Naturalis Historia

Ea quoque, quam[*](quamVdTfxv. numquam R. num quam G. (nunc quoque quam v).an urticarum quam?) lamium[*](limiunm R.) inter genera earum appellavimus, mitissima[*](imitissima V1. inmitV2.) et foliis non mordentibus, mede-[*](21,93) tur cum mica salis contusis incussisque[*](inclusisque Rv. a. B.) , ustis[*](ustis ego. cfr. § 76. iustisV2R. iuctis V1. iuxtis d. mixtis x. inustis v. fortasse delendum; cfr. index.) et strumis, tumoribus, podagris, vulneribus. album[*](aluum VR.) habet in medio folio, quod[*](quo R. cum x.) ignibus sacris medetur.

[*](Pl. iun. p. 90, 4. 88, 4.)Quidam e nostris tempore[*](tota § 38 fortasse sedem mutavit cum § 37.) discrevere[*](discribere R.) genera, et autumnalis urticae radicem[*](radice Bas.) adalligatam[*](adalligatam xGronov. -ta VdTBas. alligatam v. adalligatam—21 radice om.R.) in tertianis[*](tertianas (tc???ia- x) dTx.) ita, ut aegri nuncupentur[*](non cupentur V.), cum eruatur ea radix, dicaturque[*](dicaturque dxH. -quae V. et dicatur quae et v.) cui et quorum filio[*](folio Vxv. a. Bas.) eximatur, liberare[*](liberari dv. a. H. -ali x.) morbo tradiderunt; hoc idem et contra quartanas pollere. iidem urticae radice[*](radice v. -cem Vd.om.x.)

[*]((Th. H. VI 4, 2). Diosc. IV 192. 51.) Ex argumento nomen accepit scorpio[*](scorpios R.-ius v. a. H.) herba. semen enim habet ad[*](ad v. et ad Vdx. et R.) similitudinem caudae scorpionis, folia pauca. valet[*](ualet ego. cfr. Diosc. ualet et ll. v.) adversus animal[*](animal nominis x(?)v. nomen animalis ll.) nominis sui. est et 5 alia eiusdem nominis effectusque[*](effectusque VdxB. -tus eius Rv.), sine foliis, asparagi[*](asperge R.) caule, in cacumine aculeum habens et inde nomen.

[*](Diosc. III 19.) Leucacantham[*](leucacantham G. -tam R. leuchantham d. leucantam x. lecachan tem V.) alii phyllon[*](phyllon B. pymon R. phimon x. phinion dv. phimumVf.) , alii ischada[*](ischada v. iscada R. schada Vd. scada x. ischiada B e Diosc.), alii polygonaton appellant, radice cypiri[*](cypri dx. cypirit R. cyperi v. a. S. an recte? cfr. Diosc.), quae commanducata dentium dolores sedat, item laterum et lumborum, ut Hicesius tradit, semine poto[*](semine poto ll. v. an e uino pota?cfr. Diosc.) drachmis octo aut suco. eadem ruptis, convulsis medetur.

[*](41. 42: Diosc. IV 86.) Helxinen[*](helixinen R.) aliqui perdicium vocant, quoniam perdices ea praecipue vescantur, alii sideritem[*](sidentem x. -erite R. -tin G.), nonnulli parthenium. folia habet mixtae similitudinis plantagini et marruvio, cauliculos densos[*](densos ll. v. an teneros (tenues)? cfr. Diosc.), leviter rubentes, semina in capitibus lappaceis adhaerescentia[*](adnerescentia R.) vestibus, unde et helxinen [*](elxinen x. helexineti R.) dictam volunt. sed nos qualis vera esset helxine[*](elxine x. helexine R.)[*](21,96) diximus priore[*](priore v. -ori VRC. proximo rT.) libro. haec autem inficit[*](inficit lanas ll.v. an inlitis foliis? cfr. Diosc.) lanas, sanat ignes sacros[*]( dist. ego.) et tumores collectionesque omnes[*](omnes - 21 sacros et om.R.) et adusta, panos. sucus eius[*](eius Vxv.om.dH.) cum psimithio[*](psimithio v. psinithio V.psinthio d. psintio x. psimmythio C.) ignes[*](ignes sacros dxv.cfr. Diosc. om.VT(?)RH.praeterea errore iteraverunt humores collectiones dx (quod apparet fuisse etiam in archetypo cod.R). tumores collectionesque v. om.VT(?)RH.) sacros et guttura[*](guttura del. H.) incipientia

Perdicium[*](dist. ego. cfr. index.) sive[*](siue etiam ego. siue nam R. nam rv.) parthenium sive etiam sideritis alia est; ab nostris[*](a nostris Rv. a. S.) herba urceolaris vocatur, a aliis astercum[*](aftercum xTS. altercum VfR. aftericum dv.); folio similis ocimo[*](ocimo Rv.mis VfTx. -mus d. an ocimi?), nigrior tantum, nascens in tegulis parietinisque. medetur cum mica[*](mica v. medica Vdx. -casR.) salis[*](aliis R.) trita iisdem[*](tritam V.) omnibus, quibus lamium, et eodem modo, item vomicae calfacto suco pota, sed contra vulsa, rupta lapsusque et praecipitia[*](praecipitia ut J. -ti aut VR.tatus r. -tia aut v.), ut vehiculorum eversiones[*](euersionis Vx.) , singularis.[*](Plutarch. Pericl. 13.) verna carus Pericli[*](periculi Vx.) Atheniensium principi, cum is[*](his Vx.) in arce templum aedificaret repsissetque[*](repsissetque v. repsitque V. repsisque dx. reptisque R.) super altitudinem fastigii et[*](et ante R.) inde cecidisset, hac[*](haec V.) herba dicitur sanatus, monstrata Pericli[*](periculi V. -ulis dx.) somnio[*](omnino dx.) a Minerva, quare parthenium vocari coepta est adsignaturque ei deae. hic est vernula, cuius[*](cui x.) effigies ex aere fusa[*](fusa dv. effusa Vx. fussasR.) est et[*](et D del. cum U 477.) nobilis ille splanchnoptes[*](spanchinoptes (-octes x) dx. spacchVf.).

[*](Th. H. IX 12, 1. Diosc. III 8. 9 extr.) Chamaeleonem[*](chamaeleon d. cameleon x.an chamaeleontem? cfr. § 85. XXX 30. XXIII 75; contra § 157. XXVI 164. XXVIII 162.) aliqui ixian[*](ixian C. ixion (yx- x) ll. v.) vocant. duo genera eius: candidior asperiora habet folia, serpit in terra[*](terra om.x. terr R.) echini[*](ecinis R.) modo spinas erigens, radice dulci, odore gravi[*](graui VdTfx. grauissimo Rv. cfr. Theophr. et Diosc.).

[*](Diosc. II 157.—ib. IV 23.) Coronopus oblonga herba est cum fissuris. seritur interim, quoniam radix coeliacis[*](celiacis xVen. cocleacis V. coquiliacis R.) praeclare facit in cinere tosta.

Et anchusae radix in usu est, digitali crassitudine . finditur papyri modo manusque inficit sanguineo colore, praeparat lanas pretiosis coloribus. sanat ulcera in cerato, praecipue senum, item adusta. liquari non potest in aqua, oleo dissolvitur; idque sincerae experimentum est. datur et ad renium dolores drachma eius potui[*](potum R.om. v. a. Bas.) in vino aut, si febris sit, in decocto balani; item[*](item in R.) iocinerum vitiis et lienis[*](lienis RC. lieni rTv. cfr. § 65.) et bile[*](bilem dx.) subfusis. lepris et lentigini [*](lentigini v. -ginis R. -gines r.) inlinitur ex aceto. folia trita cum melle et farina luxatis inponuntur, et pota[*](potatur V2R.) drachmis[*](drachmas R.) duabus in mulso[*](mulso Vdxv. fulgo R.) alvum sistunt. pulices necare radix in aqua decocta traditur.

[*](Diosc. IV 27.) Est et[*](Et estR.) alia similis pseudoanchusa[*](seudo anchusa x. pseudoancus R.) ob id appellata, a[*](a Vdxv. et R.om. Ven.) quibusdam vero echis aut[*](ethisa ut x. et his aut R.) doris[*](odoris VxR.) et multis aliis nominibus , lanuginosior et minus pinguis, tenuioribus foliis, languidioribus[*](et languidioribus x (?) v.a.S.cfr. § 75.). radix in[*](in om.Rv.a.H.) oleo[*](oleo vet.Dal. oleum ll.fv.a.H.) non fundit rubentem[*](sed rubentem v.a.H.) sucum, et hoc ab anchusa discernitur. contra serpentes efficacissima potu[*](potu dxv. potum r.) foliorum vel seminis. folia ictibus[*](an et ictibus?) inponuntur. virus serpentes[*](serpentium dxv.a.S. (ante uirus excidit fortasse radicis; cfr. Diosc.).) fugat. bibitur et propter spinam[*](spinam v.spinae ll.an spinae dolorem?). folium eius sinistra decerpi iubent Magi et[*](magi et Vdxv. magici R.), cuius causa sumatur, dici tertianisque febribus adalligari.

[*](Diosc. IV 24.) Est et[*](et om.Vdxv.a.G.) alia herba proprio nomine onochilon[*](onochelos B. -chiles G.), quam aliqui anchusam vocant, alii archebion, alii onochelim [*](ono cholin V. nochelim x.), aliqui rhexiam[*](rexiam Vx. raxian R.), multi enchrysam[*](enchrysamH (-son v). cfr. index. enichrysam (-chrisam f) Vf. encrisam T.enecrisam dx. enchysam R. enchusam B.), parvo frutice, flore purpureo, asperis foliis[*](foliis Vdxv.floris R.) et ramis, radice messibus sanguinea , cetero nigra, in sabulosis nascens, efficax contra serpentes maximeque viperas et radice et foliis, aeque cibo ac potu. vires habet messibus. folia trita odorem[*](odore V.) cucumeris reddunt. datur in cyathis tribus vulva procidente[*](procedente R.). [*](Diosc. IV 25.)pellit et taenias[*](teneas V. tineasv.a.S.) cum hysopo, et in dolore renium[*](penium dTx.) aut iocineris ex aqua mulsa, si[*](si dxRv. in V.) febris sit, sin aliter, e vino bibitur. lentigini ac lepris[*](aut leprisdTx.) radix inlinitur. habentes eam a serpentibus feriri negantur. est et alia huic similis flore rubro, minor, et ipsa ad eosdem usus, traduntque, conmanducata ea si inspuatur[*](inspuatur v. inspuat Vdx. instra.at R.an inspua-tur ori? cfr. Diosc.), mori serpentem.

