Naturalis Historia

Syria et terebinthum habet. ex iis mascula est[*](mascula est Rsv. -lus M. -lae r) sine fructu; feminarum duo genera. alteri fructus rubet lentis magnitudine, alteri pallidus cum vite maturescit, non grandior faba, odore iucundus[*](iucundus MRs. -dior rv) , tactu[*](tractu FEz. -ta a) resinosus. circa Iden[*](ident F1. -em Rs. om.a. Idam va.S.) Troadis[*](troadi sed F1E. -dis sed F2va.H. -dissent Rs. Sed a) et in Macedonia brevis arbor haec atque fruticosa, in Damasco Syriae magna. materies[*](materiae rei Rs. -ries et F2) ei admodum lenta ac fidelis ad[*](ad MRsv. ac r) vetustatem, nigri[*](nigris F2z) splendoris[*](splendoribus FEaz) ; flos[*](flos om.Rs) racemosus olivae modo, sed rubens, folia[*](folia — et om.Rs) densa. fert et folliculos emittentes[*](mittentes Eaz) quaedam animalia ceu culices[*](culis F1Ea) lentoremque resinosum, qui et ex[*](et ex MD2Verc.(J). ex Rs (?)Brot. e F2. et rv(C)) cortice erumpit[*](rumpit F1Eaz).[*](Th. III 18, 5. cfr. Diosc. I 147. Pl. XXIV 91.) et[*](etiam va.S) rhus[*](rhus Mv. hrus Ea. rus r) Syriae[*](sirię F2. ser- F1. seria E. eria a) mascula sterili[*](sterili fert ego. cfr. supra 9. 10 et Th. fert sterili (stereli Rs) ll. v) fert femina, folio ulmi paulo longiore[*](ulmi por ulo longiore Rs) et piloso, foliorum

[*](Th. IV 2, 1. 2. Diosc. I 181. Sol. 32,34. 35. (cfr. Diod. I 34, 8. Strabo XVII 823. Pl. XXIII 134). —)

Et[*](Et in va. H) Aegypto multa genera quae non aliubi[*](aliubi MJ. -ibi rv), ante omnia ficus ob id Aegyptia cognominata. arbor moro similis folio, magnitudine, aspectu[*](aspectum F1Ea); pomum fert non ramis, sed caudice[*](cau- dice fert MJ) ipso, idque[*](ipso idque MRsS. ipso idque ipse (-sum v) F2v. idque ipse (-so D2) r) ficus est praedulcis sine granis interioribus , perquam fecundo proventu scalpendo tantum ferreis unguibus; aliter[*](aliter om.FEa) non maturescit. sed cum hoc[*](hoc MRsS. om. rv) factum est, quarto die demetitur alio subnascente, septeno ita numerosa partu per singulas aestates[*](aestates Mv. aeta- r) , multo[*](ita multo M. (an item multo?)) lacte[*](lacte MRsv. iactu r) abundante[*](abundantes FEa). subnascitur , etiamsi non scalpatur, fetus quater aestate prioremque expellit inmaturum. maleries[*](materis F. -ter his Ea) proprii generis inter[*](inter utilis Rs. intilissimis F1) utilissimas . caesa statim stagnis mergitur — hoc est eius[*](ei coni. Dal.) siccari — et primo sidit, posted fluitare incipit, certoque eam sugit alienus umor, qui[*](quali qui M) aliam omnem rigat. cum innatare coeperit[*](coeperit MRsv. -pit r) , tempestivae[*](tespestiuue F. tempestiuę uuę Ea) haBet signum.

[*](Th. IV 2, 3. (Diosc. I 182).) Huic[*](hoc M) similis quadamtenus quae vocatur Cypria ficus[*](ficus MRsav. fiscus F1. fuscus E) in Creta. nam et iPsa[*](et ipsa M. et illa RsS. et in illa r. et illa in v) caudice ipso fert pomum et ramis , cum in crassitudinem adolevere, sed haec germen emittit[*](germen emittit RsS. -ment emmittit M. -mine mittis F. -mina mittit (emi- v) Eav) sine ullis foliis radici[*](radici Rsd2Tv(S).-cis MBas. -ce rH) simile[*](simile Rsd2S. -les M. -lia v. -lis (om. caudex— similis) r H) . caudex[*](caudex arboris Md2va.H(S). -de ex arbor Rs) arboris similis

[*](Th. IV 2, 4. (I 14, 2). —) Similis et quam Iones[*](iniones M) cerauniam[*](ceraunū Rs. -nia FEa. ceroniam (P)H e Th.) vocant, trunco et ipsa[*](ipse Rs) fertilis — pomum[*](pomum MRsS. sed pomum r D. -mo v. -mum in P) siliqua[*](siliqua MRsJ. -quae rv. cfr. XV 95) —; ob id quidam Aegyptiam ficum dixere, errore manifesto: non enim in Aegypto nascitur, sed in Syria Ioniaque et circa Cnidum[*](cnidum ES. oni- a. nid- F. gnid- Mv. cersannium Rs) atque in Rhodo, semper comantibus foliis, flore candido cum vehementia odoris, plantigera[*](plantigerat FE1) imis partibus et[*](et om.FEa) ideo superficie[*](super- ficio M) flavescens[*](flauescens (-nt M) MRsv. fau- r. de dictione cfr. XV 121. XVI 18. 19. XIX 159. 176. (Th.ὑποξηραινόμενον)), sucum auferente subole. pomo antecedentis anni circa canis ortus[*](ortū adT) detracto statim[*](statim MRsD2v. -im placuit r) alterum parit[*](pari E3) , postea floret[*](floret MRsz(P)S. -re r. -rem E3v) per arcturum[*](arcturum Rs (?)v. act- r), hieme fetus eius[*](eius MdTJ. om.Rsv. est r) nutriente[*](nutrienta Rs. -te S. enu- v).

[*](Th. IV 2, 5.6. cfr. Diosc. I 187. Diod. I 34, 7. Strabo XVII 823.)

