Naturalis Historia

[*](Ar. VI 2, 560b 7. 8.— (7) Ar. IX 1, 609b 16. Ael. VI 19 extr.) Villaribus gallinis et religio[*](religio inest F2R2E2d2v.-giones r) inest. Inhorrescunt edito ovo excutiuntque sese et circumactae purificant aut[*](ac (pro aut) G) festuca aliqua sese et ova lustrant.

minimae avium cardueles imperata faciunt, nec voce tantum, sed pedibus et ore pro manibus. est quae boum mugitus imitetur , in Arelatensi agro taurus appellata, alioquin[*](alioqui d2HBrot.) parva[*](parua. Est quae va.S) est. equorum quoque hinnitus[*](innituus F1.-tus F2) anthus nomine herbae pabulo adventu eorum pulsa imitatur, ad hunc modum se ulciscens.

[*](Ctes. Ind. (fr. 57 Mü.) 3. Ar. VIII 12 extr. Ael. XVI 2. 15 init. XIII 18 med. Plut. SA 19, 972f. Sol. 52, 43. 44. 43. Apul. flor. 12 p. 14 Kr. cfr. Pl XI 132.) super omnia humanas voces reddunt, psittaci[*](psitaci F2va.C. psyt- a. sitta- (vel sipta-) F1) quidem etiam sermocinantes[*](sermocinantis FR) . India hanc avem mittit, siptacen[*](siptacen ED. psit- aB. sitta- v(G). septagen rJ) vocat [*](uocant adVerc.) , viridem toto corpore, torque tantum miniato in cervice distinctam. imperatores salutat et quae accipit verba pronuntiat , in vino praecipue lasciva. capiti[*](capit F1. caput ad) eius duritia eadem quae rostro. hoc[*](haec zva.G. hae E2) , cum[*](cum F2R2E2v. in ea (eo E1a)r) loqui discit, ferreo[*](ferro F1R1a) verberatur radio; non sentit aliter ictus. cum devolat, rostro se[*](se om.a. s F1) excipit, illi innititur levioremque ita se pedum infirmitati facit.

[*](cfr. Ael. VI 19. Plut. SA 19, 973d. (Stat. silv. II 4, 7).) Minor nobilitas, quia non ex longinquo venit, sed expressior loquacitas certo[*](certo om.R(?)H) generi picarum est. adamant verba quae loquantur nec discunt[*](dis- cunt tantum R(?)va.D) , sed[*](se DF1) diligunt[*](eligunt D) meditantesque intra semet curam atque[*](curā atque R2. cura atque F2E2v. curuatque (corru- F1) r) cogitationem[*](cogitationem F1dRa.-one F2 (DE?)v)[*](dist. ego. cfr. Müller stil. p. 69, 32) , intentionem non occultant. constat[*](constat - p. 255, 6 annis om.a) emori victas difficultate verbi ac, nisi subinde eadem audiant, memoria falli quaerentesque mirum

Reddatur et corvis sua gratia, indignatione quoque populi[*](p. F. p??? a) Romani[*](r. F2in ras. om.a) testata[*](textata a) , non solum conscientia. Tiberio principe ex fetu[*](ex fectu F1R. effe- a) supra Castorum[*](ca- strorum Fa) aedem[*](eadem F1. ed- a) genito pullus in adpositam[*](oppositam R(?)va.D) sutrinam devolavit, etiam religione[*](ligionem F1R) commendatus officinae domino. is mature sermoni adsuefactus,

