Naturalis Historia

[*](Ar. P IV 13, 697b 14.— Diod. II 50, 4–6. III 28, 2, 3. Ael. II 27. IV 37. XIV 7 init. — (15) Th. IV 4, 5.) Sequitur natura avium, quarum grandissimi et paene bestiarum generis struthocameli[*](strutiocameli a (passim). struthi- va.S) Africi vel Aethiopici altitudinem equitis insidentis equo[*](equo F. eque a) excedunt, celeritatem vincunt, ad hoc demum datis[*](datus F1Ra) pinnis, ut currentem adiuvent. cetero[*](cętera a) non sunt volucres nec a terra attolluntur[*](attolluntur ego. toll- ll.v. cfr. CFW Müller p. 19) . ungulae iis[*](ungulae iis v. -lae his E2D. -la eis d.-la eius r) cervinis similes[*](similes E(?)v.-lis r) , quibus dimicant, bisulcae et conprehendendis lapidibus utiles, quos in fuga contra sequentes ingerunt pedibus. concoquendi sine dilectu[*](delectu va.D. cfr. VII 107. 180. 149. VI 66. XXXIII 137) devorata mira natura, sed non minus stoliditas in tanta reliqui corporis altitudine[*](alti- tudinē F1R1a) , cum colla frutice occultaverint[*](occultauerunt zH Brot.) , latere sese existimantium . praemia[*](praemia del.F2. praecipua R2. praemira D) ex iis ova, propter amplitudinem pro quibusdam habita[*](quibusdam habita pro (P)D) vasis, conosque bellicos[*](conusque bellicas Fa) et galeas adornantes pinnae.

[*](cfr. Herod. II 73. Mela III 83. 84. Ov. M XV 393–407. Tac. A VI 28. Ael. VI 58. Phil. VA III 49. Sol. 33, 11. 12. (cfr. Pl. XII 85. VII 197).) Aethiopes atque Indi discolores[*](in indis colores F1a. (an Aethiopiae atque Indis discolores... esse ferunt?)) maxime et[*](et om. (E?)D) inenarrabiles

[*](Ar. IX 32, 618b 26–31. 18–20. 23–26. Hom. ω 316. — (13) Val. M. IX 12 ext. 2. Ael. VII 16.) Ex his quas novimus aquilae maximus honos, maxima et vis. sex earum genera. Melanaë[*](melana a) tos a[*](e F1a) Graecis dicta, eadem leporaria[*](eadem leporaria ego. -dem in (que v) ualeria ll.v (ortum e corrupto leuaria).del. D. cfr. Ar.λαγωφόνος), minima magnitudine, viribus praecipua , colore nigricans, sola aquilarum fetus[*](fetuos F1.-tos R1) suos alit — ceterae , ut dicemus, fugant —, sola sine clangore, sine murmuratione.[*](13) conversatur autem in montibus, secundi generis pygargus[*](pigargus FR.-rpus a) in oppidis[*](oppidis ll. Ven.(D). -dis mansitat Verc.) et in campis, albicante cauda. tertii morphnos[*](morphons FR1.-phos R2va.B. -fons a) , quam Homerus et percnum[*](p. C. num a. perennum F2E. percnon va.S) vocat, aliqui et plangum[*](plangum (-ncum v) et S ex Ar. clanuget Fa.-gem E. -n///get R1.-ngunt et R2.-gum et z.-gam et (Gaza) Brot.) et anatariam[*](annatariam F1R1a) , secunda magnitudine et vi; huic vita circa lacus. Phemonoe[*](phemonoe EH. phoem- FRv. femone a), Apollinis dicta filia, dentes esse ei[*](esse ei FaD. ei esse (R?) v) prodidit, mutae alias carentique[*](tarentique (-quae a) R1a. ear- F1) lingua, eandem aquilarum nigerrimam, prominentiore cauda; consensit et[*](consensit et FRv(S). om.a.-ntit et C(J)) Boeus. huius[*](Boeus. huius D2 (Herm. 1901 p. 3 n. 1). Boeus (P)H. boet- huius F1E1.-thuus E2.-thus B(D1). -tius Rv. Huius a. poeta huius F2) ingenium est et[*](et E. ei rv) testudines raptas frangere e[*](et (pro e) R) sublimi iaciendo, quae fors[*](fors FRE2zD. fros E1. fors av) interemit poetam Aeschylum, praedictam[*](praedictum Fa) fatis, ut ferunt, eius[*](eius v. ei ll.u. (ei —16 cauent om.a)) diei[*](dei F1u. (eidem coni. Rh)) ruinam secura caeli fide caventem[*](cauentem R1G.-nt. Item Fd. Item a.-ntem. Item R2(E?)zv(S)).[*](Ar. IX 32, 618b 32–619a 4. 8. 9. 13. 14.) quarti generis est percnopterus[*](percnopterus B ex Ar. -cepterus adv.-turus F1E1.-tirus R.-cipit irus F2E2), eadem oripela rgus[*](oripelargus G ex Ar. -perlacus F1Rau. mori (-ratur v. nari F2) per lacus E2F2v), vulturina specie, alis minimis, reliqua magnitudine