Aegyptus et perseam[*](per- seam P e Th. et Diosc. -sitam M. -sicam rv. cfr. § 63 extr.) arborem sui generis habet, similem piro, folia retinentem. fertilitas[*](fertilitas — subnascente iteratRs) adsidua[*](assidui FE1. -due a) eius[*](eis Rsa. et Rs. ei D2G), subnascente crastino[*](crasso M) fructu[*](fructum FEa), maturitas etesiarum adflatu. pomum longius piro, inclusum[*](in- cisum M) amygdalae putamine et corio, colore herbido, sed ubi nux[*](nix M) illi, huic prunum[*](primum FaTs. pom- v a. H) differens brevitate ac mollitia[*](mol- litia et MRsS. -tię E. -tie Fa. -tie et v) et, quamvis blandiatur praedulcis suavitas, innocuum [*](innocum F1. in nu- cum Ea). materies bonitate, firmitudine, nigritia quoque nihil[*](nihilo RsS)

ibi[*](ibi Pronus (prun- v) FEva.G. ibi a) et prunus Aegyptia, non dissimilis[*](modis similis D2) spinae[*](spina Ea) proxime[*](proxime RsBas. -mae rv) dictae[*](die- tae RsFv. -ta r), pomo

[*](cfr. Pl. XXIV 105–107. — § 66: Diosc. I 133. 176. 157. 174.—)

Cummim[*](cum F1. gummim aBrot. -mi (optimum) v) optimam esse ex[*](ex om.M. et a) Aegyptia spina convenit, vermiculatam, colore glauco, puram, sine cortice, dentibus adhaerentem. pretium eius in libras X III. deterior ex amygdalis amaris et ceraso, pessima[*](pessima e (ex v) S. -mae M. -me Rs. persimę a. -symae FE ) e prunis.[*](Diosc. V 1. I 141. — (14) Th. III 14, 1 extr. IX 1, 2. Diosc. I 112 extr. — (16) Diosc. III 89. Pl. XXIV 128.) fit[*](fit MRsD2S. filii F1. -lis D1. folii F2Ea. fuit d. fluit v) et[*](et om.M) in[*](in ll. S. ex v) vitibus infantium[*](infantibus FEa) ulceribus aptissima, et aliquando in olea[*](inuolea FEa. ex olea C) dentium dolori, ulmo etiam in Coryco[*](cryco Rs. corico FEva.Bas. cortico a. (ἐν ταῖς κωρυκίσιTh.)) monte Ciliciae ac iunipiro ad nihil utiles[*](utiles ll.S. -le av. -lis Brot.), ex ulmi vero cummi et culices ibi[*](dist. Fels p. 48) nascuntur. fit et e[*](et eo F1. et ea F2. et ex va.S) sarcocolla — ita vocatur arbor et[*](et om. va.S) cummis — utilissima pictoribus ac medicis, similis pollini turis et ideo candida[*](etiam ideo candido Rs) quam rufa melior. pretium eius quod supra.

Nondum palustria attingimus[*](attigimus va.S(D)) nec[*](sed (pro nec) M. et Dzi.) frutices amnium;

[*](Th. IV 8, 3. cfr. Strabo XVII 799 extr. 800 init. — (7) cfr. Theopomp. ap. Athen. XV 676d. Plut. Ages. 36.) Papyrum ergo nascitur in palustribus[*](palustri a M. -stri delta (δproα) Dzi.) Aegypti aut[*](ait M. ut a) quiescentibus Nili aquis, ubi evagatae stagnant duo cubita non excedente altitudine gurgitum[*](gur///gitū Rs. -ghithum F. gyrgytum M), bracchiali[*](bracchiali RsF2S. brach- rv) radicis[*](radicis MFdv. -ces Ea. -ce Rs (D?)) obliquae [*](obliquae Ev. -que r) crassitudine, triangulis[*](trianguli lateribus non de amplius Rs) lateribus, decem non amplius cubitorum longitudine[*](longitudinem in MF) in gracilitatem[*](gragilitate (graci- Rs 3) Rs) fastigatum, thyrsi modo 5 cacumen includens, nullo semine aut usu[*](usū Rs) eius alio quam floris[*](florē Rs. foris E) ad deos coronandos. radicibus incolae pro ligno utuntur , nec ignis tantum gratia, sed ad[*](ad D(?)v. & FEa.om. r) alia[*](ali// M) quoque utensilia vasorum. ex ipso quidem papyro navigia texunt et e libro vela[*](et a libro uala Rs) tegetesque[*](tegates que FE. (alac.)), nec non et vestem, etiam[*](etiam ML. ē tam Rs. et quam r. atque zv) stragula[*](stragula MRs 3v(S). -lam RsL. strangula r) ac funes. mandunt quoque crudum decoctumque, sucum tantum devorantes .[*](73: Th. IV 8, 4. Diosc. I 115. Herod. II 96. 92. cfr. Lucan. IV 136. Pl. VI 82.) nascitur et in Syria circa quem odoratus[*](que moderatus F. -tur Ea) ille calamus lacum[*](latū Rs), neque aliis usus est quam inde funibus rex Antigonus[*](anti cognumin Rs) in navalibus[*](nabalibus F. nauall- Rs 1E1) rebus, nondum sparto[*](spara to Rs 1) communicato. nuper et in Euphrate[*](eufrate FEa) nascens[*](nescens Rs) circa Babylonem[*](babilonem RsF) papyrum intellectum est eundem usum habere[*](haber& FE. -bet a. -bere quem va.Bas.) chartae; et tamen adhuc malunt Parthi vestibus litteras intexere.

