Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Animalium omnium quae nosci[*](nasciRsF1) potuere naturae[*](natura Rs) generatim membratimque ita se habent[*](habet Rs). restat ut[*](restat ut z (coni. Madvig adv. crit. IIp. 527). restant ll.v) neque ipsa anima carentia — quandoquidem nihil sine ea vivit —, terra edita et[*](et ego. ut ll.v. aut Madvig l.l.) inde eruta[*](eruta RsF2v. erudita r), dicantur ac nullum sileatur rerum naturae opus. diu fuere occulta eius beneficia, summumque munus homini datum arbores silvaeque intellegebantur. hinc primum alimenta, harum fronde mollior specus[*](pecus Rs. -udis Rs 2), libro vestis. etiam nunc[*](etiamnum Rs 1E1va.S. -annum F. -am n??? a) gentes sic degunt.[*](cfr. Pl. XXXVI 2. IX 105.) quo magis[*](ac magis om.Rs) ac magis admirari[*](admireris ubi E. -reris azva.B) subit his[*](ab iis zva.s. om.a) a principiis caedi montes in[*](in-13 uestes om.Rs) marmora, vestes ad Seras[*](seres E2. a Seribus va.G) peti, unionem in Rubri maris profunda[*](profundo va.s. at cfr. XXXVI 2), zmaragdum in ima tellure quaeri. ad hoc excogitata sunt aurium[*](auri R1) vulnera, nimirum quoniam parum erat[*](erat manibus RsS) collo, crinibus [*](crinibusque va S), manibus[*](manibus F2. om.) gestari[*](gestare Rs 2), nisi infoderentur etiam corpori. quam ob rem sequi par est ordinem vitae et arbores ante alia[*](moniliis F2) dicere ac moribus primordia ingerere[*](ingerere RsRF2E3v. in genere r) nostris[*](nostris (nr???s) ego. nis Rs. om. rv).

[*](cfr. Tac. Germ. 9 extr. Herod. I 131 init.)[*]((3) Phaedr. fab. III 17.) Haec fuere numinum[*](nominum F1E1 (item infra passim)) templa, priscoque ritu[*](ritus Rs. rit ut F1. ritu ut zC) simplicia rura etiam nunc[*](etiam Num Rs) deo praecellentem arborem dicant.

nec[*](nec RsF2v. ne r) magis auro fulgentia atque ebore simulacra quam lucos[*](ludo Rs) et in iis silentia ipsa[*](ipsa non Rs) adoramus. arborum genera numinibus suis dicata perpetuo[*](per- petuo Rsv. -tuae F1a. -tue rz) servantur, ut Iovi aesculus[*](esculus Rsava. S), Apollini laurus, Minervae olea, Veneri myrtus, Herculi populus. quin et Silvanos Faunosque[*](faunos- que om.Rs) et dearum genera silvis ac sua numina tamquam e[*](e EadTv (S). ae Rs. & FG) caelo attributa credimus. arbores postea blandioribus fruge sucis hominem mitigavere[*](mititare Rs). ex his recreans membra olei liquor[*](liquorum Rs) viresque potus vini, tot denique[*](totidemque Ea) sapores anni sponte venientes et mensae, depugnetur licet[*](licet & Rs) earum causa cum feris et pasti naufragorum corporibus pisces expetantur[*](ex- petantur RsE2av. expect- r), etiam nunc[*](etiamnum Rsva.J. -annum F) tamen secundae. mille praeterea sunt usus earum, sine quis vita degi non possit. arbore sulcamus maria terrasque[*](terrisque F2 arbores F) admovemus, arbore[*](arborea MRsS. -re r H (praem. ex v)) exaedificamus tecta. arborea et simulacra numinum fuere nondum pretio excogitato[*](& cogitatio Rs) beluarum cadaveri[*](caueri Rs) atque[*](atque ll.v (Brot.). ante- quam Bas.) ut, a diis nato[*](natio Rs) iure luxuriae, eodem ebore numinum ora spectarentur[*](spectantur MD) et mensarum pedes. produnt Alpibus coercitas ut[*](ut ego. et ll.v) tum[*](cum M) inexsuperabili [*](inexsuperabile F1E) munimento[*](monimento E1. monum- M) Gallias hanc primum habuisse causam superfundendi [*](elu////is F1E1) se Italiae, quod Helico ex Helvetiis civis[*](ciuis om. IIX) earum[*](eorum zva.G) fabrilem ob artem[*](ab arte F1E1) Romae commoratus ficum siccam et uvam oleique ac vini promissa[*](promissa MRs(B)C. -sso F2. premissa r. praem- v (G)) remeans secum tulisset. quapropter haec vel bello[*](illa (pro bello) F2) quaesisse venia sit.

[*]((24) Th. IV 5, 6.) Sed quis non iure miretur arborem umbrae gratia tantum ex alieno petitam orbe? platanus haec est[*](est MF2v. et Rs. om. R SJ), in[*](in ego. per zv. om. ll. H) mare

Ionium Diomedis insula[*](insulam (praem. in) va.s) tenus[*](tenus MRsF2S. -uis r. om. v) eiusdem tumuli gratia primum invecta, inde in Siciliam transgressa atque inter primas donata Italiae et iam ad Morinos usque pervecta ac tributarium etiam detinens solum, ut gentes vectigal et pro umbra pendant[*](pendunt F1E).[*](Th. ib.) Dionysius prior Siciliae tyrannus Regium[*](regiam dTva.B (Brot.)) in urbem transtulit eas domus suae miraculum, ubi postea factum gymnasium; nec potuisse[*](potuisset FE) in amplitudinem augescere[*](augescere MU. adolescere (-les Rs) rv) aut[*](autRsF2U. haut Mv. ut r Brot. et B) alias fuisse in Italia ac nominatim Hispania[*](hispania ll. v (ortum verbis male intellectisσπανίαν δὲ καὶ ἐν ʼͅταλίᾳ πάσῃap. Th.). Cispadana Gutschmid) apud auctores invenitur.

[*](cfr. Macrob. III 13, 3.) Hoc actum circa captae[*](capiae F1E. -pie a. -pua z. -puae P) urbis aetatem, tantumque postea honoris increvit, ut mero infuso enutriantur. conpertum [*](comper id Rs)[*](que om.Rs. quę Fa) id maxime prodesse radicibus, docuimusque etiam arbores[*](uita Ea) vina potare.

[*](Th. I 7,1. Varro I 37, 5.— (21) Mucian. fr. 7 Brunn.) Celebratae[*](celebrata est (S) J) sunt primum in ambulatione Academiae[*](academina F2. cad- F1. Eadem in E. (a lac.)) Athenis cubitorum XXXIII[*](XXXIII RsJ. -III a H. XXXI a r. XXXVI unius v. (an Athe- nis unius?)) radice ramos antecedente. nunc est[*](estRsF2v. sit r) clara in Lycia fontis gelidi socia amoenitate, itineri adposita , domicilii modo cava octoginta atque unius pedum specu, nemorosa[*](nemorosa ll. H. -so G. numerosa z. -so v) vertice et se vastis protegens ramis[*](ramis arborum B. ramorum arbo- ribus ll. v) arbor um instar, agros longis obtinens[*](obtinens Rv(S) . -inet r H. (an operiens?)) umbris ac, ne quid desit speluncae imagini, saxea[*](saxa Ez. saxeae HBrot.) intus crepidinis corona muscosos conplexa pumices[*](pumis cestam F1. -is cestas E. -ices stat z. -ices extat tam va. G), tam digna miraculo[*](miracula (om. ut) DF1E), ut Licinius[*](liscinius FE) Mu[*](mutianus Fva.H (SJ) passim)-

cianus ter consul et nuper provinciae eius legatus prodendum etiam posteris putaverit, epulatum intra eam se cum duodevicensimo comite, large ipsa toros praebente frondis[*](frondes E. -de va.s), ab omni adflatu securum, optantem[*](obtantem D1F. obsta- D2. ob- lectante D. captantem P. an optantem etiam?) imbrium per folia[*](folia E) crepitus [*](cre- pitu D), laetiorem quam[*](quam B. quę E. que rv) marmorum nitore, picturae[*](ficturae Rs. p&tu- F1) varietate[*](uarietate Rsv.om. r.), laquearium auro cubuisse in eadem. aliud exemplum Gai principis in Veliterno rure[*](rure Rsv. iure r) mirati unius tabulata laxeque[*](laxęque Fz. -xo quae Rs. -xisque va. H) ramorum trabibus scamna patula et in ea epulati[*](epulatiRsB. -anti D2F2v. epal- r), cum ipse pars esset umbrae, quindecim convivarum ac ministerii capaci [*](capaciRsS. -ce B. -cem rv (J)) triclinio, quam cenam appellavit ille nidum.[*]((10–15) Th. I 9, 5. Varro I 7, 6.) est Gortynae in insula Creta iuxta fontem platanus una insignis[*](insignis RsF2v. -nę E. -ne DF1a) utriusque linguae monimentis, numquam folia dimittens, statimque ei Graeciae fabulositas superfuit Iovem sub ea cum Europa concubuisse, ceu vero non alia eiusdem generis esset[*](esse F1E1a) in Cypro. sed ex ea primum in ipsa Creta[*](creta ut RsF2v. creauit r), ut est natura hominum novitatis avida, platani[*](platanis adae F1Ea) satae regeneravere[*](degenerauere Müller em. IIp. 21) vitium, quandoquidem commendatio arboris eius non alia maior est quam soles[*](soles RsS. -lē F2v. -let r) aestate[*](aestatem Ea) arcere[*](arcereRsF2v. -ri r), hieme[*](hiemem Ea) admittere. inde in Italiam quoque ad[*](ad Rs. ac rv) surburbana sua Claudio principe Marcelli Aesernini [*](est (pro sed) F2in ras.) libertus, sed qui se potentiae causa Caesaris libertis adoptasset, spado Thessalicus praedives, ut merito dici possit[*](possit RsJ. -sset rv (D)) is quoque[*](quoque crete Rs) Dionysius, transtulit id genus. durantque[*](durante Rs) et in Italia portenta[*](portenta— 24 Italia om.Rsa) terrarum praeter illa scilicet quae ipsa excogitavit Italia.

Namque et chamaeplatani vocantur coactae brevitatis

, quoniam arborum etiam abortus invenimus. hoc quoque ergo[*](ergo quoque E. quoque a) in genere pumilionum infelicitas dicta erit. fit autem et serendi genere et recidendi. primus C. Matius ex equestri ordine, Divi Augusti amicus, invenit nemora[*](nemoriaRs. -o rati Ea) tonsilia[*](tonsilia RsF2v. con- r) intra hos LXXX[*](LXXX RsF2v. XXX r) annos.

Peregrinae et cerasi[*](ce- rasi F2v. cetera siRs. cerase DF1. -sae Ea) Persicaeque[*](persici (-si//// F1) quae F) et omnes quarum Graeca nomina aut aliena, sed quae ex iis[*](its Rs. his r C) incolarum numero[*](numero Rsv. nomine rz) esse coepere, dicentur inter frugiferas. in praesentia externas[*](externas RsF2. G. -na rv) persequemur a salutari maxime orsi.