[*](Diosc. III 144.) Anthemis magnis laudibus celebratur ab Asclepiade . aliqui leucanthemida[*](leuchantemum V. leucantemium x.) vocant, alii leucanthemum, alii eranthemida[*](eranthemida B. erathe- dR. erate- x. arathe- V. are the- v. floreant R.), quoniam vere floreat; alii chamaemelon[*](camemelon x. cheme- V. cume- R.), quoniam odorem mali habeat. nonnulli melanthion vocant. genera eius tria fronde[*](fronde VxfRv (D). flore d(?)B coni. e Diosc.) tantum distant, palmum non excedentia [*](lac. ego indicavi; exciderunt floribus non maioribus quam foliis. cfr. Diosc. et XXVII 97. 98. (foliis, floribus rutae Müller emend. IV 4. foliis rutae similibus, floribus U 478).), parvis foliis[*](foliis VTfxRD. foliis ut v. a. B. floribus ut d(?) B coni. e Diosc.)..... rutae candidis[*](canidi R.) aut malinis[*](melinis v. a. S. cfr. XXXV 30. (XIII 5. 11. XXIII 103).) aut purpureis. in macro solo aut iuxta semitas colligitur[*](colligi R.) vere et in coronamenta[*](coronamentis dx.) reponitur. eodem tempore et medici

[*](Homerus ξ 348. δ 602. Diosc. IV 109.) Loton qui arborem putant tantum esse, vel Homero auctore coargui possunt[*](possint R.). is enim inter herbas subnascentes deorum[*](dearum R.) voluptati loton primam nominavit. folia eius cum melle oculorum cicatrices[*](cicatrices Vdxv.cicer R.), argema, nubeculas [*](nu//culas V. niculas R.) discutiunt.

[*](Diosc. IV 112. ierodot. II 92. Th. H. IV 8, 11.) Est et lotometra[*](lothometra x. -tras R.), quae fit ex loto sata, ex cuius semine simili milio[*](simili milio B. simillimi// V. -illimo dv(Brot.).simillo x. -illime R. simili mili S.) putri[*](putri J coll. XIII 108.porri ll. v. a. B (Brot.). del. B. cibarii S. an puri (vel parui)?) fiunt panes in Aegypto a pastoribus , maxime aqua vel lacte subacti[*](subacti ego. cfr. XVIII 105. 106. -tio VR. -to rv. an subacti et?). negatur quicquam[*](quiquam VR.) illo pane salubrius esse aut levius, dum[*](cum R.) caleat. refrigeratus difficilius concoquitur fitque ponderosus. constat eos, qui illo vivant, nec dysinteria nec tenesmo neque aliis morbis ventris[*](uentri V.) infestari. itaque inter remedia eorum habetur[*](habetur v. habentur xR. b???tur d. habent VS.).

[*](Diosc. IV 190.—Th. H. VII 8, 1.—Nicand. ther. 678.) Heliotropii miraculum saepius diximus cum[*](2,109,18,252) sole sese[*](sese v.saepe VR.om.r. se Verc.) circumagentis etiam nubilo die; tantus[*](tantum dxRv.a.C.) sideris

[*](Th. H. VII 10, 5. 14, 1. Diosc. 134. 135.) Aliud adianto miraculum: aestate viret, bruma non marcescit, aquas respuit, perfusum mersumve sicco simile est—tanta dissociatio deprehenditur—, unde et nomen a Graecis alioqui frutici topiario. quidam callitrichon vocant, alii polytrichon[*](polytrichon v. -icum VdR. poliotricum x.), utrumque ab[*](ab dRG. est ab rTfv.) effectu. tinguit enim capillum et ad hoc decoquitur in vino cum semine apii adiecto oleo copioso[*](copioso ego. cfr. XIX 94. XX 66. -sum VxR. -se dv.), ut crispum densumque faciat; et defluere autem prohibet. duo genera eius[*](eius genera R (?)G. genera d.cfr. § 45.): candidius et nigrum breviusque[*](ueriusque R.). id, quod maius est, polytrichon[*](politricon x. polycyon R.), aliqui trichomanes vocant. utrique ramuli nigro colore nitent[*](nitent V1dx. item V2R.), foliis felicis[*](filicis dv. a. S. ylicis x.), ex quibus inferiora aspera ac[*](ac om.R.) fusca sunt, omnia autem contrariis pediculis, densa ex adverso inter se[*](inter se ex aduerso Vdxv. a. S. an densa et aduersa inter se contrariis pediculis? cfr. Theophr. et XXVII 138. XIII 55.), radix nulla. umbrosas petras parietumque aspergines

[*](Th. H. VII 12, 3.) Picris ab insigni amaritudine[*](ama ritudinis Ev.a.G.) cognominatur, ut diximus, folio rotundo. tollit eximie verrucas. thesium[*](21,105) quoque non dissimili amaritudine est, sed[*](sed om.VTS.) purgat alvum, in quem usum teritur ex aqua.

[*](Nicand. ther. 534.)[*](Diosc. II 199.) Asphodelum de clarissimis herbarum, ut[*](ut om.dv.a.S.) quod[*](quam E2v.a.S.)

[*](Diosc. I 120.) Asphodelum ab Hesiodo quidam halimon[*](halimon fv. -mum VG. alimon r Dal.) appellari existimavere, quod falsum arbitror; est enim suo nomine halimon, non parvi et ipsum erroris inter auctores. alii enim[*](alii enimdRv. alieni E1. elienem VG. alii E2.) fruticem esse dicunt densum, candidum, sine spina, foliis oleae, sed mollioribus[*](in mollioribus R.); coqui haec ciborum gratia, radice[*](radix dE2v.a.S.) tormina discuti[*](discutit V2REv.a.S.) drachmae[*](drachmae E2v. -mas r.) pondere in aqua

[*](Diosc. III 17.) Acanthi, topiariae[*](topariae Vd.) et urbanae herbae[*](ur bana herba Rv.a.Brot.) lato longoque [*](longinquo d.) folio crepidines marginum adsurgentiumque pulvinorum toros vestientis[*](uestientesRE. -ens v.a.Brot.), duo genera sunt: aculeatum et crispum, quod brevius, alterum leve, quod aliqui[*](alioqui VG.) paederota [*](paederota dG.paederotae (ped- GE) r. -ton v.) vocant, alii melamphyllum. huius radices ustis luxatisque mire prosunt, item ruptis, convulsis, et phthisin metuentibus, id coctae[*](id cocte G. ideo coctae (-te E) ED. incoctae v.) cibo, maxime tisana[*](an e tisana?). podagris quoque inlinuntur tritae et calefactae, e sale calidis[*](e sale calidisMüller emend. IV 15. calidis ll. v. del. D cum U 482.).

[*](Nicand. ther. 586.) Bupleuron in sponte nascentium olerum numero Graeci habent, caule cubitali[*](cubitale Vf.), foliis multis longisque, capite

[*](cfr. Diosc. II 66.) Buprestim magna[*](magnam V.) inconstantia Graeci in laudibus ciborum etiam habuere, iidemque remedia tamquam contra venenum prodiderunt[*](prodierunt R.). et ipsum nomen indicio est bourn certe venenum esse, quos[*](quod G.) dissilire[*](disseriRE.) degustata[*](gustata GdTf.) fatentur. quapropter nec de hac plura dicemus[*](dicimus RE.). est vero causa, quare[*](dist. CFW Müller p. 15.) venena monstremus inter gramineas coronas! nisi[*](ne si E2.) libidinis causa expetenda alicui videtur, quam non aliter magis accendi putant quam pota ea[*](pota ea RH. potae a E. postea r.potu Verc. postea potu v.).

[*](Diosc. III 73. (cfr. XXV 92).) Elaphoboscon ferulaceum est, geniculatum digiti[*](an radice (vel dulci radice) digiti? cfr. Diosc. et § 48.) crassitudine, semine[*](semine aneti S e Diosc.) corymbis dependentibus silis[*](filis VGREfv. filio d. fimili C.) effigie, set non amaris[*](amari V.), foliis olusatri. et hoc laudatum in cibis —[*](dist. ego.)quippe etiam[*](quippe etiam—20 ictus iteravit deincepsV.) conditum prorogatur—, ad urinam ciendam , lateris dolores sedandos, rupta, convulsa sananda, inflationes discutiendas colique tormenta[*](tor mentorum R.), contra[*](contra—20 aculeatorum om.R.) serpentium omniumque aculeatorum ictus, quippe fama est, hoc pabulo[*](ceruos hoc pabulo dT.) cervos resistere serpentibus. fistulas[*](fistilas R.) quoque radix nitro addito inlita sanat, siccanda autem in eo[*](eos REv. a. S.) usu[*](ususv. a. S.) prius est, ne suco suo madeat[*](mandeat V2R.), qui contra serpentium ictus non[*](non del. H cum P et Gronovio.) facit deteriorem eam[*](eam deteriorem v. a. S.).

[*](Diosc. II 167. Aristoph. Acharn. 455. (Valer. Max. III 4 ext. 2).) Scandix quoque in olere silvestri a[*](a om.RS.) Graecis ponitur , ut Ophion[*](Ophion Brunn. p. 36. cfr. index et XX 34. opion d v. a. D. opinion r.) et Erasistratus tradunt. item decocta alvum sistit, semine singultus confestim ex aceto sedat. inlinitur ambustis, urinas ciet. decoctae sucus prodest stomacho, iocineri, renibus, vesicae. haec est quam Aristophanes Euripidi poetae obicit ioculariter: matrem eius ne olus[*](holus E. bolus VG.) quidem legitimum venditasse, sed scandicem.[*](cfr. XXI 89. Th. H. VII 7, 1.) eadem erat enthryscum[*](enthryscum coni. J coll. Theoophr. enthriscum (-tri- d) VGd.hentris ne cum (cu R) r. anthriscum S. -cus B.), si teneriora[*](teniora E.tenuiora Rv. a. S.) folia et odoratiora haberet. peculiaris[*](peculiari R.) laus eius[*](eius REv. ei rTf.), quod fatigato venere corpori[*](corpore Vf.) succurrit marcentesque iam senio[*](senio iam Rv. a. J.) coitus excitat. sistit profluvia[*](alui E.om.d.) alba feminarum.

Et iasine[*](ia sine D cum Salm. lasine (-nae G) ll. v. iasione B. cfr. XXI 105.) olus silvestre habetur, in terra repens, cum lacte multo[*](multa VG.), florem fert candidum; conchylium[*](conchylium U 484. concy- VGR. concilium r v. a. D.) vocant. et huius eadem commendatio ad stimulandos coitus. cruda[*](cruda v. crudae (-de E) ll.) ex aceto[*](exactoVG.) in cibis et mulieribus lactis ubertatem praestat. Salutaryis est[*](salutaris est v. -tare ll. an lac salutare?) phthisin sentientibus. infantium capiti[*](capiti ita R.) inlita nutrit capillum tenacioremque[*](tenerioremque VT.) eius cutem efficit.

[*](Diosc. II 168.) Estur[*](estur Bas. eostur (cod)VGd. -ture r. est v.) et caucalis[*](caucalidis RE.) feniculo similis, brevi[*](breui dv. breue r.) caule, flore candido, cordi utilis. sucus quoque eius bibitur, stomacho perquam commendatus[*](commendatus dTman. Dal. H commodatus rv. an accommodatus?) et urinae calculisque et harenis pellendis et vesicae[*](uesicae (om. et) Vd.) pruritibus[*](cruritibus R.). extenuat et lienis, iocineris reniumque[*](re niumque Brot. -numque v. lieniumque (-num- RE) ll.) pituitas. semen menses feminarum

[*](Diosc. II 153.) His adnumerant et sium[*](et sium Brot. esium ll.f.et sion H. sion v.) latius apio, in aqua nascens, pinguius nigriusque, copiosum semine, sapore nasturtii. prodest urinis, renibus, lienibus mulierumque mensibus, sive ipsum[*](ipso VGdTf.) in cibo sumptum sive ius[*](ius VGdv. eius r.an iure eius?) decocti sive semine in vino[*](semen e uino v. a. S.) drachmis duabus. calculos rumpit aquisque, quae[*](aquisque quae dv.aquis quaeque VG. aliquis quaeque (quae R) r.) gignunt eos, resistit. dysintericis prodest infusum, item inlitum lentigini[*](lentiginis Vd.) et mulierum vitiis in facie noctu inlitum[*](illitum dRv. a. S. om.VG.), lomentoque[*](lomentoque D cum U 485. momentoque d(?)REG. que r. momento v. sed ex spectes cum lomentoque vel lomentoque adiecto (mixto), cfr. XVIII 117. XX 127. XXIV 15. XXX 127. XXXIII 85. 162. XXXVI 133. an fouendoque? cfr. § 153.) cutem emendat et ramices lenit, equorum etiam scabiem.