[*](Isid. VI 10, 2–5.) Praeparatur[*](praeparantur va.J) ex eo charta[*](char& FE. -rtae va.J. caret a) diviso acu in praetenues , sed quam latissimas[*](latissime Rs) philyras[*](phi- lyras MJ. -luras FEav. phylitras Rs. -luras Rs 3. fasciolas coni. Dzi. fibras Birt AB p. 243). principatus medio,

Magna in[*](in om.F) latitudine earum differentia: XIII digitorum optimis, duo[*](optū is duae Rs) detrahuntur hieraticae[*](hieratica et M2. hęraticae E. heratice Fa. hiera- cae Rs 1), Fanniana[*](fanniaca Ea) denos habet, et uno minus amphitheatritica[*](amphiteatritica Rs. -teatrica (ampi- M) r. cfr. § 75), pauciores Saitica[*](saltiga M. sartica FEa.cfr. § 69. 76), nec malleo[*](malleo v. -llio MRs. -lio D1F. in alio (-ia a) D2da. alio E) sufficit; nam emporiticae[*](emphori- ticae FEa. en (in Rs 3) poret- Rs. cfr. § 76) brevitas sex digitos non excedit. praeterea spectatur[*](spectantur DFEava.S(D)) in chartis tenuitas, densitas, candor[*](candar Rs 1. camdor F2. eam- F1E.om.a liuor M.om.a), levor. primatum mutavit[*](mutauit MRsv. mutua- r) Claudius Caesar: nimia quippe Augustae[*](angustae Ea) tenuitas tolerandis[*](tneerandis F. tener- Ea) non sufficiebat calamis; ad hoc tramittens litteras[*](litteris M) liturae[*](liture RsFa. litturae E) metum adferebat ex[*](ex om. va.H) aversis[*](aduersis MdTVerc.), et alias indecoro visu pertralucida. igitur e[*](e MH (J). et D2v. om. rS) secundo corio[*](corto Rs) statumina[*](stamina Birt AB p. 245) facta sunt, e[*](et EaSJ) primo subtemina[*](subtemina MRsF2Brot. s opt- F1Ea. subtegmina H. -ne v). auxit[*](ausi & Rs) et amplitudinem [*](amplitudinem MDzi. ita latitu- Rs. latitu- rv), pedali[*](pedalis va.S erat mensura et Eava. S) mensura. erat et cubitalis macrocollis[*](macrocolis va. H(D)), sed ratio deprehendit vitium, unius schidae[*](scide RsF. scedę E.om.a) revulsione[*](re uo//si////ones Rs. -uolsione FES) plures infestante[*](infestantes FEa) paginas. ob haec praelata omnibus Claudia, Augustae

Scabritia levigatur dente conchave[*](concaue E. -auo va.B), sed caducae litterae fiunt. minus sorbet politura charta, magis splendet[*](post splendet inseruit postea — malleo (§ 82) Dzi.). rebellat saepe umor incuriose datus primo, malleoque[*](malleo quae FEa) deprehenditur aut[*](aut—7 deprebenditur om.MRs)[*](aut v. aui DFEa) etiam odore, cum cura[*](cura ego. om. ll.v. cfr. v. 12) fuit[*](fuerit va.D) indiligentior. deprehenditur et lentigo[*](lentico E) oculis, sed inserta mediis glutinamentis taenea[*](tenea RsFEa. taenia va.J) fungo[*](fungo MRsv(G). -nco r. iunco zB) papyri bibula, vix nisi littera fundente[*](findente E2) se: tantum inest fraudis. alius igitur iterum texendis[*](tetendis FE. tenen- a) labor.

Glutinum vulgare e pollinis[*](epollonis F. apollinis (-inu E1) Ea) flore temperatur fervente [*](feluente M) aqua[*](qua FEa), minimo aceti[*](acceti F. a&i E1) aspersu, nam fabrile cummisque[*](cummiscue (comm- a) Fa. -cuę E) fragilia sunt. diligentior[*](diligenter M. -tiore Dzi.) cura mollia panis fermentati colat[*](colat ego. -ata ll. v) aqua fervente; minimum hoc modo intergerivi[*](intergeriui MS. -e///im Rs. -eri r. -erii G. -erit v), atque etiam Nili[*](nili Mv(D). nil R. lini rH. cfr. § 107) lenitas superatur[*](superatu Fa). cmne autem glutinum[*](gltinum om.M) nec[*](uel (pro nec) M) vetustius esse[*](ex se FE1a) debet uno die nec recentius[*](recentius:Rsv. rectius M.om. r).— (postea malleo[*](mallio (melleo E1a) recentius FEa) tenuatur [*](tenuatus FEa) et glutino percurritur, iterumque constricta[*](constricta v. -scripta (prosc- Rs) MRsD. -pte r. de m endo cfr. XXXV 93. (concri- spata Birt AB p. 244)) erugatur[*](rugat FEa) atque extenditur malleo) — ita sint[*](sunt va.S) longinqua monimenta[*](monu- menta Rsva.S). Tiberi[*](dist. U) Gaique[*](galiq; //// Rs. ca.II. quae FEa) Gracchorum[*](grece (grathe E. gratę a) horum F1Ea) manus[*](manus quae va.J) apud Pomponium Secundum vatem[*](altem FEa) civemque clarissimum vidi annos fere[*](fere om.Rs) post ducentos

[*](Cass. Hem. fr. 37 Pet. (cfr. Varro ap. August. CD VII 34 init. Liv. XL 29, 3 sq. Val. M. I 1, 12. Plut. Numa 22 med.).) Ingentia exempla contra M.[*](M. MRsS. om. rv) Varronis sententiam de chartis reperiuntur. namque Cassius Hemina, vetustissimus auctor annalium, quarto eorum libro prodidit Cn.[*](c???. n???. Rs. C- M) Terentium[*](terrentium FE) scribam agrum suum in laniculo repastinantem [*](re- spirantem Rs 1) effodisse[*](effodisse MRsS. offend-rv) arcam, in qua Numa, qui Romae regnavit , situs fuisset. in eadem[*](eodem DFEa) libros eius repertos[*](repertus M) P. Cornelio [*](cornelius FEa) L[*](L. om.MRs). filio[*](F. (vel. P. pro filio) MBas.) Cethego, M. Baebio[*](brebio M) Q. filio Tamphilo[*](Tamphilo (Sigonius) S. pham- F. pam- (-lio Rs. -li lo a) r) cos., ad quos a regno Numae[*](Numae om.M) colliguntur anni DXXXV. hos fuisse e[*](e Mv. om. r) charta, maiore etiamnum miraculo, quod[*](quod- quod DFE. (alac.) quod tot va.D) infossi[*](in fossa M) duraverint [*](durauerunt (-rint SJ) annis va.D. cfr. luc. p. 29) — quapropter in re tanta[*](in retenta FEa) ipsius Heminae verba ponam: Mirabantur alii, quomodo illi libri durare possent; ille ita rationem reddebat: lapidem fuisse quadratum[*](quod ratum Fa) circiter in media area[*](media area MRsv(L)J. -iae (-ia a) arcae (-ce a) r. -io arcae zS. -io arcte C) evinctum[*](euinctum RsJ. euict- M. uinct- rzv(D)) candelis quoquoversus[*](quoquouersus FG. quoqueuer- (-su M) r. quaquauersum zv). in eo lapide insuper libros III sitos[*](III sitos ego. insitos MRsS. inse po- sitos r. III sepo- D. impo- Verc. -tum v) fuisse; propterea arbitrarier[*](arbitranter Rs. -ari ea Ea. -arier (-ari H) eos va.S) non computuisse [*](concuputuisse Rs. computru- D2F2va.S. potu- Ea). et[*](&e F) libros citratos fuisse; propterea[*](propter FEa) arbitrarier tineas[*](tineas Mv. -nias r) non tetigisse[*](tegisse FEa). in iis[*](iis Mv(D). his rC. (in iis — 447,1 Pythagoricae damn. J)) libris scripta[*](scriptae RsMadvig adv. crit. Iip. 527)