[*](Iuba fr. 68a Mü. (cfr. Ar. IX 12, 615a 28). Sol. 2, 46–48.) Nec Diomedias praeteribo aves. Iuba[*](iuua F1a) cataractas vocat, et[*](et (del. L) eis ll.v(S). prob. Müller em. II p. 9 coll. § 7 (loc. corr.))[*](dist. ego. cfr. § 133 extr.) eis esse dentes oculosque igneo colore cetero candidis[*](candidas zva.G) tradens. duos semper his duces: alterum ducere agmen, alterum cogere. scrobes excavare rostro, inde crate consternere et operire terra quae ante fuerit egesta; in his fetificare. fores binas omnium scrobibus: orientem spectare quibus exeant in pascua, occasum quibus redeant. alvum exoneraturas subvolare semper et contrario flatu.[*](Sol. 2, 45.49. 50. Strabo VI 284 init. Ael. I 1. Mir. ausc. 79. Lycus (fr. 4 Mü) ap. Antig. Car. 172 (188).) uno hae[*](hae F2v(D). haec E2. hac F1R2. hoc rS) in loco totius orbis[*](urbis F1R) visuntur, in insula, quam diximus nobilem Diomedis tumulo atque delubro[*](3,151) contra Apuliae oram, fulicarum[*](an formae fulicarum? cfr. Sol. (n. luc. p. 29)) similes. advenas barbaros clangore infestant, Graecis tantum adulantur miro discrimine , velut generi Diomedis hoc tribuentes, aedemque[*](ędemque F2v. ead- r) earn cotidie pleno gutture madentibus pinnis perluunt atque purificant, unde origo fabulae Diomedis socios in earum effigies mutatos.

Non omittendum est, cum de ingeniis disserimus [*](disseremus Fa) , e volucribus hirundines indociles esse, e terrestribus[*](et terrestribus F1Ra) mures, cum elephanti iussa faciant, leones iugum subeant, in mari vituli totque piscium genera mitescant.

[*]((5) Ar. ap. Athen. IX 388d.)[*](Ar. VIII 6, 595a 10–12.) Bibunt aves suctu, ex iis, quibus longa colla,

[*](Oppian. ixeut. II 9.— (10) Ar. P. IV 12, 694a 7.8.) Haec quidem et himantopodi[*](himantopodi (B)G(S). cfr. index. emant- F2R2Ea. aemant- r. haemant- C. haemat- v(H)D) multo minori, quamquam[*](quam a) eadem[*](eadem v. in ead- ll.J) crurum altitudine. nascitur in Aegypto. insistit ternis digitis. praecipue ei pabulum muscae. vita in Italia paucis diebus.

Graviores omnes fruge[*](an et fruge?) vescuntur, altivolae carne o tantum, inter aquaticas[*](aquatecas F2.-uas tecas (tectas a) F1a) mergi, soliti[*](soliti auide uorare et ego. (cfr. XI 67). solida (-do R) ut deuorauere (-rare E) ll.soliti sunt (soli dicuntur J) deuorare v) avide vorare et quae ceterae[*](ceteri F2) reddunt.

Olorum similitudinem onocrotali habent nec distare existimarentur omnino, nisi faucibus ipsis inesset alterius uteri genus. huc[*](huc v. hoc ll. cfr. XI 135. 138) omnia inexplebile animal congerit, mira ut sit capacitas. mox perfecta rapina sensim inde in os[*](in os F2Eav. onos D. onus F1. honor R) reddita in veram alvum ruminantis modo[*](more adzHBrot.) refert[*](fertur az). Gallia hos septentrionalis[*](septentrionali R(?)L cum P. cfr. IX 76) proxima oceano mittit.

[*](Sol. 20,3.— (22) Ar. VIII 3, 593b 16. Athen. IX 393c. 395e. Varro III 11,4. Col. VIII 15, 1.)[*]((2) Ar. IX 49 B, 633b 2. Athen. IX 387c e. Martial. III 58, 16. 15. XIII 72. 73. Pallad. I 29. Col. VIII 2, 2.) In Hercynio Germaniae saltu invisitata[*](inusitata adva.Brot. cfr. § 84) genera alitum accepimus[*](accepimus Eav. accip- rS) , quarum plumae ignium modo conluceant 20 noctibus. in ceteris nihil praeter nobilitatem longinquitate[*](longin- quitatem F1a.-tatum F2) factam memorandum occurrit:

phalerides in Seleucia

[*](Martial. XIII 71.— (7) Hor. epod. 2, 54. Martial. XIII 61. Ael. XV 27. Athen. VIII 388a.— (9. 10) cfr. Pl. XI 130.) Phoenicopteri[*](poenico opteri (obt- R) F1R pheni a) linguam praecipui saporis esse Apicius docuit, nepotum omnium altissimus gurges. attagen maxime Ionius celeber[*](celeber et~R1.-bratur va.S. an celeber est?) et vocalis alias, captus vero obmutescens , quondam existimatus inter raras[*](inter raras F2E2v. in terras r) aves, iam et in Gallia [*](dist. ego) Hispaniaque. capitur circa[*](circa (ca) ego. et ll.v. et per C. cfr.XIV 132) Alpes etiam, ubi et phalacrocoraces [*](phalacoraces a.-cocroraces F1R) , avis[*](aues F2va.D) Baliarium[*](baliarum a.-learium R2va.S) insularum peculiaris[*](peculiares R(?)va.D. cfr. vol. V p. 487 ad XXXII 59) , sicut Alpium pyrrhocorax, luteo rostro niger[*](ni generet F1a. et G) , et praecipua[*](praecipuo R(?)va.D) sapore lagopus[*](lagopos F2.-pes a) . pedes[*](pedes E(?)zv. pede r) leporino villo nomen hoc dedere cetero candidae[*](gandi (gra- a) de F1a) , columbarum magnitudine. non extra[*](an non ē extra?) terram eam vesci facile, quando nec vita[*](uiua va.S) mansuescit et corpus ocissime[*](ocissime E2 (margo Verc.)D. occisie Rd.-si rS. -sae statim v) marcescit[*](emarcescit SJ) . est[*](Est et F2G. Est Ead. Esse r. Et v) et alia nomine eodem, a coturnicibus magnitudine tantum differens, croceo unctu[*](tinctu F2E2v) cibis gratissima. visam[*](uisa Fa) in Alpibus ab se peculiarem Aegypti et ibim Egnatius Calvinus praefectus earum prodidit.

Venerunt[*](uenerem F1R.-re F2va.D) in Italiam Bedriacensibus[*](bedriacensibus (beri- a) ll.S. bebri- Verc.(G). -nses v. cfr. Tac.hist. II 50) bellis civilibus trans Padum et novae aves— ita enim adhuc vocantur —, turdorum[*](turdorum F2E2v. dorum DF1R. ho- E1a) specie, paulum infra columbas magnitudine

[*](Mela III 88 extr. (cfr. Pl VIII 72. VII 10. Phil. VA III 48). Sol. 30, 29.) Pegasos equino capite volucres et grypas[*](grypas FES.-ppas R. gripas a. gryphas (D?)dv(J). cfr.VI 10. XXXIII 66) aurita[*](auritos va.G. an auritos ac dira?) aduncitate rostri fabulosos reor, illos in Scythia, hos in Aethiopia. equidem et tragopana, de qua plures adfirmant, maiorem aquila, cornua in temporibus curvata habentem, ferruginei coloris, tantum capite phoeniceo. nec Sirenes impetraverint fidem, adfirmet[*](affirmet (om. licet - 14 quae) a) licet[*](licet affirmet va.S) Dinon, Clitarchi celebrati auctoris pater, in India esse mulcerique earum cantu[*](cantus DF1R) quos gravatos somno lacerent.[*](Apollod. bibl. I 9, 11, 3.— Gell. X 12, 7. cfr. Pl XXIX 72. Phil. VA III 9.) qui credat[*](credit F1va.S) ista, et Melampodi profecto aures[*](aures R(?)v. au- gures r. -guri aures D) lambendo dedisse intellectum avium sermonis dracones non abnuat[*](abnuet F2va.S(D)) vel quae Democritus[*](democritos F1R1.-tes a) tradit nominando aves quarum confuso sanguine serpens gignatur[*](gignantur F1R) , quem quisquis ederit intellecturus sit alitum colloquia, quaeque de una ave galerita privatim[*](priuati F1a) commemorat, etiam sine his inmensa vitae ambage circa auguria. nominantur ab Homero scopes avium genus:[*](Hom. ε 66. (Ar. IX 28). Ael. XV 28. Athen. IX 391a b .) neque[*](neque -20 insidientur om.E1a) harum saturicos motus , cum insidientur[*](insidientur d2in ras.T(P)S. -dentur E2H. assidien- r) , plerisque[*](plerique FR1a) memoratos facile conceperim mente, neque ipsae iam aves noscuntur[*](noscuntur (P) H. nasc- ll.v) , quam ob rem de confessis disseruisse[*](disseruisse F2EaVerc.(Bas.). deseruisset (de- cons- F1) r. -sse v) praestiterit.