[*](Diosc. IV 156.) Sillybum[*](silly bum RB. cfr. Diosc. syllibum rv(D).) chamaeleonti[*](chamaeleoni RS.) albo similem, aeque spinosam , ne in Cilicia quidem aut Syria aut Phoenice, ubi nascitur, coquere[*](cocere VGED.) tanti est. ita[*](an tam pro ita?) operosa eius culina traditur . in medicina nullum usum habet.

[*](Th. H. VI 4, 3. Diosc. III 14. Hesiod. ἔργα κ. ἡμ. 582–587.) Scolymum quoque in cibos recipit[*](recepit J e coni. S. sed cfr. XXI 128.) oriens et alio nomine limoniam appellat[*](appellat dv. -ant VG. -auit r S.). frutex est numquam[*](nunc quam R.) cubitali altior tristisque[*](tristisque V. -is quam E. tristis G. cri- stisque dv. -is quam R. cristis D.) foliorum aculeis[*](aculeis ego coll. XXI 96.acu dR. ac rv, an acie?), radice nigra, sed dulci,

[*](Diosc. II 158.) Estur et soncos[*](sonchos dv. a. D. yoncos R.)—ut quem Theseo apud Callimachum adponat[*](opponat Vd.) Hecale[*](Hecale B. -atae v. hecaletGd. hae.calet V. hecaule R. haecaule E.)—uterque, albus et niger. lactucae similes[*](similis R.) ambo, nisi spinosi essent, caule cubitali, anguloso, intus cavo[*](cano d.), sed qui fractus copioso lacte manet. albus, cui[*](cui J e coni. S. qui ll. v.) e lacte nitor[*](nitro RE.), utilis orthopnoicis lactucarum modo ex embammate[*](ex embammate dfH. embambate r. om. v.). Erasistratus[*](erasistratus dfv. om. r.) calculos[*](cauculos VGRE.) per urinam pelli[*](pelli Murbac. v. pellit ll.) eo monstrat et oris graveolentiam commanducato[*](commanducato Tv. -ta VGd. -tam r.) corrigi [*](corrigit dT.). sucus trium[*](triumque torum V.) cyathorum mensura in vino albo et oleo calefactus adiuvat partus ita, ut a potu[*](a potu coni. Dal. a portu G.apartu Vdv. a. S. aput r.) ambulent gravidae. datur[*](detur R.) et in sorbitione. ipse caulis[*](caulis om.VGd.) decoctus[*](coctus VGdT.an recte? nam decoctus fere poni solet addito in (ex) aqua vel liquore alio.) facit lactis abundantiam nutricibus coloremque meliorem infantium, utilissimus his, quae[*](isque V. his qui d.) lac sibi coire sentiant. instillatur auribus sucus, calidusque in stranguria bibitur cyathi mensura

[*](Diosc. II 160.) Condrion sive condrille[*](condrille C. cfr. index et Diosc.ile v. -ryle RE. chrondile r. chondrile D. -rylla S coll. XXI 105.) folia habet intubi, circumrosis similia, caulem minus pedalem[*](pedale VG. -li v. a. G.), suco madentem amaro, radice fabae simili, aliquando numerosa[*](numerosam VG.). habet proximam terrae mastichen[*](mastichen dv. -cen r D.) tuberculo fabae, quae adposita feminarum menses[*](meses GRE. messes V.) trahere dicitur. tusa cum radicibus tota dividitur in pastillos contra serpentes, argumento probabili [*](probabilis Vd.), siquidem mures agrestes laesi ab his[*](iis Rv.a.C.) hanc esse[*](hanc esse VGREv. necari dT.) dicuntur. sucus ex vino coctae alvum sistit. eadem palpebrarum pilos inordinatissimos pro cummi[*](gummi dRv.a.S.) efficacissime regit. Dorotheus stomacho et concoctionibus utilem carminibus suis pronuntiavit. alioqui[*](alioqui VgfRED. aliquidv. cfr. § 76. XXI 69.) feminis et oculis generationique [*](generatioque RE.) virorum contrariam putavere.

Inter ea, quae temere manduntur, et[*](etom.REv.a.H.) boletos merito posuerim, opimi[*](opimi RES. -mis VGT. optimi dG.muls v.) quidem hos[*](hos RG. os E. his r. est is v.) cibi, sed[*](cibi sed REG. cibus et (sed v)rv.) inmenso exemplo

Fungorum lentior natura et numerosa genera , sed[*](sedVGdv. et r.) origo non nisi ex[*](ex Rv. et E. e Vd.om.G.) pituita arborum. tutissimi[*](tutissime RE.) qui rubent callo, minus diluto rubore quam boleti; mox candidi , velut apice flaminis insignibus pediculis; tertium genus suilli[*](suillis GREv.a.C. ueneni VGT.), venenis accommodatissimi[*](accommodatissimis (-sumis E2)RE. -simum v. a. H.). familias nuper interemere [*](intemere VGRE.) et tota convivia[*](conuiuia v. -io ll.), Annaeum[*](annanum RE.) Serenum, praefectum Neronis[*](neronis VGdv. uenenis (-num E1) r.) vigilum, et tribunos centurionesque. quae[*](centurionesque quae GE(?)H. (et) -nes quaeG. -nes quaeque V. -nes quoque dVen. (et) -nes quosquev.a.G. -nesque quaeque R.) voluptas[*](uoluntas VG.) tam[*](tam egotanta ll.v. tanta tam J.) ancipitis cibi[*](cibo RE.)? quidam discrevere arborum[*](arbori VGd.) generibus, fico ferulave[*](ferulaue ego. -lae ll. -la v.) et cummim[*](cummi dR. gummim H. -mi v.) ferentibus, non item[*](nositem v.a.S.an noxios autem?) taxo aut[*](taxo aut RE. faxo r. taxo D.fago v.) robore, cupresso[*](aut cupresso v. a. S.), ut diximus. sed ista quis spondet in venalibus?[*](16,31) omnium colos lividus; hic habebit[*](haberit RE. (his) aberit v. a. H.) veneni argumentum , quo similior fuerit arborum cortici[*](arborum cortici ego. -orum umor fici Murbac. S.orum fici (ficis RE) ll. v. -orum ut fici J. -orum. Piri D.). adversus haec

[*](Diosc. III 84.) Imbribus proveniunt omnia haec, imbre et silphium [*](silphiond(?)v.a.S.)[*](dist. U 489.) venit primo[*](primo e Cyrenis v. a. D.), ut dictum est. ex Syria nunc hoc[*](hocom.RE. quo d. quoque T.)[*](19,41) maxime inportatur, deterius[*](deterior RE.) Parthico, sed Medico[*](medicos R.) melius, extincto[*](quireumatico Vd(G?).) omni Cyrenaico, ut diximus. usus silphii in[*](19,39) medicina foliorum ad[*](ad VGdv. de r.) purgandas vulvas pellendosque emortuos [*](mortuos d.cfr. ad § 54.) partus; decocuntur in vino albo et odorato, ut bibatur mensura acetabuli a balineis. radix prodest arteriis

[*](Diosc. III 84.) Laser e silphio profluens quo diximus modo[*](modia V.)[*](19,43) inter eximia naturae dona numeratum plurimis compositionibus inseritur[*](inferitur R. infertur E.), per se autem algores excalfacit, potum nervorum vitia extenuat. feminis datur in vino et lanis mollibus admovetur vulvae ad menses ciendos. pedum o clavos circumscariphatos ferro mixtum cerae extrahit. urinam [*](extrahit urinam VGdv. -hitur r.) ciet ciceris magnitudine dilutum[*](inam—12 dilutum om.RE.). Andreas[*](Andreas C. andrias (-ia E) ll. v.) spondet copiosius sumptum nec inflationes facere et concoctioni plurimum conferre senibus et feminis, item hieme quam aestate utilius, et tum[*](et tum REG.et cum r. uerumtamen v.) aquam bibentibus. cavendum, ne qua sit exulceratio intus. ab aegritudine recreationi efficax in cibo; tempestive enim datum cauterii vim[*](cauterii uim G. -erium (cau the- G) ll.v.) optinet, adsuetis etiam utilius quam expertibus.[*](init.: Diosc. III 84.) extera[*](ad extera C.) corporum indubitatas confessiones habent[*](habet v.a.S.): venena telorum et serpentium extinguit potum; ex[*](exdREv. et r.) aqua vulneribus his[*](iis Rv. a. C.) circumlinitur , scorpionum tantum plagis ex oleo, ulceribus vero non maturescentibus cum farina hordeacia[*](hordeacea dv. a. S.) vel fico sicca, carbunculis cum ruta vel cum melle vel per se visco superlitum, ut haereat; sic et[*](sic et v. sicut ll. an sicut et? cfr. § 117.) ad canis morsus; excrescentibus circa sedem[*](sedem v. semenll.) cum tegmine[*](tegmine B e Diosc. cfr. § 143. germine ll. v(D).) punici mali ex aceto decoctum , clavis, qui volgo morticini appellantur, nitro mixto.

[*](Diosc. II 106.) Non esset mellis auctoritas in pretio minor quam laseris, ni[*](nisi dT.) ubique nasceretur. illud ipsa fabricata est[*](est coni. S. sit ll. v.) natura, sed huic gignendo animal, ut diximus, innumeros[*](11,11) ad usus, si quotiens misceatur aestimemus. prima propolis alvorum[*](aluorum GdH. (-eorum v). arborum r.), de qua diximus, aculeos et omnia infixa[*](11,16) corpori extrahit, tubera discutit, dura concoquit, dolores nervorum[*](neruorum dolores Vd.) mulcet ulceraque iam desperantia cicatricem [*](in cicatricem dTRBrot cicatrice v.) cludit[*](claudit dT. includit v. a. Brot.).[*](Diosc. II 101. (§ 108 extr.: Pl. iun. p. 17, 18).) mellis quidem ipsius natura talis est, ut putrescere corpora non sinat. iucundo[*](iucunda G. -ioc- V.) sapore atque non aspero, alia quam salis natura, faucibus, tonsillis, anginae omnibusque[*](omnibus G.) oris[*](oris Vdv.horis G.om. r.) desideriis[*](desiderii RE.) utilissimum arescentique in febribus linguae, iam vero peripneumonicis, pleuriticis[*](pleureticis dv. a. Bas.) decoctum [*](decoctum dEv. DecoctūtūR. -ctura r.)[*](dist. v. a. C.), item vulneribus, a serpente percussis et contra venena, fungos, paralyticis[*](paralyticis v. -icos ll.) in mulso, quamquam[*](quamquam suae mulso om.R.) suae mulso dotes constant. mel auribus instillatur cum rosaceo, lendes et foeda capitis animalia necat. usus despumati semper aptior, stomachum tamen inflat[*](inflat dv. infla VGE. inflant R.), bilem auget, fastidium creat. et oculis per se inutile aliqui arbitrantur; rursus[*](russus V.) quidam angulos exulceratos melle tangi suadent. mellis causas atque differentias nationesque et indicationem[*](indicationem B. iud- ll. v (S).) in apium ac deinde florum natura diximus, cum ratio[*](11,32. 21,74) operis dividi cogeret miscenda rursus naturam rerum pernoscere volentibus[*](nolentibus R.).

