Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Magicas vanitates saepius quidem antecedente[*](antecedente VGRdTfH. -tes E1. -tis E2v.) operis parte, ubicumque causae locusque poscebant, coarguimus detegemusque[*](detegi- musque V2e corr.d.) etiamnum. in paucis tamen digna

res est[*](res est Erv. res VGR. re dT.), de qua plura dicantur, vel eo ipso quod fraudulentissima [*](fraudelentissima VG. fraudendiss- E.) artium plurimum in toto terrarum orbe[*](orbi V1GR1. -bis E.) plurimisque saeculis valuit. auctoritatem ei maximam fuisse nemo miretur, quandoquidem[*](quandoque R1df.) sola artium tres alias imperiosissimas [*](periosissimas VGd.) humanae mentis complexa in unam se redegit [*](redigit VGR1dfH.). natam primum[*](prima (om. e) VG.) e medicina nemo dubitabit[*](dubitabit D cum U 655. -auit VGRE. -ant f. -at d(?)v.) ac[*](ac Erv. ae V1G. a r.) specie salutari inrepsisse velut altiorem sanctioremque[*](sanctiorem quam E. -que quam v. a. H.) medicinam, ita blandissimis desideratissimisque[*](desiderantissimisque VGdEVen.) promissis addidisse vires religionis[*](religiones R1T.), ad[*](ad om.VR1.) quas maxime etiam nunc caligat[*](calligat VG. alli- E.) humanum genus, atque, ut hoc quoque successerit[*](successerit CFW Müller p. 26. -ssit vet. Dal. sugges- serit Erv. -ggerit rGT.), miscuisse[*](miscuisset R1d.) artes mathematicas[*](mathematicas artes VRS.), nullo non avido futura de sese sciendi atque ea e[*](e Erv. om. r.) caelo verissime peti credente. ita possessis hominum sensibus triplici vinculo in tantum fastigii[*](fastigi V2. -idi d. fasdi V1. fas R1.) adolevit[*](adolebit dr. adel- R.), ut hodieque etiam in magna parte gentium praevaleat et in oriente regum[*](grecum VG. ///reco R1.) regibus imperet.

[*](Diog. Laert. prooem. 2. 8.) Sine dubio illic orta in Perside a Zoroastre, ut inter auctores convenit. sed unus hic fuerit an postea et alius, non satis constat. Eudoxus[*](eudoxius d.), qui inter sapientiae sectas clarissimam utilissimamque eam intellegi voluit, Zoroastren[*](zoroastren S. -trem dEv(D). -ten rG.) hunc sex milibus annorum ante Platonis mortem fuisse prodidit; sic et Aristoteles.[*](Isid. VIII 9, 1.) Hermippus, qui de tota ea arte[*](arte ea VRdS.) diligentissime scripsit et viciens c[*](centum (pro cen- tena) ll.v.) milia versuum a Zoroastre condita indicibus quoque voluminum eius positis explanavit, praeceptorem, a quo institutum

diceret, tradidit Agonacen[*](agonacen d2v(S). agan- d1. agonaecen VG. -neiscen (antea -naecen) Re corr. abonacem T. azonacen E. -cem G. az .... (reliquis margine abscisis) r.), ipsum vero quinque milibus annorum ante Troianum bellum fuisse. mirum hoc in primis, durasse[*](durase V1G.) memoriam[*](me- moriam REv. eorum rGT.) artemque[*](artem eamque dT.) tam longo aevo, non[*](non ego. om. ll.v.) commentariis intercedentibus[*](intercidentibus VGdS. non intercedentibus (-cid- rH) R(?)v(J).), praeterea nec claris nec continuis successionibus[*](succisionibus VGR1.) custoditam. quotus[*](quutus G. quot tulis E. istos v. a. G.) enim quisque hominum[*](hominum ego. cfr. IX 71. com- muni dTv. commi VGR.om.ErG.) auitu saltem cognitos habet[*](habent VG.), qui soli nominantur [*](co- gnominantur R (?) Ev. a. S.), Apusorum et Zaratum Medos Babyloniosque Marmarum et Arabantiphocum[*](arabantiphocum VGdTfH. -tephocum R. -tipphocum (-ochum E) Er. arabem hippocum v.) aut[*](aut dfH. au RFG. ab T.inVras. om.Erv(D).) Assyrium[*](assy- rium dfH. -um uero v. asirium rGFT.) Tarmoendam[*](tarmoandam T. -oenidam E. zarmocenidam v. a. H.), quorum[*](quorum—9 monumenta (-nim- S) Erv. om. rGTf.) nulla exstant monumenta? maxime tamen mirum est, in bello Troiano tantum de arte[*](ea arte Rdv. a. G.) ea silentium fuisse Homero tantumque operis ex eadem in Ulixis erroribus, adeo ut vel[*](uel ego. de VGR1d1. om. rv. (an potius id?).) totum opus non aliunde constet,[*](cfr. Cic. de divin. I 41, 91.) siquidem Protea[*](protea rC. -thea Ev. propterea VGd. praet- R.) et Sirenum cantus apud eum non aliter intellegi volunt, Circe[*](an uolunt, in Circe?) utique et inferum evocatione hoc solum agi. nec postea quisquam dixit, quonam[*](quonam RdVerc. quoniam VGVen. quo Ev.) modo venisset Telmesum[*](telme- sum ll.J. -misum S coll. V 107. -messum v.), religiosissimam [*](an religiosissimam in?) urbem, quando[*](quandam E. quon- v. a. B.) transisset ad Thessalas matres[*](matres V1GRdTfH. urbes V2Ev.), quarum[*](dist. U.) cognomen diu optinuit in nostro orbe, aliena[*](alienae v. a. J.) genti[*](genti dT. -tis Erv. -te VGRfU. cfr. XXIX 90.) Troianis utique[*](itaque Erv. a. S.) temporibus Chironis[*](chyronis r. cyr//nis R.) medicinisn medicis V2R1d. contentae[*](contentae & ego. -tae a V. (-ta ea S). -te & RdT.-tea G. -ta et ErG(D). -ta esset B. -ta est v.) et
solo Marte fulminanti[*](fulminanti ego. -nati V1GR1d. -nante rv.).[*](cfr. Diog. Laert. prooem. 5.) miror[*](mior V1G. minor V2.) equidem Achillis populis famam[*](famem V1.) eius in tantum adhaesisse, ut Menander quoque, litterarum subtilitati sine[*](sine ErG. sin r. in v.) aemulo[*](aemulo VGdG. //mulo R. adem ulo Er. eadem telmesso v.) genitus, Thessalam cognominaret famulam complexam ambages feminarum detrahentium lunam. Orphea putarem e propinquo artem[*](propinquo artem ego. -pinquorum (-quin- G) VGd. -quo eam J cum Gron. -quo R(?)Ev(D).) primum intulisse[*](intulisse RdEv. pert- VGS. prot- f.) ad vicina[*](uicina VGRdTfH. -nas Erv. -nam U cum Gron.) usque superstitionis[*](superstitionis ego. cfr. XXXVII 123. -ones Ev. -onem RdTH. -stitutionem VG.) ac[*](ae VG. a S cum Gron.) medicinae [*](medicine G. -na S cum Gron.) provectum[*](prouectum VGRdTFS. profe- Ev. an prouectam? cfr. § 13. XXVI 20. (contra XXXVII 54).), si non expers[*](expers// V. -si T. -sis R1Gv. a. G.) sedes eius tota Thrace[*](thracem T. tracen VGE.) magices fuisset[*](fuissent V1GR1.). primus[*](primum VGR1.), quod[*](quod om.EG.) exstet[*](exstat G.), ut equidem invenio, commentatus[*](commentitus E.) est[*](est VGRdTS. om.EG. erat v.) de ea Osthanes Xerxen regem[*](regem dErv. -gem in- uenio ex (et R) V1GR. -gem ex V2.) Persarum bello, quod is[*](is dv. si VGR. his Er.) Graeciae intulit, comitatus ac velut semina artis portentosae sparsit[*](sparsit RU. isp- VGdT. insp- S. sparsisse rG. aspersit C. -sisse Ev.) obiter infecto[*](inficto VG. interfecto Ev. a. C.), quacumque commeaverat[*](commeauerat Re corr. v(U). commoa- E. commemorat f. commeauerant (cum- VG) rS.), mundo. diligentiores paulo ante hunc ponunt Zoroastren[*](zoroastren S. -sten VGR1d. -strem rv(D).) alium Proconnensium. quod certum est, hic maxime Osthanes[*](ostanes VGEre corr.) ad rabiem, non aviditatem modo scientiae[*](scientiam VGR1d.) eius, Graecorum populos egit. quamquam animadverto [*](animaduerfo V1Gd. -er/// R1.) summam[*](summo E.) litterarum claritatem gloriamque[*](gloriamus R1G.) ex ea scientia antiquitus et paene semper petitam. certe Pythagoras
, Empedocles[*](emperpeducles VGd.), Democritus, Plato[*](platon R. placon d.) ad hanc discendam navigavere exiliis verius quam peregrinationibus susceptis, hanc reversi praedicavere, hanc in[*](in Erv. om. r.) arcanis habuere . Democritus Apollobechen[*](apollobechen dfrH. -chem VGTD. -che R. -llonecen E. -nicem v.) Coptiten[*](coptiten dH. -tem VGfD. copiten RT. captidenent (-itenent r) Er. -nem v.) et Dardanum e[*](e REv(U). et rSJ.) Phoenice[*](phoenice v(U). -cen R. -cem SJ. phenicae E. -cen dT. phonicen VG.) inlustravit voluminibus Dardani in sepulchrum eius petitis, suis vero ex disciplina eorum editis. quae recepta ab ullis[*](aliis v. a. S.) hominum atque transisse per memoriam aeque ac nihil in vita mirandum est;[*](Isid. VIII 9, 2.) in tantum fides istis fasque omne deest, adeo ut qui[*](qui om.E.) cetera in viro[*](inquit uiro E.) probant, haec[*](hanc E.) opera eius esse infitientur[*](infitientur ego. infici- ll.v. cfr. II 112. VI 23.). sed frustra. hunc enim maxime adfixisse animis eam[*](eam Erv. eadem r.) dulcedinem[*](dulcedine d.) constat. plenumque miraculi et hoc, pariter utrasque artes effloruisse, medicinam dico magicenque, eadem aetate illam[*](aetate illam (ilium E) Ev. -atelle G. etatella d. -lle V1. & pelle R. et apelle V2.) Hippocrate [*](hippocraten d. -tem E. -ogratem G.), hanc Democrito inlustrantibus, circa Peloponnensiacum Graeciae bellum, quod gestum est a trecentesimo[*](an excidit uicesimo?) urbis nostrae anno.[*](cfr. Pauli apost. epist. ad Timoth. II 3, 8.) est et alia magices factio a Mose[*](mose v. muse E. -sę r. musa d. mus/// R. mus V.) et Janne[*](et ianno E. etiamne d. -num v. a. G.) et Lotape ac[*](lotape ac ll.Brot.(U). -pea v. a. B(HS). iotape G. iochabela B.) Iudaeis pendens, sed multis milibus annorum post Zoroastren[*](zoroastren RS. -rem rv.). tanto recentior est Cypria. non levem et Alexandri[*](alexandria R.) Magni temporibus auctoritatem addidit professioni[*](professionis E. -ne V1Gd.) secundus Osthanes[*](hostanes E. osta- r ostea- VGR.) comitatu eius exornatus, planeque, quod nemo dubitet, orbem terrarum peragravit.

