Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Implesse poterant miraculum sui natura atque tellus reputantium[*](reputanti J e coni. S.) vel prioris[*](uel prioris tantum om.VTx.) tantum voluminis dotes totque genera herbarum utilitatibus hominum aut voluptatibus genita[*](genitas et Vx.). sed quanto plura restant quantoque mirabiliora inventu! illa[*](illarum D e coni. Strackii.) enim maiore[*](maiore inVG. -orem R. -ore rv.) in parte cibi[*](cibi parte R.) aut odoris decorisve [*](ucterisue R.) commendatio ad numerosa experimenta[*](expedimenta Vx.) duxit; reliquarum potentia adprobat[*](adprobant (app- x) dx.), nihil ab rerum natura sine aliqua occultiore causa gigni.

[*](Caesar b. Gall. V 14, 2. Pompon. Mela III 6, 5.) Equidem[*](equidem Rxv. et quidem r.) et formae gratia ritusque perpetui in[*](ut in R.) corporibus suis aliquas exterarum gentium uti herbis quibusdam adverto animo[*](animum RG.). inlinunt[*](illiniunt x.) certe[*](se//tae R.) aliis[*](aliis dv. alias r.) aliae faciem in populis barbarorum feminae; maresque etiam apud Dacos [*]( dist. ego.) et Sarmatas corpora sua inscribunt[*](scribunt dx.). simili[*](simili (sc. herba) ego. -lis ll. S. -le v.) plantagini —glastum in Gallia vocatur[*](uocaturll. v. (J). -tur quo B.)—Britannorum coniuges nurusque toto corpore oblitae quibusdam in sacris nudae[*](et nudae RG.) incedunt, Aethiopum colorem[*](colore R.) imitantes.

iam vero infici vestes scimus admirabili fuco, atque, ut sileamus[*](taceamus dTx.) Galatiae, Africae, Lusitaniae grani[*](grani vet. Dal. -nis VdRv.om.x. e granis D e coni. S. granum (cocci) Salm.) coccum imperatoriis[*](imperatoris VxDal.) dicatum paludamentis, transalpina Gallia herbis Tyria[*](tyria dTfxBrot. -10 r. -ium v.) atque

conchylia[*](concilia Vx. conchylium v. a. Brot.) tinguit et[*](et om.Rv. a. S.) omnes alios colores. nec quaerit in profundis murices seque obiciendo[*](obiiciendos R. obiciendam x.) escam, dum praeripit[*](praerupit R.), beluis marinis[*](marinis Rv. maris rS.) intacta etiam ancoris scrutatur vada, ut inveniat per quod facilius matrona adultero placeat, corruptor [*](corrupto Vdx.) insidietur nuptae[*](subte (pro nuptae)R.): stans et in sicco carpit[*](capit R.), quo frugem[*](frugem S. -ge ll. -ges H. -gi v.) modo[*](mundos B.). sed culpant[*](sed culpant RS. sed culpa non rH. exculpat v.) ablui[*](abluit usum x. his G. usu v.) usu; alioqui[*](alioquin dTx.) fulgentius instrui poterat luxuria, certe innocentius.