[*](Varro III 9, 2. Col. VIII 2, 4. Cic. acad. II 57.— (4) Macrob. III 17, 5. Gell. 1124, 3 sq.) Gallinas saginare Deliaci[*](deliaci (DE?) v. -acia r) coepere, unde pestis exorta opimas aves et suopte corpore unctas devorandi. hoc primum antiquis cenarum[*](erarum F1.-anū ad2T) interdictis exceptum invenio iam lege Gai Fanni consulis undecim annis[*](annis om.F1. a a) ante tertium Punicum bellum, ne quid volucre[*](uolucrum E2va.H(D)) poneretur praeter unam gallinam quae non esset altilis[*](at illis F1R1a. utilis F2), quod deinde caput translatum per omnes leges ambulavit.[*](cfr. Col. VIII 7, 4. - (11) cfr. Martial. III 60, 7. Sen. ep. 47, 6.) inventumque deverticulum [*](diuerticuluma F2Eava.S. cfr. § 172) est in fraudem[*](fraudē zS.-de ll.v) earum gallinaceos quoque pascendi lacte madidis[*](lacte madidis G.-tē addidis DF1R. -tis F2.-te additis Eas.-to zv) cibis: multo ita gratiores adprobantur. feminae quidem[*](quidam F1a) ad saginam non omnes eliguntur nec nisi in cervice pingui cute. postea culinarum artes, ut clunes[*](clunes F2E2v.-ne (-nę R) r) spectentur, ut dividantur in tergora, ut a pede uno dilatatae repositoria occupent. dedere et Parthi cocis suos mores. nec tamen in hoc[*](hic clune va.J) mangonio quicquam totum placet, clune, alibi pectore tantum laudatis.

[*](Varro III 5, 8.— (20) cfr. PL. XXXV 163. Val. M. IX 1, 2. Tertull. de pallio 5.) Aviaria primus instituit inclusis omnium generum avibus M. Laenius[*](Laenius (P)H e Varr. leuus E. lelius a. lael- rv(D)) Strabo Brundisi equestris ordinis. ex eo coepimus carcere animalia coercere, quibus[*](rebus Fads.om.va.(P)H) rerum natura[*](naturę F.-re R) caelum adsignaverat.

maxime tamen insignis est in hac memoria Clodii[*](glodii Fa) Aesopi, tragici histrionis, patina HS C[*](HS CH. del.E2. con F2. in is (his d) r. sexcentis HS v) ; taxata[*](taxata E2d2v. texa tua F2. ta eaia (caia a. eua R) r) , in qua posuit aves cantu aliquo aut humano sermone vocales, HS[*](HS H. his E2. in his r. nūmis d2in ras. v)VI[*](VIS. VI Rv. III a. ui r) singulas coemptas, nulla alia inductus suavitate

[*]((10) Ar. VI 1,558b 27–30; GIII 1, 749b 10. 750a 6. 7. 749b 31 sq. (cfr. IX 15, 616b 5).— (14) Ar. V 2, 539b 27–31.) Generatio avium simplex videtur esse, cum et ipsa habeat sua miracula, quoniam et quadripedes ova gignunt, chamaeleontes, lacertae[*](lac. indic. S; exciderunt in aqua- Tilibus) et quae diximus ..., item[*](inter R(?)va.J)[*](9,37) serpentes. pinnatorum[*](pinnatarum F. penn- ad) autem infecunda sunt quae aduncos habent ungues. cenchris[*](cenchris B. cancris (generis E2) ll. generi v) sola ex his supra quaterna edit ova. tribuit hoc avium generi natura, ut fecundiores essent fugaces earum quam fortes. plurima pariunt struthocameli[*](strutho- camellinae (om. galli) DE1. structo- F1. strutio- Rad) , gallinae[*](uncosego posui coll. Ar. sali DFv. soli rH (ad seqq. referens)), perdices [soli]. coitus avibus duobus modis, femina[*](femina (DE?)v.-nae F.-ne Ra) considente[*](considente F2E2v. continente r) humi, ut in gallinis, aut stante, ut in gruibus.