Extant certe[*](itaque (pro certe) Ev. a. H.) et apud Italas[*](italos E. -les VG.) gentes vestigia eius in XII tabulis[*](eius cinxit talibus VGd.) nostris aliisque argumentis, quae priore[*](28,17) volumine exposui[*](exposuit E.). DCLVII[*](DCLII VGR1d.) demum anno urbis[*](orbis V.om.R1.) Cn. Cornelio Lentulo P[*](P. om.RE.). Licinio Crasso cos. senatusconsultum factum est[*](est om.R1E.), ne homo immolaretur, palamque fit[*](fit VGRdTfJ. om.Erv(D). fuit H(U). et S. an eft, ut XVIII 104. XXVIII 118. XXIX 11, vel fit?), in tempus illut[*](illud G(U). filiut (fil- R) ll. filuit v(S). illud ut J.) sacra prodigiosa[*](sacri prodigious v. a. G (HS).) celebrata[*](celebrata ErG(D). -tio rTfH.).[*](Dion. Halic. I 38. Solin. 21, 1.—(Sueton. Claud. 25 coll. cum Sueton. Tib. 36.) Tacit. ann. II 32.) Gallias utique possedit, et quidem ad nostram memoriam. namque Tiberii Caesaris principatus[*](principatu V2e corr.) sustulit Druidas eorum[*](an earum?) et hoc genus vatum medicorumque. sed[*](sed G. cfr. IX 104. ipse ll. per SC J non apte coll. Sueton. Tib. 36 et Claud. 25. an exciderunt aliqua, ut expulit. sed?) quid ego haec commemorem in arte[*](artem VGv. a. G.) oceanum quoque transgressa et ad naturae inane pervecta [*](perlecta VG.) ? Britannia hodieque eam adtonita[*](attonite (anto- E) REv. a. S(U).) celebrat tantis caerimoniis, ut dedisse[*](udidisse VG.) Persis videri possit. adeo ista toto mundo consensere, quamquam discordi[*](discordia E.) et sibi ignoto. nec[*](non Ev. a. H.) satis aestimari potest[*](post E.), quantum Romanis debeatar, qui[*](quis R.) sustulere monstra[*](nostra E.), in quibus hominem occidere religiosissimum erat, mandi vero etiam saluberrimum[*](saluberrimum erat VGRd.).