Aethiopia Aegypto contermina insignes arbores non fere[*](non fere arbores non fere M) habet praeter liniferam, qualis[*](liniferam qualis MD. -ras quarum r. -ras (lani- C) quarum natura in descriptione v) Indorum atque Arabiae [*](arabiae Mv. -ia r) dicta est. propior[*](propior v. -prior ll) tamen huic natura lanae maiorque[*](12,38 sq.) folliculus granati modo mali, similesque[*](similisque F) et inter se arbores ipsae. praeter hanc palmae, quales retulimus. insularum[*](36 sq.) arbores ambitu Aethiopiae et nemora odorata in mentione[*](6,198 sq.) earum dicta sunt.

[*](cfr. Strabo XVII 826 p. med. Sen. benef. VII 9, 2. Lucan. IX 426 sq. al.)

Atlans[*](Atlas va.J) mons peculiari[*](peculia M) proditur silva, de qua diximus. confines ei Mauri, quibus plurima arbor citri[*](citri Mz(Ber.)H (S). -ria D2. -rei E. eitrei D1d. oit- F. cyt- a. cedri v(Brot.)) et[*](5,14) mensarum insania, quas feminae viris contra margaritas[*](margaritis Ea. -r&is F) regerunt .[*](Tertull. de pallio 5. — [Iuba fr. 25 Mü.].) exstat hodie M[*](M. Mv. in r). Ciceroni[*](ciceroni M. -nis rv) in illa[*](ille FEa) paupertate et (quod magis mirum est) illo aevo empta[*](empta MG. -tae rv) HS[*](HS MG. his r. libris v (item passim infra)) D???[*](D??? MJ. om. r. X G. XI.(X. C) Cum his v). memoratur[*](memorantur va.G) et Galli Asini[*](galli asini (-nii G) MS. -nii quae v. gallias in II r) HS |X|[*](|X| MJ. XI rv). venumdatae[*](uenumdata M. uenundatae rva. H) sunt et duae ab[*](ab MJ. om.a. a rv(H). del. G) Iuba rege pendentes[*](uendente va.H), quarum alteri pretium fuit HS |XII|[*](|XII| MJ.XIIrH. XV v), alteri paulo minus. interiit[*](interit F1Ea) nuper incendio a Cethegis[*](cetegus FEa) descendens, HS |XIII|[*](|XIII| MD. XIIII rv.XIIIIaH) permutata[*](permutata —449, 17 caudice om.a), latifundii[*](lati- fundii MB. -ti fundi rv) taxatione[*](taxatione Mv. -nes r), si quis praedia[*](praedi FE) tanti

Mensis praecipua dos in venam crispis vel in vertices parvos[*](uena ... uertice paruis (uariis B) va. H). illud oblongo evenit discursu ideoque tigrinum appellatur[*](tigri- num (-nae v) appellantur Fdva. H), hoc intorto et ideo tales pantherinae vocantur. sunt et undatim crispae, maiore gratia, si pavonum[*](paonum D1F1. pro- M) caudae oculos imitentur. magna, verum[*](uerum ll.J. -ro v. dist. ego: cfr. vol. Ip. 539 ad II 172) post has, gratia[*](gratiae FEa) extra praedictas [*](praedicta M) crispis[*](crispis MC. -pi rv) densa veluti grani congerie, quas[*](quas om.F) ob id a[*](a Mv. om. r) similitudine apiatas vocant. summa vero omnium in colore: hic maxime mulsi placet, vinis[*](uinis MD coll.§ 99 extr. uenis rv) suis refulgens. post haec amplitude est: iam toti caudices iuvant[*](iuuant Mv. -at r), pluresque in una. mensae[*](dist. G) vitia lignum — ita vocatur materiae[*](materiae M. -ia rv) surda et indigesta simplicitas aut platani foliorum modo digesta[*](simplicitas — digesta om.M) —, item[*](item MF2d2in ras. G. tem r. om. v) ilignae[*](ilignae (-neae v) uenae G. (etiam add. v). -na uaene D2F2. lignauae (-ue E) nec D1F1E. -na uero si M. lingue nec a) venae similitudo vel coloris et, quibus maxime obnoxias fecere aestus[*](aestus Mv. -tu (estu Ea) r) ventique, rimae aut capillamenta rimas imitata; postea murena nigro[*](nicro F1Ea) transcurrens limite variisque corticum[*](corticum MFdv(J). coruum EaS. corium z. cor- nicum H) punctis adprehensus papaverum modo[*](modo azv. nodo ll. H. cfr. VIII 195) et in totum atro[*](ue om.M) propior[*](propior v. -prior ll) colos maculaeve discolores[*](discores F1E. -ors a). — Virides terra condunt barbari et inlinunt cera, artifices vero frumenti acervis inponunt septenis diebus totidem intermissis[*](intermitis F1Ea), mirumque ponderi quantum ita detrahatur. naufragia docuere[*](docere F1Ea) nuper hanc quoque materiem[*](materiem M. -iam rv) siccatam mari, duritie[*](duritiae ME) incorrupta,[*](57) cospissari[*](cospissari MJ. spi- rv) non ullo[*](non ullo v. nullo F2Ta. non (n???) nullo r. immo nullo Müller em. II p. 30. (an ut nullo? cfr. VII 152 ut nihil aliud)) modo vehementius. nutriuntur