[*](Ar. VI 2, 559a 23–26. 17–21. 10, 564b 22; G III 1, 751b 12. 19. 749a 18. 25.) Ovorum alia sunt candida, ut columbis, perdicibus, alia pallida, ut aquaticis, alia punctis[*](punctis F2d2E2v.-ta r) distincta, ut meleagridum [*](meleagridi G) , alia rubri[*](rubri F2E2v. probri r) coloris, ut phasianis, cenchridi[*](cencridi FR.om.a) . intus autem omne ovum volucrum bicolor, aquaticis[*](aquatici F2a) lutei[*](ut ei F1) plus quam[*](quā F2E2v. quo r) albi[*](albi v. alibi ll), id[*](idque va.D) ipsum magis luridum quam ceteris; piscium unicolor[*](unicolor F1 (sc. ouum est). unus color rv),

[*](Ar. VI 1 init.— (12) ib. 2, 560b 4–6.— (14) ib. 1,558b 15. 20. 21. 16; G III , 750a 27 sq. 749b 29)Quaedam omni tempore coeunt, ut gallinae, et pariunt , praeterquam duobus mensibus hiemis brumalibus. ex iis iuvencae[*](iuuent F1a.-en/// R1) plura quam veteres, sed minora, et in eodem fetu prima ac novissima. est autem tanta fecunditas, ut aliquae[*](aliquae ante incubitum et Petav. ex Ar. (πρὸ ἐπῳασμοῦ)) et sexagena pariant, aliquae cotidie, aliquae bis die, aliquae in tantum, ut effetae[*](effectae F1.-te R) moriantur. Hadrianis laus maxima.[*](Ar. VI 4, 562b 24. 25.— (18) Ar. V 13 init. VI 4 init.— (19) Ar. VI 1, 559a 5–7. VIII 16 extr.— (20) ib. 2, 560b 19–25. — § 148. 149: Ar. VI 3, 561a 10–13. 24–28. 561b 10–12. 27–31. Varro III 9, 16. Col. VIII 5,14.) columbae deciens anno pariunt, quaedam et[*](et in F1a) undeciens , in Aegypto vero etiam brumali mense. hirundines et merulae et palumbi[*](an palumbes, turtures? cfr.§ 158 et nota ad XXX 61) et turtures bis anno pariunt, ceterae aves fere semel. turdi, in cacuminibus arborum luto nidificantes paene contextim, in secessu generant. a coitu X diebus[*](diebus decem H) ova maturescunt in utero, vexatis autem gallinae et columbae pinna evulsa[*](pinne euulsa (-sae F2) F) aliave[*](aliaue F2v.-aeue r (a lac.)) simili iniuria diutius[*](diu- tius v.-tinus ll (alac.)) .

Omnibus ovis medio[*](in medio dT) vitelli[*](uitelli R(?)v.-tuli r) parva inest velut sanguinea

[*](Col. ib. § 4.8. Varro ib. § 12. 11. Geop. XIV 7, 27. 13.) Ova incubari intra decem dies edita utilissimum ; vetera aut recentiora infecunda. subici inpari numero debent. quarto die post quam coepere incubari[*](incu- bare az.-bar// F1. -bat R1) , si contra lumen cacumine ovorum adprehenso ima manu[*](una F2v. cfr. XXIX 75 (pede imo)) purus et unius modi[*](modus F1a) perluceat color, sterilia existimantur esse proque iis alia substituenda. et in aqua est[*](eis ll.v) experimentum:

[*](Suet. Tib. 14 init.) Quin et ab homine[*](homini F1a) perficiuntur. Iulia[*](Liuia va.G(H2)) Augusta prima sua iuventa Tib[*](iuuentatibus (-tutibus F1.-ta F2) ll) . Caesare[*](caesarem F1Ra) ex Nerone gravida, cum parere virilem sexum admodum cuperet, hoc usa est puellari augurio, ovum in sinu[*](sinū F) fovendo[*](fouendo E(?)B.-dū rv) atque, cum deponendum haberet[*](habere F1R1) , nutrici per sinum tradendo, ne intermitteretur[*](immitteretur a. imitar- F1) tepor; nec falso[*](falsu F1R1) augurata[*](augusta F1R1a (add. augurata va.G)) proditur. nuper inde fortassis[*](fortasse G. at cfr. nota ad VII 9) inventum, ut ova calido in loco inposita paleis igne modico foverentur homine versante, pariterque et stato[*](aestato F1. est- Ra. statuto va.G) die illinc[*](illinc F2E2v. -ic R2. milium r.an uiuus vel uitalis?)