[*](cfr. Plin. XXXVI 142.) Ut narravit Osthanes, species eius plures sunt. namque ex aqua[*](ex aqua ego. et aqua VGRdTfH(U). et ex aqua B(S). e aqua r. ea quae (a add. v) Ev.) et sphaeris et aëre[*](et ex aere Erv. a. H. et//// R.) et stellis et lucernis ac pelvibus securibusque[*](peluibusque E.) et multis aliis modis divina promittit[*](promit V1Gvet. Dal.), praeterea umbrarum inferorumque colloquia . quae omnia aetate nostra princeps Nero vana falsaque

comperit. quippe non citharae[*](cytharae r. cyrae R.) tragicique[*](tragicique Erv. -gique r.) cantus libido illi maior fuit, fortuna rerum humanarum summa gestiente in profundis animi[*](animis VGd.) vitiis, primumque imperare dis concupivit[*](concupiuit Erv. -pit r.) nec quicquam generosius voluit[*](uoluit EB. ual- rGTfv(H).). nemo umquam ulli artium[*](artium umquam ulli VR1S.) validius favit. ad hoc[*](haec Rd(?) v. a. S.) non opes[*](opus E.) ei[*](ei G. est E.om. rD. illi v.) defuere, non vires, non discentis[*](dicentis E. discentes V1G. -ndi v. a. H.) ingenium, quae non alia[*](quae non alia VGdTfES. quę alia n??? r. q??? n??? R. non alia H. aliaque non v.) patiente mundo! inmensum, indubitatum exemplum est falsae artis, quam dereliquit Nero; utinamque inferos potius[*](poti VG.) et quoscumque de suspitionibus suis deos consuluisset , quam lupanaribus atque prostitutis mandasset inquisitiones [*](inquisitione d.) eas! nulla profecto[*](profecta VGR1.) sacra, barbari licet ferique ritus, non mitiora quam cogitationes eius fuissent. saevius sic nos replevit[*](repleti VGR1S.) umbris.[*](Sueton. Nero 51.—Dio Cass. epit. LXIII 2. 5.) sunt quaedam Magis perfugia, veluti lentiginem habentibus non obsequi numina aut[*](ut v. a. H.) cerni. an[*](an ego. non dTEv, om. rH. num P.) obstitit[*](obstitit dT(P)U. -stet VGfH(J). poffent Ere corr. poffint v.) forte hoc in illo? nihil membris[*](membris ll.v. an in ceteris?) defuit. nam dies eligere certos[*](cereos VGd.) liberum erat, pecudes vero[*](uere VG.), quibus non nisi ater colos[*](color d. culos VG.) esset, facile[*](facile dv. -les VG. facie Ere corr.) ; nam[*](iam P.) homines immolare etiam gratissimum. Magus ad eum Tiridates [*](tiridates B. mitridates (-tidrates E) ll. v.) venerat Armeniacum de se triumphum adferens et ideo provinciis gravis.[*](cfr. Strabo XV 3, 16 p. 733.) navigare noluerat[*](noluerunt E.), quoniam[*](quo VG.) expuere in maria[*](mari artis quae VG. marianis quem d.) aliisque mortalium necessitatibus violare naturam eam fas non putant. Magos secum adduxerat[*](abduxerat Vd.), magicis etiam cenis eum initiaverat; non tamen, cum
regnum ei daret, hanc ab eo artem accipere valuit[*](ualuit dv. uol- r.). proinde ita persuasum[*](persuasit d2in ras.) sit, intestabilem, inritam, inanem esse, habentem tamen quasdam veritatis umbras, sed in his veneficas artes pollere, non magicas. quaerat aliquis, quae sint mentiti[*](mecum titi (tibi VG) VGd.) veteres[*](ueteres dv. -ris rD.) Magi, cum adulescentibus[*](aduliscentibus nouis VGE.) nobis visus Apion[*](apion RG. appion rv.) grammaticae artis prodiderit cynocephalian herbam, quae in Aegypto vocaretur osiritis[*](osiritis S. -tes Erv. -ipitis r. osyrites Lugd.), divinam et contra omnia veneficia, sed si tota[*](ea (pro tota) Ev. a. H.) erueretur[*](rueretur Vf. reuer- G.), statim eum, qui eruisset, mori, seque evocasse[*](euocasse Erv. -sset (uo- R) r.) umbras ad percunctandum Homerum, quanam[*](quana VG. quam E. qua v. a. H.) patria quibusque parentibus genitus esset, non tamen ausus profiteri, quid sibi respondisse[*](respondisse (-dit se E1) diceret ll.v. cfr. § 4. -disse uideretur coni. S. -disset D cum luc. p. 48. (cfr. Müller de stilo p. 151 not. 80). an vero respondisse crederet?) diceret.

[*](Isid. XII 3, 5. cfr. Plin. IX 178. XI 139.) Peculiare[*](peculiari V1G. -ris V2.) vanitatis sit argumentum, quod animalium cunctorum talpas maxime mirantur tot modis a rerum[*](arearum V.) natura damnatas, caecitate[*](cecitates E. -tis v. a. G.) perpetua[*](per- petuas VGE. -uae v. a. G.), tenebris[*](tenebras E.) etiamnum aliis[*](aliis RdEv(G). alis VG. altis Verc.(D).) defossas[*](defossa E.) sepultisque similes. nullis aeque[*](reque VGd2in ras.) credunt extis[*](exiti in E.), nullum[*](nullius Vd.) religionum[*](regionum G. religionis Ev. a. S. sed cfr. XXVIII 24. XXXV 177.) capacius iudicant[*](iudicat E. ///dicant V. todi- G.) animal, ut, si[*](ut si quis (qui S) dErin ras. iuffi (-ffe G) qui VG. funt qui T.) quis cor eius recens palpitansque devoret[*](deuoret V1GRdTfH. -raret V2E1. -rarit E2v(D).), divinationes [*](diuinationes d. -onis rv.) et rerum efficiendarum eventus promittant.[*](Pl. iun. 109, 8.) dente[*](dente e VG.) talpae vivae exempto sanari dentium dolores adalligato[*](adalligate VGR. -ta r.) adfirmant. cetera[*](cetera Erv(H). -re R. -ro G. celere r.) ex eo[*](id ex eo Er.) animali[*](animalia VGR1.) placita[*](placida VG.) eorum suis

reddemus[*](reddamus E.) locis. nec quicquam probabilius invenietur quam muris aranei morsibus adversari[*](aduersarias G. -ies V1. -ios f.) eas, quoniam et terra[*](ter- ram Ev. a. G.) orbitis[*](urbiti sunt VG. orbitis R1.), ut diximus, depressa adversatur[*](depressam auersantur v. a. G.).

[*](29,89)

[*](cfr. Plin. XXXII 82.) Cetero dentium[*](ceterum Ev. a. H.) doloribus, ut iidem narrant, medetur [*](medentur E.) canum, qui rabie[*](rabie in E. -iem Tv. a. G.) perierunt[*](perierunt d(?)G. perferunt r. praef- v.), capitum cinis crematorum sine carnibus instillatus ex oleo cyprio[*](cyprio ll. Verc.(S). -ino v(G). cfr. nota ad XXIX 106.) per[*](per partem cuius E.) aurem, cuius e parte[*](an a parte? cfr. § 23. 26. XXVII 89. XXXII 31. XXV 166. XXII 70. XXIV 77, al.) doleant, caninus[*](caninus—8 doleat om.E.) dens sinister maximus, circumscariphato[*](circumscari- phato S, item infra. cfr. XXXII 79. 82(B). -ifato (-iftico R1) ll.D. -ificato v.) qui doleat, aut draconis os e[*](osse V2. os E.) spina, item enhydridis; est autem serpens masculus et albus[*](alius d.). huius maximo dente circumscariphant[*](circum- scarifantur d. -ficant v. a. S.), aut[*](aut VGED. at rv.) in superiorum[*](superiora d. -re VGR1v. a. G.) dolore[*](dolore om.E.) duos superiores adalligant, e diverso inferiores.[*](Seren. 240. Pl. iun. 27, 21. Marc. 12, 21.—Diosc. II 69.) huius adipe[*](adipse V1G. -ipe se V2.) perunguuntur[*](perunguuntur Ev(D). -guentur rJ. -gentur R. unguentur (inung- d1) rS.) qui crocodilum captant. dentes scariphant [*](scariphantur d. -ificantur H. -ifi- cant v. escarifan V1GR. -fant V2r.) et[*](et om.VGdR1H.) ossibus lacertae e[*](e REv. et r. ex D.) fronte luna plena exemptis ita, ne terrain adtingant. colluunt[*](coluunt VJ.) dentibus caninis decoctis in vino ad dimidias partes. cinis eorum pueros tarde dentientes[*](dentis VGR1. -tantes T.) adiuvat cum melle. fit eodem modo et dentifricium. cavis dentibus cinis e murino fimo inditur[*](inditam E.) vel iocur lacertarum aridum.[*](Diosc.II 72. P. iun. 27, 22–27. Marc. 12, 31. Seren. 243.) anguinum cor, si mordeatur[*](mordetur T. -ditur V1GR1.) adalligeturve[*](adalligeturue J. -getur r. -gatur E. et (aut v) alli- getur V2in ras. (v)S. ue RGF. uue dT.), efficax habetur. sunt inter eos qui murem

