Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*]((19) Ma- crob. VII 16, 7.) Volucrum animal parit vespertilio tantum[*](tantum F2v. in ta- r) , cui et membranaceae[*](membranaceę F2RG. -na (-nae D) ceu E2v(D). -cae r) pinnae[*](pinnae F2RG. pen- E2v(D). pemne r) uni[*](um Ea.om. v a.G(D)) . eadem sola volucrum lacte[*](la&e F1. letę a1) nutrit ubera admovens[*](admouens parit ego (et dist.). -ouit (-ouet H) parens DFR1E1aH.-ouens parens R2E2S.-ouens v. cfr. vol. I p. 545 ad III 100) . parit geminos; volitat amplexa infantes secumque portat. eidem coxendix[*](coxendix v. -dis ll) una traditur esse.[*](eeego (et dist.). et ll.v) in cibatu[*](cibato Fa) culices gratissimi.

[*](Ar. III 1, 511a 16. V 4.— Herod. III 109. Mir. ausc. 165. Ael. I 24. Ar. V 34. (Isid. XII 4.11. 10).—) Rursus in terrestribus ova pariunt serpentes, de quibus nondum dictum est[*](est C. sit ll.v) . coeunt conplexu, adeo circumvolutae sibi ipsae, ut una existimari biceps possit. viperae mas caput inserit in os, quod illa abrodit voluptatis dulcedine. terrestrium eadem sola intra se part ova, unius coloris et mollia, ut pisces. tertio[*](tertio ego. -ia ll.v. cfr. luc. p. 60) die intra uterum catulos excludit, dein singulis diebus singulos parity, XX fere numero . itaque ceteri[*](ceteris a.-rae C) tarditatis inpatientes perrumpunt latera occisa parente. ceterae serpentes contexta[*](contecta va.(P)H) ova in terra incubant et fetum sequenti[*](sequenti F2. -te rv. cfr. § 161 et vol. IV p. 495 ad XXIX 137) excludunt anno. crocodili vicibus incubant, mas et femina. sed reliquorum quoque terrestrium reddatur generatio.

[*](Ar. V 1, 539a 15.— (15) Ar. V 8, 542a 19. 26.—) Bipedum[*](bi- pedum - 25 prodidit om.a) solus homo animal gignit. homini tantum primi[*](primo F1) coitus paenitentia[*](poenitentiae R) , augurium scilicet vitae[*](uita F1) a paenitenda origine. ceteris animalibus stati per tempora anni concubitus, homini, ut dictum est, omnibus horis dierum[*](7,38) noctiumque; ceteris satias[*](sacias FR. satietas va.S. cfr. V 6. XII 78. XIII 130. (VIII 209. XXXII 45 extr.)) in coitu, homini prope nulla. [*](Hesiod op. et d. 586. Ar. ib. 32.)Messalina Claudi Caesaris coniunx, regalem hanc[*](regalē hanc F2D.-lē rH. hanc (hoc L) reg- v) existimans palmam, elegit in id certamen nobilissimam e prostitutis ancillam mercenariae[*](mercedariae FR) stipis eamque nocte ac die superavit quinto atque vicensimo concubitu. in hominum genere [*](dist. ego) maribus[*](maribus D2v. mani- r) deverticula[*](diuerticula F2va.S. cfr. § 140) veneris, excogitata omnia scelere[*](sce- lerae D1F.-ra Rz) naturae , feminis vero abortus. quantum in hac parte multo nocentiores quam ferae sumus! viros avidiores veneris hieme, feminas aestate Hesiodus[*](hesiodos F2. hess- F1) prodidit.

[*](: Ar. V 2, 539b 22. (II 1, 500b 15. 16). Sol. 27, 16.— Ar. ib. 540a 13–17. Ael. VI 60.— (5) cfr. Ar. VI 18, 572b 10. Col. VI 27, 10. 24, 2.— (6) Ar. V 2, 540a 23–25. 9. 10.—) Coitus[*](coitos F1R1) aversis elephantis, camelis, tigribus, lyncibus, rhinoceroti, leoni, dasypodi, cuniculis, quibus aversa genitalia . cameli etiam solitudines aut secreta certe petunt, neque intervenire datur sine pernicie; coitus toto die[*](toto die ego. tota die F2R2E2. tote (-tę a) r) , et his[*](dist. ego cum Ven.) tantum ex omnibus. quibus solida ungula in quadripedum genere, mares olfactus accendit[*](accendit G. antcedit E. antec- rv) . avertuntur et canes, phocae, lupi, in medioque coitu invitique[*](inuiti (U 196) D) etiam cohaerent. [*](Ar. ib. 539b 24. 29–540a 4. (cfr. VI 30 init.). ib. 10. 11.— (12) ib. 5–7. VI 29 init.— V 4 extr.—) supra dictorum dasypodum[*](dasypodum ego ex Ar. om. ll. v) plerumque[*](plerisque B) feminae priores superveniunt[*](superueniunt in dTS.-unt Fv. -untur rD) , in reliquis[*](reliqu/// R1.-uę R2) mares. ursi autem, ut dictum est,[*](8,126) humanitus strati[*](humi strati P ex Ar.) , irenacei stantes ambo inter se conplexi, feles mare stante, femina[*](feminam F1) subiacente, vulpes in latera proiectae maremque femina amplexa[*](amplexa F2v.-xae (-xe R) r. (alac.)) . taurorum cervorumque feminae[*](fe- minae R(?)v. minae (-ne Fa) r) vim non tolerant; ea de causa ingrediuntur in conceptu[*](coitu (B)G) . cervi vicissim ad alias transeunt et[*](et ll.v. an nec? cfr. Ar.) ad priores redeunt. lacertae ut ea, quae sine pedibus sunt, circumflexu [*](circumplexu va.J) venerem novere.