Non est[*](non est om.R v. a. Bas.) nunc propositum ista consectari, nec committemus[*](committemus Bas. omitt- ll. v. (Brot.) de mendo cfr. p. 196, 9.), ut subiciendo viliora[*](uiliora T. utiliora (-ria V) ll. v. tutiora Hcum Gronovio. olitoria J.) luxuriam utilitate[*](utilitate G. uilitate ll. v. (H).) circumscribamus , dicturi et alias[*](aliax.) herbis tingui parietes nec pingi[*](parietes nec pingi lapide ego coll. XXXV 117. 118 et 3.lapides parietes (et add.x. -ete R) nec pingi (pingendi dx) ll.lapides parietesque (-etes S) pingi Bas. pingi del. v.) lapide. nec tinguendi[*](nec tingendi nec pingendi v. a. Bas.) tamen rationem omisissemus[*](omisimus R.), si umquam ea[*](ea VRv.et d.om.x.) liberalium artium fuisset.[*](cfr. Plin. XXV 105. Festus p. 321. Isidor. 17, 9.) interim fortius agetur, auctoritasque, quanta debet, etiam[*](etiam Rv. nam r.) surdis, hoc est ignobilibus [*](ignobilius V.hoc est ignobilibus glossema esse dixit Gronov. (J). cfr. § 14.), herbis perhibebitur, siquidem auctores imperii Romani conditoresque immensum quiddam et hinc[*](hinc v. hic ll.) sumpsere, quoniam non aliunde sagmina in remediis publicis fuere et in sacris legationibusque[*](legationibus quae Vx.) verbenae[*](uerbene x. herb- V. uerbere R.). certe utroque[*](utraque Vdx.) nomine idem[*](area vet. Dal.) significatur, hoc est gramen ex arce cum sua terra evolsum, ac semper e legatis[*](et legati Rv. a. H.), cum ad hostes clarigatumque mitterentur, id est res[*](eft res v. ei fores Vdx. res R.) raptas dare repetitum, unus utique verbenarius vocabatur.

[*](cfr. Plin. XVI 9. 7.. Festus p. 190 (Paulus p. 191).) Corona quidem[*](an in delendum?) nulla fuit graminea nobilior in maiestate populi terrarum principis[*](terrarumque principiis VxR.) praemiisque[*](prae miisque Rv. praemissa (prem- x) ut r. an praemiis quoque (ut iungantur populi praemiis quoque gloriae terrarum principis)? cfr. X VI 10 extr.) gloriae. gemmatae[*](geminatae x.) et aureae[*](aurae R.), vallares, murales[*](murales om.R.), rostratae, civicae, triumphales post hanc fuere suntque cunctae magno[*](magno om.xT.) intervallo magnaque[*](magna x.) differentia. ceteras omnes singuli, et duces ipsi[*](ipsi duces dx.) imperatoresque, militibus aut aliquando collegis[*](collegis VxS. -giis rv.) dedere, decrevit in triumphis senatus cura belli solutus et populus otiosus,

graminea[*](graminea G. -neam ll. v.) numquam nisi in desperatione suprema contigit, nulli nisi ab universo exercitu servato[*](ser uata (seua- x)Vdx.) decreta. ceteras imperatores dedere, hanc solam miles imperatori. eadem[*](eademque x.) vocatur obsidionalis[*](uocatus obsidione malis dx.) liberatis[*](liberatus R. liberatis obsidione om.x.) obsidione abominandoque exitu totis[*](exitu totis VdTfxS. exitiitos R. exitio totis v.) castris. quod si civicae honos uno aliquo ac[*](ac om.dx.) vel humillimo cive servato praeclarus [*](praecerus R.) sacerque habetur, quid tandem existimari debet unius virtute[*](uirtute Vdxv. sunt ute R.) servatus universus exercitus? dabatur haec viridi[*](uiridiVv. -dis rf.) e[*](e dTxv.om. r.) gramine[*](gramina R.) decerpto[*](decrepto x.decerto x.) inde, ubi obsessos[*](obsessus dx.) servasset aliquis. namque summum apud antiquos signum victoriae erat herbam porrigere victos, hoc est terra et altrice ipsa humo et humatione[*](humanitione Vdx.) etiam cedere, quem morem etiam nunc durare apud Germanos scio.

