Naturalis Historia

Aethiopia Aegypto contermina insignes arbores non fere[*](non fere arbores non fere M) habet praeter liniferam, qualis[*](liniferam qualis MD. -ras quarum r. -ras (lani- C) quarum natura in descriptione v) Indorum atque Arabiae [*](arabiae Mv. -ia r) dicta est. propior[*](propior v. -prior ll) tamen huic natura lanae maiorque[*](12,38 sq.) folliculus granati modo mali, similesque[*](similisque F) et inter se arbores ipsae. praeter hanc palmae, quales retulimus. insularum[*](36 sq.) arbores ambitu Aethiopiae et nemora odorata in mentione[*](6,198 sq.) earum dicta sunt.

[*](cfr. Strabo XVII 826 p. med. Sen. benef. VII 9, 2. Lucan. IX 426 sq. al.)

Atlans[*](Atlas va.J) mons peculiari[*](peculia M) proditur silva, de qua diximus. confines ei Mauri, quibus plurima arbor citri[*](citri Mz(Ber.)H (S). -ria D2. -rei E. eitrei D1d. oit- F. cyt- a. cedri v(Brot.)) et[*](5,14) mensarum insania, quas feminae viris contra margaritas[*](margaritis Ea. -r&is F) regerunt .[*](Tertull. de pallio 5. — [Iuba fr. 25 Mü.].) exstat hodie M[*](M. Mv. in r). Ciceroni[*](ciceroni M. -nis rv) in illa[*](ille FEa) paupertate et (quod magis mirum est) illo aevo empta[*](empta MG. -tae rv) HS[*](HS MG. his r. libris v (item passim infra)) D???[*](D??? MJ. om. r. X G. XI.(X. C) Cum his v). memoratur[*](memorantur va.G) et Galli Asini[*](galli asini (-nii G) MS. -nii quae v. gallias in II r) HS |X|[*](|X| MJ. XI rv). venumdatae[*](uenumdata M. uenundatae rva. H) sunt et duae ab[*](ab MJ. om.a. a rv(H). del. G) Iuba rege pendentes[*](uendente va.H), quarum alteri pretium fuit HS |XII|[*](|XII| MJ.XIIrH. XV v), alteri paulo minus. interiit[*](interit F1Ea) nuper incendio a Cethegis[*](cetegus FEa) descendens, HS |XIII|[*](|XIII| MD. XIIII rv.XIIIIaH) permutata[*](permutata —449, 17 caudice om.a), latifundii[*](lati- fundii MB. -ti fundi rv) taxatione[*](taxatione Mv. -nes r), si quis praedia[*](praedi FE) tanti