[*](Ar. G IV 4, 771a 18 sq. —(19. 20) ib. 10, 777a 32.—)Omnia animalia quo maiora[*](maturia a.-raF1d. maiore va.H) corpore[*](corpora a) , hoc minus fecunda[*](fecunda sunt va.S) . singulos gignunt elephanti, cameli, equi; acanthis duodenos, avis minima. ocissime pariunt quae plurimos gignunt. quo maius est animal, tanto diutius formatur in utero. diutius gestantur quibus longiora sunt[*](gloria sunt a. glorias F1. ////// sunt R1) vitae spatia, neque crescentium tempestiva ad generandum aetas[*](aetas - 274, 5 tantum om.a).[*](Ar. G IV 4, 771b 2.)[*]((3) ib. 6, 774b 5–16. Ar. VI 34. 35. (cfr. Pl. VIII 126.151).) quae solidas habent

ungulas, singulos; quae bisulcas, et geminos pariunt; quorum in digitos pedum fissura divisa est, et[*](et ego. del.F2D. e ll. ea L. eo v) numerosiora in fetu. sed superiora omnia perfectos[*](perfectus F1R1) edunt partus, haec in- [*](dist. H ex Ar.)choatos[*](inchoatus FR) , in quo sunt genere leaenae, ursae; et vulpes informe [*](informe RJ.-ma r. -mem S. -mia v) etiam magis quam supra dicta parit[*](ursa parit z. ursae pariunt va.H) , rarumque est videre parientem[*](parientes va.H) . postea lambendo calefaciunt fetus omnia ea et figurant. pariunt plurimum quaternos. caecos autem gignunt canes, lupi, pantherae, thoes.

[*](Ar. VI 20, 574a 16. 17. 22. 18. 26 sq. 574b 19. 23 -26.— (19) 574a 24.574b 26.29–33. V 14, 546a 28.—)Canum plura genera. Laconicae octavo mense utrimque [*](utrimque v. utrum- ll) generant; ferunt LX diebus[*](sexaginta .. tribus ll.v) et plurimum III. ceterae canes et semenstres coitum patiuntur. inplentur omnes uno coitu. quae ante iustum tempus concepere, diutius caecos habent catulos[*](catulos et ego. -li se (-lis R) ll. -los nec v. at cfr. Ar.) , et omnes totidem diebus. existimantur in urina[*](ruina F1R1) attollere crus fere semenstres; id est signum consummati virium roboris. feminae hoc idem sidentes . partus duodeni[*](duodenis R) quibus numerosissimi, cetero quini, seni, aliquando singuli, quod prodigiosum putant, sicut omnes mares aut omnes feminas gigni. primos quosque[*](quosque (J) S. -oque ll) mares pariunt, in ceteris alternant. ineuntur[*](ineunt ora F) a partu sexto mense. octonos Laconicae pariunt. propria in eo genere maribus labore[*](labore Brot.(J). -res ll. -ris v(L). a labore G2. post laborem (P)S) salacitas[*](alacritas va.(P)Brot.) . vivunt Laconici annis denis, feminae duodenis , cetera genera XV annis[*](annis d. annos ll.v. an delendum?) , aliquando et XX[*](XX TG. uiginti ll.v(S). uicenos H) , nec tota sua aetate generant, fere a duodecimo desinentes.

[*](Ar. VI 35, 580a 23. 24. ib. 33, 579b 31. 580a 2–4.)[*]((4) Ar. V 14 extr.— (5) ib. 546b 2–5.—)Felium et ichneumonum reliqua ut canum. vivunt

annis senis[*](denis coni. Brot.) . dasypodes omni mense pariunt et superfetant, sicut[*](pasta F1) lepores. a partu statim inplentur; concipiunt quamvis ubera siccante fetu. pariunt vero[*](uero (ů) H. non (n???) ll.v. autem J) caecos. elephanti, ut diximus, pariunt singulos magnitudine vituli trimenstris.[*](175 8,28) cameli[*](duodecim ll.v) XII mensibus ferunt; a[*](aF2R2E2v(S). u DF1. ut E1. e R1. del.H) trimatu pariunt vere[*](an fere? cfr. Ar.) iterumque post annum inplentur a partu.[*](Ar. VI 22, 576b 28 sq. 22. cfr. Pl. VIII 164.— (8) Ar. ib. 23, 577a 29.— (9) Xenoph. r. equ. 5, 8. (Ar. VI 18, 572b 8).— Ar. ib. 572a 17.—) equas autem post ter- 180 tium demum[*](demū J. diem ll.v(H). annum C) aut post unum ab enixu utiliter admitti putant coguntque invitas. asinas[*](asinas (P) U 197. om. ll.v) et[*](et ego. et mulier (-iter E) ll.G (ortum ex utiliter prave iterato). mulier v. set muli mater J. cfr. n. luc.p. 98) septimo[*](septima va.H) die concipere facillime creditur. equarum iubas tondere praecipiunt, ut asinorum coitum patiantur humilitate; comantes enim gloria superbire . a coitu solae animalium currunt exadversus[*](exaduersus (S)D. -sos DF1. -so rv. -sum J) aquilonem austrumve[*](aquilone austroue H.-onum austrorumue v) , prout marem aut feminam concepere. colorem ilico mutant, rubriore pilo vel quicumque sit pleniore: hoc argumento desinunt admittere, etiam volentes[*](uolentes v. nol- ll.H) . nec inpedit partus quasdam ab opere falluntque gravidae. vicisse Olympia praegnantem Echecratidis Thessali invenimus.[*]((17) Ar. V 14, 546a 22.) equos et canes et sues initum[*](initium FR) matutinum adpetere, feminas[*](feminis P) autem post meridiem blandiri diligentiores tradunt. equas domitas LX[*](sexaginta DFED. XL z) diebus equire ante quam gregales, sues tantum coitu[*](coitum FR.an in coitu?) spumam ore fundere, verrem subantis audita voce, ni[*](nisi va.S) admittatur , cibum non capere usque in maciem, feminas autem in tantum efferari[*](efferari v.-erri ll) , ut hominem lancinent[*](lancinent R2TS. laci- D1FRd. lacerent D2Ev), candida maxime veste indutum. rabies ea aceto mitigatur naturae adsperso.

aviditas coitus putatur et cibis fieri,[*]((4) Ar. VII 4, 585a 3–6. cfr. Pl. supra § 179. VIII 219. (VII 48).—) sicut viro eruca, pecori caepa. quae ex feris mitigentur, non concipere, ut anseres, apros[*](dist. H) vero tarde et cervos nec nisi ab infantia educatos mirum est. quadripedum praegnantes venerem arcent praeter equam[*](praeter quam R1. -quem F1) et suem; sed superfetant dasypus et lepus tantum.