bis in mense iubeant mandi doloresque ita cavere[*](cauere VGRdTfH. -ri Ev(D).). vermes terreni decocti in oleo infusique auriculae, cuius a parte doleant[*](doleat ED. sed cfr. Pl. iun.), praestant levamentum. eorundem cinis exesis dentibus coniectus[*](coniectus rPl.iun.v. coie- E.cfr. nota ad XXIX 95. collectus dD. -tis r. colutis J. (insertus Marc.).) ex facili[*](ex facile VGR.an et cera obturatus facile? cfr. Pl. iun. et Marc.) cadere eos cogit, integros dolentes inlitus iuvat[*](iubat VG. iuuant E.) ; comburi autem oportet in testo[*](testa Rd(?)Pl. iun. Marc. v. a. S. cfr. nota ad XXVIII 234.). prosunt et cum mori[*](commori R.) radice[*](radices VR1.) in aceto scillite[*](scillite rv. -to V2E. -tio d. -icio rT.cfr. nota ad XXVI 114.) decocti ita, ut colluantur[*](coluantur VJ.) dentes.[*](cfr. Plin. XXV 171. XXVII 89.—Marc. 12, 64.— cfr. Plin. XXIX 62.—Pl. iun. 28, 1–3. Marc. 12, 33. 11, 30.) is quoque vermiculus, qui in herba Veneris labro appellata invenitur, cavis dentium inditus[*](indutus VGR1.) mire prodest. nam urucae[*](eru- cae R(?)v. a. S.)e[*](e ego. om. ll.v.) brassicae foliis[*](foliis ego. eius ll.v. etiam coni. H. cineris Müller emend. V 8.) contact[*](contractu R.) cadunt , et e[*](et e rv. et a ED. e rS.) malva[*](malba V.) cimices infunduntur auribus cum rosaceo . harenulae, quae inveniuntur in cornibus coclearum, cavis dentium inditae[*](induta VGR1.) statim liberant dolore. coclearum inanium cinis cum murra gingivis prodest, serpentis cum sale in olla exustae cinis cum rosaceo in contrariam aurem infusus, anguinae[*](anguine E. -ni VGR1.) vernationis membrana cum oleo taedaeque resina calefacta et auri alterutri infusa—adiciunt aliqui[*](dist. D.) tus et[*](et om.VGR1dJ.) rosaceum—; eadem cavis indita, ut[*](ut—18 cadant om.V1GR1.) sine molestia cadant, praestat[*](praestat VGEv(D). -tant r(?)H.). vanum arbitror esse circa[*](circa om.Ev. a. H.) canis ortum[*](ortu v. a. H.) angues[*](angues Rdv. -uis rS.) candidos membranam eam exuere[*](exuere fv. ex aure dEr. ex ore VG. ex ere R.), quoniam ante ortum[*](ante ortum ego. neutrum ll.v(D). nec G.) in Italia visum est multoque minus credibile in tepidis regionum[*](regionum VGRfS. -nibus d(?)Erv(D).)tam[*](tam v. iam ll.) sero exui. hanc autem vel
inveteratam[*](inueteratam v. -atae E. -ate r. (an inueterati? cfr. § 128).) cum cera celerrime[*](celerme V.) evellere tradunt. et dens anguium[*](minuit Erv. a. H.) adalligatus dolores mitigat.[*](Pl. iun. 28, 3. 4. Marc. 12, 61.) sunt qui et[*](et Erv. om. rG.) araneum animal ipsum[*](ipfum ll. v. an uiuum?) sinistra manu captum tritumque in rosaceo et in aurem infusum, cuius[*](cuius a VGRdv. cui in ipfa E.) a parte doleat[*](doleant coni. S coll. § 21. 23.), prodesse arbitrentur [*](arbitrantur d. -ratur V.). ossiculi[*](ossiculi VGRdJ. -lis Erv.) gallinarum in pariete[*](pariete ll.v. an panno (ortum ex panne) vel puxide? sed cfr. § 51.) servati[*](servati/// dJ. -tis rGv.) fistula[*](fistula v. -las ll.) salva[*](salui V1G.) tacto[*](tacto Erman. Dal. S. -tu rG. adacto v.) dente vel gingiva scariphata[*](scarificata v. a. S. cfr. § 21.) proiectoque ossiculo statim dolorem abire tradunt, item fimo corvi lana adalligato vel passerum cum oleo calefacto et proximae auriculae infuso[*](infusae V.). pruritum quidem intolerabilem facit, et ideo utilius [*](utilius VGRdTv(S). tolerabilius EG.) est passeris pullorum sarmentis crematorum cinerem ex aceto infricare[*](infricate Vd.).

[*](Pl. iun. 24, 17–19. 25, 11. Marc. 11, 11.—Pl. iun. 25, 12–15. Marc. 11, 2.—Seren. 244. Pl. iun. 25, 15–17.) Oris saporem commendari adfirmant, murino cinere cum melle si fricentur dentes; admiscent quidam[*](quidem V.) marathi[*](maraty R. -tyna r. -tina E.) radices. pinna[*](pinna om.E.) vulturis[*](uulturi V1. -rri R. uult r.om.E.) si[*](si om.VR1G.) scalpantur dentes, acidum halitum faciunt. hoc idem hystricis[*](histricis VGv. a. C. stricis E.) spina[*](spina G. pina r. pinna dEv. -ne r.) fecisse ad firmitatem pertinet. linguae ulcera et labrorum[*](labrorum Ev. -rarum r. calabrarum Rd. -rum ulcera VG.) hirundines [*](hirun- dinis E(?) D.) in mulso decoctae sanant, adeps anseris aut gallinae rimas, oesypum cum galla, araneorum telae candidae et quae in trabibus[*](in trabibus B coll. XXIX 132. intra bul- bus (-bos v. balbus G) ll.Gv. an in trabalibus?) parvae texuntur[*](an texantur?). si ferventia os intus exusserint, lacte canino statim[*](statim in VG.) sanabuntur[*](sanabitur v. a. S.).