[*](cfr. Plin. VII 101. XVI 14. Festus p. 190. Livius VII 37, 1–3. Valer. Max. I 7, 3.) Donatus est ea L. Siccius Dentatus semel, cum civicas quattuordecim meruisset[*](meruisse V. 22. p. 443, 1 centiens uiciens ego coll. VII 101 et Festo. cxx xR. +++ V. cxx proeliis d(?)v.) depugnassetque centiens

viciens semper victor. tanto rarius est servatorem unum a servatis donari. quidam imperatores et saepius donati sunt, veluti P.[*](P. om.Vdx.) Decius[*](decius unus dx. decumus V. Decius primus v. a. B.) Mus tribunus militum ab[*](una ab vet. Dal.) exercitu[*](ercitu R.), altera[*](alter R.) ab his, qui in praesidio obsessi fuerant, quanta esset eius honoris auctoritas, confessus religione, siquidem donatus bovem album[*](bobem albus V.) Marti inmolavit et centum fulvos, qui ei[*](eis x. et R.) virtutis causa dati fuerant simul[*](simul obressis R.) ab obsessis. hic Decius[*](decimus Vdx.) postea se consul Imperioso[*](imperioso G. —rio ll. v.) conlega pro victoria devovit. [*](Livius XXII 30, 2.)data est et a senatu populoque Romano, qua claritate nihil equidem in rebus humanis sublimius duco, Fabio illi, qui rem omnem Romanam[*](humanam x.) restituit non pugnando; nec data, cum magistrum equitum exercitumque[*](et exercitum Rv.) eius servasset ,—tune satius fuit nomine novo[*](noua R.) coronari appellatum patrem ab his, quos servaverat,—sed quo[*](sed quod dx.) dictum est consensu honoratus est Hannibale Italia pulso, quae corona adhuc sola ipsius imperii manibus[*](manibus Vv. manus R. manu dTx.) inposita est et[*](et om.Vdx.), quod peculiare ei est, sola a tota Italia data.

[*](Livius XXII 60, 11.) Praeter hos contigit eius coronae honos M. Calpurnio Flammae tribuno militum in Sicilia, centurioni vero uni ad hoc tempus Cn. Petreio[*](petreio fv. treio VR. creio r. Perreio Dal.) Atinati Cimbrico bello. primum pilum is capessens sub Catulo exclusam ab hoste[*](hoc (pro hoste) Rv. a. H.) legionem suam hortatus tribunum suum[*](suum om.x.) dubitantem per castra hostium erumpere interfecit legionemque eduxit. invenio apud auctores eundem praeter hunc honorem adstantibus Mario et Catulo cos. praetextatum immolasse ad tibicinem foculo posito. scripsit et Sulla dictator ab exercitu se quoque donatum apud Nolam legatum bello Marsico , idque etiam in villa sua Tusculana, quae fuit postea Ciceronis, pinxit[*](pincxit R. finxit xT.). quod si verum est, hoc exsecrabiliorem

eum dixerim, quandoquidem eam capiti suo proscriptione sua ipse detraxit, tanto paucioribus civium servatis quam postea occisis. addat etiamnum huic gloriae[*](gloria R.) superbum cognomen Felicem, ipse tamen obsessis in toto orbe proscriptis hac[*](hac G. haec (hec x) ll. v.) corona Sertorio cessit.[*](cfr. Livius per. XLIX. Aurelius Victor 58.) Aemilianum[*](aemiliario R.) quoque Scipionem[*](scipione R.) Varro auctor est donatum obsidionali[*](obsidioni alii dx.) in Africa Manilio consule, III[*](III R. tribus G. om. rfv.) cohortibus servatis totidemque ad servandas eas eductis, quod et statuae eius in foro suo[*](suo om.dTx) divus Augustus inscripsit[*](inscripsit ego. cfr. XXXIV 17. XXXV 154. XXXVI 64. 83. scripsit VdTfxv. om.R. adscripsit G. subscr- Gronovius.). ipsum Augustum[*](ipsum augustum om.R.) M.[*](M.om.x. cum M.v. a. H.) Cicerone filio consule[*](consulem v. a. H.) idibus Septembribus senatus obsidionali donavit; adeo civica[*](ciuitas VdTfx.) non satis videbatur. nec praeterea quemquam[*](quemquam hac d(?)v.) invenimus donatum.