[*](Th. IV 4, 2. 3. (Athen. III 26). Diosc. I 166. Verg. G II 127. Isid. XVII 7, 8. (cfr. Pl. XXIII 105). Sol. 46, 4 5.)Malus Assyria[*](assuria FE), quam alii[*](alias Eaz. al//// F1) Medicam vocant, venenis[*](uenenis RsF2v. ueneris (-ri D2z) r) medetur . folium eius[*](eiusRs(?)v. om. r) est unedonis intercurrentibus spinis. pomum ipsum alias[*](alius Rs) non manditur, odore praecellit[*](praecellit F2E2v. -llet r) foliorum quoque, qui transit in vestes una conditus[*](conditas D) arcetque animalium noxia. arbor ipsa omnibus horis pomifera est, aliis cadentibus, aliis maturescentibus, aliis vero subnascentibus. [*](Th. IV 4, 3. cfr. Pallad. IV 10, 16. 18. Sol. 46, 6.— Th. ib. 2 extr. Verg. G II 134.)temptavere gentes transferre ad sese[*](se Rsva.G) propter remedii praestantiam fictilibus in vasis, dato per cavernas radicibus[*](radicibus MRsv. -citus rz) spiramento, qualiter omnia[*](omni F1E2. -nis E1. om. a) transitura longius seri aptissime[*](aptissime Rs. art- rv) transferrique meminisse[*](emisisse F1E. -sset a) conveniet, ut[*](ut MRsv.del.F2. et r) semel quaeque[*](que quę Rsva.Bas. quem F1Ea) dicantur [*](dicantur MRsv. dicta- r). sed nisi apud Medos et in Perside nasci noluit. haec[*](haec zv. hoc ll) est[*](est autem cuius Rs (?)C)[*](et culentis F1E1. (a lac.) cuius grana Parthorum proceres incoquere diximus esculentis[*](11, 278)

commendandi halitus gratia. nec alia arbor laudatur in Medis[*](maris Rs).

[*](Verg. G II 121. 117. Herod. III 97. Th. IV 4, 6. Diosc. I 129. (Isid. XVII 7, 36).— (14) Herod. III 115.) Lanigeras[*](lanigeris M) Serum in mentione gentis eius narravimus , item Indiae arborum magnitudinem[*](magnitudine Rs). unam e peculiaribus[*](6,54) Indiae Vergilius celebravit hebenum, nusquam alibi nasci[*](enasci Rs) professus. Herodotus eam[*](ea Rs) Aethiopiae intellegi maluit[*](uice zva.G. om.Rs) in[*](in MRsFaG (J). om.Ezv (S)) tributi vicem regibus Persidis[*](p???sidis Rs) e materia[*](materia MRsS. -riae F2. -rie v. mariae r) eius centenas [*](ducentenas Herod.) phalangas tertio quoque anno pensitasse Aethiopas cum auro et ebore prodendo. non omittendum id[*](id—19 fuerit om. a) quoque, vicenos[*](uicenos Mv (J). uige-RsF2S. -gens r) dentes elephantorum grandes, quoniam ita significavit [*](eadem Rsva. Brot. (S)), Aethiopas ea de causa pendere solitos. tanta[*](tanta ebori MF2v. -ria F1. -rea Ez. iam. Tebori Rs) ebori auctoritas erat urbis nostrae CCCX anno; tune enim auctor ille historiarum[*](historiarum M. -iam (sto- Rs) eam rv) condidit Thuriis[*](thuriis F1B. -ris MD. -rius Ev. turis Rs. tyris F2superscr. Thurios Dittrich (prob. Fleckeisen) ann. phil. CXL p. 559. sed de condidit absolute po- sito cfr. XIII 88. XXV 5) in Italia, quo magis mirum est quod eidem[*](idem F1E) credimus, qui Padum amnem vidisset[*](nidisset F. n??? uid- E) neminem [*](nemine Rs. -ini Mva.Bas.)[*](dist. ego) ad id tempus Asiae Graeciaeque[*](graeciaeque (-quae M) MRsF2v. quae D1F1. que r) visum[*](uisum M1. -su M2. ut sibi Rs. aut (haud E) sibi DFEv). cognita[*](cognita M. -tum rv) Aethiopiae forma — ut diximus, nuper allata[*](allatam Mva. Bas.) Neroni principi[*](6, 181) —raram arborem Meroen[*](meraen M. a Meroe va. G) usque a[*](a sueneRsFE. ad Syenē va.G) Syene fine[*](fine MRsF2G. -nem rv) imperii per[*](per om.M)DCCCCLXXXXVI[*](DCCCC. MRsF2v (J). dCCC. EH. aCCC. F1d. ///CCC. D) p. nullamque nisi palmarum generis esse docuit. ideo fortassis in tributi[*](tribut//// F1. -tum E. -torum va. H) auctoritate tertia res fuerit hebenus.

[*](Sol. 52, 52.— Diosc. I 129. Th. IV 4, 6.) Romae[*](ea Fa) eam Magnus Pompeius triumpho[*](in triumfo (-pho v) Eva.S) Mithridatico ostendit. accendi Fabianus negat, uritur tamen odore iucundo . duo genera eius: rarum id quod melius, arboreum[*](arboreum MF2v. -rem r), purae[*](purae Madvig adv. crit. II p. 527. iure ll. mire (Salm.) S. tereti D coll. § 57. trunco v) et enodis[*](et enodis M. -di F2D. et nodi r. enodi v) materiae[*](materiae FEav. -ri M. -rie RsC) nigri splendoris ac vel[*](uel om.Rs) sine arte protinus iucundi, alterum fruticosum cytisi modo et tota India dispersum.

Est ibi et spina similis, sed deprehensa vel lucernis igni protinus transiliente.

Nunc[*](non FEa) eas exponemus[*](exponemus MRsS. -nam rv), quas mirata est Alexandri Magni victoria orbe eo patefacto.

[*](Th. IV 4, 4. (I 7, 3). cfr. Pl. VII 21. Strabo XV 694. Curt. IX 1, 10. Diod. XVII 90, 5. Arrian. h. Ind. 11, 7.— (18–20. 384, 3) Sol. 52, 47.— (cfr. Th. C II 10, 2).) Ficus ibi eximia[*](eximia MRsD2F2D. exilia rv. -ili J) pomo[*](pomo MRsJ. -ma F2E2zS (add. habet v). pimo r), se[*](sui MMadvig l. l.) ipsa semper serens[*](ferens RsFv (Bas.). ferens EzC. (a lac.). heret M2. eret M1. heres Madvig). vastis diffunditur ramis, quorum imi[*](imi MRsF2G.om r. r. pondera zv) in terram[*](terra Rs) adeo curvantur , ut annuo[*](ann////o F1. a nouo E) spatio infigantur novamque sibi progeniem[*](progeniem M. propaginem rv) faciant circa parentem in orbem[*](orbem RsF2G. -be M. -bes Ev. -bis DF1) quodam opere topiario. intra saepem eam aestivant pastores, opacam pariter et munitam [*](munitam MRsF2v. -tas r) vallo arboris, decora specie subter intuenti[*](/////uenti F1. id ue- E) proculve fornicato ambitu. superiores eiusdem rami in excelsum emicant[*](euocant Rs. -olant S errore)[*](sexaginta (pro -genos) ll.v. an XL? c fr. Th.) silvosa multitudine, vasto[*](uasto—20 latitudo om.Rs) matris corpore, ut LX passus pleraeque[*](pleraeque Mv (S). -rique r H) orbe colligant, umbra vero bina[*](bino E.spat. vac. inM) stadia[*](stadio periant (par- E2) F1E) operiant. foliorum latitudo peltae effigiem[*](effigie F2) Amazonicae habet;

ea[*](ea MRsF2v (S). e F1E1a. hec E2. haec z. hac (Dal.) H)[*](lac. ego indicavi; excidit fere is paruus: cfr. Th.) causa fructum integens crescere prohibet. rarus. . . que[*](que est v) nec fabae magnitudinem excedens, sed per folia solibus coctus praedulcis[*](praedulcis MRsdD. -ci rv praedulcis MRsdD. -ci rv) sapore[*](sapore et (ego) D. -or et M. -oris Rs. -ore rv) et dignus miraculo arboris. gignitur circa Acesinen[*](acesin M. Accessinē Rs) maxime amnem.

[*]((5–7. 10–12) Th. IV 4, 5.) Maior alia pomo et suavitate praecellentior, 5 quo sapientes Indorum vivunt. folium alas avium imitatur, longitudine[*](longitu- dinem MRs) triun cubitorum, latitudine[*](latitudine MEav. -nem r) duum. fructum cortice emittit[*](emittit G. mi- ll. v (H)) admirabilem suci[*](sicut Rs) dulcedine[*](dulcedine MF2v. -nem r. add. et tanta ma- gnitudine J), ut uno quaternos satiet[*](satiet MRsF2v. -ient D2E2a. -ien r). arbori nomen palae, pomo arierae[*](arierae Mone. -ere M. -ene DFEa. -enae v. aritate Rs. cfr. index). plurima est in Sydracis[*](sidracis F. Syndracis C coll. VI 92), expeditionum Alexandri termino. est et alia simi- 10 lis huic, dulcior pomo[*](poma F1Ea) , sed interaneorum[*](inter- aneorum F2v. inter (om.Rs) arane- r) valetudini[*](ualetudini v. -ne (-nē Ea) ll) infesta[*](infesta edixerat F 2B. -sta dix- D2v. -ste dix- r). edixerat Alexander ne quis[*](ne quid ac minus Rs) agminis sui id pomum attingeret.