[*](Marc. 19, 33.—Pl. iun. 102, 9–13. Marc. 19, 59.) Maculas in facie oesypum[*](eisopum E. eso- v. a. B.) cum melle Corsico, quod asperrimum habetur[*](habemus Er.), extenuat, item scobem cutis in facie cum rosaceo inpositum vellere[*](an in uellere? cfr. nota ad XXVIII 248.) —quidam et butyrum addunt—, si vero vitiligines[*](uetiligines V2. uetlig- V1G. uelig- E.) sint, fel[*](uel (pro fel) E.) caninum prius acu conpunctas[*](conpuncta E. -tas ad VGR1D. -tas at J.), liventia et suggillata pulmones arietum pecudumque in tenues consecti membranas calidi inpositi vel columbinum fimum.[*](Pl. iun. 33, 2–5. Marc. 19, 17.—Marc. 19, 34—Diosc. II 11.—Marc. 19, 14.) cutem in facie custodit adeps anseris vel gallinae. lichenas et murino fimo ex[*](ex (pro et) d.) aceto inlinunt et cinere irenacei ex oleo; in hac curatione prius nitro ex aceto faciem foveri praecipiunt[*](praecipuunt E2. -uum E1.). tollit ex facie vitia et coclearum, quae latae et minutae passim inveniuntur, cum melle cinis[*](cinis cum omnia E.). omnium quidem coclearum cinis spissat, calfacit smectica[*](zmectica E. smet- VGR1d1. sept- d2.) vi[*](uii E. VII VG.) et ideo causticis miscetur psorisque et lepris[*](et lepris Erv(S) om. rGH.) et lentigini[*](lentigini Erv. -num rG.) inlinitur. invenio et formicas Herculaneas appellari[*](appellatas v. a. H.), quibus tritis adiecto sale exiguo[*](exigui VG.) talia[*](alia E.) vitia sanentur.[*](Diosc. II 66. - Pl. iun. 100, 6. 7. 101, 2. 3. 34, 17. 18. Marc. 19, 35.) buprestis animal est rarum in Italia[*](italia dEv. al ..... r (reliquis margine abscisis). athla VG. athala R.), simillimum scarabaeo longipedi[*](ongipedum VGR1.) ; fallit inter herbas bovem maxime, unde et nomen invenit, devoratumque tacto felle[*](fellem E.) ita inflammat[*](inflammant VG. -famat R.), ut[*](ut om.R1.) rumpat. haec cum hircino sebo inlita lichenas ex facie tollit septica vi, ut supra dictum est. vulturinus sanguis cum chamaeleontos[*](chamaeleontos D. -neos Rd. -nis v. chameleoneos (ca- V1E) rG.) albae,[*](29,95) quam[*](quam Erv. om. rG.) herbam[*](herba VGVen. -bae d.) esse diximus, radice et cedria[*](cedria Ev. c... r (reliquis margine abscisis). geria r.) tritus[*](22,45)

contectusque[*](concertusque E. content- v. a. G.) brassica lepras sanat, item pedes locustarum cum sebo hircino triti, varos[*](uarros VG. uaras E.) adeps gallinaceus cum cepa[*](ceba V1G.) subactus. utilissimum et[*](et om.VGR1. an est?) in facie mel, in quo apes sint inmortuae[*](emortuae v. a. G.), praecipue tamen faciem purgat atque erugat cygni adeps. stigmata delentur columbino fimo ex aceto.

[*](cfr. Plin. XXVIII 57. Pl. iun. 24, 4. Marc. 10, 60.— Marc. 14, 48. 49.—Diosc. II 60. Pl. iun. 29, 11. Marc. 14, 17. —Pl. iun. 30, 12. 29, 18.) Gravedinem[*](grauidinem VGR1.) invenio finiri, si quis nares mulinas[*](murinas Ev. a. H.) osculetur. uva[*](an uuae?) et faucium dolor mitigatur fimo agnorum, priusquam herbam gustaverint, in umbra arefacto[*](arefacta VG.), uva suco[*](suc V. sua G.) cocleae acu transfossae inlita[*](transfusę illita r.), ut[*](cocleae—ut Erv. om. r.) coclea ipsa in fumo suspendatur, hirundinum[*](hirundinem VG. -ne R1.) cinere cum melle; sic et tonsillis succurritur.[*](Pl. iun. 29, 19. 30, 1–4. Marc. 14, 33. 34. Pl. iun. 30, 5–7.—Seren. 288. Pl. iun. 30, 7–9. Marc. 15, 21.) tonsillas et fauces lactis[*](lactens E.) ovilli[*](ouillis R. uu- VG.) gargarizatio [*](gargarisatio V1. -issatio V2RE.)[*](dist. G(D).) adiuvat, multipeda trita[*](tritam V(?). -ta in S.), fimum columbinum[*](fimo columbino VGR1dS. sed cfr. Pl. iun. et Marc.) cum passo gargarizatum, etiam cum fico arida ac nitro inpositum [*](in passo VGR1. (ex Pl. iun.).) extra. asperitatem[*](asperitate VG.) faucium et destillationes leniunt[*](asperi- tatem—leniunt cum antecedd. iunxerunt v(H), item Pl. iun. et Marc.)[*](liniunt R.) cocleae[*](dist. G(D).)[*](an cocleae quae?) —coqui debent inlotae[*](inlote VG. inlatae E. in lacte v.a.H.) demptoque tantum[*](tantum qui VG.) terreno conteri et in passo[*](passu V.) dari potui[*](potui dPl. iun.v. -tu rGfS. cfr. nota ad XXIV 148.) ; sunt qui Astypalaeicas [*](astipallaeicas R. -lleicas V. cespal. . . . r (reli- quis margine abscisis).) efficacissimas putent et minimas[*](minimas ego. miffima f. iniffima VRE. in is (his J) ima dJ e coni. S. cinis D cum U 658. smegma H. in iis smegma v. locus nondum sanatus.) earum[*](mena- rum D coll. XXXII 83. 88. 90, sed ab hoc loco alienum.) —, gryllus[*](zrillus VG. lenit et gryllus v.a.S. (dist. S).) infricatus

aut si quis manibus, quibus eum contriverit, tonsillas attingat[*](attingant VGR1.).

[*](Pl. iun. 31, 12–14. cfr. Marc. 15, 93. 5. 9. 26. Diosc. II 60. eupor. I 88.—Pl. iun. 31, 14–18.—Celsus IV 7 extr. Marc. 15, 34.) Anginis[*](anguinis V.) felle anserino cum elaterio[*](elatirio R. al.....r (reliquis margine abscisis).) et melle[*](melli V. male R.) citissime succurritur, cerebro noctuae, cinere hirundinis ex aqua calida poto[*](potu R.). huius medicinae auctor est Ovidius poeta. sed efficaciores ad omnia, quae ex hirundinibus monstrantur, pulli[*](pullis d.) silvestrium—figura nidorum eas deprehendit —, multo[*](multi VGR1.) tamen efficacissimi ripariarum pulli; ita vocant in riparum cavis nidificantes. multi[*](multi RdS. -tis VG. si multi Er. sunt qui C. sunt multi qui v.) cuiuscumque hirundinis pullum edendum censent, ut[*](ut VGRTES. in d. ne v.) toto anno non[*](non ErS. om. rGTv. an ne? cfr. § 106. XXVII 15. vol. III p. 496 ad XX 180.) metuatur id malum.[*](Pl. iun. 31, 18–20.—Diosc. II 27. eupor. I 18. 89.) strangulatos cum sanguine[*](cum sanguine VGRdv. anguine E.om. Pl. iun. an anginae?) comburunt in vase et[*](aut in (pro et) E.) cinerem cum pane aut in[*](aut in ego e Pl. iun. aut ll.v.) potu dant. quidam et mustelae cinerem[*](cineres d(?)Erv.) pari modo admiscent; sic ad strumae remedia dant et comitialibus cotidie[*](co- tidie om.E.) potui[*](potui R. -tuf VG. -tu d(?)Erv.). in sale quoque servatae[*](seruate seruare V.) hirundines[*](hirundinis E(?)D.) ad anginam[*](anguinam VG. -nū R. .. is in una r (reliquis margine abscisis). angus in ima E. -ginam una v. a. S.) drachma[*](drachmae E. (an -ma I?). -ma una dS. dramma VG) bibuntur , cui malo et nidus[*](nidos T.) earum mederi dicitur[*](dicunt VGR1T.) potus[*](potos T.). milipedam[*](mili- pedam (milli- r. mille- v) RdJ. cfr. nota ad XXIV 152. -da (milli- E) rG.) inlini anginis[*](anguinis VGR. -uis E.) efficacissimum[*](efficacissime R1.) putant;[*](Diosc. II 37. eupor. I 88. (cfr. Marc. 15, 72). Pl. iun. 31, 20. 30, 21. Marc. 15, 70. 71. Pl. iun. 31, 1–4. cfr. Diosc. II 98.) alii XX[*](XX dPl. iun. cfr. etiam § 49. XXI Ev(D). al.... r (reliquis margine abscisis). XI rGS.) tritas in aquae mulsae hemina dari per harundinem, quoniam