Nullae ergo herbae fuere certae in hoc honore, sed quaecumque fuerant in periculi sede, quamvis ignobiles ignotaeque, honored nobilem faciebant, quod latere[*](letare V.) apud nos minus quidem[*](an equidem?) miror cernens neglegi ea quoque , quae[*](quae om.x.) ad valitudinem conservandam cruciatusque corporis propulsandos et mortem arcendam pertinent. sed quis[*](si quis x.) non mores iure castiget[*](castigat R.)? addidere vivendi pretia[*](pretio RG.) deliciae luxusque[*](lux quae V.); numquam fuit vitae cupido maior nec minor cura. aliorum hanc operae[*](opere T. -ri dx. -ram v. a. G.) esse[*](esse om.RG.) credimus ac[*](ac Rv.om r. H.) ne[*](ne Rv. de rJ. nec Dal.) mandato[*](mandato V2Txv. -ta V1d. manducata R.) quidem nostro alios id agere, medicisque provisum esse pro morbis[*](morbis ego. cfr. XXI 157. bonis ll.f. (proh bonis v). nobis H cum Gronovio.). ipsi fruimur voluptatibus[*](uoluptatis Rv. a. H.) et, quo nihil equidem[*](et quidem V.) probrosius duco[*](duci d. dici x.), vivimus aliena fiducia.

immo vero plerisque[*](plerisque v. plerique (pleni- R) ll. an recte?) ultro[*](ultra xf.) etiam inrisui[*](inrisui (in risu v) sumus C. in re suibus (sumus R2 ) R. in risum in usu V. in risum iu.ufif f. in risum minus dx.an in risui uenimus? cfr XXVII 106. XXXI 16.) sumus ista commentantes [*](commen tantes dv. -tantis RS. -tatis rf.) atque[*](atque d(?)v. quae r.) frivoli operis arguimur[*](arguuntur x.an quae friuoli operis (sc. esse) arguuntur? cfr. XXV 22.), magno[*](magna Rv. a. H.) quamquam inmensi laboris solatio[*](solatia V1v. a. H.), sperni cum rerum natura, quam certe non defuisse nobis docebimus et invisis[*](inuisi R.) quoque herbis inseruisse remedia, quippe cum medicinas dederit etiam aculeatis. haec enim proxime restant ex iis[*](his VdxC.), quas priore[*](priori xC.) libro nominavimus, in quibus ipsis providentiam naturae satis mirari[*](mirari VdTxH. admir- Rv.) amplectique non est. dederat[*](dedere et R. -rat et v. a. G.) quas diximus molles cibisque gratas, pinxerat remedia[*](et media in V. et mediam d. et inediam x. et remedia in v. a. G.) in floribus visuque [*](uisique R.) ipso animos invitaverat etiam deliciis auxilia permiscens :en[*](en ego. cfr. XXXVI 118. in R.om. rH. indev.), excogitavit aliquas aspectu[*](aspectus V.) hispidas, tactu[*](tractatu dTx.) truces [*](dulces x.), ut tantum non vocem[*](uoce R. uocemus dx.) ipsius fingentis illas rationemque reddentis[*](illam rationesque reddentes R.) exaudire[*](exaudire Rv. audire r.) videamur[*](uideamus R.), ne scilicet[*](scilicet ego. se ll. v. de errore cfr. XXXIV 24, de dictione IX 105. 112. XXI 13. XXIII 112. XXXV 162.) depascat avida quadripes, ne procaces manus rapiant, ne neglecta[*](neglecta (om. ne) Vdx.) vestigia obterant[*](obterantdxv. obtenerant V. obtegant R.), ne insidens ales infringat, iis[*](his G. has v.) muniendo aculeis telisque armando, remediis ut tuta ac salva[*](tutae ac saluae vet. Dal.) sint. ita hoc quoque, quod in iis[*](his xfS.) odimus, hominum causa excogitatum [*](excogitati unus est R.) est.