[*](Varro III 9, 4. Col. VIII 2, 7. 8. Geop. XIV 7, 9.— (13) Col. ib. § 14.— (15) Geop. ib. § 17.) Gallinarum generositas spectatur crista[*](crista F2dv.-ste r) erecta[*](erecta R2dv. recta (-te F1) rD) , interim[*](interdum va.S. cfr. vol. I p. 537 ad II 104) et gemina, pinnis[*](pinnis FS. penn- rv(D). primis L errore) nigris, ore rubicundo, digitis inparibus , aliquando et super IIII[*](IIII a. quattuor (pro quaternos) rv) digitos traverso[*](transuerso Rava.J) uno. ad rem divinam luteo rostro pedibusque purae non videntur, ad opertanea sacra nigrae. est et pumilionum[*](pumu- lionum F1R) genus non sterile in iis, quod non in alio genere alitum, sed quibus[*](minus (pro in iis) F2e corr.) centra[*](contra EazD. certa va.J. cfr. Geop.) , fecunditas rara et incubatio ovis noxia.

[*](cfr. Col. VIII 5, 20. 21. (3, 1). Geop. ib. § 5. 6. Pl. XXIV 102 extr. XX 57.) Inimicissima autem omni[*](omni ego. -ium ll.v. cfr.vol. IV p. 483 ad XXIV 78) generi[*](genere F1) pituita maximeque [*](maxime quae a. -maeque F2.-mae quae F1) inter messis[*](messis F2dav.-sses r) ac[*](ac ES. ae DF1R. et F2dav) vindemiae tempus. medicina[*](medicinae Fa.om.R1. (an -cina ē?)) in fame et cubitusin fumo[*](fimo F1R1a), utique si e lauru aut herba sabina fiat[*](fiet curua ut a. si ex lauro aut va.S) , pinna[*](pinnas F1. pennas Ra.-nna va.S(D)) per traversas[*](transuersas F2Rava.J) inserta nares et per omnes dies mota[*](mota F2E2v(D). et mota r. em- TzS);

[*](Ar. VI 2, 560b 26. VI 4 init. 1, 558b 26. 4, 562b 4. 6–8. 9–11. 8, 564a 18–20.) Columbae proprio ritu osculantur ante coitum. pariunt fere bina ova, ita natura moderante, ut aliis crebrior sit fetus[*](faetus F. factus a. partus G2) , aliis numerosior. palumbis[*](palumbis DFR1.-bes R2v.-bus EadD) et turtur[*](turturi F2.-res R2va.J) plurimum terna nec plus quam bis[*](uis F1a) vere[*](fere F2va.(P) H) pariunt, atque ita[*](ita ut si D) , si prior[*](prioris F1a) fetus corruptus est et ut,[*](et ut ego. et ll.v)[*](tria (pro terna) ll.v) quamvis III pepererint, numquam plus[*](duobus ll.v (rectius binos)) II educant[*](educunt R(?)L) . tertium[*](tertium quod F2R2E2va.J(D)) inritum est; urinum vocant. palumbis[*](pa- lumbes va. Brot.(S)) incubat femina post meridiana[*](an meridianā (sc. horam)?) in matutinum, cetero mas.[*](Ar. VI 4, 562b 14–19. 26. cfr. 2,560b 21.— (15) cfr. Varro III 7, 9. Geop. XIV 1,4.) columbae marem semper et feminam pariunt, priorem marem, postridie[*](an post biduū? cfr. Ar.) feminam. incubant in eo genere ambo, interdiu mas, noctu femina. excludunt XX die, pariunt a coitu V. aestate quidem[*](quinque F. quinto R (?)C. XXV az (an VII? cfr. Ar.)) interdum binis mensibus terna educunt[*](educant F2R2. edunt va.H) paria, namque[*](nam G) XVIII die excludunt statimque concipiunt ; quare inter pullos saepe[*](saepe v(D). sepe F2E2. om. rS) ova inveniuntur, et alii provolant, alii erumpunt. ipsi deinde pulli quinquemenstres fetificant.[*](Ar. VI 2 extr.) et ipsae autem inter se, si mas non sit, feminae aeque saliunt pariuntque ova inrita, ex quibus nihil gignitur, quae hypenemia[*](hypemenia F. hypp- R. yp- a) Graeci vocant.