[*](Hom. ε 60.—) Inter pauca nitidioris[*](nitioris M) vitae instrumenta haec arbor est[*](arbor est MF2v. -rem F1. -rum Ea), quapropter insistendum ei quoque paululum[*](paululum MD. paulum rv) videtur. nota etiam[*](et iam CFW Müller p. 17) Homero fuit. thyon[*](thyon (coni. Dal.) H. thron M. thio F2. tro rv.θεῖονL) Graece[*](graece ML. grece F2. geche Fd. -chae D. gethę E. gete av) vocatur, ab aliis[*](haliis E. NIS (=alis) M) thya[*](thia FEava. Verc.). hanc itaque inter odores uri tradidit[*](tradidit MJ. tradit rv) in deliciis Circae[*](Circes va.J), quam deam volebat intellegi, magno errore eorum qui odoramenta in eo vocabulo accipiunt, cum praesertim eodem versu cedrum laricemque una tradat uri[*](tradat uri (Salm.) J. -at uri in S. -atur M. -atur in r. -at in v), quo[*](qua Ea) manifestum est de arboribus tantum locutum. [*](Th. V 3, 7. (cfr. Pl. XV 1. XVI 144. XIX 32).— (18) cfr. Cic. Verr. IV 37.) Theophrastus, qui proximus[*](proximus M (coni. S) J. primus (-mis D1) DEv. -inus F. (alac.)) a Magni Alexandri aetate scripsit[*](scripsit MJ. scribit r v) haec[*](haec MJ. que DF. quae v. del. S. (an h. e.?)) circa urbis Romae annum[*]((om. annum) post numerum add. gesta sunt annum va.S) CCCCXXXX, magnum iam huic arbori[*](arbore F1E1) honorem tribuit, memoratas[*](memoratas Mv. -ta r) ex ea[*](ex eo M) referens templorum veterum contignationes quandamque inmortalitatem materiae in tectis contra vitia omnia incorruptae[*](incorrupta E). radice nihil crispius, nec aliunde pretiosiora opera. praecipuam autem esse eam arborem circa Hammonis delubrum, nasci et in[*](in Mv. om. r) interior[*](interior MF2D. infe- rv) Cyrenaicae[*](cyronaice F1Ea) parte. de mensis tamen tacuit, et alias nullius ante Ciceronianam vetustor memoria est, quo[*](quo MJ. quac r H. ex quo v) noviciae[*](nauiciae F1. -itiae E. nautice a. nouitia zH) apparent

[*](Th. IV 3, 1. — (8) Nepos. fr. 20 Halm. — (13) Hom. i 84 sq. — (14. 15) Diosc. I 171.—)

Eadem Africa, qua vergit ad nos, insignem arborem loton[*](laton FEa) gignit, quam vocat[*](uocant Eava.J) celthim[*](celthim MJ. -tim rv), et[*](et Mv. om. r) ipsam Italiae 5 familiarem, sed terra mutatam. praecipua[*](praecipuę E. sed multa M. (loc. corr.)) est circa Syrtis atque Nasamonas. magnitudo quae piro, quamquam Nepos Cornelius brevem tradit. incisurae folio crebriores; alioqui[*](alioqui (-in v) DFv (J). aliqui M. qui E. (alac.). quae z(P)H ilices FE) ilicis viderentur[*](uidentur (P)H). differentiae[*](differentia F1Ea) plures[*](plures F2v. plu- rimis M. pures r. (an plures in iis?)), eaeque[*](eaque F1. eae quae Ea) maxime fructibus fiunt. magnitudo huic fabae[*](magnitudo huic fabae MF2v.om. r), color croci, sed ante maturitatem alius atque alius, sicut uvis[*](in uuis va.S). nascitur densus in ramis myrti modo, non ut in Italia cerasis[*](cerasus D2F2. -si va.J), tam dulcis[*](dulcis ll.v(S). -ci L) ibi cibo[*](cibus va.L), ut nomen etiam genti terraeque dederit nimis hospitali advenarum oblivione patriae. ferunt ventris non sentire morbos[*](morbos MD2F2G(J). -ruo D1F1. -rbum Eazv(H)) qui eum[*](tum M) mandant. [*](Th. IV 3, 2. 1. 4. Herod. IV 177. Polyb. XII 2 ap. Athen. XIV 561de. Nepos fr. 20.) melior sine interiore nucleo, qui in[*](de (pro in) MJD) altero genere osseus videtur. vinum quoque exprimitur illi simile mulso, quod ultra denos dies negat durare idem[*](idem — 453, 1 arboris om.a) Nepos bacasque concisas[*](contusas va.H) cum alica[*](aliqua E. siliqua va.B) ad cibos doliis condi. quin et exercitus pastos eo[*](eos F1E) accepimus[*](accepimus Ev. accip- rD) ultro citroque[*](citro om.F1E) commeantes per Africam. ligno colos niger; ad tibiarum cantus expetitur. e[*](eom.E) radice cultellis capulos[*](capolos FE) brevesque alios usus excogitant.