[*](Th. IV 4, 7. 8.— ) Genera arborum Macedones narravere maiore ex parte sine nominibus. est et terebintho similis cetera, pomo amygdalis, minore tantum magnitudine, praecipuae suavitatis, 15 in Bactris utique. hanc aliqui terebinthon[*](terebinthum Eava.S) esse proprii generis potius quam similem ei putaverunt. sed unde vestes lineas faciunt, foliis moro[*](moro D2F2v. odore Rs. mollo D1F1. -lli E. -llis a) similis, calyce[*](calice FEava.C) pomi[*](pomy FE. -mpi a) cynorrhodo[*](cinorhodo F2E. cino////F1. cy- norcho a) . serunt eam in campis, neque[*](nec va.s (J)) est gratior vinearum[*](uinearum P coll. Th. ullarum D2F2 (D). uilla- r H) prospectus . 20

[*](Th. IV 4, 11. Diosc. 11 188. Sol. 52, 50. 51. Isid. XVII 8, 8.) Oliva Indiae sterilis praeterquam oleastri fructus

[*](fructus Rs. -tum (ortum ex -tuuf) r. -tu v). passim vero quae piper gignunt iunipiris[*](iunipiris J (passim). -puris F. -peris rv. cfr. M XIII 52. 67) nostris similes [*](similis E1a), quamquam in fronte Caucasi solibus opposita gigni tantum eas aliqui tradidere. semina a iunipiro[*](aiunt piro Rs) distant parvulis siliquis, quales[*](qualis F1E (a lac.)) in phasiolis[*](pha- siolis B(S). pass- Rsv. pasin pass- FE. faseolis Bas.) videmus. hae prius quam 5 dehiscant decerptae tostaeque sole faciunt quod vocatur piper longum, paulatim vero dehiscentes maturitate[*](ma- turitate RsF2G. -atem (praem. per E2v) r) ostendunt candidum piper, quod deinde tostum solibus colore rugisque mutatur.[*](Diosc. II 188.— § 28: Diosc. II 188.189.) verum et his sua iniuria[*](interiora F1Ea) est, atque caeli intemperie carbunculant[*](cabunculant F1Ea. carbunculantur va.s. cfr. luc. p. 99) fiuntque semina cassa[*](cassa D2F2v. -sca r) et inania, quod vocant bregma, sic[*](bregma sic RsS. (cfr.Min ind.). brecma (-chma H) sic D2Brot. bricma (-ioma Ea) sic r. brech- masin sic G. -asin v) Indorum lingua significante mortuum [*](mortuum ll. Brot. abortum v). hoc ex omni genere asperrimum est levissimumque et pallidum, gratius nigrum, lenius utroque candidum. non est huius arboris radix, ut aliqui existimavere, quod vocant zingiberi[*](zin- giberi RsBrot. (D). -rim C. singiueri r (alac.). -rim v. zimpi- beri G(S)), alii vero zimpiberi[*](zimpiberi (-iperi E2. zimziberi D2) ll. Brot. zinp- Min ind. D. zingiberi G (S). gingiberim v), quamquam sapore simili[*](simili Rsv. -le rG). id 15 enim in Arabia atque Trogodytica in villis[*](in uillis ll. v. uilius Salm. coll. Diosc. II 189. an in si- luis?) nascitur, parva herba[*](parua herba Rs. -uae herbae rv (D)), radice candida. celeriter ea cariem sentit, quamvis in tanta amaritudine. pretium eius in libras[*](li- bras F2v. -ra r (item 19)) $X$ VI.[*](X. VI (Dal.) S. XVI Rs. VI D2F2v. III D1. ui (superscr. sex) F1. ut Ea) piper longum facillime adulteratur Alexandrino sinapi[*](sinapi Rsav. sen- FE). emitur in libras $X$ XV, album $X$ VII,[*](XXVI Rs. XV F2) nigrum $X$ III. usum eius adeo [*](eum [pro adeo) Rs) placuisse mirum est; in aliis[*](in alis—385, 2 aliqua parenthesin fecerunt JD. at de infinitivis placere et peti cfr. Madv. granmm. § 399) quippe suavitas cepit[*](caepit F. coep- Eva.C. ē a), in

aliis[*](alias F) species invitavit: huic nec pomi[*](nepotini F1E1a. nec potioni E2) nec bacae commendatio est aliqua[*](aliquid Rs). sola placere amaritudine, et hanc in Indos[*](in inuidos F1E1a) peti! quis ille primus experiri cibis voluit aut cui in appetenda [*](appetendi (U 214) D. at cfr. (XXII 113). XXIII 38) aviditate esurire non fuit satis[*](satius zva.G)? utrumque silvestre gentibus suis est et tamen pondere emitur ut aurum vel argentum.

Piperis arborem iam et Italia[*](italiam Rs) habet[*](habet RsF2v.om. r), maiorem myrto nec absimilem. amaritudo[*](amaritudine Ea. -nem z) grano[*](grano—10 simi- litudo om.Rs) eadem quae piperi musteo[*](musteo aB. -theo DFE. myrteo v. mur- D. cfr. n. luc. p. 22) credatur esse: deest tosta[*](costa F1E1a) illa maturitas ideoque et rugarum colorisque similitudo. adulteratur iunipiri[*](iunipiri RsJ. -peri rv (D)) bacis mire vim trahentibus; in pondere quidem multis modis[*](in - modis RsF2v.om. r).

[*](cfr. Diosc. I 171.)[*]((16) Diosc. I 132.) Est etiamnum in India piperis granis[*](granis ll. v. -ni Ven. cfr. n. luc. p. 23) simile quod vocatur caryophyllon[*](caryophyllon (Min ind.) S. gar- G. caro- phillon Rs 1. garioph- Rs 2. -phylon v. -fyllon F. -fillon E1. -filon E2. -filū a), grandius fragiliusque. tradunt in Indica loto[*](Indica loto (Oudendorp) J. -ca toto d2. -co loco RsD2F2. -cato r. -co luco v) id gigni. advehitur odoris gratia. fert et spina[*](spina RsF2G. in spinis rv(H). in spina J) piperis similitudinem praecipua amaritudine, foliis[*](magnitudine folii Rs) parvis densisque cypri modo, ramis trium cubitorum, cortice pallido , radice lata lignosaque, buxei coloris. hac[*](hanc Rs. haec C) in aqua cum semine excocta[*](excocta RsS.cfr. Diosc. -cepta rv) in aereo -vase medicamentum fit, quod vocatur lycion[*](lycion ea spina F2B. -one (licyone Rs) aspina rv).[*]((3) Pl. XXIV 125) ea spina et in Pelio monte nascitur adulteratque [*](adulteraque F1E1a) medicamentum, item asphodeli[*](asphodeli v. -dyli M. espodileno Rs. apodeli r) radix aut fel bubulum aut apsinthium[*](ab- sintium FE. absen- Rs) vel rhus[*](rus FEa) vel amurca. aptissimum[*](abtissimum F. absinthium Ea. -thium (Lycium B) aptissimum va.s) medicinae

quod est spumosum. Indi in utribus camelorum aut rhinocerotum id mittunt[*](admittunt Eva.Bas (a lac.)). spinam ipsam in Graecia quidam pyxacanthum[*](pyxacantum R. pixa- canthu F. -thum va. C. -ti-;a. -tu E) Chironium[*](chiroum F1Ea.an Chi- roniam? cfr. XXIV 125) vocant.

[*](Diosc. I 111. Ps-Arrian. per. M. Erythr. 8.— (8) Diosc. II 104. Strabo XV 694 init. Ps-Arrian. ib. 14. Varro ap. Isid. XVII 7, 58. Sol. 52, 48. cfr. Sen. ep. 84, 4. Lucan. III 237.) Et macir[*](machir Rsva.) ex India advehitur, cortex rubens radicis magnae, nomine arboris suae. qualis sit ea incompertum habeo. corticis melle decocti usus in medicina ad dysintericos[*](dysen- tericos FEava.S) praecipuus habetur.

Saccaron[*](sccaron Mv. saccha- H. sactra- Rs. sacta- r) et Arabia fert, sed laudatius India. est autem mel in harundinibus collectum, cummium[*](commium F1E1a. gumm- E2va.S (passim)) modo candidum , dentibus fragile, amplissimum nucis abellanae magnitudine [*](magnitudinem F1Ea), ad medicinae tantum usum.

[*](34: Th. IV 4, 12.13. Strabo XV 722 extr. 723. (Aristobul. ap. Arr. anab. VI 22, 4. 7. 8).) Contermina Indis gens Ariana[*](ariane MJ. arriana EaDal.) appellatur, cui spina[*](cuius pina F1Ea. -us spina F2va.S) lacrima[*](lacrima MRsJ. -arum rv) pretiosa murrae[*](myrrae FEava.S) simili[*](similia Rs. -lis va. D. om.M), difficili[*](difficili MD.om. rvaccessus Rs) accessu propter aculeos [*](lac. coni. J coll. Th.; exciderunt fere magnitu- dinem non excedens (cfr. § 23)) adnexos[*](adnexos (Fels p. 56) D. -nixos M. anxio rv). ibi et frutex pestilens, . . . raphani, folio lauri, odore equos invitans[*](inuitans M. -ante (uita- E2) rv), qui[*](quae M) paene equitatu orbavit Alexandrum primo[*](dist. va. Bas. cfr. Th.) introitu. quod et in Gedrosis accidit item laureo[*](laureo MRsS. lario F1Ea. lauri F2. -rino v) folio.[*]((1) Onesicr. fr. 3 Mü.) et ibi spina tradita est, cuius liquor adspersus oculis caecitatem inferret[*](inferret (Chiffl.) S. -feret Rs 1D1F1. -fer M. -fert rv) omnibus animalibus, nec non et herba praecipui odoris, referta minutis[*](reperta minutas M) serpentibus, quarum ictu

protinus moriendum esset. Onesicritus tradit in Hyrcaniae convallibus[*](conuallis FEa) fico[*](fico MD2F2S. -cosRsD1F1. -cis Eav) similes esse arbores quae vocentur occhi, ex quibus defluat mel horis matutinis duabus.

[*](Diosc. I 80. Isid. XVII 8, 6.— (10) Ps-Arrian. per. m. Erythr. 37 extr.) Vicina est Bactriana[*](bactriana Mv (D). -nae Fa. -ne ES), in qua[*](uicina—qua b (post duab.) om. Rs) bdellium[*](bdelium M. bidell- F) laudatissimum [*](laudatissimum (-ma Rs) MRsJ. nominat- rv). arbor nigra[*](nigra M. -ra est RsVen. (S). est nigra rv (HD)), magnitudine oleae, folio roboris, fructu caprifici[*](caprificis FEa). ipsi[*](ipsa M1. -sis F.om.Eava.S) natura quae[*](naturaque RsFva.S) cummi. alii brochon appellant[*](brochon appellant alii om.M)[*](brochon Rs 2v. -cchon Rs 1. -con F. prochon a. -con Ez. (blochon Diosc.)), alii malacham[*](malachan Rs. -chram va. H) , alii maldacon[*](madelcon Diosc.), nigrum vero et in offas convolutum[*](conuo- luto M) hadrobolon[*](adrobolo Rs. hadrobolum Eva.Bas.). esse autem debet tralucidae[*](translucidae E2. -dum va.s) simile cerae, odoratum et, cum frietur[*](frietur MRsS. -ictur D1F1. -icetur F2. -icatur rv), pingue, gustu amarum citra acorem. in sacris vino perfusum odoratius. nascitur et in Arabia Indiaque et Media ac Babylone. aliqui peraticum vocant ex Media[*](per (. . r M) media MRs. per Mediam SJ) advectum. fragilius[*](fra- gilius MRsS. facil- rv (alac.)) hoc et crustosius amariusque[*](que-13 umidius om.F1Eva.G), at Indicum umidius et cumminosum[*](gumminosum MF2Brot. -narum Rs. -mmosum v). adulteratur amygdala nuce, cetera eius genera cortice et scordasti[*](scordasti MRsv. scorti r)—ita vocatur arbor aemulo[*](emula F2va.G(S)) cummi[*](& F2 commi F1E1 (alac.) .um. M. gummi E2va.S. gommis F2) —, sed deprehenduntur[*](de- prehendunt RsS. depraenduntur FE) semel quod[*](semel quot M. quod (et add.F2) semel RsF2v. quod esse mel r) dixisse et in ceteros[*](ceteras Ea) odores satis[*](satis est MD. sed cfr. XIII 31. VII 32. XVIII 36. (XXIII 39)) sit, odore, colore, pondere, gustu, igne[*](igni Rs). Bactrio[*](bractrio F1. Bactriano va.s) nitor siccus[*](sucus Rs. sicus F1. secus F2. suus P) multique candidi ungues, praeterea

suum pondus, quo[*](quo MJ. quod rv) gravius esse aut levius non debeat. pretium sincero in libras $X$ III.[*](III MRsS. terni rG. tantum v)