[*](Diosc. III 21.) Clara in primis aculeatarum erynge est sive eryngion contra serpentes et venena[*](uenenata v. a. H. cfr. XXIX 105. V 16.) omnia nascens. adversus

ictus morsusque radix eius bibitur[*](bibetur R.) drachmae pondere in vino aut, si[*](si ut vet. Dal.) plerumque tales iniurias[*](iniurias Rv. miseriasrf.) comitetur[*](comitatur v. a. J.) et febris, ex aqua. inlinitur plagis, peculiariter efficax contra chersydros[*](chersydros B e Nicandro. chry sodos Rv. a. G. -sutidas V. -supidas d. erysupidas x. (chrysaspidas coni. B).) ac ranas. omnibus vero[*](omnibus uero v. uero omnibus ll. J. uero om.T.) contra toxica et aconita efficaciorem Heraclides medicus in iure anseris decoctam arbitratur[*](decocta arbitrantur R.). Apollodorus adversus toxica cum rana[*](videtur aut cum rana corruptum esse aut post rana intercidisse in aceto vel tale quid.) decoquit, ceteri in aqua. ipsa dura, fruticosa, spinosis foliis, caule geniculato, cubitali et maiore aliquando[*](aliquando Vxv. -anto r Dal.), alia albicans, alia nigra, radice odorata. et[*](et 10 dist. ego.) sativa quidem est et[*](et Vdx. sed RJ. sed et v.) sponte nascitur in asperis, saxosis[*](saxosis R. et sax- rv.), set in[*](set in ego. et in Rv. et r.) litoribus maris durior nigriorque, folio[*](folia R.) apii.

Ex his candidam nostri centum capita vocant. omnes eiusdem effectus, caule et radice in cibos Graecorum receptis utroque modo[*](modo Rv. in otio (ocio x)r.), sive coquere libeat sive cruda vesci. portentosum est, quod de ea[*](de ea dxv. dea V. deta R.) traditur[*](radiutur R. dr??? x.), radicem eius alterutrius sexus similitudinem referre, raro[*](raram v. a. J.) invento[*](inuento R. -tu rv. an inueniri (scriptum inuenin, dein -niu)?), set si viris contigerit mas, amabiles fieri; ob hoc et Phaonem[*](phaonem v. phaeonem (pheo- Vdx)et ll.) Lesbium dilectum[*](dilectum Vv. -tos r.) a Sappho, multa[*](multae RG. -taeque v.) circa hoc non Magorum solum[*](sola x.) vanitate[*](uanitates Rv. a. S.), sed etiam Pythagoricorum.[*](Diosc. III 21.) sed in medico[*](medicinae (-ne x) dTx.) usu praeter supra dicta auxiliatur inflationibus[*](inflammationibus f.), torminibus, cordis vitiis, stomacho, iocineri[*](iocinori R.), praecordiis in aqua mulsa, lieni in posca[*](in posca om.x.), item ex mulsa renibus, stranguriae , opisthotonis[*](opisthotonis TfS. -tonos RV. -tonicis d(?)v.), spasmis, lumbis, hydropicis, comitialibus

, mulierum mensibus, sive subsidant[*](subdidant V.) sive abundent, vulvarumque omnibus vitiis. extrahit infixa corpori cum melle. strumas, parotidas, panos, recedentes ab ossibus carnes sanat cum axungia[*](exsungia V.) salsa et cerato, item[*](idem Vx.) fracturas. crapulam[*](crapulas RS.) praesumpta[*](praesumptam Vdx.) arcet, alvum sistit. aliqui e nostris sub solstitio[*](solistitio Vf.) colligi eam iussere, ex aqua caelesti inponi omnibus[*](dist. ego.) cervicis vitiis. oculorum quoque albugines sanare adalligatam aliqui[*](adalligatam aliqui ego. -tamque VR. -tam rv.) tradiderunt.

[*](cfr. Th. H. I 10, 6. VI 1, 3.) Sunt qui[*](quae R.) et acanum[*](acanum S. (-non v). arcanum R. canum r.) eryngio[*](eryngio v. erygio (-ion R) ll.) adscribant[*](adscribat R.), spinosam brevemque et latam herbam[*](herbam et latam x.) spinisque latioribus. hanc inpositam sanguinem mire sistere.

