —, fertur praeceps odore vestigans. raptor adpropinquante fremitu abicit unum ex catulis; tollit[*](tollit om.a) illa morsu[*](morso F1R) et pondere etiam ocior acta remeat[*](Remeat F2E2oR(?)v. remet E1. re//// F1. met a. remittit dTP) iterumque consequitur ac subinde, donec in navem[*](nauim R(?)ozH) regresso inrita feritas saevit in litore.

[*](Sol. 49, 9.— Ar. II 1, 499a 14.)[*]((1) Ar. 501a 14; P III 14, 674a32. cfr. PI. XI 164.— (2) Diod. III 45, 4 (ex Agath.).) Camelos inter armenta pascit oriens, quarum[*](quorum ova.H) duo genera, Bactriae et Arabiae[*](bactrium et colo- nium et arabie a) ; differunt, quod illae[*](ille Fa. illao. illi va.H) bina habent tubera[*](ubera F1a) in dorso, hae[*](hi ova.H) singula[*](singula// Fov.-lae R.-le a) et[*](et om. H2) sub[*](sub ll.ozH. in v) pectore alterum,

[*](Sol. 30, 19.— Artemid..ap. Strab. XVI 775. Agath. m. Erythr. 72 (GGm I p. 159). Diod. II 51, 1. Varro LL V 100. Hor. ep. II 1, 195. Dio XLIII 23.) Harum[*](ho- rum ava.H) aliqua similitudo[*](similitudo F2E2v. -mili r) in duo transfertur animalia . Nabun[*](nabun RdaoH. -una rv. nabim B) Aethiopes vocant collo similem equo, pedibus et cruribus bovi, camelo capite, albis maculis rutilum[*](rutulum F2) colorem [*](colore a) distinguentibus, unde appellata camelopardalis, dictatoris Caesaris circensibus ludis primum visa Romae. ex eo subinde cernitur, aspectu magis quam feritate conspicua, quare[*](quare) etiam ovis[*](ouis av. oui r) ferae[*](fere Fa) nomen invenit[*](inuenit om.o).

[*](Agath. ib. 75. Strabo XVI 775. Diod. III 35, 6. Ael. XVII 8. Sol. 30, 20.) Pompei Magni primum ludi ostenderunt chama [*](chaū F2superscr.E2ova.H), quem Galli[*](calli F1aova. B)[*](raphium va.H) rufium vocabant, effigie lupi, pardorum maculis. iidem ex Aethiopia quas vocant κήπους,[*](κήπουςH e Diod. caepus R. -phus F. cephus DE1dTJ. -phiis a. -phos E2o (Sol.) v (D)) quarum pedes posteriores pedibus humanis et cruribus, priores manibus fuere similes. hoc animal postea Roma non vidit.

[*](Sol. 30, 21.— Agath. ib. 71. Diod. III 35, 2. 3. Ael. XVII 44. Strabo XVI 774 extr. (ex Artemid.). Paus. IX 21, 3.) Isdem ludis et rhinoceros unius in nare cornus [*](cornu ava. H) , qualis saepe, visus. alter hic genitus hostis elephanto cornu ad saxa limato praeparat se pugnae, in dimicatione alvum maxime petens, quam[*](quem do) scit esse molliorem. longitudo ei[*](ei F2R2in ras.d2E2v (D). et r. om. S) par, crura multo breviora, color[*](color F1) buxeus[*](buxeius R).

[*](Ael. XIV 6.— (11) Agatharch. fr. 73 Mü. Diod. III 35, 4. Sol. 27, 59.— (13) Megasth. fr. 13 Mü. (ap. Strab. XV 710).— (14) Ctes. fr. 87 Mü. Agatharch. fr. 77. Diod. ib. 10. Strabo XVI 775. cfr. infra § 107.— (16) Megasth. fr. 10. 11 (ap. Strab. XV 703). Sol. 27, 58.— (17) Sol. 52, 38. 34.) 21. Lyncas[*](lincas Fao)Lyncas vulgo frequentes et sphingas[*](spingas o. fin- F1Ra), fusco pilo, mammis in pectore geminis, Aethiopia generat multaque alia monstris[*](monstris ego n. luc. p. 26. -tri DFREH. -tra aoz. -tro v) similia, pinnatos[*](pen- natos aova. S) equos et cornibus armatos , quos pegasos vocant, crocotas[*](crocatas F1. groga- R1. crocottas H (cfr.ind.). -cutas v. crotocas o.cfr. § 107) velut ex cane lupoque conceptos[*](conceptas F2), omnia dentibus frangentes protinusque devorata conficientes ventre, cercopithecos[*](certopithe- cos F1. -phitecos a. cirtophitecas F2) nigris capitibus, pilo asini[*](asinino va.S) et dissimiles ceteris voce, Indicos[*](Indi vel India Cuvier coll. Sol. Indi equos (del. boues) P) boves unicornes[*](unicornes E2v. indi uni- F2. dicornes R. indiuco- r. duico- o) tricornesque , leucrocotam[*](leucocrotam F. euc- o. leucocrocotam a. leucrocottam S. -cutam va. H) , pernicissimam[*](pernicio- sissimam F2Eaozva.C) feram[*](fere E2ova. S(J). at cfr. Sol.) asini feri magnitudine

[*](Mela III 96. 98. Alex. Mynd. ap. Athen. V 221b sq. cfr. Ael. VII 5. Sol. 30, 22.) Apud Hesperios Aethiopas fons[*](frons F1Ro) est Nigris, ut plerique existimavere, Nili caput[*](caput ut v. caput (ap??? a) ll.ozH), ut argumenta quae diximus [*](5,52) persuadent. iuxta hunc fera appellatur catoblepas[*](catoplebas a. tatho- o), modica alioqui[*](aliqui o. alio- quin ava.S) ceterisque membris iners, caput tantum praegrave aegre ferens — id[*](id est o.an ideo?) deiectum semper in terram — , alias internicio[*](internicie F2. -necio va.S) humani generis, omnibus, qui oculos eius videre, confestim expirantibus.

[*](Sol. 27, 51. 52.— (16) Ael. II 5. 7. Lucan. IX 724 sq. (Serv. Aen. VII 753).) Eadem et basilisci[*](basilisci F2ov. de basiliscis (-licis F. -lisci R1) r e titulo marginali) serpentis[*](serpentibus R2dTa) est vis. Cyrenaica hunc[*](hanc o) generat provincia, duodecim[*](duodenum H Brot.) non amplius digitorum magnitudine, candida in capite macula[*](mitrula Sol.) ut[*](et in (pro ut) o) quodam diademate insignem[*](insigne aoz.-ni va.G). sibilo omnes fugat serpentes nec flexu multiplici , ut reliquae[*](reliquae E2v(D). -que ao. -qua rJ) , corpus inpellit, sed celsus et erectus in[*](in del. Salm. cfr. Sol. an dimidio?) medio incedens, necat[*](nec ad F1a) frutices, non contactos[*](con- tactas ... afflatas (-tus z) ozva.G) modo, verum et adflatos, exurit herbas, rumpit saxa: talis[*](talis F2v. aliis r. om.o mala a.om.o) vis malo est. creditum[*](an creditur, ut § 80?) quondam ex equo occisum[*](occisu F1. -so va.H) hasta et per eam subeunte [*](subeuntē F2) vi non equitem[*](equitantem o. -ite a) modo, sed equum quoque absumptum[*](adsumptum F1a).