[*](Ar. VII 8, 586b 4. 586a 34; G IV 9. cfr. Pl. VII 45.—) Quaecumque animalpariunt, in capita gignunt circumacto fetu[*](fetu (om.R) sub enixum ll. Verc.(D). sub enixum fetu v(C)) sub enixum, alias[*](alias B. -ia ll. antea D. cfr. Ar.) in utero porrecto[*](porrecto B. -ta ll.v) . quadripedes gestantur[*](gesta- tur F) extentis[*](extentis RS.-ndis a.-nsis rv(J) ad v. om. ll.S) ad longitudinem cruribus et ad alvum suam adplicatis; homo in semet conglobatus inter duo genua naribus sitis.[*](cfr. Ar. G IV 7 init.— (14) ib. 6, 774b 17. —) molas, de quibus ante diximus, gigni putant, ubi mulier non ex[*](ex semet FdE2v. ea (a R) se- r) mare, verum ex semet ipsa[*](7,63) tantum conceperit[*](conperit F1R1a). ideo nec animari, quia non sit ex duobus , altricemque habere per se vitam illam quae satis arboribusque contingat.

ex omnibus, quae[*](que om.F1a) perfectos fetus, sues[*](sues G. ue ll. uel v) tantum[*](tantum B. -tus DF1R. -tos rv) et numerosos[*](numeros F1. in humerosos E2) edunt, nam[*](nam ego. item ll.v. cfr. § 176 et Ar.) plures[*](mures D) contra naturam solidipedum aut bisulcorum.

[*]((19) Ar. VI 37, 580b 31.13. 29. Ael. XVII 17 extr. IX 3 init.—) Super cuncta est murium fetus, haut[*](haut om.F) sine cunctatione dicendus, quamquam sub[*](sub om.zva.G. ab a) auctore Aristotele et Alexandri[*](dist.G) Magni militibus. generatio eorum lambendo constare, non coitu, dicitur. ex una genitos CXX tradiderunt , apud Persas[*](aut persas F1R1a) vero praegnantes[*](prae- gnantes in B. in praegnantis (-atis F1Ra) ll.S) in ventre[*](utero va.H) parentis[*](parentis B. parie- ll.v(S). cfr. Ar.) repertas .[*](Ar. ib. 580b 16. 21.)[*]((5) cfr. Ael. XI 28. XVII 41.— (6) Th. fr. 174, 7. 8 Wim. Ar. ib. 581a 1 sq. cfr. Pl. VIII 132.) et salis gustatu[*](gustu a) fieri praegnantes opinantur[*](opinatur F1R1a). itaque

desinit mirum esse unde vis tanta messes populetur murium agrestium, in quibus illud quoque[*](an adhuc quoque?) adhuc latet, quonam modo illa multitudo repente occidat. nam nec exanimes reperiuntur neque extat qui murem hieme in agro effoderit. plurimi ita[*](itaque Ezva.G(D)) ad Troada proveniunt et iam inde fugaverunt incolas[*](dist. (P)H. (5–7 turbato ordine laborant)) . proventus eorum siccitatibus. tradunt etiam obituris vermiculum in capite[*](capite F2v. cante DF1R. coitu Ea) gigni. Aegypti[*](aegypti adS. -tiis F2E2v(D). -tii r. cfr. XI 111) muribus durus pilus sicut irenaceis[*](iraenaceis F. iran- a. irin- R2. erin- (vel herin-) va.J) . iidem bipedes ambulant ceu Alpini quoque.[*](Ar. G II 7, 746a 32. (Ar. VI 23, 577b 9).— (14) Ar. V 33, 558a 16.) — Cum, diversi generis coiere animalia[*](animalia F1Ra) , ita demum generant, si tempus nascendi par habent.— Quadripedum ova gignentium lacertas ore parere, ut creditur vulgo, Aristoteles negat. neque incubant eaedem[*](eędem v. eod- ll), oblitae quo sint in loco enixae, quoniam huic animal nulla memoria; itaque per se catuli erumpunt.

[*](Ov. M XV 390. Ael. I 51.— (18) schol. Nic. alex. 537. Th. fr. VI 1, 15. III 8, 60 Wim. Ar. V 19, 552b 17. Ael. II 31. Geop. XV 1, 34. cfr. Pl. XXIX 75.) Anguem ex medulla hominis spinae gigni accepimus [*](accepimus dv. accip- ll.H) a multis. pleraque enim occulta et caeca origine proveniunt, etiam in quadripedum genere,

sicut salamandrae [*](salamandra va.S. cfr. not. p. 259,10) , animal lacertae[*](lacerti va.S) figura, stellatum, numquam nisi magnis imbribus proveniens et serenitate desinens[*](deficiens va.S) . huic tantus[*](in (pro ut) F1a) rigor, ut ignem tactu restinguat[*](tactu restinguat F2H(D). -tur ext- DF1.-tuf ext- F1corr.Ea. -tu ext- R(?)S. -tū ext- v) non alio modo quam glacies. eiusdem sanie, quae lactea ore vomitur, quacumque parte corporis humani contacta toti[*](toti — p. 276, 3 generant om.a) defluunt pili, idque, quod contactum est, colorem in vitiliginem[*](uitilignē F1R1. uitii lig- F2) mutat.