[*](Th. IV 7, 5. 6. C II 5, 2. Aristobul. ap. Arr. anab. VI 22, 6. 7. (Megasth. ap. Antig. Car. 132 (147). Plut. qu. nat. I 911d).) Gentes[*](dist. ego) supra dictas Persis attingit. Rubro mari, quod ibi Persicum[*](an Persicum sinum? cfr. 13) vocavimus, longe in terrain[*](terrain MJ. -rra rv) aestus[*](aestuus FaD. -tiiuus E) agente[*](agents F2),[*](6,108) mira arborum natura. namque erosae[*](aerosae F2Dal. (errore). -ssae F1Ea) sale, invectis[*](inuictisque (om. ectis derel) M) derelictisque similes, sicco litore radicibus nudis polyporum modo amplexae steriles arenas spectantur. eaedem[*](aeaedem M1F. ead- Ea) mari adveniente fluctibus pulsatae resistunt inmobiles; quin et pleno aestu operiuntur totae, adparetque rerum argumentis asperitate aquarum illas ali[*](illas ali MD2av. milla salus Rs. illa soli r). magnitudo miranda est, species similis unedoni[*](unedonlis Fva.H. unde donis Ea), pomum amygdalis extra, intus contortis nucleis.

[*](Th. IV 7, 7. Herod. III 106 extr. Strabo XV 694 med. Nearch. ap. Arrian. h. Ind. 16, 1. (cfr. Pollux VII 75).) Tylos[*](tylo Rs. Hylos F1Ea) insula in eodem sinu est, repleta silvis qua spectat orientem quaque et ipsa aestu[*](quae. . . quaeque. . . aestuariis M) maris perfunditur [*](pro- funditur FEa). magnitudo singulis arboribus fici, flos suavitate[*](suauibatem (om. sqq. -16 asperitatem) Rs) inenarrabili , pomum lupino simile, propter asperitatem intactum omnibus animalibus, eiusdem insulae[*](an in insulae?) excelsiore[*](excelsiore v. -res Rs. -effiore r) suggestu lanigerae arbores, alio modo quam Serum: his folia infecunda, quae ni minora[*](quae nimiora Ea) essent, vitium poterant[*](pouerat Rs) videri. ferunt mali cotonei amplitudine cucurbitas, quae maturitate ruptae ostendunt lanuginis pilas, ex quibus vestes pretioso linteo faciunt.[*](cfr. Pl. XIX 14.)[*](Iuba fr. 58 Mü.—(4) Th. IV 7,8.)

arborem[*](arborem ego ex ind. -res ll. v) vocant gossypinum[*](gossypinum Rs (Min ind.) S. gossymp- r. -nos H. -ssampinum z. -nos v), fertiliore[*](feitilione F. -ores va. G)

etiam Tylo[*](tylo e E. tyle a. tylo in B. tylo uero v) minore, quae[*](quae om.Rs) distat X[*](XII. D Pl. VI 148) p. Iuba circa fruticem lanugines esse tradit[*](tradit Rs(?) v. om. r) linteaque ea Indicis praestantiora, Arabiae[*](quibus va. D) autem arborem[*](arborem D ex ind. -res ll. v), ex qua vestes faciant, cynas vocari, folio palmae simili. sic Indos[*](Indos et Arabes Sprengel p. 41) suae arbores vestiunt. in Tylis autem et alia arbor floret albae violae specie, sed magnitudine quadriplici[*](quadriplice RsS. -ruplici v (D). om. r), sine odore, quod miremur in eo tractu.[*](Th. ib. (C II 5, 5). Sol. 52, 49. August. CD XXI 5.) est et[*](et om.Rs) alia similis, foliosior tamen roseique floris[*](flores Rs), quem noctu conprimens aperire incipit solis exortu, meridie expandit; incolae dormire eum dicunt. fert eadem insula et palmas oleasque ac vites et cum reliquo pomorum genere ficos. nulli arborum folia ibi decidunt, rigaturque gelidis fontibus et imbres accipit.

[*](cfr. Th. IX 7, 3. —(17) Diosc. I 15. Ps-Arrian. per. M. Erythr. 39.) Vicina[*](uicinatis Rs. -na his rv(D). -nitas S)iis Arabia[*](ara- biae RsSJ) flagitat quandam[*](quando Rs) generum distinctionem , quoniam fructus[*](fructus Rs. -tus is (iis v) r D) constant[*](constant RsS. -at rv. cfr. ind.) radice, frutice, cortice, suco, lacrima, ligno, surculo, flore, folio, pomo.

radix et folium Indis in[*](in RsS. et r. est et z. est v) maximo[*](maxime Rs) pretio.

Radix costi gustu fervens, odore eximia[*](eximia Rs. -miae DF. -mio Eav), frutice alias inutili. primo statim introitu amnis Indi in Patale insula duo eius[*](eius RsD2d2S.D1F. /// d1. sunt. Est a. sunt eius (e//// E1) Ev) genera: nigrum et, quod melius, candicans. pretium in libras $X$ VS.[*](X. VS D. XVI. S Rs. XVI rv. X. V S)

[*](Diosc. I 6. (cfr. Aristobul. ap. Arr. anab. VI 22, 5. Isid. XVII 9, 3).) De folio nardi plura dici par est ut principali[*](prin- cipalis Ea) in unguentis. frutex est gravi et crassa radice, sed brevi ac

nigra fragilique, quamvis pingui, situm redolente, ut[*](ut RsE(?) v. aut DFaz) cypiros[*](cypiros J coll. § 43. XXI 115. 117. (κυπειρίζουσαDiosc.). cypiressum E1. cyper- E2. cupres- sum (-raessum D) r. -ssi v. cyperi B. (an cypiros, subaspero?)), aspero sapore, folio parvo densoque. cacumina in[*](in om.Ea) aristas se spargunt[*](aristas se spargunt v. -tas res par- cunt Rs. -tae spargunt D2. -te (-tę F) asperg- r); ideo gemina dote nardi spicas ac folia celebrant. alterum eius genus apud Gangen nascens damnatur in totum ozaenitidos[*](zenitidos Rs. ozaenitidis rva.s) nomine, virus redolens.[*](Diosc. I 6.) adulteratur et pseudonardo herba, quae ubique nascitur crassiore atque latiore folio et colore languido in candidum vergente, item sua radice permixta ponderis causa et cummi spumaque argenti aut[*](argentea ut Eaz. -tiaque aut Rs) stibi[*](stibio Rs (?) va. D. cfr. XXXIII 101) ac cypiro[*](ac cypiro H (J). -pirro E1. -pero F2E2zBrot. -paero D. -pearo F1. -paro Rs. ac cipro a.om. v) cypirive[*](cyperiue Eazva.J) cortice. sincerum quidem levitate deprehenditur et colore rufo odorisque suavitate et gustu maxime siccante os, sapore iucundo. pretium spicae in libras $X$ C. folii[*](foliiue Rs. -lia va. H) divisere annonam amplitudine[*](ampli- tudine FEaS (praem. ab v). -nem Rs. dist. S). hadrosphaerum[*](hadrosperum FEa) vocatur maioribus pilulis[*](pilulis (Salm. 754aD) S. pilus Rs. pipulis DF. pop- Ea. foliis zB. ficlis v) $X$ XXXX.[*](XXXX DFS. CXXXX Rs. L Ez. (alac.) X. L H. X. XXX B. XXX v)[*](: cfr. Ps-Arrian. ib. 65 (GGm I p. 304).) quod minore folio est, mesosphaerum[*](mesospherus Rs. messos- ferum F) appellatur; emitur $X$ LX. laudatissimum microsphaerum[*](microsferun FE) e minimis foliis[*](foliisRsS. -ium rv); pretium eius $X$ LXXV. odoris[*](odo- ris Rsv. -ibus r) gratia omnibus, maior recentibus. nardo colos, si inveteravit, nigriori melior[*](nigrior meliori Müller em. II p. 21).[*](Diosc. I 7. 10. cfr. Isid. ib.)[*]((2) Diosc. I 9 init.— (4) Diosc. I 7.) in nostro orbe proxime laudatur Syriacum, mox Gallicum, tertio loco[*](loco E2v. loci r) Creticum, quod aliqui[*](aliqui RsD2G. alii (allu F1) qui r. alii quidem v) agrion[*](agrion RsS. -ium Verc. acrion r) vocant, alii phun[*](phun RsJ. fun D2d. fu r. phu B. aliphum v), folio olusatri[*](olysatri E2. holis- Rs), caule cubitali[*](cubitale FE),

geniculato, in purpuram[*](purpuram coni. J. -ra ll. v. cfr. vol. I p. 536 ad II 89. an e purpura?) albicante, radice obliqua villosaque et imitante avium pedes. baccaris[*](baccharis L) vocatur nardum rusticum, de quo dicemus inter flores. sunt autem omnia ea herbae[*](21, 35) praeter Indicum. ex iis Gallicum et cum radice vellitur abluiturque vino. siccatur in umbra, alligatur fasciculis in charta, non multum ab Indico differens, Syriaco tamen levius[*](leuius Rsv. lenius r). pretium $X$ III. in his probatio una[*](pro- bationi una Fa), ne sint fragilia et arida potius quam[*](quaMRsE2v. que quam r) sicca folia. cum Gallico nardo semper nascitur herba quae hirculus vocatur a gravitate odoris et similitudine, qua[*](qua v. quam ll. cfr. VIII 58) maxime adulteratur. distat quod sine cauliculo est et[*](et (om. quod) RsSJ) quod minoribus foliis quodque radicis neque amarae neque odoratae.

[*](Diosc. I 9. cfr. Pl. XXI 30. Isid. XVII 9, 7.— (18) cfr. Pl. XXI 134.) Nardi vim[*](nardi uim Rsv. -diū F. -dum Eaz) habet et asarum, quod et ipsum aliqui silvestre nardum appellant. est autem[*](appellantes autem FE1a) hederae[*](edere FEa. -rae va.s) foliis, rotundioribus tantum mollioribusque[*](an minoribusque? cfr. Diosc. (n. luc. p. 19 n. 6)), flore purpureo, radice Gallici[*](galli Rs) nardi, semine[*](semine RsS. semen B. si- mile rv) acinosum[*](acinorum JD. cfr. n. luc. p. 18. (an acino fimili?)), saporis calidi ac vinosi[*](uinosi RsVerc. uen- rv), in montibus[*](montibus in FEava.S) umbrosis bis anno florens[*](florens RsS. -ent r. -et v). optimum in Ponto, proximum in Phrygia, tertium in Illyrico. foditur, cum folia amittere[*](amittere ego. mi- ll.v. cfr. vol. III p. 492 ad XVI 246) incipit, et in sole siccatur, celeriter situm[*](sucum Eaz) trahens ac senescens. inventa nuper et in Threcia[*](Threcia J. tre- D1F. trechia d. grecia Rs. tracia r. Thra- v) herba est cuius folia nihil ab Indico nardo distant.