[*](Ar. VI 9 init. Ael. V 32. Col. VIII 11, 5. 10. 9. 5. 12. Varro III 9, 10.)Pavo a trimatu parit; primo anno unum aut[*](autem F1a) alterum ovum, sequenti quaterna quinave, ceteris duodena, non amplius , intermittens binos dies ternosve parit, et ter anno, si

[*](Varro III 10, 3. Col. VIII 14, 4. 5. 6.— (12) Ar. VI 8, 564a 10. 6,563a 29. Varro ib. § 3.5. Col. ib. § 7.8.7.—)Anseres in aqua coeunt, pariunt vere aut, si bruma[*](brumam F1a) coiere, post solstitium, XL prope[*](probe F1.-ba a) , bis anno, si priorem fe- [*](sedecim. . septem et) tum gallinae excludant, alias[*](alias-17 earum om.a)[*](alias v. -io F2D. -ia r) plurima ova XVI, paucissima VII. si quis subripiat, pariunt done rumpantur. aliena non[*](nouem aut undecim ll.v pro num. distrib.) excludunt. incubanda subici utilissimum VIII aut XI. incubant feminae tantum tricenis diebus, si vero tepidiores[*](tepidiores v. -ris ll.D) sint, XXV. pullis eorum urtica contactu[*](contractu F1d) mortifera, nec[*](ne DF1R1) minus aviditas nunc satietate nimia, nunc suamet vi, quando adprehensa radice morsu saepe conantes avellere ante colla sua abrumpunt. contra urticam remedium est stramento ab incubitu subdita radix earum.

[*](Ar. IX 1, 609b 21–2.— § 165:Ar. VI 6, 563a 27–563b 2.)Ardiolarum[*](archolarum a. ardeo- R2va.J) tria genera: leucon[*](leucon R2 (DE?)v. leugon r) , asterias[*](asterias v ex Ar. suasperia ll) , pelion[*](pelion (πελιόν) ll. pellos v. (Ar.πέλλος)). hi in coitu anguntur; mares quidem cum vociferatu sanguinem etiam ex oculis[*](oculi F1R) profundunt. nec minus aegre pariunt gravidae.[*]((1) Ar. VI 8, 564a 17.— IX 13 init. 15, 616b 4–7.— (4) Ar. G IV 6, 774b 26 sq.—) aquila tricenis diebus incubat et fere maiores alites, minores vicenis, ut miluus[*](miluus (olim scriptum miluos) ego ex Ar. singulos ll.v. miluus binos Gesner. (cfr. Müller em. II p. 10. 11)) et accipiter. miluus fere parit numquam plus ternos, is[*](is) qui aegolios[*](aegolios v. -onos R2.-ornos F2. egonus d2T.cfr. Ar. (ubi var. lect.αἰτώλιος)) vocatur et quaternos[*](quaternos F2R2d2Tv. om. rz) , corvus aliquando et[*](etdel.d2va.S) quinos. incubant totidem

[*](Ar. G III 1, 751a 18 sq.— Ar. VI 2, 559b 28. (V 1, 539a 33). 559b 24.— (10) ib. 560a 6–8.5.) Inrita ova, quae hypenemia diximus, aut mutua feminae inter se libidinis imaginatione concipiunt aut pulvere,[*](160) nec columbae tantum, sed et gallinae, perdices, pavones , anseres, chenalopeces. sunt autem sterilia et minora ac minus iucundi saporis et magis umida. quidam et vento putant ea generari, qua de causa etiam zephyria appellant[*](ap- pellant. Vrina F2. -ntur urina R2S. -ntur in DF1R1. -ntur haec Ev.-ntur (om. urina —16 creduntur) a) . urina autem vere tantum fiunt incubatione derelicta, quae alii cynosura dixere.[*](Varro III 9,12. Col. VIII 6,1.2.—) ova aceto macerata in tantum[*](tantum. Vrina fiunt va.H) emolliuntur , ut per anulos transeant. servari ea in lomento aut hieme in paleis, aestate in furfuribus[*](in furfuribus Rv. furf- rD) utilissimum. sale exinaniri creduntur.