[*]((4) Ar. IV 11, 537b 32. 24. cfr. V 1, 539a 22. 15, 547b 18 sq.; G I 1,715a 23–25. 715b 4. 17. III 11, 761b 23. 762b23.) Quaedam ergo[*](ergo DFETS. uero R(?)v) gignuntur ex non genitis et sine ulla simili origine, ut supra dicta et quaecumque ver[*](188) statumque[*](uer statumque R2E2S. om. rH. praem. aestas aut E2v(D). at cfr. Ar.) tempus anni generant[*](generant ll.v(SD). -rat H(J)). ex his quaedam nihil gignunt ut salamandrae, neque est in[*](in his genus R(?)va.D)iis masculum[*](masculinum va.S) femininumve , sicut neque in anguillis omnibusque[*](omnibusque v. -bus ll) quae nec animal nec ovum[*](neouum F1. neoum R1) ex sese generant. neutrum est et[*](et sese DF1E1. om.RSJ) ostreis genus[*](nec (pro uel) F1R1) et ceteris adhaerentibus vado vel saxo. quae autem per se generantur, si in mares et feminas discripta[*](discripta FE1D. desc- rv) sunt[*](sunt (pro si in) F1a) , generant quidem aliquid coitu, sed inperfectum ac dissimile et ex quo nihil amplius gignatur, ut vermiculos muscae. id magis declarabit[*](declarabit ego. -ruit F1.-rauit rH (alac.). -rant (naturae) v) natura eorum[*](eorum D(?)v. ear- r (alac.)) quae insecta dicuntur[*](dicuntur v. duc- RE2.-cantur r (alac.)) , arduae[*](ardua F1R1) explanationis omnia et..privatim dicato opere narranda . quapropter ingenium praedictorum et reliqua[*](qua om.FR1) subtexetur edissertatio[*](edisse statio F1R1. disserta- va.Brot.) .

[*](Ar. I 15 extr.— § 192: (22) Ar. IV 9, 536b 3.) Ex sensibus ante cetera homini tactus, dein gustatus; reliquis superatur a multis. aquilae clarius cernunt , vultures sagacius odorantur, liquidius audiunt talpae: obrutae terra, tam denso atque surdo naturae elemento, praeterea voce omni[*](omne R1.-nium va.S) in sublime tendente[*](tendentes F), sermonem exaudiunt et, si de iis loquare, intellegere etiam[*](etiam - 21 profugere om.F1R1a) dicuntur et profugere.[*]((1) Ar. IV 8, 535a 14. 15. 533b 16.) auditus cui[*](qui a. quin F1) hominum primo negatus est, huic et sermonis usus ablatus, nec sunt naturaliter surdi, ut non iidem sint[*](sunt F1Ra) et muti. in marinis ostreis auditum esse non

est verisimile, sed ad sonum mergere se dicuntur[*](dicuntur om. va.H) solenes[*](solenes H ex Ar. -lent (-lere F2) ll.v); ideo et silentium in more[*](more F1R1a mare F2. mari R2(DE?)v. cfr. XVI 13.XXV 85) piscantibus.[*](ib. 533b 1 sq.— cfr. Pl. XXXII 16. 17. Martial. IV 30, 7.— (7) Ar. ib. 534a 8 sq.)

pisces quidem auditus[*](audituus F1D. -tuos R1.-tū os a) nec membra habent nec foramina, audire tamen eos palam est[*](est om.a) , utpote[*](utpote G(SD). ut pute F2. ut pate DF1. ut (om.a) patet rv(H). del.J) cum plausu congregari feros ad cibum adsuetudine in quibusdam vivariis spectetur et in piscinis Caesaris genera piscium ad nomen venire quosdamve [*](quosdamue ego. -dam av. -damque rH) singulos. itaque produntur etiam clarissimeaudire mugil, lupus, salpa, chromis[*](cromis F. cronus a) et[*](et- uiuere del. P) ideo in vado vivere.

[*](Ar. ib. 14. 15. 17–19. 23–26. 28–534b2.) Olfactum iis esse[*](es//// R1. ess& F1. esse F2) manifeste patet, quippe non omnes eadem esca capiuntur et prius quam adpetant odorantur [*](adorantur F1a). quosdam et speluncis latentes salsamento inlitis faucibus scopuli[*](scopoli FR) piscator[*](piscatur F1a) expellit velut sui cadaveris agnitionem fugientes, conveniuntque ex alto etiam ad quosdam odores[*](////odores F1. modo res a), ut saepiam ustam et polypum, quae ideo coiciuntur[*](coiciuntur F2G(D). coigu- DF1. cogu- rv(J)) in nassas. sentinae quidem[*](Sed in aequidem F1. Sed equ- a) navium odorem procul fugiunt, maxime[*](an escis? cfr. Ar.) tamen piscium sanguinem.[*](Ar. ib. 534b 27–29. 535a 7. 8.— (19) ib. 534b 22–25. (cfr. Pl. VIII 118. XXVIII 149. XII 81).— (21) Ar. ib. 535a 3. 4.)[*]((1) ib. 533a 17.18.—) non potest petris avelli polypus; idem cunila[*](cunila B ex Ar. cunicula (uni- R) ll.v) admota ab odore[*](an ob odorē?) protinus resilit. purpurae quoque faetidis capiuntur. nam de reliquo animalium genere quis dubitet? cornus cervini[*](an ceruini usti?) odore serpentes[*](insecta (pro ser- pentes) P ex Ar.) fugantur, sed maxime styracis; origani aut calcis aut sulpuris [*](solporis F1. sulpho- F2R.-phuris ava.J) formicae necantur. culices acida petunt, ad dulcia non advolant.

Tactus[*](actuus F1.-tus a) sensus omnibus est, etiam quibus nullus alius; nam et ostreis et terestrium vermibus quoque.