[*](Diosc. I 14.) Amomi uva[*](Diosc. I 14.— (7) cfr. Verg. B 4, 25. ammomi iuba FEa) in usu est ex[*](ex coni. Dal. om. ll.v) Indica vite[*](a uite JD) labrusca, ut[*](aut ut J)

alii existimavere, frutice fortuoso[*](tortuoso ego coll. Diosc. et v. 9. m&uoso Rs. mirt- E. myrt- aG. mut- D1F. mont- D2dTJD. uenoso v), palmi altitudine, carpiturque cum radice, manipulatim[*](manu (-ni F) paulatim FEaz) leniter[*](eniter Rsv. leui- r) componitur, protinus fragile. laudatur quam maxime Punici mali foliis simile nec rugosis, colore rufo. secunda bonitas pallido; herbaceum [*](herbatium Fa. -tum E. -beceum Rs) peius, pessimumqucandidum, quod et vetustate evenit [*](euenit Rsv. -iet r). pretium uvae in libras $X$ LX, friato vero amomo $X$ XLIIX.[*](X. XLIIX (Salm.) H (D). X. XLII. DF. XX. LIIX Ead1. XXLIX Rs. X. XLIX S. XLIIX d2Tv) nascitur et in Armeniae parte quae[*](qua E. que F. (alac.)) vocatur Otene[*](otenae FE) et in Media et in Ponto. adulteratur foliis Punici[*](punici (sc. mali) ego. -cis ll. v. cfr. XXIII 109. 114) et cummi [*](cum in Ea) liquido, ut cohaereat convolvatque se in uvae modum. est et quae vocatur amornis, minus venosa atque durior ac minus odorata, quo[*](a quo Fa) apparet aut aliud esse aut colligi inmaturum .

[*](Diosc. I 5.) Simile his et nomine et frutice cardamomum, semine oblongo. metitur, eodem modo in[*](modo et in va.s) Arabia. quattuor eius[*](eius RsD2v. ē D1F. sunt Ea) genera: viridissimum ac pingue, acutis angulis contumax frianti[*](frianti Brot. fricant Rs. -nti rv)—hoc[*](quod (pro hoc) va.s) maxime laudatur—, proximum e[*](e RsBas. eu r. eius v) rufo candicans, tertium[*](tercius FEa) brevius atque nigrius, peius[*](nicarius peior FEa) tamen varium et facile tritu[*](ritum Rs) odorique parvi, qui vero[*](uero RsdS. -ros D1F. -rus D2EaG (D). [quod] uerius v. an in uero?) costo vicinus[*](uicinius va. G) esse debet. hoc et apud Medos nascitur. pretium optimi[*](optime Ea. -tume F) in libras $X$ III.[*](XIII S. XIII Rs. XII rv)

[*]((394, 1–8) Sol. 33, 5. 6.— Th. IX 4, 2. Diosc. I 81. cfr. Agatharch. M. Erythr. 97. 99. Diod. II 49, 1. III 46, 3. Strabo XVI 778. Pl. VI 154. 155. 161.) Cinnamomo proxima gentilitas erat, ni prius Arabiae

divitias indicari conveniret causasque quae cognomen illi felicis ac beatae dedere.

Principalia ergo in illa tus atque[*](atque ll.S. et v) murra[*](murra Rs. myrrae F. mirrę a. mirae E. myrrha v. (an murra. ē haec?)), haec et cum Trogodytis communis, tura praeter Arabiam nullis ac ne Arabiae quidem universae. in medio eius fere sunt Atramitae [*](atramitae E(?)v. astra- RsD2aD. stra- D1F.cfr. § 69. VI 155. Sol.), pagus Sabaeorum capite regni Sabota in monte excelso , a quo octo mansionibus distat regio eorum turifera[*](turiferus Rs) Sariba[*](sariba D2EaD. -bu D1F. arabiaRs 2e corr. Sol. saba Tv) appellata[*](appellatur FdTas); hoc significare Graeci mysterium dicunt. spectat ortus[*](spectat ortus D2G. -ta portus Rs. -tatur tuus (tus E. thus ad) r. -tans ortus v) solis aestivi, undique rupibus invia et a dextera [*](rupibus - dex- tera Rsv.om. r) mari[*](maris Eava.H) scopulis inaccesso[*](inaccessa va.H). id solum e rubro lacteum traditur.[*]((15).Th. IX 4, 2. 8.) silvarum longitude est schoeni[*](choeni FEa (passim). schoenorum va. H)XX, latitudo dimidium eius. schoenus patet Eratosthenis ratione stadia XL, hoc est p. V???, aliqui XXXII[*](XXII Rsva.G) stadia singulis schoenis dedere . attolluntur colles alti, decurruntque et in plana arbores sponte natae. terram argillosam esse convenit, raris fontibus ac nitrosis.[*]((19) Th. ib. 5.— (21) Sol. 33, 6. 7.) attingunt et Minaei[*](Minaei B. -nei D2d2. -nent Rs. minmei D1. minimei Fd1. -mey a. -me E. -niei v), pagus alius, per quos evehitur uno tramite angusto. hi primi[*](hi primum Rs. ipprimi F) commercium turis fecere maximeque exercent, a quibus et Minaeum dictum est. nec praeterea Arabum alii turis arborem vident , ac ne horum quidem omnes, feruntque[*](feceruntque r)III[*](IIIS. III Rs. om. r. MMM G. CCC v) non[*](nunc Rs) amplius esse familiarum quae[*](que FEa) ius[*](ius Ev. eius DFa. plus Rs. tus D) per successiones id sibi[*](id esse sibi RsS) vindicent [*](uim dicent Rs); sacros vocari ob id nec ullo congressu feminarum

funerumque, cum incidant[*](incidant Rsv. indicant r) eas arbores aut metant, pollui atque ita religionem mercis[*](religionem mercis RsS. -one (-onem D) merces rv (D)) augeri. quidam promiscuum tus[*](tus RsS. ius rv) iis[*](his FEa) populis esse tradunt in silvis, alii per vices annorum dividi.

Nec arboris ipsius quae sit facies constat. res in Arabia gessimus et Romana arma in magnam partem eius penetravere, Gaius etiam Caesar Augusti filius inde gloriam petiit[*](petit FE (alac.)), nec tamen ab ullo, quod equidem sciam, Latino arborum earum[*](earum DFEv (H). etiam RsL) tradita est facies.[*](Th. IX 4, 2. 7. 8.— Iuba fr. 51 Mü. Sol. 33, 8. Strabo XVI 782.) Graecorum exempla variant [*](ca- reant E): alii folio piri, minore dumtaxat et herbidi coloris[*](colores Rs), prodidere , alii lentisco similem subrutilo folio[*](folio ll. v (S). om. Dal.), quidam terebinthum esse, et hoc visum Antigono regi allato frutice. Iuba rex iis voluminibus, quae scripsit ad C[*](G. FE). Caesarem Augusti filium ardentem fama Arabiae, tradit contorti esse caudicis, ramis aceris maxime Pontici, sucum amygdalae modo emittere[*](emitteret Fda), talesque in Carmania apparere et in Aegypto satas[*](satas (D?) v. -ta ll) studio[*](stadio Fd1) Ptolemaeorum[*](ptolaemeorum FE1. ptolomae- E2ava.Verc. (D). cfr. § 76) regnantium.[*]((17) Ta. IX 4, 2 extr. 9.) cortice lauri esse constat; quidam[*](quidem a.ee qu- E1) et folium simile dixere: talis certe[*](certe talis Ea) fuit arbor Sardibus[*](Sardibus v. ardi- FE. arbi- a), nam et Aiae reges serendi curam habuerunt. qui mea aetate legati[*](legati v. laetica F. let- Ea) ex Arabia venerant[*](uenerunt v), omnia incertiora fecerunt, quod iure miremur, virgis etiam turis ad nos commeantibus, quibus credi potest matrem quoque teretem[*](teretem D2G (D). -te r. -te et zH. -te r. et v) enodi fruticare trunco.

[*]((1) Sol. 33, 8.— (4) Th. IX 4, 4.5.) Meti semel anno solebat minore occasione vendendi ; iam[*](iam D2v. uiam r) quaestus alteram vindemiam[*](uindemiam Verc. uid- D3. uiam rv) adfert. prior atque

naturalis vindemia circa canis ortum flagrantissimo aestu, incidentibus qua maxime videatur esse praegnas[*](praegnans E2va.J) tenuissimusque tendi cortex. laxatur hic plaga, non adimitur; inde prosilit spuma pinguis. haec concreta densatur, ubi loci natura poscat, tegete palmea excipiente, aliubi area circumpavita [*](circumpauita DFav. -imenta E). purius illo modo, sed hoc ponderosius. quod in arbore haesit[*](hęc sit E1a. hae//// F1), ferro depectitur, ideo corticosum. silva divisa certis portionibus mutua innocentia tuta est: nemo[*](nemo zS. neque DFE (alac.). neque ullus v. an nemoque?) saucias arbores custodit, nemo furatur alteri. at Hercules Alexandriae , ubi[*](ubi v. aubi FE) tura interpolantur, nulla satis custodit diligentia officinas. subligaria signantur opifici[*](opi- fici D2v. opici (-iti F1) r); persona additur capiti densusve reticulus; nudi emittuntur: tanto minus fidei apud nos poena[*](poena ll.v. poma D. penates Müller em. II p. 22) quam apud illos silvae habent![*]((18) Th. IX 4, 10. Iuba fr. (51a: deest FHG III p. 479).) autumno legitur ex[*](ex v. et ll. ab (Chiffl.) H) aestivo partu; hoc purissimum, candidum. secunda[*](secundum FE1a) vindemia est vere, ad eam hieme corticibus incisis. rufum hoc exit nec conparandum priori. illud carfiathum[*](carfiathum F2Ev (S). -tun F1a. carphi- Brot. -pheo- tum C), hoc dathiathum [*](dathiatum F1aH Brot.) vocant. creditur et novellae arboris candidius esse[*](esse ll. v (S). om. C), sed veteris odoratius[*](odoratius om.Fd1). quidam[*](quidem FEa) et in[*](in om.EaDal. (errore)) insulis melius putant, gigni, Iuba in insulis negat nasci.[*]((19. 20) Diosc. I 81 init. (cfr. Verg. B 8, 65).— (22. 23) Isid. XVII 8, 2.)[*]((1) Th. IX 4, 10.) quod ex eo rotunditate guttae pependit, masculum vocamus, cum alias non fere mas vocetur ubi non sit femina; religioni tributum, ne sexus alter usurparetur. masculum aliqui putant a specie testium[*](teftium v. tert- ll) dictum. praecipua autem gratia[*](gratia M. -tia ē rv) mammoso, cum haerente[*](mammo coherente M) lacrima priore consecuta[*](consecuto FE (alac.)) alia miscuit se[*](se om.M). singula