[*](cfr. Col. XII 11. 12. Diosc. V 17.) In mellis operibus et aqua[*](et aquadRv. aqua E2D. et qua r.) mulsa debet tractari. duo genera eius, subitae ac recentis, alterum inveteratae. repentina despumato[*](despumatum VGd.) melle praeclaram utilitatem habet in

[*](Diosc. V 17.) Aqua mulsa et tussientibus utilis traditur, calefacta [*](calefaciat RE.) invitat[*](inuita R.) vomitiones, contra venenum psimithii[*](psimithi d(?)S. -thisVE. -thiis R. primithis G. psimythii (psimm- C)v.) salutaris addito oleo, item contra hyoscyami[*](hyoscyami S. -mum ll. v.) cum lacte maxime asinino, et contra halicacabi[*](halicacabi S (-bum v). ballic- d.hallicaccabi VG. alic- R. aliac-E.), ut diximus. infunditur[*](21,182) et auribus et genitalium fistulae[*](fistulae VGdf. -lis rv.). vulvis inponitur cum pane molli, subitis tumoribus, luxatis[*](luxa VG.) leniendisque[*](liniendisque E. lendisque VG. que d.) omnibus

[*](Diosc. V 16.) Semper[*](semper ll. v. an temperare? cfr. XXVII 52.) mulsum ex vetere[*](an uetere et austero? cfr. Diosc.) vino utilissimum, facillimeque cum melle concorporatur[*](concorporatur dv. -porat VGRS. corporat E.), quod in dulci numquam evenit. ex austero factum non inflat[*](inflat ll.TfD. implet v.) stomachum, neque ex decocto melle, minusque implet[*](implet VGTfRED. inflet Murbac. inflat d(?)v. cfr. Diosc.), quod fere evenit ; adpetendi[*](appetendiB. cfr. XII 29. -dum d. adpetentum r. -tium v. an adpetentiam (deleto auiditatem)? cfr. XX 186. XXIII 38. XXIV 106.) quoque revocat aviditatem cibi. alvum mollit frigido potu, pluribus calido sistit, corpora auget.[*](Geop. XV 7, 4. 5. 6. Athenaeus II 26 p. 46f. Celsus III 24 init.) multi senectam longam mulsi[*](mulsis VGd.) tantum intrita toleravere, neque alio ullo cibo, celebri[*](cerebri V.) Pollionis Romili[*](romuli V2dv. a. H.) exemplo. centensimum annum excedentem eum divus Augustus hospes interrogavit, quanam[*](quanam v. unam ll. an qua?) maxime ratione vigorem[*](uigoremque d.) illum animi corporisque custodisset. at[*](adV.del. v. a. G. an et?) ille respondit: intus mulso, foris oleo. Varro regium cognominatum arquatorum[*](arquatorum TfES. marq- R. ad quartorum (quort- d) r. arquatum B.) morbum tradit, quoniam mulso curetur.

[*](Diosc. V 15.) Melitites quo fieret modo ex musto et melle[*](melle et musto Vd.), docuimus in ratione vini. saeculis iam fieri non arbitror[*](14,85) hoc genus, inflationibus obnoxium. solebat tamen inveteratum alvi causa dari in febre[*](febri T.) , item articulario morbo et[*](et om.VGd.) nervorum infirmitate[*](infirmitati VGRE.) laborantibus et mulieribus vini abstemiis[*](absteneis R.).

[*](Diosc. II 105. Pl. iun. p. 51, 18. Celsus IV 19.) Mellis[*](melli R.) naturae adnexa cera est, de cuius origine[*](originis Vd.), bonitate, nationibus suis locis diximus. omnis autem[*](11,18 21,83) mollit, calefacit[*](calefacit dC. calf- rv(D).), explet corpora. recens melior. datur in sorbitione dysintericis, favique ipsi in pulte alicae prius tostae. adversatur lactis[*](lactis dE2v. lacti RE1. latis r.) naturae, ac[*](an ac delendum?) milii magnitudine decem grana cerae hausta[*](nusta R. inusta E.) non patiuntur coagulari lact[*](lac Vdv. a. D.) in stomacho[*](isstomacho R. stomachum d. -am V.). si inguen[*](inguen dv. ingen V1G. unguen E. ungen r.) tumeat[*](tumeat Gdv. tume//t V. tumet rS.), albam ceram in pube fixisse remedio est.

Nec huius usus, quos[*](quod RE.) mixta aliis praestat, enumerare possit medicina, sicuti nec ceterorum, quae cum aliis prosunt. ista[*](itaVG.), ut diximus, ingeniis constant[*](constat VG.). non fecit[*](106) ceratum[*](ceratum ll.TfS. -ta v. cerotum H.), malagmata, emplastra, collyria, antidota parens illa ac divina rerum artifex; officinarum haec, immo verius avaritiae commenta sunt. naturae quidem opera absoluta atque perfecta gignuntur, paucis ex causa, non ex coniectura rebus adsumptis, ut[*](ut om.R.) suco aliquo sicca temperentur [*](temperatur R.) ad meatus aut corpore alio[*](alio menti V. alimento d.) umnentia ad nexus[*](nixus Rv. a. B(S). nixsus E.). scripulatim quidem colligere ac miscere vires non coniecturae humanae opus, sed inpudentiae est. nos nec Indicarum Arabicarumque mercium aut externi[*](externis R.) orbis adtingimus medicinas . non placent remediis tam longe nascenlia, non nobis gignuntur[*](nascuntur dTf.), immo ne illis quidem; alioqui[*](alioquin dRv. a. H.) non venderent . odorum causa unguentorumque et deliciarum, si place, etiam superstitionis gratia emantur[*](erimantur VG.rimantur d.), quoniam ture supplicamus et costo. salutem quidem sine istis posse constare[*](contrare V. -arem G.), vel ob id probabiimus, ut[*](ut VGdv. et r.) tanto magis sui[*](sui dv. suis r.) delicias pudeat.

[*](Pl. iun. p. 21, 16. 87, 8.) Sed medicinas e floribus coronamentisque et hortensiis quaeque mandantur[*](mandantur fS. -danter VG. -duntur rv.) herbae persecuti[*](prosecuti Vv. a. S.) quonam modo frugum omittimus[*](omittemus v. a. G.)? Nimirum et has indicare conveniat[*](conueniet v. a. G.).

in primis sapientissima animalium esse constat, quae fruge[*](frugesRE.cfr. X 199.) vescantur. siliginis grana combusta et trita in vino Ammineo[*](camineo RE1. amineo r v. a.Dal. cfr. XX 153.), oculis inlita epiphoras sedant, tritici vero ferro combusta iis, quae[*](isque V.) frigus usserit[*](iusserit R.), praesentaneo sunt remedio . farina tritici ex aceto cocta nervorum contractionibus , cum rosaceo vero et fico sicca myxisque[*](mysisque d. missis que G. misisque V. mixtisque E1. mixti E2.) decoctis[*](decoctique E2.) furfures tonsillis faucibusque gargarizatione prosunt. Sex. Pomponius, praetorii viri pater, Hispaniae citerioris princeps , cum horreis suis ventilandis praesideret, correptus[*](correptum RE.) dolore podagrae mersit in[*](in om.VG.) triticum super genua sese, levatusque siccatis pedibus mirabilem in modum hoc postea remedio usus est.[*](Diosc II 114.) vis tanta est, ut cados plenos siccet. paleam quoque tritici vel hordei calidam inponi ramicum incommodis experti iubent, quaque decoctae sint[*](sunt dv. a. S.) aqua fovere[*](fouere VGfD. foueret R. -rit E. -ri dv. cfr. § 46. XXI 176.). est[*](est et VdTH.) in farre vermiculus teredini[*](teredinis R.) similis, quo cavis[*](cauis dv. causis r.) dentium cera incluso cadere vitiati dicuntur, etiam si fricentur [*](refricentur dT. -igerentur VGf.). olyram arincam[*](caricam E. cor R.) diximus vocari. hac[*](haec VG.) decocta[*](18,92) fit medicamentum, quod Aegyptii atheram[*](ateram REv. a. B. atharam B.) vocant, infantibus utilissimum, sed et adultos inlinunt eo[*](eov. eos ll.).

[*](Diosc. II 108.) Farina ex hordeo et cruda et decocta collectiones impetusque[*](impetusque VGdv. que RE1. del.E2.) discutit, lenit concoquitque[*](conco quitque VGdH. -quit rS. et concoquit v.). decoquitur alias in mulsa aqua aut fico sicca[*](sicca at D. SiccatVG. siccaut E. sicca rH. sicca ad (dolores)v.); at iocineris doloribus,

[*](Diosc. II 108 extr.) De polentae generibus in frugum loco satis diximus[*](dist. J.). medicorum[*](medicorum VGdTfJ. locorum REv.) ratione a farina hordei distat eo,[*](18,72) quod torretur, ob[*](obom.R.) id stomacho utilis. alvum sistit impetusque [*](impetus R.) rubicundi tumoris; et oculis inlinitur et capitis dolori cum menta aut alia refrigerante herba, item pernionibus et serpentium plagis, item ambustis ex vino, inhibetque [*](inhibet quoque Rv. a. S.) pusulas.

[*](Diosc. II 107. Pl. iun. p. 104, 15. 68, 2. 59, 4. 38, 15.) Farina in pollinem subacta vim extrahendi umoris habet adeo[*](adeoD. ideo ll. v.) , ut[*](ut ED. et Rv.) cruore suffusis in fascias usque sanguinem [*](sanguinem E.v sanemR. saniem S.) perducat[*](perducit v. a. D.), efficacius in sapa. inponitur et pedum callo clavisque. nam cum oleo vetere ac pice decocto polline condylomata et alia omnia sedis vitia quam maxime calido mirabilem in modum curantur. pulte corpus augetur. farina[*](totam § 127 farina—efficaciter om.VGd.) , qua chartae glutinantur, sanguinem excreantibus datur tepida sorbenda efficaciter.