[*](Diosc. III 5.) Alii eryngen[*](eryngen dv. erygen r.) falso eandem[*](eadem VR.) putavere[*](putauerunt dv. a. S. om.x.) esse et[*](et om.Vdx.) glycyrr hizam[*](glycyrrhizam v. glyzyrrizam VdR. Elicirizam x.), quare subiungi eam protinus refert. et ipsa sine dubio inter[*](et inter x.) aculeatas est[*](est om.dx.), foliis echinatis[*](ecinatis V. reci- dx.), pinguibus[*](pinnatis R.) tactuque[*](tactuque om.R.) cumminosis[*](cumminosis S. cfr. XII 36. XIII 114. cumin- Vx. gummosis dv. gumminosis Brot. om.R.), fruticosa, binum cubitorum altitudine , flore[*](floret R.) hyacinthi, fructu pilularum platani[*](plantani V. -taginis dTx.) magnitudinis[*](magni tudine T.). praestantissima in Cilicia[*](Scylicia x. Scythia P.), secunda Ponto, radice dulci et hac[*](hac RG. haec rTfv.) tantum in usu.[*](Th. H. IX 13, 2) capitur ea vergiliarum occasu, longa[*](longe Vdx.), sucosa ceu lycium[*](sucosa ceu lycium ego e Diosc. (cfr. XXV 117. XXVII 133). ceu uitium VRv. ceu uitui dx. ceu uiti G. ceu lycium D cum U 474 (ad longa relatum, at cfr. Diosc.).), coloris buxei, melior quae[*](quae ego. que ll. v. a. H. quam Gronov.) nigra[*](nigri dxS.), quaeque lenta[*](leta V.) quam quae[*](quamque Vx.) fragilis. usus in subditis decoctae[*](decocta Rv. a. H.) ad[*](uel ad x.) tertias, cetero ad mellis crassitudinem, aliquando et

tusae[*](tusae (tunsae dS) quo dG. tusa et (e v) quo Rv. tonsa equo x. tunsa aequo V.), quo genere et vulneribus inponitur et faucium vitiis omnibus, item voci utilissima[*](utilissima ego. -simo ll.v.) suco sic, ut spissatus est, linguae[*](linguae v. in linguae R. in lingua r.) subdito, item thoraci, iocineri. hac diximus[*](11,284) sitim famemque sedari[*](sedatur V.); ob id quidam[*](quidam om.R.) adipson[*](adipsom x. ipro R.) appellavere eam et hydropicis dedere, ne sitirent[*](sisterent Vd.). ideo[*](an item (pro ideo)?) et conmanducata [*](dist. ego.) stomatice est[*](est ego. est et ll. v.) ulceribus oris; inspersa saepe et pterygiis [*](pterycis R (v. a. B). ptericiis x. -icos V.). sanat et vesicae scabiem, renium[*](renum Vv. a. S.) dolores, condylomata , ulcera genitalium. dedere eam quidam potui in quartanis drachmarum duarum[*](et VxRv. ex dS.) pondere et piper ex[*](piper ex ego. pipere ll. v.) hemina aquae. conmanducata sanguinem ex vulnere sistit. sunt qui et[*](qui et Rv. et qui VHack. qui r.) calculos ea pelli tradiderunt.

[*](Diosc. IV 15. cfr. XXI 98.) Tribuli[*](triboli VR (ut semper).) unum genus in hortis nascitur, alterum in fluminibus tantum. sucus ex iis[*](ex iis Rv. ex his rG. eius T.) colligitur ad oculorum medicinas[*](medicina V. remedia dTx.); est enim refrigerantis naturae et ideo utilis contra inflammationes collectionesque. ulcera per se erumpentia et praecipue in ore[*](in ore Vdxv. odore R.) cum melle sanat, item tonsillas. potus calculos frangit. Thraces[*](toraces x. thores d.), qui ad Strymona habitant, foliis[*](e foliis VdTfx.an et foliis?) tribuli equos saginant, ipsi nucleo vivunt[*](bibunt R.) panem facientes praedulcem et qui contrahat ventrem . radix caste pureque collecta discutit strumas, semen adalligatum varicum dolores sedat, tritum[*](tritumque x.) vero[*](uero om.x.) in aqua[*](aqua Vdx.cfr. r Diosc. aquam Rv.) sparsum pulices necat.