haec manum inplere solita invenio[*](inuio M), cum minore[*](minore Mv. inope r) deripiendi[*](diripiendi Eva.D) aviditate lentius nasci liceret.[*](Diosc. I 81 init. 83.— (5) Th. ib.— (6) Plut. apophth. 179f.) Graeci stagonian[*](stragonian M. strig- vc. B) et atomum tali modo appellant, minorem autem orobian[*](orobian MS. -am Fv (G). arabiam EB). micas concussu elisas mannam vocamus. etiamnum[*](etiannu F. -amnunc E2S) tamen inveniuntur guttae quae tertiam[*](certam (pro tertiam) M) partem mnae[*](mnae M. miruae rv. cfr. XXI 185. XXXV 107), hoc est XXVIII[*](XXVIII Esz (alac.) H. -VIIII DF. XXXIX v. XXXIII P) denariorum pondus, aequent. Alexandro Magno in pueritia sine parsimonia tura inerenti aris paedagogus Leonides dixerat, ut illo modo, cum devicisset turiferas gentes, supplicaret . at ille Arabiae[*](arabiae MEaD. -ia DFv. cfr. luc. p. 86) potitus ture onustam navem misit et[*](et MD. ei rv est MD.om. rv) exhortatus est, ut large deos adoraret[*](adoraret Eav. odor- DF. or- M).[*](cfr. Ps-Arrian. per. m. Erythr. 27.— (12–14) cfr. Th. IX 4, 6.) tus collectum[*](collectam E.1 -ta in E2) Sabotam[*](saboliam Mv (J). -ta (-tha a) r H) camelis convehitur, porta ad id una patente. degredi [*](digredi ava. Brot.) via capital[*](capitale va.s) reges[*](reges MD2J. leges rv) fecere[*](fere M). ibi decumas deo quem vocant [*](uocans F) Sabin[*](sabin Mv. ibi in r) mensura, non pondere, sacerdotes capiunt, nec ante mercari licet: inde inpensae publicae[*](publice FE) tolerantur; nam et benigne certo dierum[*](dierum MD. iterum rv. itinerum Ven. cfr. luc. p. 87) numero deus hospites pascit. evehi non potest nisi per Gebbanitas[*](gebbanitas v (D). cebba- DFa. geba- E2C. ceba- E1. cre- bia- M.cfr. §68. 69. 93. VI 153), itaque et horum regi penditur vectigal. caput eorum Thomna abest a Gaza[*](zaza F.de mendo cfr.V 65. 68. VI 144), nostri litoris in Iudaea oppido, |XXIIIII|[*](|XXIIII| ego.LXXIIII.L M. XXXXIIII r H. |XIIII| D.LXXXv).XXXVII[*](XXXVIIMv. -VI r.LXXXVIID. XXVII G) . D[*](D om. va.s) p., quod dividitur in mansiones camelorum LXV[*](LX M2. LXII va. H). sunt et quae sacerdotibus

dantur portiones scribisque regum certae. sed praeter hos et custodes satellitesque et ostiarii[*](hostiarii Eva. H. -trearii F) et ministri[*](ministeri F. -rii E) populantur.[*]((8) Diosc. I 81. Isid. XVII 8, 2.) iam quacumque iter est aliubi pro aqua, aliubi pro pabulo aut pro mansionibus variisque portoriis pendunt, ut sumptus in singulas[*](singulas MD. -los rv. cfr. VIII 67. XI 164) camelos $X$ DCLXXXVIII ad nostrum litus colligat, iterumque imperii nostri publicanis[*](publicanis D2v. -ans is (his E2d2) r) penditur. itaque optimi turis libra $X$ VI pretium habet[*](habet E2v. -ent r), secundi[*](secundi D2D. -da rv) $X$ V, tertii[*](tertii D2D. -tia v. ueriti (-tia D1) r) $X$ III. adulteratur[*](adul- terantur FE1a) apud nos resinae candidae gemma[*](gemmę Fa. -mme E1) perquam simili[*](simili v. -lis ll), sed deprehenditur quibus dictum est modis. probatur candore, amplitudine[*](amplitudine ll.v. an ac pinguedine?), fragilitate, carbone, ut statim ardeat, item ne dentem recipiat potiusque[*](potius quam v. cfr. n. luc. p. 40 n. 14) in micas[*](inimicas FE1a) frietur[*](frietur G. frige- D1FE1a. frice- D2d. fringitur E2. frangatur v).

[*](Diosc. I 77. Th. IX 4, 2. Sol. 33, 9. Diod. V 41, 6.) Murram[*](myrram FEadva.S (semper)) in isdem silvis permixta[*](permixta DFdG. -tam Eav (Brot.)) arbore[*](arbore F2dG. -rē rv (Brot.)) nasci tradidere aliqui, plures separatim, quippe multis locis[*](in locis va.s) Arabiae gignitur, ut apparebit in generibus. convehitur et ex[*](69 sq.) insulis[*](insulis G. iluis E1. siluis rv (D)) laudata, petuntque eam etiam ad Trogodytas Sabaei transitu maris. sativa quoque provenit[*](peruenit E), multum silvestri praelata. gaudet rastris atque ablaqueationibus, melior radice refrigerata.

[*](Th. IX 4, 3.7.8. Iuba fr. 50 Mü. So.33, 10.) Arbori altitudo ad quinque cubita, nec sine spina, caudice duro et intorto, crassiore[*](cruris coni. Dal. e Th. (ἤ κνημοπαχές)) quam turis, et ab radice etiam quam reliqua sui parte. corticem levem similemque

unedoni scabrum alii spinosumque dixere, folium olivae[*](oliuę av. obl- E. ///oliue F. (πτελέᾳ, non ἐλαίᾳ)), verum crispius et aculeatum, Iuba olusatri. aliqui similem iunipero, scabriorem tantum spinisque horridam, folio rotundiore [*](rotundiore v (J). -rem ll .S), sed sapore iuniperi. nec non[*](nec non — 7 ualent om.a) fuere qui e turis arbore[*](e turis arbore v. et ruris arborem ll) utrumque nasci mentirentur.

[*]((6–8) Diod. V 41, 6. Th. IX 4, 10. Diosc. I 77. Athen. XV 6880. Suid. s. v. σκακτή. Sol. 33, 9.) Inciduntur bis[*](binis E2) et ipsae isdemque[*](ipsae iisdemque v. -sas (-sae E2) denique ll) temporibus, sed a radice usque ad ramos[*](ramos v. ramum D2. ram D1F. aram E.an ramorum?) qui valent. sudant autem sponte prius quam incidantur[*](incidatur Fd) sta;cte[*](stacte E1adD (cfr. Fels p. 65). -tē DF. -tę E2. -ten v) dicta[*](dicta E2va.D), cui nulla praefertur. ab hac sativa[*](satiua v. stat- FE. stact- a) et in silvestri quoque melior aestiva. non dant ex murra portiones deo, quoniam et apud alios nascitur; regi tamen Gebbanitarum[*](gebba- nitarum Eadv (D). gaebba- DF. geba- C (item infra). cfr. § 63) quartas partes eius pendunt. cetero passim a vulgo coemptam in folles conferciunt[*](confertiunt FE. ccnuert- a. confarciunt va. H), nostrique unguentarii digerunt[*](dge- runt E1. id ger- E2a) haud difficulter odoris atque pinguedinis argumentis.

[*](Diosc. I 77.— (16) Ps-Arrian. par. M. Erythr. 24 extr.)

Genera complura: Trogodytica silvestrium prima, sequens[*](Erythraea sequens et va. G) Minaea[*](Mi- naea B. -nea D3. in eaom. v), in qua[*](in qua. G. in aqua (qua B) stactea v et om. SJ) et Atramitica[*](astramitica ll. D. cfr. § 52) est et Gebbanitica[*](et gebba- nitica av (J). et gaebb- r. om. G) et Ausaritis[*](austaritis E. auser- (ausir- C) va. Bas.) Gebbanitarum[*](gaebbanitarum ll) regno, tertia Dianitis, quarta collaticia [*](Caucalitia coni. He Diosc.), quinta Sambracena[*](sambracena E2S. semb- rv. cfr. infra et VI 78) a civitate regni Sabaeorum mari proxinia, sexta quam Dusaritim[*](Dusaritim Bas. cfr. Steph. Byz. s. v.δουσαρήet Hesych. dusyr- DF. syr- a. dusir- EJ. durisitin v) vocant. est et candida uno

tantum loco, quae in Mesalum[*](Messalum va. D. cfr. VI 158) oppidum confertur. probatur Trogodytica[*](tro- godytica v. -cę ll)[*](om.a) pinguedine[*](pinguedine v(Brot.). -nis Ez.—uidinis DF. -uitudine G) et quod aspectu aridior est[*](est E1v (D). & F.del.E2S. om.Dd) sordidaque ac barbara, sed acrior ceteris. Sambracena praedicta[*](prae- dicta ego. -dictis ll. -dicatur D. -dictis caret uitiis D3v.om.z) ante alias hilaris, sed viribus tenuis.[*]((5–8) Diosc. I 77 med.) in plenum autem probatio [*](probationem (om. est) Fd) est minutis glaebis nec rotundis, in concretu albicantis suci et tabescentis[*](tabescentis D2v. taue- E1. -nte E2. auescentes D1F) utque[*](utique E2Ven.) fracta[*](confracta zva.G) candidos ungues habeat, gustu leniter amara. secunda bonitas intus variae[*](uariae DFG. -ie d. -ia Ev); pessima quae[*](quae v (D). que DFd.om.EG) intus nigra, peior, si etiam foris. pretia ex occasione ementium varia: stactae a[*](a X. III ad X. L S. a XIII ad XL ll. H. uero a VI ad L v) $X$ III ad[*](ad XVI va.s) $X$ L, sativae summum $X$ XI, Erythraeae XVI—hanc[*](hanc E2v. hac FE1) volunt Arabicam intellegi —, Trogodyticae nucleo XVI S[*](XVI S, ei S. XVI. sei Ed. XIV sei DF. XIII eius B. XIII seiae v), ei vero quam odorariam vocant XII.[*](XII D2in ras. D. XIIII rv. (an XVII?))[*]((12) Diosc. ib. ante med.) adulteratur lentisci[*](lentici FE1a) glaebis et cummi[*](cummitem FE1. cumi- a), item cucumeris suco amaritudinis causa, sicut ponderis spuma argenti . reliqua vitia deprehenduntur sapore[*](sapori E1a), cummis[*](gummis Ea) dente lentescens[*](lente- scentis E2va.G). fallacissime[*](fallacissima Eaz. facillime va. G) autem adulteratur Indica murra, quae ibi de[*](de ll. G. an e (ae)?) quadam spina colligitur. hoc solum peius India adfert, facili distinctione: tanto deterior est.