dentibus tactis nihil prosint. tradunt et[*](ex (pro et) VG.) murem cum verbenaca excoctum, si bibatur is liquor, remedio esse, et corrigiam caninam ter collo circumdatam, fimum columbinum vino et oleo permixtum. cervicis nervis[*](neruis et Erv.), opisthotono ex milui nido surculus viticis adalligatus auxiliari dicitur,[*](Diosc. II 27. eupor. I 154. Marc. 15, 79. Pl. iun. 80, 19. 20.—Marc. 15, 52.)

strumis exulceratis mustelae sanguis[*](sanguis v. -inis ll. de mendo cfr. § 41. 80. 112.), ipsa decocta in vino; non tamen sectis admovetur. aiunt[*](adiunt E.) et in[*](in Erv(S). om. rGTfH.) cibo sumptam idem[*](id eft R1.) efficere vel cinerem[*](cinerem ll.D. -ri v.) eius sarmentis conbustae mixtum[*](mixtum ego. miscetur ll. v (semicolon ante posuit D). de mendo cfr. § 73.) axungia[*](axungia—11 seruant om.E.). lacertus viridis adalligatur; oportet[*](oportet VGR.om.dv.) post dies[*](post dies xxx (xx d) VGdv. om.R.) XXX alium[*](oportet alium v. a. S.) adalligatum[*](adalligatum ego. -gari v. om.R. -gatum oportet VG (falso iterantes) d1J. -gare (-ri S) oportet d2S.). quidam cor eius in argenteo[*](argenteo drC. -to r.) vasculo servant ad femineas[*](femineas ego. -nas ll.f. -narum v.) strumas[*](struma R1.) et[*](et om.d(?)v. a. S.) viriles[*](uiriles (vel mares) ego e Marc. ueteres ll. v.).[*](Marc. 15, 80 (ubi salictis pro saltiis scribendum est). Pl. iun. 80, 20–81, 5. Celsus V 28, 7.) cocleae cum testa sua[*](dist. ego. cfr. Marc. (punctum posuerunt post seruant v(D), post strumas H).) tusae inlinuntur, maxime quae frutectis[*](frutecti VR1.) adhaerent, item cinis aspidum cum sebo taurino inponitur, anguinus[*](anguinis VGE.) adeps mixtus oleo[*](oleum E.), item[*](item—15 oleo Erv. om. rGT.) anguium cinis ex oleo inlitus[*](uel inlitus VGf.) vel cum cera. edisse quoque eos medios[*](medius VGR1.) abscisis[*](abscisis VGRdPl. iun.v (Brot.). -issis H(D). -cessis E.cfr. nota ad XXIX 99.) utrimque[*](utrumque VG.) extremis partibus[*](partibus VGRdTJ. arti- ErS. -tubus v.) adversus strumas prodest vel cinerem bibisse in novo fictili ita crematorum, efficacius multo inter duas orbitas occisorum. [*](Pl. iun. 81, 5–9. Marc. 15, 81.—Pl. iun. 81, 9–13. Marc. 15, 58.) et gryllum[*](grillum VGE(?)D. sed cfr. § 32. XXIX 138. 143. XXXV 114(B).) inlinere cum sua terra[*](cum sua terra falso iterant post effossum VR.) effossum suadent, item

fimum columbarum per sese vel cum farina hordeacia aut avenacia ex aceto, talpae cinerem ex melle inlinere. alii iocur eiusdem contritum inter manus inlinunt et triduo non abluunt. dextrum quoque pedum[*](pedum VGE. -dem r(?)v.) eius remedio esse strumis adfirmant. alii praecidunt caput et cum[*](praecidunt terra et cum caput VR1.) terra a talpis[*](dalpis E.) excitata[*](excitata (-ita VGS) tusum VGRdv. -itat ad usum E.cfr. XVIII 194. XVII 46.) tusum digerunt[*](digerunt Erv. deg- rG.) in pastillos[*](pastillis VGR1.) pyxide stagnea[*](stannea d(?)v. a. J. cfr. XXIX 35.) et utuntur ad omnia, quae intumescant[*](intumescant ED. -cunt rv.), et quae apostemata vocant quaeque in cervice sint; vesci suilla[*](sulla VGE.) tunc vetant.[*](cfr. Seren. 78.—Pl. iun. 81, 13–15.) tauri vocantur scarabaei terrestres ricino similes[*](simi- lis V.) —nomen cornicula dedere—, alii pediculos[*](peduculos VD.) terrae vocant ; ab his quoque terrain egestam inlinunt strumis et similibus[*](si similibus VGE.) vitiis et podagris, triduo non abluunt. prodest haec medicina in annum, omniaque[*](om- niumque E.) his adscribunt, quae nos in gryllis[*](gryllis dv. -grillis r Ven.(D).) rettulimus. quidam et a formicis terra[*](38) egesta sic[*](sicut V.) utuntur. alii vermes terrenos totidem, quot[*](quod V.) sint strumae, adalligant, pariterque cum iis[*](iis v(S). is V. his rC(D).) arescunt.[*](Diosc. eupor. I 154. Pl. iun. 81, 15. 16. cfr. Marc. 15, 67.—Pl. iun. 81, 16–19. Marc. 15, 72. (cfr. Plin. XXIX 143).) alii viperam circa canis ortum circumcidunt ut diximus, dein[*](29,70 121) mediam[*](media VGR.) comburunt, cinerem eum dant bibendum ter septenis diebus, quantum prenditur[*](prenhitur r. preh- R. (an prendatur?).) ternis digitis; sic strumis medentur, aliqui vero circumligantes[*](circum- ligant eas v. a. S.) lino, quo praeligata infra[*](intra VGR.) caput vipera pependerit, donec exanimaretur. et milipedis[*](milipedis dJ. cfr. § 35. -des VGR. millipedis Er. millep- v.) utuntur addita resinae[*](resina VGR.) terebinthinae[*](terebintine R.) parte quarta[*](tertia Marc. item Plin. XXIX 143. cfr. infra § 75.), quo medicamento omnia apostemata[*](postemata R.) curari[*](curare VRd.) iubent.

[*](Pl. iun. 35, 19. Marc. 18, 1.) Umeri doloribus mustelae cinis cum cera medetur .—Ne sint alae hirsutae, formicarum ova pueris infricata praestant, item mangonibus, ut lanugo sit pubescentium , sanguis[*](sanguinis et E. -ine e v. a. G.) e testiculis agnorum, cum[*](qui (pro cum) Erv. a. S.) castrantur. qui evulsis pilis inlitus et contra virus proficit.