[*]((5) Cic. ND II 122.—) Existimaverim omnibus sensum et gustatus esse. cur enim alios alia sapores[*](saporis FRa) adpetant? in quo[*](quod F1a) vel[*](uel om.F1) praecipua naturae varietas[*](uarietas ego coll. v. 8. arcitae DF1E1adT. artae F2. ar- chitectio R2e corr. G. -tiq; E2v.-tae H. -ti J. artificia D) et lusus:[*](et lusus ego. cfr. IX 102 et XIV 42. XX 11. et hiois DF. ////his R1E1. et his a. Ex his E2. et fibis d. et uiuis T. uis v(H). del. G(D)) alia dentibus praedantur, alia[*](alia — eruunt om.FR1a) unguibus , alia rostri[*](rostro F1.-ris a) aduncitate carpunt, alia latitudine eruunt[*](ruunt va.S. cfr. XI 159), alia acumine excavant, alia sugunt, alia lambunt, sorbent, mandunt, vorant. nec minor varietas in pedum ministerio, ut rapiant, distrahant, teneant, premant, pendeant, tellurem scabere non cessent.

[*]((13) Ar. VIII 4 extr.—) Venenis capreae[*](caprae Lucret. IV 639) et coturnices, ut diximus, pinguescunt, placidissima animalia, at serpentes[*](ad serpentes (-tis F2) FR) ovis[*](ouis v. oua ll), spectanda[*](69) quidem draconum arte: aut enim solida hauriunt, si iam fauces capiunt, quae deinde in semet convoluti frangunt intus atque ita putamina extussiunt[*](excutiunt ava.H), aut si tenerior est[*](ē F2E2H. et r. est et v) catulis adhuc aetas, orbe adprehensa spirae[*](spire F1.-ra a) ita sensim vehementerque praestringunt, ut amputata parte ceu ferro e[*](et (pro e) a) reliqua[*](reliquam (om. e) va.S), quae amplexu tenetur, sorbeant. simili modo avibus devoratis solidis contentione[*](contentione dTv.contione (cot- R1) ll. certione s. contritione coni. B) plumam[*](plumā Rds(P)H. -mas B. -ma DF1E1aT. plurima F2E2v) excitam[*](excitā(P)H. et cita DF1E1dT.-tha R.-to a. et ossa F2E2G(D). et cita et (et cetera v) ossa szv) revomunt .

[*]((22) ib. 4, 594a 9. 7. 22–24. 15.)[*]((5) ib. 29, 607a 28. (cfr. Pl. XI 281).—) Scorpiones terra vivunt[*](uiuunt et RS). serpentes, cum occasio est, vinum praecipue adpetunt, cum alioqui exiguo indigeant

potu; eaedem[*](edem F1. edent a) minimo et paene nullo cibo, cum adservantur inclusae, sicuti aranei quoque, alioqui suctu[*](fuctu F2v. ru- r) viventes . ideo[*](ideoque H) nullum interit fame aut siti venenatum. nam neque calor iis[*](calor his G. -ris ll. -ris uim z (add. habent v)) nec sanguis[*](sanguis G.-inis ll.zv) nec sudor[*](sudoris zva.G) , quae aviditatem naturali [*](naturalē F2va.G) sale augent. in quo genere[*](genera F1a) omnia magis exitialia[*](exiit alia F1a), si suum genus edere ante quam noceant.[*]((10) cfr. Ar. VIII 28, 606b 1.— (10. 11) Ar. VIII 6, 595a 13–18.— (12) ib. 5 init.—) condit[*](condit — 9 horas om.a) in thesauros maxillarum cibum sphingiorum[*](sphingiorum B. spi- DR.-onum FE. spong- v) et satyrorum genus, mox inde sensim[*](scensim F1R) ad mandendum manibus expromit[*](ex- promit C.-primit ll.v) , et quod formicis in annum, sollemne est his in[*](his in F2R2d2v.om. r) dies vel horas.

unum animal digitos habentium herba alitur, lepus; ea[*](ea ego. sed ll.v) et fruge[*](fuge F1a) solidipedes, et e bisulcis sues[*](sues R2v. suis r D) omni cibatu et radicibus. solidipedum volutatio propria. serratorum dentium carnivora [*](carniuiora F2) sunt omnia; ursi et fruge, fronde, vindemia, pomis vivunt et apibus, cancris etiam ac formicis; lupi, ut diximus,[*](8,83) et terra in fame.[*](Ar. ib. 10, 569a 16. 17. ib. 8 init.— (17) Ar. IX 50, 632b. 3–6. 9.—) pecus potu pinguescit, ideo sal illis aptissimus ; item veterina, quamquam et fruge et herba, scilicet[*](scilicet ego. sed ll.v. (Ar.ὡς γὰρ ἄν πίνῃ)) ut bibere[*](ut bibere F2E2v. uiuere r. (alac.)) , sic edunt. ruminant praeter[*](et praeter R) iam dicta silvestrium cervi, cum a nobis aluntur, omnia autem iacentia potius quam stantia, et hieme magis quam aestate, septenis fere mensibus. Pontici quoque mures simili modo remandunt.

[*](Ar. VIII 6 init.)[*]((1) ib. 28, 606b 25–28.—) In potu[*](potu Tv.-tum F1E2. pontu a.-tum r) autem, quibus serrati dentes, lambunt et mures hi vulgares, quamvis ex alio genere sint. quibus continui dentes, sorbent, ut equi, boves. neutrum ursi, sed

aquam quoque morsu vorant. in Africa maior pars ferarum aestate non bibunt inopia imbrium, quam ob causam capti mures Libyci[*](libici Fa) , si bibere, moriuntur. orygem[*](origem FRa) perpetuo[*](perpetuos F1Ra) sitientia [*](sitientem szva.G) Africae[*](Africae G. -ca ll.szv) generant[*](generat szva.G) ex natura loci[*](naturali (-ri E1) loco Eaz) potu carentem[*](carentē F1Rv.-te r) et[*](et G)[*](et ll.G. cum v) mirabili modo ad remedia sitientium: namque Gaetuli latrones eo durant auxilio, repertis aperto[*](apto ego. pro (pro in F2E2) ll.in v) corpore eorum saluberrimi liquoris vesicis.