[*]((1) Th. VI 4, 9.— (4. 5) Diosc. I 90. 51 extr. Isid. XVII 7, 51. 8, 7.)

Ergo transit in mastichen[*](mastichen G. -cen ll (passim). -cem v), quae et ex alia spina fit[*](fit v. fit ll) in India itemque in Arabia; lainam[*](lainam ll. (Salm.) Brot. lamam v) vocant. sed mastiche[*](ma- stichen M) quoque gemina est, quoniam et in Asia Graeciaque

reperitur herba a[*](a MJ.om. rG. e ???) radice folia emittens et carduum similem malo[*](malo D2B. alo rv) , seminis plenum ac[*](ac MD.om. rv) lacrimae, quae[*](lacrimae quae MD. -maeque DFE1a. -ma ęque E2. -maque B. -ma quae v) erumpit incisa parte summa, vix ut dinosci[*](dinosci Mv(J). id no- r. digno- Verc.) possit[*](possit Mv. -sset r) a mastiche vera. nec non et tertia in Ponto est, bitumini[*](bitumini MJ. -nis rv) similior, laudatissima autem Chia candida, cuius pretium in libras $X$ X,[*](X. X J. $X$ X: (= decem sextans) MD. XX rv) nigrae vero $X$ II.[*](X. IIJ. $X$. IN. M (bini coni. Mone). XII rv) Chia e lentisco traditur[*](chiae lentis contraditur FEa) gigni cummium modo. adulteratur ut tura[*](ut tura DFEav. ut a M. (ture et B e Diosc.)) resina.

[*](Herod. III 112. Diosc. I 128. — (12. 13) cfr. Sol. 27, 48. —) Arabia etiamnum[*](etiam nunc MJD) et ladano gloriatur. forte casuque hoc et iniuria odorum[*](odorun. MD. -ris C. -res rv) fieri plures tradidere, caprasque[*](capras quae M. -prisque Ea. -ras va.S) maleficum alias frondibus animal, odoratorum vero fruticum adpetentius[*](adpetentius MG. exp- v. et petentibus r), tamquam intellegant[*](intellegat MD. sed cfr. vol. V p. 487 ad XXXII 59) pretia, carpere[*](cafpere FE1. cap- E1a.om. H Brot. errore) germinum caules praedulci liquor turgentes[*](torrentes M) destillantemque[*](distillantemque F2Eava.S) ab iis[*](is MD. his r C) casus mixtura[*](mixturā E) sucum inprobo barbarum villo abstergere. hunc glomerari pulvere[*](puluere G. -rem 11 (praem. in) v), incoqui sole, et ideo in ladano caprarum pilos esse. sed hoc non alibi fieri quam in Nabataeis [*](nabatae his FE1a), qui sunt ex Arabia contermini Syriae.[*](Diosc. I 128. cfr. Pl. XXVI 47.) recentiores ex auctoribus storbon[*](storbon MJ. strob- rv. stobolon zS) hoc vocant traduntque silvas Arabum pastu caprarum infringi atque ita sucum villis inhaerescere, verum autem ladanum Cypri insulae[*](insulae MG. -lā Ead. -la DF (piaem. in) v) esse, ut obiter quaeque genera odorum dicantur, quamvis non terrarum ordine. similiter

hoc et ibi[*](et ibi MD2G. tibi D1FE1. om. a. ibi E2S. et hoc ibi v) fieri tradunt et esse oesypum[*](oesypum Bas. -sopum M. osyfum FEa. cesyphum v) hircorum barbis genibusque villosis inhaerens, sed hederae[*](edere FEa. -rae va.S) flore deroso , pastibus matutinis[*](mantinis FEa), cum est rorulenta[*](rorulentas F2Ea. -tes F1) Cypros. dein nebula sole[*](solae FE. solue a) discussa[*](discussa MG. -ssam DFa. -ssa in Ev) pulverem madentibus[*](mandentibus FEa) villis adhaerescere atque ita ladanum depecti. sunt qui herbam in Cypro, ex qua id fiat, ledam appellent[*](appellent Mv(D). -llant r H); etenim illi ledanum vocant. huius pinguia[*](pinguia MJ. -ue C. -ui rv) insidere[*](insidens C Bas. exsudare D) ; itaque[*](itaque Ev (alac.). etenim itaque M (prava iteratione). atque FdT) et tractis[*](et tractis MDFd. attr- Ev) funiculis[*](an huius foliis? cfr. Diosc.) herbam eam convolvi atque ita offas fieri. ergo in utraque gente bina genera, terrenum et[*](et — terrenum om.M) facticium. id quod terrenum est friabile[*](triabile FE), facticium lentum.[*]((17) Diosc. I 128 med.) nec non fruticem esse dicunt in Carmania et super Aegyptum per Ptolemaeos[*](ptholęmeos E) tralatis[*](translatis E2va.J) plantis aut, ut[*](aut ut Mv(J). aut r. ut dS) alii, degenerante[*](degenerante MJ. genera ante r. -rante G. -rari v) in id[*](in id ll.S. et id G. et id in iis ut v) turis arbore, colligique ut cummim inciso[*](incinciso F. -naso E) cortice et caprinis pellibus excipi. pretia sunt laudatissimo[*](laudatissima E1. -mae E2) in libras asses XXXX. adulteratur myrti bacis et aliis animalium sordibus. sinceri[*](sincerus E) odor esse debet[*](debet esse va.J) ferus et quodam modo solitudinem redolens, ipsum visu[*](uisum FE1) aridum tactu[*](tactus FE) statim mollescere, accensum fulgere odore iucundo[*](iucunde FT (P)S subl. dist. -da E1. (alac.)); gravi myrtatum[*](graui myrtatum J. (dist. D). graui tum myrta (-tata S) ll.S. gratuitum (gratum Bas.) myrtata (-rrata va.B) v) deprehenditur crepitatque[*](deprehenduntur crepitantque in DFEdva.J igne E2va.S) igni. praeterea[*](praeter eas FE) sincero calculi potius e rupibus inhaerent quam pulvis.

[*](Th. IV 7, 2. 1. (efr. Strabo XVI 777. Pl. XXIII 72. Cels. V 19 init.). — (4) cfr. Pl. XIII 139. —) In Arabia et olea dotatur lacrima, qua medicamentum [*](quam dicamentum F1E1a. qua indis medi- dTS) conficitur Graecis[*](a graecis E2) cnhaemon[*](enbemon E. inb- a. inbaenon F) dictum, singulari effectu[*](effectum M. ex fectu F) contrahendis vulnerum cicatricibus. in maritimis hae fluctibus aestuque operiuntur, nec bacae nocetur, cum constet in foliis salem relinqui.

[*](cfr. Pl. XXIV 102. (Diosc. I 104). Claud. fr. 3 Peter. —) Haec sunt peculiaria Arabiae, et pauca praeterea communia alibi dicenda, quoniam in iis vincitur. peregrinos ipsa mire[*](miros M. mirę E1a. -rrę E2. myrrae zva.G) odores et ad cxteros petit: tanta mortalibus suarum rerum satias[*](satias MJ. satietas av. saci- r. cfr. V 6. X 172. XIII 130. (VIII 209)) est alienarumque[*](aliarumque M) aviditas. petunt igitur in Elymaeos arborem bratum[*](brathum M. -tam Ea. bru- tam va. H), cupresso[*](cypresso ll) fusae[*](fuse E. fuisse a. russae M) similem, exalbidis ramis, iucundi odoris accensam et cum miraculo historiis Claudi Caesaris[*](caesaris claudi historiis M) praedicatam[*](praedicata FEa). folia eius inspergere potionibus Parthos tradit; odorem esse proximum cedro fumumque eius contra ligna alia[*](alio M) remedio. nascitur ultra Pasitigrim[*](phasin tigrim M. -rinique va.B) finibus[*](in finibus E2va.D) oppidi[*](op- pido M) Sostratae[*](Sostratae ego coll. VI 136. sostrae MD. soytrae F. scy- rv(J). Sittacae B scanchro MdJ. -ntro a. -nthro v.) in monte Scanchro[*](schantro r. Zagro B e VI 131. (cfr. VI 136 chasiro vel castro ll)). petunt et in Carmanos[*](carmanios M. charmonos FEa) arborem[*](arbore F1Ea) stobrum[*](stobrum FTS. isto- M. istrobum E. ystr- a. str- v) ad suffitus, perfusam vino palmeo accendentes[*](accendentes FC. actend- M. acced- Eav). huius odor redit[*](redit Mv. reddit r) a camaris ad solum, iucundus[*](iocundos FEa), sed adgravans capita, citra dolorem tamen; hoc somnum aegris quaerunt.[*]((404, 3) Iuba fr. 52 Mū. — Herod. III 97.) his commerciis

Carra[*](carra ll.J. -rras B. -rracem v) oppidum aperuere, quod est ibi[*](ibi MD. illi r. illis v) nundinarium. inde Gabbam omnes petere solebant dierum viginti itinere et Palaestinen Syriam. postea Characem peti coeptum ac[*](ac Mv. ad r) regna Parthorum ex ea causa, auctor est Iuba. mihi ad Persas etiam prius ista portasse quam in Syriam aut Aegyptum videntur Herodoto teste, qui tradit singula milia talentum annua turis pensitasse Arabas regibus Persarum.[*](cfr. infra § 125. — Agatharch. m. Erythr. 99. Strabo XVI 778. Diod. II 49, 3. Sol. 33, 10. — (14) Herod. III 107. cfr. Pl. X 195.) ex Syria revehunt styracem, acri odore eius in focis[*](foris M) abigentes suorum fastidium. cetero non alia sunt ligni[*](ligni sunt FEaS) genera in usu quam odorata, cibosque Sabaei coquunt[*](cogunt FE1a) turis ligno, alii murrae, oppidorum vicorumque non alio quam ex aris fumo atque nidore. ad hunc ergo sanandum styracem[*](styracem MJ. urunt sty- rv) in follibus petunt[*](follibus petunt MJ. pellibus rv) hircinis suffiuntque[*](effiuntque E. effici- Fa) tecta: adeo nulla est voluptas quae non adsiduitate fastidium pariat. eundem et ad serpentes fugandas urunt in odoriferis silvis frequentissimas[*](frequentissima FEa).