Stoebe, quam aliqui pheon[*](pheon dxBrot. cfr. XXI 91. phaeon V. peon Rv. phleon B.) vocant, decocta in vino praecipue auribus purulentis medetur, item oculis ictu cruentatis, haemorrhagiae quoque et dysinteriae infusa.

[*](Diosc. IV 159. 160.) Hippophaes[*](hippophaes S e coni. Dal. -ophes R. -opes Vdf. Iyp- popes x. hippophyes B e Diosc. an hippopheos? cfr. XXI 91.) in sabulosis maritimis[*](maritimis Vdx. simaritudinis R. maritimisque nascitur v. -timis que D. an -timis nascens? ut § 43. XXI 175. sed cfr. Müller de stilo p. 79.), spinis[*](spinis om.x.) albis, hederae[*](federe R.) modo racemosa est, candidis, ex parte rubentibus acinis. radix suco madet, qui aut per se conditur aut pastillis farinae ervi. bilem[*](erui bilem S e Murbac. cfr. Diosc. eruibilem R. haec bilem rv.) detrahit oboli ponder e[*](oboli pondere ego. obolo ponderis ll. v.), saluberrime cum mulso. est altera[*](altera om.R.) hippophaes[*](hippophaes S. -phyes H. hippopes d. -ope Vv. hyppopes x. hae R.) sine caule, sine flore, foliis tantum minutis. huius quoque sucus hydropicis mire prodest. debent adcommodatae esse et equorum naturae neque ex alia causa[*](alias causas R.) nomen accepisse[*](accepisset V. -ent x.). quippe quaedam animalium remediis nascuntur locupleti divinitate ad generanda praesidia, ut non sit mirari satis ingenium eius disponentis auxilia in genera, in causas[*](causa R.), in tempora, ut aliis prosit[*](prosit aliis dT.)aliud[*](aliud Gronov. ab VdTfx.om.R. atque aliis ab v. a. G. (ab del. G). an (prosint) alia?) horis diesque nullus prope sine praesidiis reperiatur.

[*](Diosc. IV 92. Nicand. alex. 201. Diosc. de fac. par. II 142. 151. Pl. iun. p. 91, 11.) Urtica quid esse invisius[*](inuisisVdx.) potest? at[*](ad Vdx.) illa praeter oleum, quod in Aegypto ex ea fieri diximus, vel[*](15,30) plurimis scatet remediis. semen eius cicutae[*](sicutae V. sicut et R.) contrarium esse Nicander adfirmat, item fungis vel[*](uel ego.in ll. v. et Verc.) argento vivo, Apollodorus et salamandris[*](salamandra R.) cum iure coctae testudinis, item adversari[*](aduersarii V.) hyoscyamo et serpentibus[*](serpentibus v. -tium ll.) et[*](et Rv. om. r. (serpentium scorpionum que morsibus coni. J. malim -onum ictibus).) scorpionibus. quin[*](que in V.) ipsa illa[*](ipsa illa VdxJ. illa ipsa Rv. ipsa T.) amaritudo mordax uvas in ore procidentesque