Alica res Romana est et non pridem excogitata; alioqui[*](alioquin dv. a. H.) non tisanae potius laudes scripsissent Graeci. nondum arbitror Pompei Magni aetate in usu[*](in usu—19 uix om.R.) fuisse, et ideo vix quicquam de ea[*](eo E. eos R.) scriptum ab Asclepiadis schola. esse quidem eximie utilem nemo dubitat, sive eluta detur ex aqua mulsa sive in[*](in sorbitione—siue om.R.) sorbitione[*](sorbitione ego. cfr. § 89. 105. 116. XX 148. -nem Vd. -nes rv.) decocta sive in pulte[*](pulte V2dv. polte V1Gf. puhe E. pube R. pultem C.). [*](Diosc. II 118. Pl. iun. p. 42, 14.)eadem in alvo sistenda torretur[*](torretur—cera om.R.) , dein favorum cera coquitur , ut supra diximus. peculiariter tamen longo morbo[*](116) ad[*](addREv. aut r.) tabitudinem redactis subvenit ternis eius cyathis in sextarium[*](sextario margo Dal. cfr. § 75.) aquae sensim decoctis, donec omnis aqua consumatur , postea sextario lactis ovilli aut caprini addito

[*](Diosc. II 119. Pl. iun. p. 110, 12.) Milio sistitur alvus, discutiuntur tormina, in quem usum torretur ante. nervorum doloribus et aliis fervens in sacco inponitur, neque aliud utilius, quoniam levissimum mollissimumque[*](mollissimumque REv. que VG.om.dT.) est et caloris[*](caloris Gdv. -ores V. doloris r.) capacissimum. itaque talis usus eius est ad omnia, quibus calor profuturus est. farina eius cum pice liquida serpentium et multipedae plagis inponitur.

[*](Diosc. II 120. Pl. iun. p. 47, 15.) Panicum Diocles medicus mel frugum[*](melian frugem coni. Dal. e Theophr. melinen Diosc.) appellavit . effectus habet quos milium. in vino potum prodest dysintericis. similiter his, quae vaporanda sunt, excalfactum inponitur. sistit alvum in lacte caprino decoctum et bis die haustum. sic prodest et ad tormina.

[*](Diosc. II 121. Celsus V 28, 2.) Sesima[*](sessama R. sesama v. a. S.) trita in vino[*](in uino dv. in ouo VG.om. r.) sumpta[*](sumpta om.RE.\) inhibet vomitiones. aurium inflammationi inlinitur et ambustis. eadem efficit et dum in herba est. hoc amplius oculis inponitur decocta in vino. stomacho inutilis in cibis[*](in cibisRS. cibis VGE. cibus dv.) et animae gravitatem facit. stellionum morsibus resistit, item ulceribus, quae cacoëthe vocant, et auribus oleum, quod ex ea fit, prodesse diximus.[*](Diosc. IV 151. 150. (Th. H. IX 9, 2).) sesamoides[*](sesamoidest R. -odides Vd.) a similitudine nomen ac-[*](23,95) cepit, grano amaro, folio minore[*](folia minora (-nara E1)RE.). nascitur in glareosis[*](glareosis v. glariosis RE.glor- r.). detrahit[*](dist. ego coll. Diosc.) bilem in aqua potum semen, inlinitur igni sacro, discutit panos. est etiamnum aliud sesamoides[*](sesamoydes d. -oid est R.), Anticyrae[*](antiquire Vd.) nascens, quod ideo aliqui Anticyricon[*](antiquiricon Vd.) vocant, cetera simile[*](similia d.) erigeronti herbae, de qua dicemus suo loco, grano[*](25,167)

[*](Diosc. II 108. Pl. iun. p. 83, 18.) Hordeum optimum quod candidissimum. sucus decocti in aqua caelesti digeritur in pastillos, ut infundantur exulceratis interaneis et vulvis[*](uuluis REv. biblis VG. bilis d.). cinis eius ambustis inlinitur et carnibus, quae recedunt ab ossibus, et eruptionibus pituitae, muris aranei morsibus. idem adsperso sale ac melle candorem dentibus[*](dentibus et dv. a. S. om.RE.), suavitatem oris facit. [*](Pl. iun. p. 82, 12. Diosc. IV 43.)eos, qui pane hordeacio utuntur, morbo pedum temptari negant. novem granis furunculum[*](furunculis R.) si quis. circumducat, singulis ter manu sinistra, et omnia in ignem abiciat, confestim sanari aiunt. est et herba phoenice[*](phoenice S e Diosc. phynice (phin- R)VdTfR. -cea E.phoenicea v.) appellata[*](appellatur Vdf.) a[*](a dfEv. ad V.om.RG.) Graecis, nostris[*](nostris VdfRG. a nostris Ev.) vero hordeum murinum; haec trita e vino pota praeclare ciet menses.

[*](Hippocr. de victu in morb. ac. II p. 30. Diosc. II 108.) Tisanae[*](tipsanae d.), quae ex hordeo fit, laudes uno volumine [*](uolumine - quae om.V.) condidit Hippocrates, quae nunc omnes in alicam transeunt. quanto[*](quanto VdTfS. contra quantorv.) innocentior[*](innocentior VREH. -tiore dT (an recte?). -tior est v.) alica! Hi p p o c r ates tamen[*](tamen ll. H. tantum v.) sorbitionis gratia laudavit[*](laudabit V. -abat dT.), quoniam lubrica ex facili hauriretur, quoniam sitim arceret[*](arceret v. arcet ll.), quoniam in alvo non intumesceret[*](intumescere V.), quoniam facile redderetur et. adsuetis

[*](Diosc. II 123. Pl. iun. p. 60, 10. 101, 4.) Amylon[*](amylon v. amoelon (amae- E) RE. hamoelon (-melon d)r.) hebetat oculos, et gulae inutile, contra quam creditur. item alvum sistit, epiphoras oculorum inhibet et ulcera sanat, item pusulas et fluctiones sanguinis. genas duras emollit. datur cum ovo[*](ouo his dC (iis v). opto his V. opidiis R. opi dis E.) iis, qui sanguinem reiecerint, in vesicae vero dolore semuncia amyli cum ovo et passi tribus ovis subfervefacta a balineo. quin et avena cea[*](auenacea G. auenaeta E. auenetiaeta R. aue- nae fv. auinae V. anenae d.) farina decocta in aceto naevos tollit.

[*](Diosc. II 107. Pl. iun. p. 47, 17. Celsus II 30.) Panis hic ipse, quo[*](qui RE.) vivitur, innumeras paene continet medicinas. ex aqua et oleo aut rosaceo mollit collectiones [*](dist. ego.); ex aqua mulsa ad[*](ad ego. om. ll. v.) duritias valde mitigandas[*](mitigat. datur v. -gans. dant S.), ex vino ad discutienda[*](dis cutienda fG. (-enda ualens v). -endam ll.) aut quae praestringi opus sit et, si magis etiamnum, ex[*](ex dv. om. r.) aceto, adversus acutas[*](acutas Rv. occultas r.) pituitae fluctiones , quas Graeci rheumatismos vocant, item ad percussa, luxata[*](luxataque dT.), ad omnia autem fermentatus, qui vocatur autopyrus , utilior. inlinitur[*](inlinuntur (illi- R)RE..) et paronychiis et callo pedum[*](pedum in Vdv dentum in E. dentium R.) in aceto. vetus aut[*](uetus aut REG. uetus V. ueteri dTv.) nauticus[*](uticus RE.) panis tusus atque[*](atqueVdv. accedit r.) iterum coctus sistit alvum.[*](Pl. iun. p. 102, 6. (Celsus VI 6, 31). 72, 18.) vocis studiosis et contra destillationes siccum esse primo cibo utilissimum[*](utilissimus RE.) est. sitanius, hoc est

Et[*](etom.RE.) faba auxiliatur. namque solida fricta fervensque in acre[*](acre G. hacre V. acro r. acri (aceto) v.) acetum coniecta torminibus medetur. in cibo fresa[*](fressa dv. a. S.) et cum alio[*](&lio R.) cocta contra deploratas tusses[*](tussi R.) suppurationesque pectorum cotidiano cibo sumitur, et commanducata ieiuno ore et ad furunculos maturandos discutiendosve [*](et discutiendosueRE.) inponitur, et in vino decocta ad testium tumores, ad genitalia.[*](Pl. iun. p. 36, 18. 63, 19. Diosc. II 127. Pl. iun. p. 47, 18.) lomento quoque ex aceto decocto[*](decocta et testium RE.) tumores maturat atque aperit, item livoribus, combustis medetur. voci eam prodesse auctor est M. Varro. fabalium etiam siliquarumque cinis ad coxendices[*](coxen dicis RED.), ad nervorum veteres dolores cum adipis suilli vetustate prodest. et per se cortices [*](corticis RED.) decocti ad tertias sistunt alvum.

[*](Diosc. II 129. Pl. iun. p. 47, 19. 46, 14. 76, 12–17. 21, 17. 80, 14: 79, 2.) Lens optima quae facillime coquitur et ea, quae maxime aquam absorbet[*](sorbet d. obsolbet R.). aciem quidem oculorum obtundit et stomachum inflat, sed alvum sistit in cibo magisque caelesti aqua discocta; eadem solvit minus percocta. pusulas ulcerum rumpit; ea[*](et ea f. eaque dEv. a. S.), quae intra os[*](hos V. ossa d.) sunt, purgat et adstringit[*](abstergit fS.). collectiones omnes inposita sedat maximeque exulceratas et rimosas; oculorum autem epiphoras cum

[*](Th. H. VI 2, 5. Diosc. III 35.) Est[*](est et TVerc.) silvestris elelisphacos[*](elelisphacos Verc. (et eleli- v). etelispacus V. elisphacos dT. ethelisph- E.) dicta a[*](a del. S cum Salm.) Graecis, aliis sphacos[*](sphacos H. cfr. index et Theophr. facos d. faces V. faenacos E. phacos v.) dicta[*](dicta ll. J.del. S. est ea G. ea est v. aliis—dicta uncis inclusit D.), sativa[*](satim ualente E.) lente leviore[*](leuiore ll. -ior v. cfr. Theophr.) et folio minore atque sicciore[*](sicciore dv. -or r.) et odoratiore[*](odoratiore v. -ior Vd. -ionē E.). est et alterum genus eius silvestrius[*](siluestriusll. H. -ris v (an. recte?).), odore[*](dist. Salm.) gravi; haec[*](haec minor coni. Dal.) mitior folia habet cotonei mali effigie, set minora et candida, quae cum ramis decocuntur. menses [*](menses dv.meses r.) ciet et urinas, et pastinacae marinae[*](marinae om.EH.) ictus sanat, torporem autem obducit percusso loco. bibitur cum absinthio et dysinteriae.[*](Diosc. III 35.) cum vino eadem commorantes menses[*](meses VE.) trahit, abundantes sistit decocto eius poto. per se inposita herba vulnerum sanguinem cohibet. purgat[*](purgat VdfS. pugna E. sanat v.) et serpentium morsus et, si in vino decoquatur, pruritus testium sedat. nostri, qui nunc sunt, herbarii elelisphacum[*](elelisphacum S (-con v). lelisphacum (-spacum E) ll.) Graece, salviam Latine vocant, mentae similem, canam, odoratam. partus emortuos ea adposita extrahunt, item vermes ulcerum [*](ulcera V.) auriumque.