Non sunt eorum cinnamomum aut casia, et tamen felix appellatur Arabia, falsi et ingrati[*](falsi (-so v) et ingrati Mzv(J). -sa et ingrata r G) cognominis, quae hoc acceptum superis[*](super his FEa) ferat, cum plus ex eo inferis debeat. beatam[*](beatam MD2B. -tum v. tam D1. am r) illam fecit hominum[*](illa.. hominem va.B) etiam in morte luxuria[*](luxurię E. -rie a) quae dis intellexerant genita inurentium[*](inurentium MD2D. ure- r S. adhibens urendis v) defunctis.[*]((1. 2) cfr.Pl. praef. § 11. (Sen. benef. I 6, 3). —) periti rerum adseverant[*](adseuerant D2G. adstuer- DF1. adsuer- M. adstruer- F2. astruxer- E. -erunt v) non ferre tantum annuo fetu, quantum Nero princeps novissimo Poppaeae[*](Poppaeae (Budaeus) G. -ppae DF. pompae Mv. puppę E) suae die concremaverit. aestimentur post ea toto orbe singulis annis tot funera acervatimque congesta honori cadaverum quae dis per[*](dispersa Ea) singulas

micas dantur. nec minus propitii erant mola salsa supplicantibus, immo vero, ut palam est, placatiores. verum Arabiae[*](arabia M) etiamnum felicius mare est;[*]((4. 5) cfr.Pl. VI 101. —) ex illo namque margaritas mittit. minimaque computatione miliens centena milia sestertium annis omnibus India et[*](et MD. om. rv) Seres et paeninsula[*](paeninsulaque va.D) illa imperio nostro adimunt: tanti nobis deliciae et feminae constant. quota enim partio ex illis ad deos, quaeso, iam vel[*](uel MJ. uti rv) ad inferos pertinet?

[*](Herod. III 111. Ar. IX 13 extr. Ael. XVII 21. Antig. Car. 43 (49).Pl. X 4. 97. — (13) Herod. III 110. Th. IX 5, 2. —) Cinnamonum et casias[*](cassias F2passim) fabulose[*](fabulosae F. -sa va.H) narravit antiquitas princepsque[*](princepsue FEva.S. (alac.)) Herodotus avium nidis et privatim phoenicis, in quo situ[*](siti Ea) Liber pater educatus esset, ex inviis rupibus arboribusque[*](arborum M) decuti carnis[*](cauernis M) quam ipsae inferrent[*](ipsae inferrent Mv. ipse inferet r. -rret dTzD) pondere aut[*](et (pro aut) M) plumbatis;agittis, item casiam[*](casia M) circa paludes, propugnante unguibus ciro vespertilionum genere aligerisque serpentibus, his commentis augentes rerum pretia.[*](Herod. III 113 init. Diod. III 46, 4. - (20) cfr. Sol. 30, 30. — (21) cfr. Pl. VI 168.) comitata vero fabula est ad meridiani solis repercussus inenarrabilem quendam unversitatis halitum e tota[*](et tota M. & uta F) paeninsula existere tot generum aurae[*](aure Fa. autrę E1. aura e S. -ris va. G) spirante concentu[*](concentu Mv (J). -eptum r S), Magnique Alexandri classibus Arabiam primum odoribus[*](.....m odoribus M. odore pri- mum rva.D) nuntiatam[*](nunciatū F) in altum[*](in eptum M). omnia falsa, si quidem cinnamomum idemque cinnamum nascitur in Aethiopia Trogodytis conubio permixta. hi[*](hii M. in E. ii va.) mercantes id a conterminis[*](cum (com F1) terminis FEa) vehunt per maria vasta ratibus , quas neque gubernacula regant[*](regant D2v. fecant D1. rexant Ea. rexeant F1. fexant F2d) neque remi trahant vel

inpellant vela, non[*](uela ego (et dist.). non uela ll. v) ratio ulla[*](ulla D2v. illa r) adiuvet[*](adiu- uet v. -uuit ll): omnium[*](comnium E. comi- a. cum omni- va.S. instar ibi v. -abiri DF1. -abili F2Ea) instar ibi sunt[*](sint va.S) homo tantum et audacia. praeterea hibernum mare exigunt[*](exigant Eava.Bas.) circa brumam, euris tum maxime flantibus.[*]((5) cfr. Pl. VI 104. —) hi recto cursu per sinus inpellunt[*](inpellant F), atque a promunturii ambitu argestae [*](argestę FE. -te av) deferunt in portum[*](portum v. -tu ll) Gebbanitarum qui vocatur Ocilia[*](ocilia ll. S. -la v. Ocelis (P) Brot. e VI 104). quam ob rem illi maxime id petunt, produntque vix quinto anno reverti negotiatores et multos interire. contra revehunt vitrea et aëna[*](aena ll.S. ahena G. aenea v(D)), vestes, fibulas cum armillis ac monilibus [*](monilibus av. mun- FE). ergo negotiatio illa feminarum maxime fide constat.

[*](cfr. Th. IX 5, 2. Sol. 30, 30. — (15) Sol. 30, 31. Th. ib. extr. —) Ipse frutex duum cubitorum altitudine amplissimus palmique minimus, quattuor digitorum crassitudinis[*](grassitudinis FE2a. gross- E1), station a terra VI digitis surculosus, arido similis, cum viret, non odoratus, folio origani, siccitate[*](siccitate v. -ati ll) gaudens, sterilior imbre, caeduae[*](ceduę F. caeu duę E3. ceu dirae va.G) naturae. gignitur in planis[*](in planis D2v. om. r) quidem, sed densissimis in vepribus rubisque, difficilis collectu. metitur non nisi permiserit deus. lovem hunc intellegunt aliqui, Assabinum illi vocant. XLIIII boum caprarumque et arietum extis impetratur[*](impetratur.v. -eratur ll) venia caedendi, non tamen ut[*](ut ll.D. aut v) ante ortum solis aut post occasum liceat[*](liceatD2D. -cet rv). sarmenta hasta dividit sacer- dos deoque partem ponit, reliquum mercator[*](mercatur FE1a) in massas[*](massas E2zH. na- v. assas r) condit [*](condidit F. abscondit a). est et[*](est et v. est D2D. et r) alia fama cum Sole dividi ternasque partes fieri, dein sorte gemina[*](gemina EaH. -ia F.germina zv. cremia G) discerni quodque Soli cesserit relinqui ac sponte conflagrare.[*](Th. IX 5, 1. Sol. 30, 30. —)[*]((6) Diosc. I 13. —) praecipua bonitas virgultorum tenuissimis

partibus ad longitudinem palmi, secunda[*](fecunda Ea) proximis breviore[*](breuiore v. -rem ll) mensura, atque ita ordine. vilissimum quod radicibus proximum, quoniam ibi minimum corticis, in quo summa gratia, eaque[*](gratia eaque D2D. -tiae a. -tiaeque r. -tiae qua v) de causa praeferuntur cacumina[*](cacumini Ea), ubi plurimus[*](plurimus v. -ibus ll) torpet[*](torpet ll. cortex v) . ipsum vero lignum in fastidio propter[*](est propter va.S) origani acrimoniam[*](agrimoniam ll), xylocinnamomum vocatur. pretium ei[*](ei S. et ll. est v) in libras $X$ X.[*](X. X (H)S. XX ll.v)[*](Th. IX 5, 2. — Diosc. I 13.) quidam cinnami duo genera tradidere, candidius nigriusque, et[*](et om. G) quondam praeferebatur candidum, >nunc contra nigrum laudatur atque etiam varium praeferunt candido. certissima tamen aestimatio, ne sit scabrum atque ut inter sese tritum[*](sese tritum v. sestertium ll) tarde frietur; damnatur in primis molle aut cui[*](cui v. eui ll) labet[*](labet ego n. luc. p. 41. labit (ba- E1) D1FEa. -bitur dTBrot. liuet D2D. labat H. albet v) cortex. ius eius a Gebbanitarum rege[*](rege v. -ges ll) solo proficiscitur; is edicto mercatu[*](mercatu v. -to ll) vendit. pretia quondam fuere in libras denarium nilia. auctum[*](auctum E3v. act- ll) id parte dimidia est incensis, ut ferunt, silvis ira barbarorum. id acciderit ob iniquitatem praepotentium an forte, non satis constat. austros ibi tam ardentes[*](ardentis FS. -ter dTva.G) flare, ut aestatibus silvas accendant, invenimus apud auctores coronas ex[*](ex E2v. et r) cinnamo[*](cinnamomo Eava. G(S) interrasili F2av. -ter asili (aus- F1) r) interrasili auro inclusas primus omnium in templis Capitolii atque Pacis dicavit Imperator Vespasianus Augustus. radicem eius magni ponderis vidimus in Palatii templo, quod fecerat Divo Augusto coniunx[*](coniux F1aH. cfr. VII 39) Augusta, aureae[*](aureae D2v. -ea r) paterae[*](patere FE1a. -ra E2) inpositam[*](inpositam —23 editae D2v. inpositae D1. -te FE1a. -ta E2), ex qua guttae editae annis omnibus in grana durabantur, donec id delubrum incendio consumptum est.

Frutex et casia[*](casia v. -ię ll) est iuxtaque cinnami campos nascitur , sed in montibus crassiore[*](crassiore v. -ri S. grass- FEa) sarmento, tenui cute verius quam cortice, quem contra[*](conteri zva.Bas.) atque in cinnamo[*](cannamo F.cfr. § 98) diximus labare[*](diximus labare ego luc. p. 21. lab- dix- M. labare D1FS. lauare D2Ea. leuari v. liuere D)[*](92) et exinaniri pretium est. amplitudo frutici trium cubitorum, colos triplex: cum primum emicat, candidus pedali mensura, dein rufescit[*](rubescit Eava. S. cfr. § 116. IX 109. XI 118. 167. XIV 35) addito semipede, ultra nigricans.[*]((8) Diosc. I 12. — (8–11) Th. IX 5, 3, —) haec pars maxime laudatur ac deinde proxima, damnatur vero candida. consecant surculos longitudine[*](longitudinem FE1 (a lac.)) binum digitorum, mox praesuunt [*](praeiciunt M) recentibus coriis quadripedum ob id interemptarum, ut putrescentibus vermiculi lignum[*](uermiculus nigrum M) erodant et excavent corticem [*](cortice E2), tutum[*](totum M. tuto E2) amaritudine[*](amaritudinem FE).[*](cfr. Diosc. I 12. —) probatur recens maxime et quae sit odoris longissimi[*](longissimi M.cfr. n. luc. p. 39. mol- liss- rv) gustuque[*](gustuue FEava.H) quam minime[*](minime M.cfr. luc. p. 89. maxi- rv) fervens potiusque [*](potiusque ll.D. -ius quam B. -ius v) lento tepore leniter mordens, colore purpurae, quaeque plurima minimum ponderis faciat, brevi tunicarum fistula atque[*](et (pro atque) Eva.D. (alac.)) non fragili. ladam[*](ladam Mv(S). -dan/// dT. -dant DF. laudant E. lactam C) vocant talem barbaro nomine. alia est balsamodes, ab odore[*](aba odore Ea. abad- F) simili appellata, sed amara ideoque utilior medicis, sicut nigra unguentis. pretia nulli diversiora , optimae[*](optumae MS. -time E (Ven.). -timi rv) in libras $X$ L, ceteris $X$ V.

[*]((19) cfr. Diosc. I 12.)[*]((1) cfr. Pl. XVI 136. Col. III 8, 4. — (5) Diosc. I 23. Ps-Arrian. per. m. Erythr, 8 extr. —)