[*](Th. IV 8, 9. 10. 11. 9. Diosc. IV 112. Herod. II 92. Diod. I 34, 6. cfr. PL. XXII 56. —) Haec[*](et del.F2. hec M1. haec M2) ibi natura arboris. est autem eodem nomine et herba[*](erba E) et in[*](in om.E1) Aegypto caulis in palustrium genere. recedentibus enim aquis Nili[*](lini F1. cfr. § 82) riuis provenit, similis fabae caule foliisque[*](amen (tn???) a) densa congerie stipatis, brevioribus tantum gracilioribusque [*](que MD. cui r. que cui v). fructus in capite papaveri[*](papauere FEa) similis incisuris omnique alio modo; intus grana ceu milium[*](granate (-tę E) umilium (hu- Ea)... capite F1Ea). incolae capita in[*](in MF2v. non (n???) r) acervis putrefaciunt, mox separant lavando et siccata tundunt eoque pane utuntur. mirum[*](mirum — § 110 extr. om.a) est quod praeter haec traditur, sole occidente papavera ea[*](papauerae ea F1. -re ea E1. -ra F2) comprimi et integi foliis, ad ortum autem aperiri, donec maturescant flosque, qui est candidus, decidat[*](decidit E). [*](Th. IV 8, 10. 11. (C II 19, 1). — (16) Diosc. IV 112. — (20) cfr. Col. VII 9, 6.)

hoc amplius in Euphrate[*](eprate E. ea parte va.B) tradunt, et caput ipsum[*](escapulis (-poli F1) sum F1E. et scapum ipaum va.H) et florem[*](flore F1E) vespera nergi usque in medias noctes totumque abire in altum, ut ne demissa[*](demissa (P L. dim- ll.v) quidem[*](que MF2v. om. r) manu possit inveniri, reverti[*](inueniri reuerti D2F2 (coni. Dal.) D. -ire (-iri M2Ev) uerti rv. cfr. Th. (ἐπανιέναι)) deinde paulatimque subrigi et ad exortus[*](exortus MJ. -tu F1. -tū rv) solis emergere extra aquam ac florem patefacere atque etiamnum insurgere[*](insurre E1. exurgere va.H), ut plane[*](ulla ne M) ab aqua absit alte. radicem lotos habet[*](habet MdTsD. haec habet rv) mali cotonei[*](co- tonei v. -ni M. -nii r) magnitudine[*](magnitudinem F1E), opertam[*](opertam MF2v. operam F1. -re E) nigro cortice, qualis et castaneas[*](castanea M) tegit. interius candidum corpus, gratum cibis et[*](cibis et MdTJ. cibis D2D. cibi (-is v) sed rv) crudum[*](crudo B. crudum sed D2D), gratius decoctum sive aqua sive pruna. neque[*](neque MJ. nec rv) aliunde magis quam purgamentis eius sues crassescunt.

[*](Th. IV 3, 3.5. –) Cyrenaica[*](cyrenaice F) regio loton auae postponit paliuro. fruticosior haec fructuque[*](que M(E3)v. quem F1a. quę F2. quā E. (an fructusque?)) magis rubens, cuius nucleus non simul mandatur; iucundus per se ac[*](ac MJ. atque rv) suavior e vino, quin et vina suco suo commendans. interior Africa ad Garamantas usque[*](praestat coni. Dal. (cfr.MXIV 137)) et deserta palmarum magnitudine et suavitate constat, [*](cfr. Pl. XXIII 106. (Sen. ep. 85, 5. Martial. XIII 42. 43). —) nobilibus[*](nobilius E1. -lis vaG. (an nobiliū?)) maxime circa delubrum Hammonis, sed circa Carthaginem Punicum malum cognomine[*]((om. malum) eo gramine Ea) sibi vindicat; aliqui granatum appellant. divisit et in genera apyrenum[*](apyrenum M(P)H. -rinum F2. -rinon v. at pirinum D2. apf renum r.om.a) vocando cui lignosus[*](ligno E) nucleus abesset[*](abesset MD2J. -esse r. -est, sed v); candidior ei natura et blandiores[*](blandiores es E1. -res est E2. -res sunt va.J) acini[*](acini MF2v. -idi D2. in- cini r) minusque amaris[*](amari Fava. G. -ri/// E) distincti[*](destincti M) membranis. [*]((12) cfr. Diosc. I 151.— (14. 15) cfr. Pl. XXIII 112. —) alias[*](alias M(S)J. -ia rv) structura[*](structura F2d2. -ras N. strictura r) eorum[*](eorum Mv. ear- r) quaedam[*](quaedam (quid- F1) ll.v(H). del. C) ut in favis[*](fauis MF2v. famis r), communis[*](punctum pos. post communis v(C), post fauis B(S)) nucleos habentium[*](habenti M). horum[*](horum M.om. rv) quinque species:dulcia, acria, mixta, acida, vinosa. Samia et Aegyptia distinguntur erythrocomis[*](erythrocomis Mv. egrithoc- r) et leucocomis[*](glau- cocomis B). corticis maior usus ex acerbis ad perficienda coria. flos balaustium[*](balaustium MaB. balast- r. balust- v) vocatur, et medicis[*](medi- cinis va.J) idoneus et tinguendis vestibus , quarum color inde nomen accepit.

[*](Diosc. IV 107. (Pl. XXVII 76). — (19) Diosc. I 117. Nicand. ther. 610. (Pl. XXIV 64).)[*](Diosc. IV 170. (Pl. XXVII 70. XXV 79). —)

In Asia et Graecia nascuntur frutices epicactis [*](epicactis ll.(index) v(G)J. epipa- B(H) e Diosc.), quem alii embolinen[*](embolinen ll.v(G)J. ellebori- B(H) e Diosc.) vocant, parvis foliis, quae pota contra venena prosunt sicut erices[*](herices FEava.L. frices M) contra serpentes,

et[*](455, 1 an et is in?)

[*](Diosc. IV 49. (Pl. XXVII 141). — Diose. III 20. Th. IX 1, 3. (15, 8).—) Tragion fruticem sola Creta insula gignit, terebintho similem et semine, quod contra sagittarum[*](sagittariorum M) ictus efficacissimum tradunt. eadem et tragacantham[*](tragacantham J. -thum MD. -then v. -chantem r) spinae[*](espinae M1. -ine F) albae radice, multum praelatam[*](praelatam Mv(S). -ta r H) apud Medos aut in Achaia[*](achaia D2F2B. -alani M. cai D1F1. cui (superscr.a) E2. caui a. caucaso E1. cfr. Th.) nascenti . pretium eius in[*](in om.Ea) libras $X$ III.