Mensis praecipua dos in venam crispis vel in vertices parvos[*](uena ... uertice paruis (uariis B) va. H). illud oblongo evenit discursu ideoque tigrinum appellatur[*](tigri- num (-nae v) appellantur Fdva. H), hoc intorto et ideo tales pantherinae vocantur. sunt et undatim crispae, maiore gratia, si pavonum[*](paonum D1F1. pro- M) caudae oculos imitentur. magna, verum[*](uerum ll.J. -ro v. dist. ego: cfr. vol. Ip. 539 ad II 172) post has, gratia[*](gratiae FEa) extra praedictas [*](praedicta M) crispis[*](crispis MC. -pi rv) densa veluti grani congerie, quas[*](quas om.F) ob id a[*](a Mv. om. r) similitudine apiatas vocant. summa vero omnium in colore: hic maxime mulsi placet, vinis[*](uinis MD coll.§ 99 extr. uenis rv) suis refulgens. post haec amplitude est: iam toti caudices iuvant[*](iuuant Mv. -at r), pluresque in una. mensae[*](dist. G) vitia lignum — ita vocatur materiae[*](materiae M. -ia rv) surda et indigesta simplicitas aut platani foliorum modo digesta[*](simplicitas — digesta om.M) —, item[*](item MF2d2in ras. G. tem r. om. v) ilignae[*](ilignae (-neae v) uenae G. (etiam add. v). -na uaene D2F2. lignauae (-ue E) nec D1F1E. -na uero si M. lingue nec a) venae similitudo vel coloris et, quibus maxime obnoxias fecere aestus[*](aestus Mv. -tu (estu Ea) r) ventique, rimae aut capillamenta rimas imitata; postea murena nigro[*](nicro F1Ea) transcurrens limite variisque corticum[*](corticum MFdv(J). coruum EaS. corium z. cor- nicum H) punctis adprehensus papaverum modo[*](modo azv. nodo ll. H. cfr. VIII 195) et in totum atro[*](ue om.M) propior[*](propior v. -prior ll) colos maculaeve discolores[*](discores F1E. -ors a). — Virides terra condunt barbari et inlinunt cera, artifices vero frumenti acervis inponunt septenis diebus totidem intermissis[*](intermitis F1Ea), mirumque ponderi quantum ita detrahatur. naufragia docuere[*](docere F1Ea) nuper hanc quoque materiem[*](materiem M. -iam rv) siccatam mari, duritie[*](duritiae ME) incorrupta,[*](57) cospissari[*](cospissari MJ. spi- rv) non ullo[*](non ullo v. nullo F2Ta. non (n???) nullo r. immo nullo Müller em. II p. 30. (an ut nullo? cfr. VII 152 ut nihil aliud)) modo vehementius. nutriuntur

[*](Hom. ε 60.—) Inter pauca nitidioris[*](nitioris M) vitae instrumenta haec arbor est[*](arbor est MF2v. -rem F1. -rum Ea), quapropter insistendum ei quoque paululum[*](paululum MD. paulum rv) videtur. nota etiam[*](et iam CFW Müller p. 17) Homero fuit. thyon[*](thyon (coni. Dal.) H. thron M. thio F2. tro rv.θεῖονL) Graece[*](graece ML. grece F2. geche Fd. -chae D. gethę E. gete av) vocatur, ab aliis[*](haliis E. NIS (=alis) M) thya[*](thia FEava. Verc.). hanc itaque inter odores uri tradidit[*](tradidit MJ. tradit rv) in deliciis Circae[*](Circes va.J), quam deam volebat intellegi, magno errore eorum qui odoramenta in eo vocabulo accipiunt, cum praesertim eodem versu cedrum laricemque una tradat uri[*](tradat uri (Salm.) J. -at uri in S. -atur M. -atur in r. -at in v), quo[*](qua Ea) manifestum est de arboribus tantum locutum. [*](Th. V 3, 7. (cfr. Pl. XV 1. XVI 144. XIX 32).— (18) cfr. Cic. Verr. IV 37.) Theophrastus, qui proximus[*](proximus M (coni. S) J. primus (-mis D1) DEv. -inus F. (alac.)) a Magni Alexandri aetate scripsit[*](scripsit MJ. scribit r v) haec[*](haec MJ. que DF. quae v. del. S. (an h. e.?)) circa urbis Romae annum[*]((om. annum) post numerum add. gesta sunt annum va.S) CCCCXXXX, magnum iam huic arbori[*](arbore F1E1) honorem tribuit, memoratas[*](memoratas Mv. -ta r) ex ea[*](ex eo M) referens templorum veterum contignationes quandamque inmortalitatem materiae in tectis contra vitia omnia incorruptae[*](incorrupta E). radice nihil crispius, nec aliunde pretiosiora opera. praecipuam autem esse eam arborem circa Hammonis delubrum, nasci et in[*](in Mv. om. r) interior[*](interior MF2D. infe- rv) Cyrenaicae[*](cyronaice F1Ea) parte. de mensis tamen tacuit, et alias nullius ante Ciceronianam vetustor memoria est, quo[*](quo MJ. quac r H. ex quo v) noviciae[*](nauiciae F1. -itiae E. nautice a. nouitia zH) apparent

[*](Th. IV 3, 1. — (8) Nepos. fr. 20 Halm. — (13) Hom. i 84 sq. — (14. 15) Diosc. I 171.—)