[*](Diosc. II 126.) Cicer et silvestre est, foliis simile[*](satiuo simile v. a. J. cfr. § 154. XX 231.), odore gravi. si largius sumatur, alvus solvitur et inflatio contrahitur et tormina.tostum salubrius habetur. cicercula etiamnum magis in alvo proficit. farina utriusque ulcera manantia capitis sanat[*](sanant E.), efficacius silvestris, item comitiales

[*](Diosc. II 131. Pl. iun. p. 110, 13. 55, 18. 100, 22. 76, 17. 82, 22. 79. 3. 66; 5. 16, 11.) De ervo quaedam in mentione eius diximus,[*](18,139) nec potentiam ei[*](eiv. om. ll.) minorem [*](minores VE.) veteres quam brassicae[*](brasicae VE.) tribuere contra serpentium ictus ex aceto[*](ex aceto om.d.), ad[*](ad VEv. ac d.) crocodilorum hominumque morsum[*](morsus d.). si quis ervum cotidie ieiunus edit[*](edit VfEJ. edat (?) dv.), lienem eius absumi certissimi auctores adfirmant. farina[*](farinam VE.) eius varos[*](uarro E. ut ait Varro v. a. H.) , sed et[*](sed et TEH. sede V. sedem d.om. v.) maculas[*](maculas cutis VdTfS. -la eiusE. -las v.) cutis toto corpore emendat. serpere ulcera[*](ulcera Verc. cfr. Plin. iun. uulnera ll. v (J).) non patitur, in mammis efficacissimum. carbunculos rumpit ex vino. urinae difficultates, inflationem[*](inflationis d.),

[*](Diosc. II 133. 132.) Lupini quoque silvestres sunt, omni modo minores [*](minores satiuis v. a. J. cfr. § 148.) praeterquam amaritudine. ex omnibus, quae eduntur, sicco nulli minus ponderis est nec plus utilitatis. mitescunt cinere aut aqua calidis[*](calida v. a. Bas.). colorem hominis frequentiores[*](frequentatiores d.) in cibo exhilarant, amari[*](armari Vd.) contra aspidas valent. ulcera atra aridi decorticatique triti supposito linteolo ad vivum corpus redigunt. strumas, parotidas in aceto cocti discutiunt. [*](Pl. iun. p. 80, 14. 20, 3. 55, 5. Diosc. II 132. Pl. iun. p. 100, 8. 76, 19.)sucus decoctorum cum ruta et pipere[*](ex pipere dT.) vel[*](uel Ev. ue Vd.) in febri datur[*](febrituVfE.an febribus? cfr. XXVII 97.) ad ventris animalia pellenda minoribus XXX annorum, pueris vero etiam inpositi in ventrem ieiunis prosunt, et alio genere tosti vel in defruto poti vel[*](uel in VTS. et inEv. iidem d.) ex melle sumpti. iidem aviditatem cibi faciunt, fastidium detrahunt. farina eorum aceto subacta papulas pruritusque in balneis inlita cohibet et per se siccat ulcera. livores emendat, inflammationes cum

[*](Diosc. II 187.) Irionem inter fruges sesamae similem esse diximus[*](18,96) et a Graecis erysimon vocari, Galli velam appellant. est autem fruticosum, foliis erucae, angustioribus paulo, semine nasturtii, utilissimum tussientibus cum melle et in thoracis[*](coracis Vd.) purulentis excreationibus. datur et regio morbo et lumborum vitiis, pleuriticis[*](pleu reticis Vdv. a. Bas.), torminibus, coeliacis. inlinitur vero parotidum et carcinomatum malis, testium ardoribus ex aqua, alias cum melle, infantibus quoque utilissimum, item sedis vitiis et articulariis morbis cum

[*](Diosc. III 135.) Horminum[*](orminum VEv. a. C.) semine, ut diximus, cumino simile[*](18,96) est, cetero[*](an cetera?) porro, dodrantali altitudine, duorum generum: alteri semen nigrius et oblongum—hoc ad venerem stimulandam et ad oculorum'.argema, albugines—, alteri[*](altera E.) candidius[*](candidus V. -idum dT.) semen et rotundius. utroque tuso extrahuntur aculei ex[*](ex dv. et r.) corpore per se inlito[*](inlito uel ego. cfr. Diosc. inlitum (illi- Vd)ll. v. -ito H.)vel ex aqua, folia ex aceto inposita panos per se vel cum melle discutiunt, item furunculos , priusquam capita faciant[*](faciunt E.), omnesque acrimonias.

[*](Verg. Geo. I 153. [Diosc. II 122 = XXII 125].) Quin et ipsae frugum pestes in aliquo sunt usu[*](sumptus uim felix V.). infelix[*](est om.dT.) dictum est a Vergilio lolium[*](lollium E.), hoc tamen molitum, ex aceto coctum inpositumque sanat inpetigines celerius, quo saepius mutatum[*](mutata V.) est. medetur et podagrae aliisque doloribus cum oxymelite[*](oxymeuE.). ratio[*](curatio v. a. S.) haec: aceti[*](aceti VdTfS. a ceteris E. a ceteris differt. Aceti v.) sextario uno diluuntur[*](dilui v. a. J.) mellis unciae duae[*](uncias duas v. a. J.). iustum est[*](dist. J.) ita temperatis[*](temperatis Vdv. -ati ED.) sextariis[*](lacunam indicavit J. duobus v. ii D. an temperari (cfr. § 117).. de coctae farinae lolii sextarium. calidumque?) tribus decoctae[*](decoctae ll. -ta v. decoqui D cum P.) farinae[*](farina v. a. J.) lolii[*](lolliis E.) sextarios[*](sextariis v. a. J.).... usque ad crassitudinem, calidumque inponi dolentibus membris. eadem farina extrahit ossa fracta.

[*](Diosc. II 116.) Miliaria appellatur herba, quae[*](quaeom.E.) necat milium. haee trita et cornu cum vino[*](cum in uino E2.) infusa podagras[*](podagris E.) iumentorum dicitur sanare.

Bromos semen est spicam ferentis herbae. nascitur

[*](II 171.) Orobanchen[*](orobachen VE.) appellavimus necantem ervum et[*](18,155) legumina; alii cynomorion[*](cynomorion V.) eam appellant a similitudine canini genitalis. cauliculus est sine[*](sine Vdv. sine san guine EH.) foliis, pinguis[*](pinguis om.EH.), rubens. estur et[*](estur et dTv. est urens V. aestu et E.) per se et[*](et Tv(H).om.r G.) in patinis[*](pastinis d.), cum tenera[*](tener VTS.) est, decocta[*](decoctus TS.).

Et leguminibus innascuntur[*](innascuntur v. nascuntur ll.) bestiolae venenatae, quae manus pungunt[*](punguntur E.) et periculum vitae adferunt, solipugarum [*](solifugarum V2v.a.H.) generis. adversus has omnia eademmedentur, quae contra araneos et phalangia demonstrantur. et frugum quidem haec sunt in usu medico.

[*](II 109. Col. X 116. Herodot. II 77. Diodor. I 34, 4. 2. Florus I 34, 12. Isidor. XX 3.) Ex iisdem fiunt et potus, zythum[*](zythum v. zytum E. gytum r.) in Aegypto, caelia[*](celia dEC.) et cerea[*](cerea dTES. ceria C. cereae V.ea v.) in Hispania, cervesia[*](ceruisia v.a.S.) et plura genera in Gallia aliisque provinciis, quorum omnium spuma cutem feminarum in facie nutrit. nam quod ad potum ipsum attinet, praestat[*](praestet VfS.) ad vini transire mentionem atque a vite[*](a quite v. auide V. uite r.) ordiri medicinas arborum.

Peracta cerealium in medendo quoque natura est omniumque[*](omnium V.), quae[*](quae om.v.a.B.) ciborum aut florum odorumve gratia proveniunt supina tellure. non cessit iis[*](iis ego. is V. his r v.) Pomona partesque [*](an artesque? cfr. § 2 (v. 9).) medicas et pendentibus[*](medicasset peridentibus V.) dedit, non contenta protegere arborumque umbra alere quae diximus, immo velut[*](neluti VdS.) indignata plus auxili inesse his[*](iis v.a.C.), quae longius a caelo abessent quaeque postea coepissent; primum enim homini cibum fuisse inde, et sic[*](an sic et? (cfr. Müller de stilo p.15).) inducto[*](inductos Ev.a.H.) caelum spectare, pascique et nunc ex se posse sine frugibus. ergo, Hercule, artes[*](artes ll.v (Brot.). cfr. XXI 15. has G. has partes man. Dal. S.) in primis dedit vitibus, non contenta delicias etiam[*](delicta sed etiam d.) et odores atque unguenta omphacio et oenanthe ac massari[*](masuari E.), quae suis locis diximus, nobiliter instruxisse. 'Plurimum, inquit, homini[*](hominis Vd.)[*](12, 130 sqq.) voluptatis[*](uoluptati E.) ex me est. ego sucum vini, liquorem olei gigno, ego palmas et poma totque varietates, neque, ut Tellus[*](ut tellus dv. uitellus V. t& ubis E.), omnia per labores, aranda tauris[*](aranda tauris Ev. arant data curis r.), terenda areis, deinde saxis, ut quando quantove opere cibi fiant? at ex

[*](Diosc. V 1.)[*](Pl. iun. 72, 5–7.—52, 5.) Folia vitium et pampini[*](pampina E.) capitis dolores inflammationesque corporum mitigant cum polenta, folia per se ardores stomachi ex aqua frigida, cum farina vero hordei articularios morbos. pampini triti[*](trita V.) et inpositi tumorem[*](an umorem? cfr. XX 33. XXI 172. de mendo XXIV 11. 16.) omnem siccant, sucus eorum dysintericis infusus medetur[*](medetur infusus d.). lacrima vitium, quae veluti cummis[*](cummis S. gummis VBrot.(D). -mi rv.) est, lepras et lichenas et psoras nitro ante praeparatas sanat. eadem cum oleo saepius pilis inlitis psilotri effectum habet, maximeque[*](maximeque dTEH. -me quae V. -meque aqua v.) quam[*](cum (proquam) dT.) virides accensae vites exudant, qua et verrucae tolluntur .[*](Pl. iun. 73, 5–7.—(cfr. Marc. 31, 53. 23, 46).) pampini sanguinem excreantibus et mulierum a conceptu defectioni diluti potu prosunt. cortex vitium et folia arida vulnerum sanguinem sistunt ipsumque vulnus conglutinant. vitis albae, viridis tusae, suco inpetigines[*](inpetiginis VD.) tolluntur. cinis sarmentorum vitium[*](uitium (V?)D cum U 493. uitiumque dEv.) et vinaceorum[*](uina eorum V.) condylomatis [*](condylomati d. -dilimati V.) et sedis vitiis medetur ex aceto, item luxatis et ambustis et lienis tumori cum rosaceo et ruta et aceto. item igni sacro ex vino citra oleum aspergitur et intertrigini [*](intertrigines Ev. a. H.).[*](Pl. iun. 56, 1–4.) et pilos absumit. dant et bibendum cinerem sarmentorum [*](sarmento E1. -ti E2.) ad lienis[*](lienis ad d.) remedia aceto conspersum[*](consparsum VS. compressum E. | uini Vv. a. G.) ita, ut bini cyathi in tepida aqua bibantur utque qui biberit in lienem[*](liene Vd.) iaceat. claviculae ipsae, quibus repunt vites, tritae ex[*](tritae et ex dv.a.S.)