[*]((12) Ael. VI 27.)Insidunt in eadem Africa pardi condensam arborem[*](condensā arborē ego (cfr. IX 10). -sa arbore ll.v(H). -sa arborū G) occultatique ex ramis[*](ex ramis ego. earum ramis ll.G. eius ra- zv) in praetereuntia desiliunt atque e volucrum sede grassantur[*](crassantur F1Rava.C). feles quidem quo[*](quodā F2) silentio, quam levibus[*](leuis F1R1) vestigiis obrepunt avibus! quam occulte speculatae in musculos exiliunt! excrementa sua effossa obruunt terra, intellegentes odorem ilium indicem sui esse.[*]((18) Ar. IX 1,610a. 1. 609a 7.20. (Cic. ND II 125. Ael. V 48).— (20) Ar. ib. 609a 8. 609b 12. 11, 615a 19. — (21. 22) ib. 609a 14.— (22. 23) ib. 17. 18. 5. (cfr. Pl. XI 72).)

ergo et alios quosdam sensus esse quam supra dictos haut difficulter apparet.

Sunt enim quaedam iis bella amicitiaeque, unde et adfectus , praeter illa quae de quibusque eorum suis diximus locis. dissident olores et aquilae, corvus et chloreus[*](chloreus (P)H ex Ar. cho- ll. clo- v. chlorio B) noctu invicem ova exquirentes, simili modo corvus et miluus, illo[*](illi F1) praeripiente huic[*](hic F1a) cibos, cornices atque noctua, aquilae[*](an aquila ut Ar.?) et trochilus[*](prochilus F1R1a), si credimus, quoniam rex appellatur avium, noctuae[*](an noctua ut Ar.?) et ceterae minores aves,[*]((1) ib. 23. 24.— (2) ib. 30.— (3) ib. 31–35. (7) ib. 609b 3. 28.—) rursus cum trochilo[*](trochilo ego ex Ar. terrestribus (t???reftrib.) ll.v) mustela et cornix, turtur et pyrallis[*](pyralis va.S(J)), ichneumones[*](icneumones FR.om.a) vespae et phalangia[*](phalangi F2.-ges va.Bas.)

aranei[*](dist.(P)J), aquaticae[*](aquatica F2)brenthos[*](brenthos D ex Ar. uentos F2. om. r H. anates v(S)) et[*](et om.DE2) gavia et[*](gauia et D. -uiae DRE1v.-uia F2E2.-ui F1d) harpe, harpe et[*](harpe et ego coll. § 207. et ll.v. (nisi vero ex Ar. inserenda sunt rubeta et serpens)) triorchis [*](brenthos — triorchis om.a) accipiter, sorices[*](forices ll.v. an coruus (olim scriptum coruos)? Ar.πίπραvelπιπώi.e. coruus ut p. 280,18) et ardiolae[*](et ardeolae R2va. J. om.a) invicem fetibus[*](festibus F1R. flet- F2) insidiantes , — (aegithus[*](aegithus — 6 excauat alieno loco videntur inserta e margine, inserenda potius v. 7 ante aesa- lon) avis minima cum asino; spinetis enim se scabendi causa atterens nidos eius dissipat, quod[*](qua F1R1a) adeo pavet, ut voce omnino rudentis[*](prudentis F1a) audita ova eiciat, pulli ipsi metu cadant; igitur advolans ulcera eius rostro excavat) — volpes[*](Molpes F1a) et milui[*](milui v(D). mili F2. nili rG (subl. dist.). nisi (i. e.κίρκοιap. Ar.?) H cum Turn.), angues[*](angues (om. et) R(?) G) et mustelae et sues.[*]((7–11) ib. 30–34.— (11–14) ib. 610a 3–8. 13. 14.) aesalon vocatur parva avis ova corvi frangens, cuius pulli infestantur a volpibus. invicem haec catulos eius[*](eius ll.v. an uolpis?) ipsamque vellit; quod ubi viderunt[*](uiderint ava.G) corvi, contra auxiliantur velut adversus communem hostem. et[*](et om.a) acanthis[*](aganthis F1.-tis a) in spinis vivit; idcirco asinos et ipsa odit flores[*](flores F2E2v.-rē R2.-ra r) spinae devorantes, aegithum vero[*](uero ll.v(D). uero anthus B ex Ar.) in tantum , ut sanguinem eorum credant non coire multisque ideo [*](ideo z. ob id R(?)v. id (pro ido) r) veneficiis[*](beneficis F1R) infament. dissident thoes[*](thoes v ex Ar. thopes d. iho- DE. hio- F2. ho-F1. io- R. yo- a) et leones[*](a leones R. at le- d. ac le- Dal.2), et minima aeque ac maxima. formicosam arborem urucae[*](erucae F2R2 (P)Brot. sorices v) cavent[*](carent FR1a). librat[*](librat—p. 282, 2 est om.a) araneus se filo in caput serpentis porrectae sub umbra arboris suae tantaque vi morsu[*](an morsus?) cerebrum adprehendit, ut[*](ac va.S(J)) stridens subinde et vertigine[*](uirgine F1R1) rotata ne filum[*](filium F1R) quidem

pendentis[*](desuper pendentis va.S) rumpere, adeo non fugere queat. nec finis ante mortem est.

[*]((4) Ar. IX 1, 610a 13. 8. 11.—) Rursus amici pavones et columbae, turtures et psittaci, merulae et turtures, cornix et ardiolae contra volpium genus communibus inimicitiis, harpe et miluus contra triorchin[*](triorchū a.-chem va.H) . quid, non et adfectus indicia sunt etiam in serpentibus , inmitissimo animalium genere? dicta sunt quae[*](8,61) Arcadia narrat de domino a dracone servato et agnito[*](adgnito F. agnita R2Bas.) voce [draconis[*](draconi R(?)H. hominis v. uncos ego posui)].[*](Phylarch. fr. 27 Mü.—) de aspide miraculum Phylarcho[*](pyllarco Fa) reddatur. is enim auctor est, cum ad mensam cuiusdam veniens in Aegypto aleretur adsidue enixa[*](enixam va.D) catulos, quorum ab uno filium hospitis interemptum, illam reversam ad consuetudinem cibi intellexisse[*](intellegisse FR1) culpam et necem intulisse catulo nec postea in tectum id reversam.