Eadem Africa, qua vergit ad nos, insignem arborem loton[*](laton FEa) gignit, quam vocat[*](uocant Eava.J) celthim[*](celthim MJ. -tim rv), et[*](et Mv. om. r) ipsam Italiae 5 familiarem, sed terra mutatam. praecipua[*](praecipuę E. sed multa M. (loc. corr.)) est circa Syrtis atque Nasamonas. magnitudo quae piro, quamquam Nepos Cornelius brevem tradit. incisurae folio crebriores; alioqui[*](alioqui (-in v) DFv (J). aliqui M. qui E. (alac.). quae z(P)H ilices FE) ilicis viderentur[*](uidentur (P)H). differentiae[*](differentia F1Ea) plures[*](plures F2v. plu- rimis M. pures r. (an plures in iis?)), eaeque[*](eaque F1. eae quae Ea) maxime fructibus fiunt. magnitudo huic fabae[*](magnitudo huic fabae MF2v.om. r), color croci, sed ante maturitatem alius atque alius, sicut uvis[*](in uuis va.S). nascitur densus in ramis myrti modo, non ut in Italia cerasis[*](cerasus D2F2. -si va.J), tam dulcis[*](dulcis ll.v(S). -ci L) ibi cibo[*](cibus va.L), ut nomen etiam genti terraeque dederit nimis hospitali advenarum oblivione patriae. ferunt ventris non sentire morbos[*](morbos MD2F2G(J). -ruo D1F1. -rbum Eazv(H)) qui eum[*](tum M) mandant. [*](Th. IV 3, 2. 1. 4. Herod. IV 177. Polyb. XII 2 ap. Athen. XIV 561de. Nepos fr. 20.) melior sine interiore nucleo, qui in[*](de (pro in) MJD) altero genere osseus videtur. vinum quoque exprimitur illi simile mulso, quod ultra denos dies negat durare idem[*](idem — 453, 1 arboris om.a) Nepos bacasque concisas[*](contusas va.H) cum alica[*](aliqua E. siliqua va.B) ad cibos doliis condi. quin et exercitus pastos eo[*](eos F1E) accepimus[*](accepimus Ev. accip- rD) ultro citroque[*](citro om.F1E) commeantes per Africam. ligno colos niger; ad tibiarum cantus expetitur. e[*](eom.E) radice cultellis capulos[*](capolos FE) brevesque alios usus excogitant.

[*](Th. IV 8, 9. 10. 11. 9. Diosc. IV 112. Herod. II 92. Diod. I 34, 6. cfr. PL. XXII 56. —) Haec[*](et del.F2. hec M1. haec M2) ibi natura arboris. est autem eodem nomine et herba[*](erba E) et in[*](in om.E1) Aegypto caulis in palustrium genere. recedentibus enim aquis Nili[*](lini F1. cfr. § 82) riuis provenit, similis fabae caule foliisque[*](amen (tn???) a) densa congerie stipatis, brevioribus tantum gracilioribusque [*](que MD. cui r. que cui v). fructus in capite papaveri[*](papauere FEa) similis incisuris omnique alio modo; intus grana ceu milium[*](granate (-tę E) umilium (hu- Ea)... capite F1Ea). incolae capita in[*](in MF2v. non (n???) r) acervis putrefaciunt, mox separant lavando et siccata tundunt eoque pane utuntur. mirum[*](mirum — § 110 extr. om.a) est quod praeter haec traditur, sole occidente papavera ea[*](papauerae ea F1. -re ea E1. -ra F2) comprimi et integi foliis, ad ortum autem aperiri, donec maturescant flosque, qui est candidus, decidat[*](decidit E). [*](Th. IV 8, 10. 11. (C II 19, 1). — (16) Diosc. IV 112. — (20) cfr. Col. VII 9, 6.)