[*](Seren. 439 sqq. Pl. iun. 43, 16. 21–23. Marc. 21, 1.) Praecordia vocamus uno nomine exta in homine, quorum in dolore cuiuscumque partis si[*](sic VG.) catulus lactens[*](lactens v. -tes V2Er. -tus V1GR. -tans dPl. iun. Marc.) admoveatur adprimaturque his[*](adprimaturque his (iis v) dC. -meturque his Er. -matisque his R. -matur qui (quia V) et is VG.) partibus, transire in eum dicitur morbus[*](morbum E.), idque exinterato[*](exintrato VGR1.) perfusoque vino deprehendi vitiato[*](uiciato E.om.VGR1d.) viscere illo, quod doluerit homini[*](hominis et Rv. a. D. -nis sed d.), sed obrui tales[*](tales G. -lis ll.S. aliis v. cfr. § 64.) religio est. ii[*](ii B. hii VR. hi rC. hae v. (an que pro quoque?).) quoque, quos Melitaeos[*](melitaeos B (coll. III 152). -itotos E. -ilotos r. meletitos d. melle- rG. melolonthas v.) vocamus , stomachi dolorem sedant adplicati saepius; transire morbos[*](morbum VGd.) aegritudine[*](aegritudinem R.) eorum intellegitur, plerumque et morte.

pulmonum[*](pulmonum dfErv(D). -nes VGR. -nis H.) quoque[*](quoque VGfH. quioque R.om.dErv(D).) vitiis medentur, item[*](item ego. id VGRd. et Erv(D). iidem J.) mures, maxime Africani, detracta cute in oleo et sale decocti atque in cibo sumpti. eadem res et purulentis vel cruentis excreationibus medetur,[*](Diosc. II 11. Pl. iun. 44, 22–27. Marc. 20, 35. 111.—Pl. iun. 38, 7–9.) praecipue vero coclearum cibus stomacho. in aqua eas subfervefieri intacto corpore earum oportet, mox in pruna torreri nihilo[*](nihilo ll.v. an nitro vel tale quid? om. Pl. iun. et Marc.) addito atque ita e vino garoque[*](garique V.) sumi, praecipue Africanas. nuper hoc conpertum plurimis prodesse; id quoque observant, ut numero inpari sumantur[*](sumant Ev. a. H.). virus tamen earum gravitatem

halitus facit[*](faciunt E.). prosunt et sanguine excreantibus[*](excreantibus et sanguinem VRS.) dempta testa tritae in aqua[*](aqua ego. -uae ll. v (contra Plinii usum). an vero aqua potae?) potu.[*](Diosc. II 11.—Pl. iun. 44, 27.) laudatissimae autem sunt Africanae —ex iis[*](iis v. is V. ir R. it d. his ErC.) Iolitanae[*](iolitanae (-atne R) VGRdS cum Gron. coll. V 20. olit- (-atne r) Erv. solit- B(C) coll. V 9 et IX 173. Varro r. r. III 14, 4.) —, Astypalaeicae[*](casypalaeicae r. casipa- E2. casica- E1.), item[*](item ego. et ne VGR.om.dErv(D). et H. Aet- naeae S cum Gron.) Siculae modicae, quoniam magnitudo[*](magnitudo—5 quoniam om.V1GR1d.) duras facit et sine suco, Baliaricae, quas cavaticas vocant, quoniam in speluncis nascuntur, laudatae ex[*](ex D e coni. S. et ex ll. v.) insulis et[*](ex (pro et) VRd.del. v. a. J.) Caprearum, nullae[*](nullae drv. -lle E. -lls VGR1fS.) autem cibis[*](dist. v.a. J. cfr. Diosc.) gratae[*](gratae Rdv(J). -te VG. grece Er. graecae S.) neque veteres neque recentes. fluviatiles et albae virus habent, nec silvestres stomacho utiles[*](utilem E.), alvum solvunt, item omnes minutae. contra marinae stomacho utiliores, efficacissimae tamen[*](si (pro tamen) VG.) in dolore stomachi e laudatis [*](e laudatis J. flau- V1Gd. frau- (-alis R) V2R. lau- E. -atiores v.) traduntur quaecumque vivae[*](uiuae EPl.iun.v. uiue r. ute Rd. ut VG.) cum aceto devoratae. [*](Pl. iun. 37, 6–11. Marc. 16, 28.) praeterea sunt quae ἀκέρατοι[*](ἀκέρατοιGron. aceratoe J. -tae d(?)v. aueratoe V2GR. eue- V1. gratoe E2r. groe E1 (ageraton [i. e.ἀκεράτων] medicamentum index).) vocantur, latae[*](tantae VGR1.), multifariam[*](multifariae R1.) nascentes, de quarum usu dicemus suis locis. gallinaceorum [*](zalinaceorum R1.) ventris membrana, si[*](si VGRd.om.Erv(cfr. § 67).) inveterata[*](inueterata eft ego. -tae et E. -ta et r v.) est, inspersa potioni [*](potione d.) destillationes[*](destillationis R1.) pectoris et umidam[*](humidam v. a. S. -datam Er. -de r.) tussim vel recens tosta lenit. cocleae crudae tritae cum aquae tepidae[*](tritae—tepidae om.E.) cyathis III[*](tribus ll. v.) si sorbeantur, tussim sedant. destillationes sedat et canina[*](cana V.) cutis cuilibet digito circumdata. iure perdicum stomachus recreatur.

[*](Pl. iun. 44, 21. Marc. 22, 3.) Iocinerum[*](iocinerum v(D). -norum E. -neris rGTfH.) doloribus medetur mustela silvestris in cibo sumpta vel iocinera eius, item viverra[*](uiuerra dErG. ituerura R. id uer- VG. uipera v.) porcelli[*](procelli VGR.) modo inassata, suspiriosis multipeda[*](multipeda VG. -dae R(?)E. -dae ita d(?)rav (ortum ex -edaeda). multipeda et milipeda (praeter § 40. 86) ubique sin- gulari numero dictae inveniuntur: § 32. 35. 54. 68. 75. 93. 114. XXIX 136. 143. XXVIII 160. XXIII 55. XXII 122. 130. XX 12. 41. 257.), ut ter[*](ut ter dv. uter Er. ut rG.) septenae[*](septenae Ev. -ne r. -ni d. -tini rG.) in Attico melle diluantur[*](deluantur R1.) et per harundinem bibantur; omne enim vas nigrescit contactu. quidam torrent[*](torrent dTJ. -ens VGR. -entis Erv. -ent ex iis B.) sextarium in patina, donec candidae[*](candidi VG.) fiant, tune melle miscent [alii centipedam[*](uncos posui cum U 660 coll. XXIX 136.)[*](centum- pedum VGf. -dem d.) vocant[*](necant v. a. G.) ] et ex aqua calida[*](calida V2Ev. calda r.om. rGT.) dari iubent in cibo. [*](Pl. iun. 44, 11–19. Marc. 20, 132. 3, 5. 6.) cocleae[*](in cibo. cocleae ego. cocleae in cibo (cib V2Gr. -bos dv) ll.S.)iis[*](iis v(S). his dC. is rD.), quos linquit[*](inquit d.) animus aut quorum alienatur mens aut quibus vertigines[*](tribus ll.v. ternis Pl.iun.) fiunt, ex passi cyathis III singulae[*](ingule V.) contritae cum sua testa et calefactae in potu datae diebus plurimum[*](nouem ll.v.) VIIII; aliqui[*](aliquis VGR.) singulas primo die dedere, sequenti binas,[*](unam ll. P. iun. v.) tertio[*](tertio om.VGR1d.) ternas, quarto II[*](II Pl.iun. duas Erv. om. r.), quinto[*](quinta VG.) I; sic et suspiria emendant[*](emendat VGR.) et vomicas.[*](Pl. iun. 38, 10–13. Marc. 16, 75. Pl. iun. 37, 11–13.) esse animal locustae simile sine pennis, quod trixallis[*](trixallis J. -alis (tryx- v) VGRdv. cfr. § 117. 129. troxallis S cum B ex Aeliani n. a. VI 19. -alis H ex indice. tixallis E. tyx- r.) Graece[*](greci V1GE.) vocetur[*](uocatur Erv. a. H.), Latinum nomen[*](nomen om.V1GR1dT.) non habeat[*](habeat nomen dT.), aliqui arbitrantur, nec pauci auctores[*](pauciores (om. auc- tores) Ev. a. H.), hoc esse[*](hos esse qui S cum Gron.) quod[*](triginta R1.) grylli[*](grylli dS. -lus v. grilli rD.) vocentur[*](uocetur v. a. S.) ; ex his xx torreri[*](torreri drv. -rrei E. -rri R. -rrent VG.) iubent[*](ibibent VG.) ac bibi[*](uiui V2E.) e