[*](Diosc. IV 51. (Pl. XXVII 142. XXII 39).— (12) Diosc. I 116. (Pl. XXIV 57. Isid. XVII 7, 49). —) Tragon[*](tragon MF2v(H). -gion C. tracon F1E. trocon a) et Asia[*](casia F1. tasia Ea) fert sive scorpionem, veprem sine foliis, racemis[*](racemis B e Diosc. ramis ll.v) rubentibus[*](rubentibus Mv. fuben- D. fu- beun- r), ad medicinae usum. myricen et Italia, quam tamaricen[*](quam tramaricem (tam- J) MJ. quāta maricen F. quam ama- Ea. quam alii tama- v) vocat[*](uocant F1Eava.J), Achaia autem bryan[*](brian FEa) silvestrem. insigne[*](insignem Tsva.G(S)) in ea quod sativa[*](quod in ea (eam E1) satiue (-ua S) F1EaS) tantum fert[*](fert MaJ. -rat rv) gallae similem[*](similiter F1Ea. -le F2) fructum. in Syria et Aegypto copiosa haec est, cuius infelicia ligna appellamus, qua[*](qua coni. S. quae ll.v. quaedam (coni. J) D) tamen in: eliciora[*](feliciora M) sunt Graeciae[*](graecia M. (cfr. luc. p. 96 et J ann. phil. 1866 p. 692)).[*](Th. III 10, 3.) gignit enim

nec auspicatior in Lesbo insula arbor quae vocatur euonymos[*](euonymos (-nimus a) Ma(B2)G. eno- rv. ano- B1), non absimilis[*](dist. Müller em. II p. 31) Punicae arbori — inter eam et laurum folia[*](folia M. -lii r v) magnitudine , figura vero et mollitia Punicae —, floris[*](floris M. -re rv) candidi odore[*](candidi odore ego n. luc. p. 39. -didiore MD2F2G. -didior est rv. de mendo cfr. XII 124) statim pestem denuntians. fert siliquas sesames[*](siliquas sesames M (luc. p. 32) D. -quas sesamę (-mi va. H) similis (-les v) F2v. -cuassem similis r), intus granum quadriangula[*](quadrangula E2va.S. -li a) figura, spissum, letale animalibus; nec non et folio[*](folio MS. -lio in r. in folio v) eadem[*](eadem MF2v. eod- r) vis. succurrit aliquando praeceps alvi exinanitio.

[*](Alex. Polyhist. fr. 147 Mü. —) Alexander Cornelius arborem leonem[*](leonem MDF1ED. leon F2. eon a. eonem v. cfr. index) appellavit , ex qua facta esset Argo, similem robori viscum[*](robori (-re M) uiscum MF2v. -ribus cum (con Ea) r) ferenti[*](fe- rens M.an ferentem?), quae neque aqua neque[*](neque... neque MJ. nec .. nec rv) igni posset[*](posset v. -ssit ll.H) corrumpi, sicuti nec viscum, nulli alii cognitam, quod equidem sciam.

[*](cfr. Pl. XXV 162. — Th. III 16, 5. 3, 1. (IV 15, 1. 2. I 9, 3. III 3, 3. I 5, 2). cfr. Pl. XVI 80. XVII 234.) Andrachlen[*](andrachlen S. -em M. -aclen F2d. -em F1. -aden Ea. adrachnen v (item 457,2)) omnes fere Graecis[*](graecis MD. -ci v. grece D2Ea. crece D1F1. grecię F2) porcillacae[*](porcillacae S coll. XX 210. porcella- M. porcilia- DF1a. -ciliae e E2. -ciliae E1. procile F2. portulacae v) nomine

Et ferulam inter externas dixisse conveniat arborumque generi adscripsisse, quoniam quarundam naturae, sicuti[*](sicut Eava.D) distinguemus[*](distinguemus MB(J). -uimus rH) , lignum omne[*](omnem Fa) corticis loco habent[*](habent MJ. -nt hoc est rv) forinsecus,[*](16,179) ligni autem loco fungosam intus medullam ut[*](ut MF2v. ui r) sabuci [*](sambuci Eva.H), quaedam vero inanitatem ut harundines[*](harundinis E). [*]((17) Th. VI 2, 7. —) ferula calidis nascitur locis atque trans maria, geniculatis nodata scapis. duo eius genera: nartheca Graeci vocant adsurgentem in altitudinem , nartheciam[*](In artheciam F1d. -tecia a. narthecyan (Dal.) H) vero semper humilem. a genibus exeunt [*](ex- eunt MJ. -ti r. -tia v) folia, maxima ut quaeque terrae proxima. cetera[*](cetero DFva.J) natura eadem quae anetho[*](anetho ve Th. -to ll.D) , et fructu simili[*](simili MJ. -lis rv). nulli fruticum levitas maior; ob id gestatu[*](gestata zva.(P)G2) facilis[*](facilis MG2cum P(S). -lius rv. -lior L) baculorum usum senectuti praebet.

[*]((Th. IX 9, 6). Diosc. IV 154.)[*]((5) Th. IX 8, 5. —) Semen ferulae thapsian quidam vocavere, decepti[*](decepti MF2ad2. -ti ei r D. -ti eo v)

[*](Diosc. II 204.) Vbi[*](ubi id D1F1. ibi id (et v) Eva.J. om.a) et cappari[*](cappari Mv(D). -ris (cappuris E2) r Verc. cfr. Fels p. 12), firmioris ligni frutex seminisque et cibis[*](cibis MJ. -bi rv) vulgati, caule quoque una plerumque decerpto. cavenda eius genera peregrina, si quidem Arabium pestilens,

[*](Th. IV 8, (2). 5. —) Frutectosi[*](fraticosi va.S) est generis et saripha[*](saripha Min ind. v(J). -ifa DFEa. sa.ri M. sari B e Th.), circa Nilum naScens , duorum ferme cubitorum altitudine, pollicari crassitudine , coma papyri[*](papyri Mv. -pini D2F2. -pari (-paueri E1) r), similique manditur modo, radice ferrariis officinis praecipua carbonis usu propter duritiam.