hoc amplius in Euphrate[*](eprate E. ea parte va.B) tradunt, et caput ipsum[*](escapulis (-poli F1) sum F1E. et scapum ipaum va.H) et florem[*](flore F1E) vespera nergi usque in medias noctes totumque abire in altum, ut ne demissa[*](demissa (P L. dim- ll.v) quidem[*](que MF2v. om. r) manu possit inveniri, reverti[*](inueniri reuerti D2F2 (coni. Dal.) D. -ire (-iri M2Ev) uerti rv. cfr. Th. (ἐπανιέναι)) deinde paulatimque subrigi et ad exortus[*](exortus MJ. -tu F1. -tū rv) solis emergere extra aquam ac florem patefacere atque etiamnum insurgere[*](insurre E1. exurgere va.H), ut plane[*](ulla ne M) ab aqua absit alte. radicem lotos habet[*](habet MdTsD. haec habet rv) mali cotonei[*](co- tonei v. -ni M. -nii r) magnitudine[*](magnitudinem F1E), opertam[*](opertam MF2v. operam F1. -re E) nigro cortice, qualis et castaneas[*](castanea M) tegit. interius candidum corpus, gratum cibis et[*](cibis et MdTJ. cibis D2D. cibi (-is v) sed rv) crudum[*](crudo B. crudum sed D2D), gratius decoctum sive aqua sive pruna. neque[*](neque MJ. nec rv) aliunde magis quam purgamentis eius sues crassescunt.

[*](Th. IV 3, 3.5. –) Cyrenaica[*](cyrenaice F) regio loton auae postponit paliuro. fruticosior haec fructuque[*](que M(E3)v. quem F1a. quę F2. quā E. (an fructusque?)) magis rubens, cuius nucleus non simul mandatur; iucundus per se ac[*](ac MJ. atque rv) suavior e vino, quin et vina suco suo commendans. interior Africa ad Garamantas usque[*](praestat coni. Dal. (cfr.MXIV 137)) et deserta palmarum magnitudine et suavitate constat, [*](cfr. Pl. XXIII 106. (Sen. ep. 85, 5. Martial. XIII 42. 43). —) nobilibus[*](nobilius E1. -lis vaG. (an nobiliū?)) maxime circa delubrum Hammonis, sed circa Carthaginem Punicum malum cognomine[*]((om. malum) eo gramine Ea) sibi vindicat; aliqui granatum appellant. divisit et in genera apyrenum[*](apyrenum M(P)H. -rinum F2. -rinon v. at pirinum D2. apf renum r.om.a) vocando cui lignosus[*](ligno E) nucleus abesset[*](abesset MD2J. -esse r. -est, sed v); candidior ei natura et blandiores[*](blandiores es E1. -res est E2. -res sunt va.J) acini[*](acini MF2v. -idi D2. in- cini r) minusque amaris[*](amari Fava. G. -ri/// E) distincti[*](destincti M) membranis. [*]((12) cfr. Diosc. I 151.— (14. 15) cfr. Pl. XXIII 112. —) alias[*](alias M(S)J. -ia rv) structura[*](structura F2d2. -ras N. strictura r) eorum[*](eorum Mv. ear- r) quaedam[*](quaedam (quid- F1) ll.v(H). del. C) ut in favis[*](fauis MF2v. famis r), communis[*](punctum pos. post communis v(C), post fauis B(S)) nucleos habentium[*](habenti M). horum[*](horum M.om. rv) quinque species:dulcia, acria, mixta, acida, vinosa. Samia et Aegyptia distinguntur erythrocomis[*](erythrocomis Mv. egrithoc- r) et leucocomis[*](glau- cocomis B). corticis maior usus ex acerbis ad perficienda coria. flos balaustium[*](balaustium MaB. balast- r. balust- v) vocatur, et medicis[*](medi- cinis va.J) idoneus et tinguendis vestibus , quarum color inde nomen accepit.

[*](Diosc. IV 107. (Pl. XXVII 76). — (19) Diosc. I 117. Nicand. ther. 610. (Pl. XXIV 64).)[*](Diosc. IV 170. (Pl. XXVII 70. XXV 79). —)