mulso contra orthopnoeas. sanguinem[*](sangumnemque R (?)v. a. J.) expuentibus cocleae[*](cocleae ll. J. -leis S. om. v.), si[*](si J. om.E. est rv.)[*](marinam aquam R(?)v. a. D.) qui inlotis[*](qui cochleis v. a. S.) protropum infundat vel marina aqua ita[*](an ita de- lendum (vel eas)?) decoquat et in cibo sumat aut si tritae cum testis suis sumantur cum protropo; sic et tussi[*](tussim (-ssi G) emendentur (-dant dT) VGR1dT.) medentur.[*](Pl. iun. 40, 5.) vomicas privatim sanat mel[*](melle E.), in quo apes sint demortuae[*](de- mortuae ll.Pl.iun. H(J). inm- S. em- v (an recte? cfr. § 62).). sanguinem reicientibus pulmo vulturinus vitigineis lignis conbustus , adiecto flore Punici mali ex parte dimidia, item cotoneorum[*](cotoniorum V. -rum ut R1 (item infra).) liliorumque isdem portionibus[*](potionibus VG.), potus mane atque vesperi[*](uesper ter (ten G) rino VG.) e vino, si febres[*](febris (-res E) absit Ev. a. H. an recte?) absint, si minus, ex aqua, in qua cotonea decocta sint.

[*](Pl. iun. 56, 7–12. Marc. 23, 70. (47, ubi agninus scribendum videtur). 48.) Pecudis lien recens magicis praeceptis super dolentem lienem extenditur dicente eo, qui medeatur, lieni se renedium[*](lineis remedium E.) facere. post hoc iubent in pariete dormitorii [*](dormitrio E.) eius tectorio[*](tecto E. -toue v. a. H.) includi[*](includitur et E.) et obsignari[*](obsignare VGR1.) anulo ter[*](ter ll.v(S). terque G.) novies[*](nouiesque Tv. a. G.) eademque[*](eadem- que ego e Pl. iun. earumque (-quae E) VGRE. carmen d(?)v. carmenque D.) dici. caninus si viventi eximatur[*](existimatur (exhi- R) VGR.) et in cibo sumatur, liberat eo vitio[*](eo uitio Erv. euo initio R. euomitio VG. -tu d2in ras.). quidam recentem superinligant. [*](Pl. iun. 56, 13–20. Marc. 23, 62. 64. 50.—(cfr. Diosc. II 68).) alii duum dierum catuli ex aceto scillite[*](scillite S. -tico v. scilite R. -lice VG. in scillito (-ico r) Er. alii d2in ras. cfr. nota ad XXVI 114.) dant ignoranti[*](dant irenanti VGd.) vel irenacei[*](irenantei R1.) lienem, item coclearum cinerem cum semine lini et urticae addito melle, done persanet[*](persanet Erv. -nent rGTf.an per- sanetur cum Pl. iun.?). liberat[*](liberat dTS. eo lib- G. elib- Ev. libera (eo lib- r) r.) et

lacerta viridis viva in olla ante cubiculum dormitorium[*](dormitorii dT.) eius, cui medeatur[*](mediature VG. -deretur E. -detur v. a. H.), suspensa, ut egrediens revertensque attingat manu, cinis e capite bubonis cum unguento, mel, in quo apes sint mortuae[*](mortuae ll.H(J). em- v. inm- S.), araneus et maxime qui lycos[*](licos r. licus R.) vocatur.

[*](Pl. iun. 36, 5. 4. Marc. 24, 10.—Seren. 461–463. Pl. iun. 36, 3.) Upupae cor[*](caro Pl.iun.) lateris doloribus laudatur[*](laudatur Erv. -antur rGT.), coclearum cibus[*](cibus VGR. -bi dT. cinis Erv. cfr. de dictione § 44. 61, de re Marc.) in tisana[*](tisana S. ptis- v(Marc.). tipsana d. tisina E. tisna r. tisibina r.) decoctarum; et per se[*](quae et per se v. a. S.) inlinuntur. canis rabiosi calvariae cinis potioni[*](potio fi VG.om.dT.) inspergitur[*](insuper VG.).—Lumborum dolori stelio[*](stelio drJ. stellio Ev. stelionis r.) transmarinus capite[*](capite—9. 10 decoctus in Erv. om. r.) ablato et intestinis decoctus in vino cum papaveris nigri denarii pondere dimidio eo[*](eo om.R1.) suco[*](sucu V. (et sucus Gesner). an eo delendum et suco post nigri trans- ponendum?) bibitur. lacertae[*](lacertae Rv. -te VG. –ti dED. cfr. § 52. 71. 76. 80. 86. 90. 120. XXIX 129. 136; contra § 36. XVII 266.) virides[*](uiridis V.) decisis pedibus et capite in cibo sumuntur, cocleae III contritae cum testis[*](tres ll.v.) suis atque in vino decoctae cum piperis granis xv.[*](Pl. iun. 42, 22–43, 3. Marc. 25, 45.) aquilae pedes evellunt in aversum a[*](a dv. ac Erin ras. u r.) suffragine[*](sufragine VGR1.) ita, ut dexter[*](dexter dv. -tere V1G.om. r.) dextrae [*](dex- terae R(?)v. a. D.) partis doloribus adalligetur, sinister laevae[*](laeuae v. laeua (leua GE) ll.). multipeda[*](29,136) quoque, quam oniscon[*](oniscon rv. -isquam E. niscon r.) appellavimus, medetur denarii pondere[*](duobus ll.v.) ex vini[*](uino dErv. a. S.) cyathis II pota. vermem terrenum catillo ligneo ante fisso et[*](et om.E.) ferro[*](ferreo E.) vincto inpositum[*](inpositum d2v. -tiuo E. -to r.) aqua excepta perfundere [*](an aqua perfundere et exceptum defodere?) et defodere[*](et fodere VGRd.), unde effoderis, Magi iubent, mox aquam bibere catillo, mire id prodesse ischiadicis[*](sciadicis Er. scid- R. iscidisci VG.) adfirmantes.

[*](cfr. Marc. 27, 31.—Pl. iun. 53, 18. Marc. 27, 78. 75. Pl. iun. 37, 13. 14. Marc. 16, 50. Pl. iun. 53, 20–24. Marc. 27, 79.)