[*](Ar. IV 10 init.— (17) ib. 537a 2–4. 15–18. 23–25. 31. 537b 2. 7. 12.) Somni quaestio non obscuram coniectationem habet. in terrestribus omnia quae coniveant[*](coniueant F2J. conn- R2G2. contuant DF1Ea. -tinuant R1. cor habent v) dormire manifestum est. aquatilia quoque exiguum quidem, etiam qui de ceteris dubitant, dormire tamen existimant[*](extimant FR1. esti- az), non oculorum argumento, quia[*](qui RS) non habent genas, verum ipsa quiete[*](quiete om.a) cernuntur placida ceu[*](feu a) soporata neque aliud[*](aliud F2(R?)G.-ia rv) quam caudas[*](caudas R(?) C. -dis rv) moventia et ad tumultum aliquem expavescentia. de thynnis confidentius adfirmatur; iuxta ripas enim[*](quod iuxta (om. enim)a) aut petras dormiunt , plani autem piscium in vado, ut manu saepe tollantur. nam delphini ballaenaeque[*](ballaenę qua F1.-llenę eque F2. et ballene a) stertentes[*](sternentes F1a) etiam audiuntur. insecta quoque dormire silentio apparet, quae[*](quae DRdS. qua FE. (alac.). quia v) ne luminibus quidem admotis[*](admo////tis F1) excitentur.

[*](Ar. VII 10, 587b 6–10. IV 10 extr. (cfr. Suet. Nero 46 init.).—) Homo genitus premitur somno per aliquot menses , dein longior in dies vigilia. somniat[*](somniat F2E2v.-iai D.-ia// F1.-ia r) statim infans; nam et pavore expergiscitur et suctum[*](ructū a) imitatur. quidam vero numquam, quibus mortiferum fuisse signum contra consuetudinem somnium[*](somnum F2.-niorum sva. G) invenimus exempla. magnus hic in vita[*](in uita FaT. inuitat r(?)v. cfr. VII 178) locus et diversis refertus[*](refertus F2v. -tur r) documentis, utrumne sint aliqua praescita animi quiescentis, quae[*](quae ego. qua ll.v. et qua D. quaque coni. S) fiant ratione, an fortuita res sit ut pleraque. si[*](Et si va.S) exemplis agatur, profecto paria fiant. a vino[*](a uino v. au- tumno ll (alac.)) et a cibis proxima atque in redormitione[*](redormitatione G) vana esse visa prope convenit. est autem somnus nihil aliud quam animi in medium sese[*](se F1R1d.om.a) recessus[*](c???cessus F2).[*](Ar. IV 10, 536b 27–31.—) praeter hominem somniare[*](somnia se F1.-asse F2a) equos, canes, boves, pecora, capras palam est: ob hoc creditur et in omnibus quae animal pariant[*](pariunt F2dTva.G). de iis quae ova gignunt incertum est[*](est om.FR1ad. (an recte?)), sed dormire ea certum.

Verum et[*](et om.R(?)G) ad insecta transeamus; haec[*](haec—6 animalia om. G) namque restant inmensae subtilitatis animalia.

[*](LIB. XI)

[*]((21) cfr. infra § 5.— (284,1–5) Ar. IV 1, 523b 12. 17–20. 13–15.) Restant inmensae subtilitatis animalia, quando aliqui ea neque spirare et sanguine[*](sanguinem F) etiam[*](etiam om.a) carere prodiderunt.

multa[*](multa genera R1a.-tigena va.H) haec et multigenera, terrestrium volucrumque vita (alia[*](lac. ego indicavi; exciderunt fere pinnis carentia, ut iuli (vel scolopendrae), alia. cfr. Ar.)... pinnata, ut apes, alia utroque[*](utraque R) modo, ut formicae, aliqua et pinnis et pedibus carentia), et iure[*](et iure Eadv(Brot.). ut iure F2R2. eiuri D. ///iuri R1. iuri F1. iure TL(S)) omnia insecta appellata ab incisuris, quae nunc cervicium[*](ceruitium F.-icum R (?) va.D) loco, nunc pectorum atque alvi[*](alia a), praecincta separant[*](sepaerant F. seper- R) membra, tenui modo fistula cohaerentia, aliquis vero non tota incisurae ambiente[*](incisurae ambiente ego. -ra eam amb- ll.H. -ra eas amb- v) ruga[*](ruga F2H. -am R2.-as v. roga R1d.-as r), sed in alvo aut superne tantum imbricatis flexili[*](flexilibus F2R2G(SD). -lium v) vertebris , nusquam[*](numquam F1a) alibi spectatiore naturae rerum artificio.

in magnis siquidem corporibus aut certe maioribus facilis officina sequaci materia fuit: in his tam parvis atque tam nullis quae ratio, quanta vis, quam[*](quam C. tam ll.v) inextricabilis perfectio! ubi tot sensus collocavit in culice? et sunt alia dictu minora: sed ubi visum in eo praetendit? ubi gustatum adplicavit? ubi odoratum inseruit? ubi vero truculentam illam et portione maximam vocem ingeneravit? qua subtilitate pinnas adnexuit[*](adnexuit v(D). -ectit ll. -euit (Chiff.) S), praelongavit pedum crura, disposuit ieiunam caveam [*](dist. ego) uti alvum, avidam sanguinis et potissimum[*](potissi- mam DF1Ra) humani sitim[*](siti D) accendit! telum[*](telum—p. 285, 4 superuacuum om.a) vero perfodiendo tergori quo spiculavit ingenio atque, ut[*](ut om.F1) in capaci[*](capaci (sc. spatio) ll.v. canali coni. D2), cum cerni non possit exilitas[*](exilitas, ita va.S), reciproca generavit[*](geminauit G) arte, ut fodiendo acuminatum pariter sorbendoque fistulosum esset! quos teredini ad perforanda robora terebraum[*](terebrarum ego. cum ll.v) sono teste dentes adfixit potissimumque e ligno cibatum fecit! sed turrigeros elephantorum miramur umeros taurorumque colla et truces in sublime iactus, tigrium rapinas, leonum iubas, cum rerum natura nusquam

magis quam in minimis tota sit. quapropter quaeso ne[*](ne ll.S. ne nostra zv(H). ne haec G) legentes , quoniam ex his spernunt multa, etiam relata fastidio damnent, cum in[*](in v. om. ll) contemplatione naturae nihil possit videri supervacuum.