[*](Diosc. V 6.) Omphacium[*](omfacium V.) qua fieret ratione incipientis uvae pubertate, in unguentorum loco docuimus. nunc ad[*](12, 130) medicinam de eo[*](de eo dEv. deo V.) pertinentia indicabimus. sanat ea quae in umore[*](numero E1. -ra E2. humido v.a.S. -dis coni. Dal.) sint[*](sunt dTv.a.S.) ulcera, ut oris, tonsillarum[*](tonsellarum V.), genitalium. oculorum claritati plurimum confert, scabritiae genarum ulceribusque angulorum, nubeculis, ulceribus quacumque[*](quacumque dv. quamc- r.) in parte manantibus, cicatricibus marcidis, ossibus[*](ossibus (uss- V) ll.v. auribus S cum H e Diosc., sed Pliniumὀστᾶproῶταlegisse coni. J.) purulente limosis. mitigatur[*](fatigatur E. frangitur v.a. H.) vehementia eius melle aut passo. prodest et[*](et om.Ev.a.Bas.) dysintericis, sanguinem[*](sanguinis E.) excreantibus, anginis.

[*](Diosc. V 5.) Omphacio cohaeret oenanthe, quam vites silvestres ferunt[*](ferunt V.), dicta nobis[*](a nobis dv.a.S.) in unguenti ratione. laudatissima[*](12, 132) in Syria, maxime circa Antiochiae et Laodiceae[*](laoditiae V. -iciae D.) montes et ex alba vite. refrigerat, astringit, vulneribus inspergitur, stomacho[*](in stomacho Vd.) inlinitur, utilis urinae, iocineris[*](iocineri Ev. a. J. (cfr. XXVIII 197).), capitis doloribus[*](dolori Vf.), dysintericis, coeliacis, cholericis[*](coeliacis cholericis Vv(S). om.dEman.Dal.H.), contra fastidia obolo ex aceto pota. siccat manantes[*](manantes v. -tis ll. (?) S. cfr. XXII 54. 64.) capitis eruptiones, efficacissima ad vitia, quae sint[*](sunt Ev. a.S.) in umidis, ideo et oris ulceribus

[*](Diosc. V 3.) Maturescentium autem uvae vehementiores nigrae —ideo vinum ex his minus iucundum -, suaviores albae, quoniam e[*](e V1dv. et r.) tralucido[*](lucido E. translu- v.a.S.) facilius accipitur aër. recentes stomachum et spiritus[*](spiritus Brot. -tum (ortum e -tuuf) ll.Tv.) inflatione[*](inflant v.a.Brot.) alvum[*](aluum ll.TfBrot. aluumque v. et aluum (priore et deleto) U 494.) turbant. itaque in febri damnantur, utique largiores; gravedinem[*](grauidinem V.) enim capiti morbumque lethargum faciunt. innocentiores quae decerptae diu pependere, qua ventilatione etiam utiles fiunt stomacho aegrisque, nam et refrigerant leviter et fastidium auferunt.

[*](Pl. iun. 38, 21.) * Proximae a[*](a VdTfS. ea E. sunt v. paleas V.) pensilibus in palea servatae; nam et in[*](et in ego. et Vv. e r S. in G. cfr. CFW Müller p. 25 et XIX 115.) vinaceis servatae et caput et vesicam et stomachum infestant, sistunt tamen alvum, sanguinem excreantibus utilissimae. *quae in[*](quae autem in Ev.a.S.) vino aut in[*](aut in Vd.Murb. S. aut E.del. v.) dulci conditae[*](condita Vd.) fuere, caput temptant[*](quae—temptant huc transposui ex v. 18, ubi ante proximae habent ll.v.) *; quae vero in musto fuere, peiorem vim etiamnum[*](etiamnunc Vd.) habent quam quae in vinaceis. sapa quoque inutiles stomacho[*](stomacho inutiles Ev.a.S.) facit.[*](Col. VIII 5, 23. cfr. Plin. XIV 99.) saluberrimas[*](saluberrimum Vd.) putant medici in caelesti

[*](Pl. iun. 52, 2–4.)[*](Diosc. V 3.) Sarmenta earum, in quibus acini[*](acinis V.) fuere, adstringendi vim[*](adstringendi uim Ev. -dum r.) habent, efficaciora ex ollis.

Nuclei acinorum eandem vim optinent. hi sunt qui in vino capiti[*](capiti VdTfS. -tis Ev.) dolorem faciant[*](faciunt dTv.a.S.). tosti tritique stomacho utiles sunt. inspergitur farina eorum polentae modo potioni et[*](potioni et S. -nis et VTf. -ni r H. -nis v.) dysintericis et coeliacis et dissoluto stomacho. decocto etiam eorum fovere psoras et pruritum utile est.

[*](extr.: Geop. IV 8.) Vinacei per se minus capiti aut vesicae nocent quam nuclei, mammarum inflammationi utiles[*](triti cum sale utiles Ev.a.S.) cum sale triti. decoctum eorum[*](earum Vd.) veteres dysintericos et[*](et (ac ES) fotu Ev. et potu r.) coeliacos iuvat et potione et fotu.

Uva theriace, de qua suo loco[*](luco V.) diximus, contra 14, serpentium ictus estur. pampinos quoque eius edendos censent inponendosque. et vinum[*](et uinum ED. om. r. uinumque v.) et acetum ex his factum auxiliarem contra eadem vim habet.

[*](Diosc. V 4.) Uva passa, quam astaphida vocant, stomachum, ventrem et[*](et ll.TfH. del. v. cfr. § 30.) interanea temptaret[*](temptarent Vd.), nisi pro remedio in ipsis acinis[*](seqq. dist. ego coll. Diosc.) nuclei essent. iis[*](iis Ev. his r D.) exemptis vesicae utilis habetur

[*](Diosc. IV 153.)[*](cfr. Cels. III 21.) Astaphis[*](astafis V.) agria sive staphis[*](statis V.), quam uvam taminiam aliqui vocant falso—suum enim genus habet—, cauliculis nigris, rectis[*](rectis dEv. erectis VTD. cfr. XXV 110 et 129.), foliis labruscae, fert folliculos verius quam acinos, virides, similes ciceri[*](cineri V.), in his nucleum triangulum. maturescit[*](maturescitque E.) cum[*](cum om.V.) vindemia nigrescitque, cum taminiae[*](taminia d.) rubentes norimus acinos sciamusque illam[*](illam Vdv. nullam E.) in apricis nasci, hanc non nisi in opacis. his nucleis ad purgationem uti non[*](an suaserim? cfr. XXII 106 et XXI 153. XXIV 18. XXIX 142. XXXIII 124.) censuerim propter ancipitem strangulationem, neque[*](nec Ev.a.S.) ad[*](ad om.d.) pituitam oris siccandam, quia[*](quia J. quae ll.f. quod TS. om. v.) fauces[*](fauces enim v.a.S.) laedunt.[*](cfr. Plin. XXVI 138.) phthiriasi caput et reliquum[*](relicum VS.) corpus triti liberant, facilius admixta sandaraca, item pruritu et psoris. ad dentium dolores decocuntur[*](decoquntur V.) in aceto, ad aurium vitia, rheumatismos[*](rheumatismum Ev.a.S.) cicatricum , ulcerum manantia[*](manantium d.). flos tritus in vino contra serpentes bibitur; semen enim abdicaverim propter nimiam vim ardoris. quidam eam pituitariam vocant. plagis[*](et plagis Ev.a.S.) serpentium utique inlinunt.

[*]((cfr. Plin. XXIII 8. XXVII 44). Diosc. IV 180. cfr. Cels. III 21.) Labrusca quoque oenanthen fert satis dictam. quae, a[*](a om.E.) Graecis ampelos agria appellata[*](appellatur (V?) v.a.S.), spissis et candicantibus foliis, geniculata, rimoso cortice, fert uvas[*](uuas dEv. quas V.) rubentes cocci modo, quae cutem in facie mulierum purgant et[*](dist.H.) varos[*](uaros EH. -rios V. riis dv.), coxendicum et lumborum vitiis tusae cum foliis et suco prosunt. radix decocta in aqua pota in vini Coi[*](coi Ev.om.r.) cyathis[*](duobus ll. v.) II umorem alvi ciet et[*](et VT.om. rv. cfr. §77. 86. XXIV 29. 68. 105. XXV 144. XXVI 86. XXVII 72. 74. XXVIII 51. 146. 148. XXI 128. 166. XVI 113. 209. XII 73. XIII 96 al.) ideo hydropicis datur. hanc potius crediderim esse quam vulgus uvam taminiam vocat. [*](extr.: cfr. Scribon. 243.) utuntur ea pro amuleto et ad expuitionem[*](expuitionem B e codd. Rom. (G). expiationerm ll.Tv. lac. statuit J, ad exscreationem excidisse ratus. sed cfr. XXVI 34. XXVIII 194. XXXV 191.) sanguinis quoque adhibent[*](dist.ego.), non ultra gargarizationes et ne quid devoretur, addito[*](cymo V.) sale, thymo, aceto mulso. ideo[*](idem Vv.a.B.) et[*](et om.d.) purgationibus ancipitem[*](ancipiti d.) putant[*](putant VEG. temptant dv. -perant B.).

Est huic[*](Et huic d.) similis, sed in salictis nascens; ideo distinguitur nomine, cum eosdem usus habeat, et salicastrum [*](saliscastrum E.) vocatur. scabiem et pruriginem hominum quadripedumque aceto[*](an ex (vel in) aceto?) mulso trita haec efficacius tollit.

[*](Diosc. IV 181.) Vitis alba est quam Graeci ampelon leucen[*](ampelon leucen (-chen E) dEJ. -loleucen Vv.), alii staphylen[*](staphylen v(S). stafilen ll. ophiostaphylon B.), alii[*](alii Vdv. afi E.) melothron[*](melotrum d.), alii psilotrum, alii archezostim, alii cedrostin[*](cedrostin B -sin VEv. cedrusin d. agrostin T.), alii madon appellant. huius sarmenta longis et exilibus internodiis geniculata scandunt. folia pampinosa ad magnitudinem hederae dividuntur ut vitium. radix alba, grandis, raphano similis initio. ex ea[*](ex eo VE.) caules asparagi[*](asparagis d.)

§27 [*](Diosc. IV 182.) Est ergo[*](est ergo—p. 10 v. 13 adferat om.Vd.) et nigra, quam proprie bryoniam[*](bryenia v.a.C.) vocant , alii Chironiam, alii gynaecanthen aut aproniam, similem priori, praeterquam colore[*](colore v. -rem Ea.) ; huius enim[*](enim EaG. enim colorem B. semen v.) nigrum esse diximus[*](diximus. cuius B.). asparagos eius Diocles praetulit veris asparagis[*](asparagos (-go Ea) eius EaG. -gos B. -go simile v.) in[*](24) cibo urinae ciendae lienique minuendo.[*](cfr. Diosc. IV 181.—cfr. Festus s. v. flemina.) in frutectis et haraundinetis maxume nascitur. radix foris nigra, intus buxeo[*](buxeo av. om.E.) colore[*](colore Ev. om.a.). ossa infracta vel[*](uel om. v.a.G.) efficacius extrahit quam supra dicta[*](dist.D.), cetera[*](cetera aD. -rum Ev. cfr. Diosc.) eadem. peculiare[*](eidem peculiare est v.a.D.) quod iumentorum cervicibus[*](24) unice medetur. aiunt, si quis villam[*](in uilla v.a. G.) ea[*](ea G. ex Ea. eam v.)cinxerit[*](cinxerit S cum anon. ap. Dal. tinxerit aG. -rint E. extruxerit v. praecinxerit H.), fugere accipitres tutasque fieri[*](fieri B. aues fieri E. fieri aues av.) villares[*](uillares ego. cfr. X 116. -aticas B. -arum Eav. del. D.). alites[*](alites B. -ter Eav. altiles D (cfr. XXIV 71).) eadem in iumento homineque flemina[*](flemina EH. -ne a. phlegma v.) aut sanguinem[*](sanguine a.), qui se ad[*](se ad EaG. screatur v.) talos[*](talo v.a.B.) deiecerit[*](disiecerit a.del.v.a.G.), circumligata sanat. et hactenus de vitium generibus.