vulvas et infantium sedes tactu resilire cogit, lethargicos expergisci tactis[*](expergiscit tactis dTv. a. Bas. experiscit actis x. -sci actis R.) cruribus magisque fronte.[*](Pl. iun. p. 86, 7. 23, 9. 38, 26.) eadem canis morsibus addito sale medetur, sanguinem trita naribus indita sistit et magis radice. carcinomata et sordida ulcera sale admixto, item luxata sanat et panos, parotidas[*](paratidas R.) carnesque ab ossibus recedentes. semen potum cum sapa[*](sapu R.) vulvam [*](uuluas v. uuluae S cum Gron.) strangulatis[*](strangulatis dTJ. cfr. XXVIII 70. -uilatis x. -ulantis r. -tes v. -ulatus S cum Gron.) aperit. profluvia[*](et profluuia Vv. a. S.) narium sistit inpositum. vomitiones in aqua mulsa sumptum a cena faciles praestat duobus obolis, uno autem in vino poto[*](poto Vv. pota r. anpotū?) lassitudines recreat[*](creat dx.). [*](Pl. iun. p. 46, 13.)vulvae vitiis tostum acetabuli mensura, potum in sapa resistit stomachi inflationibus. orthopnoicis prodest cum melle et thoracem purgat eodem ecligmate[*](ecligmate C. elig- x. et lecmate R. elegm- v. elegm- d. -matae V.) et lateri[*](alteri Vdx.) medetur cum semine lini. addunt[*](addunt et dTx.) hysopum[*](hyssopum VdTC.) et piperis aliquid . inlinitur lieni, difficilem ventrem tostum cibo emollit. [*](Hippocr. de morb. mul. I 47. 88. II 67).)Hippocrates vulvam purgari poto[*](potu x. puto R.) eo pronuntiat, dolore levari tosto[*](tusto V.) acetabuli mensura, dulci poto et inposito cum suco malvae, intestinorum animalia pelli[*](reppellit R. repelli Verc. an mire pelli? cfr. § 64.) cum hydromelite[*](hydromelitae VVen. hydropice R.) et sale, defluvia capitis semine inlito cohonestari[*](cohonestari dv. cohenestari R. cohosiestari V. dehonestari x. coercitari Gronov. an consistere?). articulariis [*](articularis V. aribus v. a. H.) morbis et podagricis plurimi cum oleo vetere[*](ueteri dx. -era R.) aut folia cum ursino adipe trita[*](tritum dx.) inponunt. ad[*](at dRDal.) eadem radix tusa cum aceto non minus utilis, item lieni[*](lini Vdx.), et[*](et om.dx.) cocta in vino discutit panos cum axungia vetere[*](ueteri dx.) salsa. eadem psilotrum[*](exsiccat dxv. a. G.) est sicca. condidit laudes eius Phanias physicus, utilissimam cibis coctam conditamve[*](conditam coctamue dTfx.) professus arteriae[*](anariae R.), tussi, ventris[*](uentris dv. uentri VTx. uentr R.) destillationi, stomacho, panis, parotidibus,

pernionibus, cum oleo sudorem[*](sudore cocta Vdx.), coctam cum conchyliis[*](conquiliis Vx. conchulis B.) ciere[*](cinere R.) alvum, cum tisana pectus purgare mulierumque menses[*](meses x. messes RV.) , cum sale ulcera, quae serpant[*](serpunt x.) , cohibere.[*](Pl. iun. p. 23, 10. 29, 5. Marc. Emp. 14, 22.) suco[*](succo VdTfxH. sucos. succus v.) quoque in usu est. expressus inlitus fronti sanguinem narium sistit, potus urinam ciet, calculos[*](cauculos R.) rumpit, uvam[*](uua d.) gargarizatus[*](gargarizatus v. -tur d. -tu Vf. -tū x. -issatur R.) reprimit. semen colligi messibus[*](mesibus V.mens- x.) oportet. Alexandrinum maxime laudatur. ad omnia haec et mitiores quidem teneraeque efficaces, sed praecipue silvestris[*](siluestri R.) illa, et hoc[*](hoc om.dv. a. S.) amplius lepras e facie tollit in[*](in VRv.e rT.) vino pota. si quadripes fetum[*](fraetum R.) non admittat[*](admittit x.) , urtica naturam fricandam[*](frigandam R.) monstrant.