[*](cfr. Ar. IV 9, 535b 5. 7, 532b 5–8. II 15, 506a 1. 2. 5. 6; de somno et vigilia 2, 456a 12; de respir. 9, 475a 29. (Pl. IX 16. 17).—) Insecta multi negarunt spirare, idque ratione persuadentes, quoniam[*](quoniam ll.v.(S). -am in H. -am per lsz) viscera interiora[*](uisceri inter- iori va.H. -era inter et ora D. at cfr. § 37. IX 16. 17) nexus spirabilis non inessent[*](inessent (U 198) J. -sset ll). itaque vivere ut fruges arboresque, sed plurimum interesse[*](interesset F1a), spiret aliquid[*](aliquid F2v. -uis r) an vivat. eadem de causa nec sanguinem iis esse, qui sit nullis[*](nullus Tz(P)S) carentibus corde atque iecore. sic nec spirare ea quibus pulmo desit. unde numerosa quaestionum series exoritur.iidem enim et vocem esse iis negant in tanto murmure apium[*](apum va.H (passim)), cicadarum sono, et alia[*](alia (sc. contendunt) quae ll. quae alia (coni. S)D. aliis quae v. cfr.n. luc. p. 20) quae suis[*](uis F1a) aestimabuntur locis. nam mihi contuenti semper suasit[*](semper (seper F1) suasit adTlzv(S). se persu- r G(J)) rerum natura nilil incredibile existimare de ea. nec video cur magis possint non[*](non possint dva.G) trahere animam talia et vivere quam spirare[*](ispirare M.inspi- Ra. /////irare F1) sine visceribus, quod etiam in marinis docuimus[*](9,16 sqq.) quamvis arcente spiritum[*](spiritum MF2lv(D). spirat- rzH. (alac.). cfr. luc. p. 71) densitate et altitudine umoris. volare quidem aliqua et animatu carere in ipso spiritu viventia , habere sensum victus, generationis, operis atque etiam de futuro curam, et quamvis non sint membra quae velut carina[*](carina ll.v. an canali?) sensus invehant, esse tamen iis auditum, olfactum , gustatum, eximia praeterea naturae dona, sollertiam, animum, artem, quis facile crediderit?[*](cfr. Ar. I 4 init.; G II 1, 733a 25; P I 5, 645b 9. (II 4, 650b 24 sq.).) sanguinem non esse

iis fateor sic ut[*](sicut M. ne sicut l. sicut ne (nec F2) r v. cfr. Fels p. 11. luc. p.23) terrestribus quidem, cunctis inter se similem: verum[*](similem. uerum MJ. -lē a.-lem quidem (-demum D1) rlv. uerum simile quiddam B) ut saepiae in mari sanguinis vires[*](uires ll.lzv(J). uices B. uicem C) atramentum optineat [*](obteneat DF1. optineant Md1.-net C), purpurarum generi infector[*](infectis Mlv. infectus r) ille sucus, sic et insectis quisquis est vitalis umor, hic erit[*](erit et G) sanguis. denique[*](sanguis. denique MJ. -uis. donec rlG. -uinis loco. Sed v) existimatio [*](aestimatio G) sua[*](ne sua MJ) cuique sit: nobis propositum est[*](est om.M) naturas[*](natura R.-rae M (sc. causas? cfr. Müller stil. p. 12)) rerum manifestas indicare[*](indagare MdTzJ. indicare rl. iud- v), non causas indagare dubias.

[*](Ar. IV 7, 532a 31–532b 3. 8–10. —) Insecta, ut intellegi possit, non videntur habere nervos[*](habere neruos MJ. neruos habere rv) nec ossa nec spinas nec cartilaginem nec pinguia nec carnes, ne crustam[*](ne crustum M. nec crustam F2adzva.G) quidem fragilem ut quaedam marina , nec quae[*](nec quae MG. nec quē R2. neque rz. nec v) iure dicatur[*](dicetur zva.G) cutis, sed mediae cuiusdam inter omnia haec naturae[*](natura M) corpus, arenti simile, nervo[*](neruo ll.v. in aluo coni. J coll. § 1) mollius, in reliquis partibus tutius[*](tutius R2S. totius MF2. istius r. siccius v. tostius Fels p. 60) vere quam durius. et hoc solum iis est, nec praeterea aliud. nihil intus nisi admodum paucis intestinum inplicatum.[*](Ar. IV 7,531b 30. 33–532a 7. 8, 533a 4. 16. 17. (P IV 6 init.).) itaque[*](itaque inplicatum M) divolsis praecipua vivacitas[*](prae- cipua uiualitas F1R1a.-puum leuacitas M) et partium singularum palpitatio, quia quaecumque est ratio vitalis illa non certis inest membris, sed toto in corpore, minime tamen capite, solumque non movetur nisi cum pectore avolsum. in nullo genere plures sunt pedes, et quibus ex his plurimi, diutius vivunt divulsa, ut in scolopendris videmus. habent autem oculos praeterque e[*](e G. om.ll. (sensus v)) sensibus et tactum[*](et tactum ego. tact- F2v. et act- r) atque gustatum, aliqua et odoratum, pauca et auditum .