[*](cfr. Diosc. de venen. 34.) Musta differentias habent naturales has, quod sunt

Vini genera differentiasque perquam multas exposuimus et fere cuiusque proprietates. neque est[*](est Vdv(S). om.EH.) ulla[*](14, 59 sqq.) pars difficilior tractatu aut numerosior, quippe cum sit arduum[*](arduum D e coni. H. tardum ll. v.) dictu, pluribus prosit an noceat. praeterea quam ancipiti eventu potum[*](potu Ev.a.S.) statim auxilium fit aut venenum! etenim de natura ad remedia tantum pertinente nunc loquimur .[*]((cfr. Cels. III 14).) unum de dando eo volumen Asclepiades condidit , ab eo cognominatis[*](cognominatis V. -tus rS. -tum v.) qui postea uno[*](postea uno ego. postea uero VdS. uero postea Ev(D).) de volumine illo disseruere innumera[*](innumera ll. G(J).cfr. XXXV 85. -ri Tv(S).). nos ista Romana gravitate artiumque liberalium adpetentia non ut medici[*](medicis V.), sed ut indices[*](indices fS. iud-ll. v.) salutis humanae diligenter distinguemus[*](distinguimus E.).

De generibus singulis disserere inmensum et inexplicabile est, discordibus medicorum sententiis. Surrentinum veteres maxime probavere, sequens aetas Albanum aut Falernum, et[*](et om.Ev.a.S.) deinde alia alii iniquissimo genere

Vino aluntur[*](uino aluntur—§ 54 extr. saluber{rimum] desunt inE.) vires, sanguis colosque[*](colosque v. -orque a. dolosque V. -lusque dx.) hominum. hoc distat orbis medius et mitior plaga circumiectis[*](circumiectis v. -mtectis ll.). quantum illis[*](illi dx.) feritas facit roboris, tantum nobis hic sucus. lactis[*](lactis av. -tus V1f. -teus V2S. letus dTx.) potus ossa alit, frugum nervos, aqua[*](aquae d(?)v.a.D.) carnes; ideo minus ruboris est in corporibus illis et minus roboris contraque labores patientiae.[*](cfr. Diosc. V 11 (Martial. V 78, 17). Seren. 581.) vino modico nervi iuvantur, copiosiore laeduntur; sic et oculi. stomachus recreatur[*](recreantur x.) et[*](et om.dxv.a.S.) adpetentia ciborum invitatur[*](inuitatur v. -antur ll.) ; tristitia[*](tristitia et TG. -iae v.), cura hebetatur[*](habetatur V.), urina et algor expellitur, somnus conciliatur. praeterea vomitiones sistit, collectiones extra[*](extrahit a.) lanis umidis inpositis[*](inpositus V.) mitigat . Asclepiades utilitatem vini aequari vix deorum potentia posse[*](posse om.d (?) H.) pronuntiavit. vetus copiosiore aqua miscetur ; quo magis[*](quo magis aD. magis ouo (otio dT. nouo V2. nouum v) rTv. magisque G.) urinam expellit, minus siti resistit. dulce minus inebriat, sed stomacho innatat; austerum[*](austerum dxav. ueter- V.) facilius concoquitur.[*](cfr. Diosc. V 11. 9. Cels. II 24.) levissimum est quod celerrime[*](a celerrimo V.) inveteratur. minus infestat nervos quod vetustate dulcescit. stomacho minus utile est pingue, nigrum[*](nigrum Vdxv. cfr. Diosc. merum aD.), sed corpora magis alit. tenue et austerum minus alit, magis stomachum nutrit, celerius[*](an exciderunt aliqua ante celerius? cfr. Diosc.) per urinam transit; tanto magis capita temptat,

[*](cfr. Plin. XIV 143.—Homer. 8 20.) Corpus augere volentibus aut mollire alvum conducit [*](condecet V2.) inter cibos bibere, contra minuentibus alvumque cohibentibus sitire in edendo, postea parum bibere. vinum ieiunos bibere novicio invento inutilissimum est curiosis[*](curiosis ego. cum suis a. curis rxH. curas v.) vigoremque animi ad[*](animi impedit ad v.a. H.) procinctum tendentibus; somno vero ac securitatibus iamdudum hoc fuit, quod Homerica illa Helena ante cibum ministravit. sic quoque[*](sic quoque ll. v. cfr. Müller de stilo p. 15, 2.) in proverbium cessit sapientiam vino[*](uino ll.Bas. cum B2. uitio B1 uinosos v.) obumbrari.[*](Diosc. V 11.)[*](Cels. I praef.) vino demus[*](demus VfaU (D). damus dTxB1 (Brot.). debemus Bas. cum B2(S). dicimus v.)

[*](Col. XII 19, 2. Diosc. V 9.) Nunc circa aegritudines sermo de vinis erit. saluberrimum liberaliter genitis Campaniae quodcumque tenuissimum, vulgo vero quod quemque maxime iuverit validum[*](ualidam V.). utilissimum omnibus sacco viribus fractis. meminerimus sucum esse, qui fervendo vires e musto sibi fecerit. misceri plura genera omnibus inutile. saluberrimum

[*](Seneca ep. II 3, 3. Cels. III 19.—) Cardiacorum morbo unicam spem hanc e[*](hanc e ego. hanc ll.fxJ. hanc in Verc. in v(D).) vino esse[*](esse uino a. esse J. uini esse U 498.) certum est[*](certum est om.a). sed id[*](id del. J.) dandum non[*](dandum quidam non d(?)v.a.D.) nisi in accessione censent[*](cessent V.), alii[*](alii Vdfxv(J). alii non nisi aG(D).) in remissione, illi, ut sudorem coerceant[*](coherceant V.), hi, quia tutius putant minuente se morbo, quam plurium[*](plurium dxVerc. -imum rv.)

[*](cfr. Diosc. V 28. V 56. (coll. Plin. XX 21). Marc. 20, 28. Diosc. V 46. 49. 40.) Vini[*](dist. U 499.) genera, quae fingi docuimus[*](fingi non docuimus a.), nec fieri iam arbitror et[*](et VdxG. ut a. est et v.) supervacuum[*](superuacuum H. -acum N. -acuae V2. -aeu V1. -acue a. -acaneum G. -us v. superbire d. -ia x.) eorum[*](est eorum S cum vet. Dal.) usum[*](usus v.a.G. usum docere S cum vet. Dal.), cum ipsis rebus,[*](14,98 sqq.) ex quibus finguntur[*](fingitur Vdxv.a.G.), doceamus uti. et alias modum excesserat medicorum in his ostentatio, veluti e napis[*](napis B. ex ap. . N. mapis a. in apis (-iis v) rv.) vinum utile esse ab armorum equitandive[*](equitandi uel V.) lassitudine praecipientium atque, ut reliqua omittamus, etiam e[*](e aG. et rx. in v.) iunipiro[*](iunipino Vd.). et quis[*](et si quis dxv.a.G.) satius censeat apsinthite[*](absentite Vx.) vino utendum potius quam apsinthio[*](absintio x. -sentio V.) ipso? in reliquis omittatur[*](omittatur dxv. ... itta . . . N. -ttetur a.om.V.) et palmeum, capiti noxium ventrique tantum molliendo[*](morando Cornarius e Diosc.) et sanguinem excreantibus non inutile.[*](Diosc. V 12.) ficticium[*](facticium V2.) non potest videri quod bion appellavimus, cum sit in eo sola pro arte festinatio[*](festinato Vx.). prodest[*](14,77)[*](dist. ego cum H coll. § 4 et Diosc.) stomacho dissolute aut cibos non perficienti[*](perficienti d(?) C. -te rv. per... ci.... N.), praegnantibus

[*](Diosc. V 21. Cels. V 27, 4.) Vini[*](dist.ego.) etiam vitium transit in remedia aceto. summa vis ei[*](ei ego. et ll.Nx. est (d?)v.) in refrigerando, non tamen minor[*](maior V.) in discutiendo; ita fit, ut infuso[*](infuso Vdxv (S). -sa a. -sum Verc.) terra[*](terra S cum vet. Dal. coll. Celso. terrae (-rre xa) ll.v(J) (fictum ex terra espumet).) spumet. dictum est saepius diceturque , quotiens cum[*](cum Nv. cumque ll.fx.) aliis[*](aliis v. alis ND. alii dx. alia V. -ias f. -icui a.) prosit. per se haustum fastidia discutit, singultus cohibet[*](prohibet V1f.), sternumenta olfactatum[*](olfactatum S. -ctat (-cta a) uini (uim d) ll.x. -ctu uim v.). in[*](in dxv. om. r.) balineis [*](dist. J.) aestus arcet, si contineatur ore. quin et cum aqua bibitur multorum stomacho utiliter, gargarizatur cum eadem convalescentium[*](dist. ego. (an cum vet. Dal. lacuna ante et a solis sta- tuenda est?)), et a solis ardoribus oculis quoque illo modo[*](dist.P.) saluberrimum[*](.....rimum E. saluberrimum plurimum v. a. H.) fotu[*](fotu dTEv. potu Vf.).[*](Cels. V 27, 12. Scribon. 199. Pl. iun. 86, 9. 109, 14–16. Diosc. V 23.) medetur pota[*](pota ego. post ll. v. potae H. -tis D. post potas J.) hirudine[*](hirudine ego. -nes (iru- V) Vf. -ni H. -nibus D. hirundines dT. erud- E. ured- v.), item lepris, furfuribus, ulceribus manantibus, canis morsibus, scorpionum ictibus, scolopendrarum, muris aranei contraque [*](aranei contraque Ev. -neique (quae V) contra rT.) omnium aculeatorum[*](aculeatorum Murbac. v. -leor... N. -leorum dTE. oculorum Vf.) venena et pruritus, item contra multipedae[*](dist. ego e Pl. iun.) morsum calidum[*](calidum in v. in cal- ll. adiecto aut ego. aut adiecto VdTD. adiecto EH. appositum aut (del. G) adi- Murbac. v.) in spongea adiecto aut sulphuris sextante sextariis III aut[*](tribus aceti aut v.a.S. fasciculi V.) hysopi fasciculo. medetur et sedis[*](et sedis VMurbac. S. sedis rv.) vitiis, in sanguinis fluctione post excisos calculos et omni alia[*](omni alia G. omnis (-nes dv) alias (alas Vd) ll.v (add. rosiones).) foris in spongea[*](spongea S. -geas E. -gia C. -gias dv. spotigeas V.) inpositum, intus potum cyathis