[*](Th. C II 17, 3. —) Non omittendum est et quod Babylone seritur in spinis, quoniam non aliubi vivit, sicut et[*](et sicut E. estque sicut va.L. (alac.)) viscum in arboribus, sed[*](et (pro sed) M) illud in spina tantum quae regia vocatur. mirum quod eodem[*](eodem ML. ead- rv) die germinat quo[*](quod (qua G) va. L) iniectum[*](insectum M) est — inicitur [*](iniicitur M2va.S. initiatur Fd) autem ipso canis ortu — et celerrime arborem occupat . condiunt eo vina[*](uinum EazH) et ideo serunt. spina illa nascitur et Athenis in Longis muris.

[*](schol. Nicand. ther. 617. (Pl. XVIII 144). Ar. III 21, 522b 27. Col. V 12, 1.) Frutex est et cytisus[*](cytisus v. -thisus M. citi- F1E. cithi- F2. citius a), ab Amphilocho[*](Amphilocho (Ruhnken) J -co M. antiloco D2. -lomaco r. Ari- stomacho B. Antino- v) Atheniense[*](Atheniensi va.J) miris laudibus praedicatus pabulo omnium[*](omnium ll.v(D). ouium B. omnium pecudum coni. J), aridus vero etiam suum, spondetque iugero eius annua HS[*](annua HS MG. -ua hF2in ras. -uans D1Ed. -uas D2. -uos v) MM[*](MM MF2G(S). om. rH. perpluris v) vel mediocri solo reditus. utilitas quae[*](quae cm.M. herbosa va.G) ervo, sed ocior[*](eruo sed ocior MG. ergo et (eo v) doctior (laetior v) rv) satias[*](satietas va.S. cfr. XII 78), perquam modico pinguescente quadripede[*](quadripedi aut E1. -pedita ut E2a), ita ut iumenta hordeum

[*](Th. IV 6, 1. 2. —) Nascuntur etiam[*](etiam MD. et rv) in mari frutices arboresque — minores in nostro —, Rubrum enim et totus orientis oceanus refertus est[*](est Mv(J). om. r S) silvis. non habet[*](habet Mv. -ent r) lingua[*](lingna F2. ligna a) Latia[*](Latia ego. alia ll. v. Itala coni. J. cfr. VII 117. XI 123. III 7) nomen quod Graeci vocant phycos[*](phicos FEa), quoniam alga[*](alga Mv. halga D2F2. hala D1. haila r) herbarum maris[*](maris MJ. magis rv. de mendo cfr. VI 140) vocabulum intellegitur, hic autem est frutex. folio lato[*](folia lata va.J), colore viridi gignit quod quidam prason[*](prason B e Th. gra- MJ. -sson rv) vocant, alii zostera. [*](Th. ib. 3. 4. 5. 6. (cfr. Diosc. IV 98. Pl. XXVI 103). —)alterum genus eiusdem capillaceo[*](capillacio MD) folio, simile[*](simile— 17 folio om.a) feniculo, in saxis nascitur, superius in vadis[*](in uadis MF2Verc. -dit rv) haut procul litore, utrumque [*](utrimque F2) verno, et interit[*](interiit F2) aatumno. circa Cretam insulam[*](insulamque (om. nato — 14 quo) M) nato in petris purpuras quoque inficiunt, laudatissimo a parte aquilonis ut[*](ut M(P)S. aut rv(H). aut cum B) spongeis. tertium est gramini simile, radice geniculata et caule qualiter calami.[*](Th. IV 6, 6. (cfr. Diosc. IV 97. Pl. XXVII 56). — (18) Th. IV 6, 7. 8. 9.) aliud genus fruticum bryon[*](brion FE) vocatur, folio lactucae, rugosiore tantum, iam hoc inferius[*](inferius coni. U. inte- ll. G. in terra B. om. v) nascens[*](an post in exciderunt saxis et in, ut fuerit: nascens in saxis. et (= etiam) in alto uero? de re cfr. Th., de et.. vero XVI 156. XIX 122. XX 23. 30. XXI 156. XXV 67) , in alto[*](in altum M(U). palmi, tum Müller em. II p. 32) vero abies et quercus cubitali altitudine[*](& del.F2. etiam va. H); ramis earum adhaerent conchae[*](concae F1. cun- ctae Ea). quercu et tingui

[*](Th. IV 7, 1. 2. (Pl. XII 77. 37. 38). cfr. Strabo XVI 766 extr. 767. 770. 773. Agatharch. m. Erythr. 108 (83) Mü. Plut. qu. nat. 1, 911f. — (11) Th. ib. 3. 2.—) At in oriente mirum est statim a Copto per solitudines [*](solitudinem M. si- militudines F1) nihil gigni praeter spinam quae sitiens vocatur, et hanc raram admodum, in maria vero Rubro silvas virere[*](uirere MJ. uiuere rv), lauru[*](lauru (ego luc. p. 98) D. -rum ll.v) maxime et oliva[*](oliuam F2Eva.D) ferentibus[*](ferentes E. -tis J. -tem v) bacas et, cum[*](cum Mv. com D2a. con r) pluat[*](plures D2), fungos , qui sole tacti mutantur in pumicem. fruticum ipsorum magnitude ternum cubitorum est. caniculis[*](canuculis Fa cu- nic- E2) referta maria[*](maria D cum P (post est inserente) e Th. om. ll.v), vix[*](uis F1Ea) ut prospicere[*](prospicere MF2G. rosp- DF1E1. resp- E2adv) e[*](e om.Ea) nave[*](niue E1) tutum[*](tutum MD2F2v. tort- r) sit, remos[*](remus FE2a) plerumque ipsos invadentibus[*](inuadentibus B. -tium ll.v). [*](Th. ib. 3.) qui navigavere ex Indo[*](ex Indo ego. in indos ll.v. in Indico (sc. mari) B Keil ap. Bretzl p. 87. at cfr. VI 96 et 56. 107 sq. 115) Alexandri milites frondem[*](frondem Mv. -de r) marinarum arborum tradidere in aqua viridem fuisse, exemptam[*](exemptam Mv. -mpta DF2a. -mta r) sole protinus in salem[*](in sale M) arescentem[*](arescentem MD2F2v. -te r), iuncos quoque lapideos perquam similes[*](similes MD2F2v. -li r) veris per litora, et in alto quasdam arbusculas colore bubuli cornus ramosas[*](ramosas Mv. -sa r) et[*](et in va. G)