[*](cfr. Pl. XXX 130. XXXVI 149 —151. Ael. I 35 extr. (schol. Nic. ther. 37. Serv. Aen. I 394).) Tribus primis et[*](et d1v. est et d2. est ll) quinto aquilarum generi inaedificatur nido lapis aëtites[*](aetites R2v. aeeti- R1. aedi- Eu. edi- Fda), quem aliqui dixere gagiten[*](gagiten FR1Ev(J).-gyten a. -gaten R2dC. cfr. XXXVI 141. gangiten H (falso e schol. Nic. ther.37)), ad multa remedia utilis, nihil[*](utilis nihil F2v. nihil utilis r) igne deperdens.— est autem lapis iste[*](ipse FT) praegnans intus alio[*](alio F2E2S. aluo R2d2. auo r. om. v) , cum quatias, velut[*](alio uelut va. S) in utero[*](urceo Müller em. II p. 5) sonante.[*](Ar. VI 6 init. IX 32, 619a 26. 27. 34, 619b 24 sq. Ael. II 26 extr.)— sed vis illa medica non nisi nido dereptis[*](reptis a. direptis R2E2va.D). nidificant in petris et arboribus, pariunt et ova[*](et oua (uo R) ll.H. oua v) terna, excludunt pullos binos; visi sunt et tres aliquando. alterum expellunt taedio nutriendi. quippe eo tempore ipsis cibum negavit natura, prospiciens ne omnium ferarum fetus raperentur . ungues quoque earum invertuntur diebus his, albescunt inedia[*](inaedie F1. inedię a) pinnae[*](pennae Ra (passim) va.S) , ut merito partus suos oderint. sed eiectos ab iis cognatum genus ossifragi[*](ossifragi ll.v(Brot.) -gae C. at cfr. § 11.XXX 60. 63. 68) excipiunt et educant cum suis.[*](Ar. ib. 619b30.32. 619a 28–34.) verum adultos quoque persequitur parens et longe fugat, aemulos scilicet rapinae. et alioqui[*](alioqui F2H.-uin rv(S)) unum par[*](par (E?) v. per r) aquilarum magno ad populandum tractu, ut satietur[*](satiet F1. saciet a) , indiget[*](indiget Ev. -gent R2. indie et R1da. in die F).

[*](cfr. Sail. Cat. 59, 3.— (13) cfr. Veget. ep. r. mil. III 6 (p. 76, 11 Lang). Paul. Festi p. 148, 13. Fest. p. 234a 31.) Romanis eam legionibus Gaius Marius in secundo consulatu suo proprie dicavit. erat et antea prima cum quattuor aliis[*](alis F2) : lupi, minotauri, equi aprique singulos ordines anteibant. paucis ante annis sola in aciem portari coepta erat, reliqua in castris relinquebantur; Marius in totum ea abdicavit. ex eo notatum, non fere[*](ferre R2S) legionis[*](le- gionis F2G(J).-nes rS. apud legiones zv) umquam hiberna esse[*](hiberna esse F1R1Eau(Rh)Brot. -nasse F2R2G.-natū esse (in castris) v) castra ubi aquilarum non sit iugum.

[*](cfr. Ael. II 39.— (21) Ar. IX 1,609a 4. Hom. M 201– 207. Verg. A XI 751–756. Nic. ther. 448 sq. Cic. div. I 106.)Primo et secundo generi non minorum tantum quadripedum rapina, sed etiam cum cervis proelia. multum pulverem volutatu collectum iusidens cornibus excutit in oculos, pinnis verberans[*](ora uerberans R2E2va.J(D)) , donec praecipitet in rupes. nec unus [*](dist. ego.cfr. XVIII 232. XXXII 30 extr.) hostis illi[*](illi v. illis ll) satis: est acrior cum[*](est. acrior est cum E2va.S(D)) dracone pugna multoque magis anceps, etiamsi in aëre. ova hic consectatur aquilae aviditate malefica[*](malifica F1R) . aquila[*](aquila ego. ab illa FRE1au. at illa E2v) ob hoc rapit ubicumque visum,

[*](cfr. Ael. II 40. VI 29 e Phylarcho.) Celebris[*](ipse. Celebris ego. Saepe (Sepe F1a. Sepae E1. Sem- per z) celebres (-ris R2zRh) F1RE1auzJ. Est percelebris (-re F2) E2F2v(D). dist. Rh) apud Seston[*](seston F2in ras.R2v. sexto r) urbem aquilae gloria est: educatam[*](gloria ē educatam ego(cum P).-ia ee ductā (ducam E1.-iare Eductā R2) ll.-ia educatam (-ctam J)v) a virgine retulisse[*](retulisset ad. rett- F1) gratiam aves primo, mox deinde venatus adgerentem, defuncta postremo in rogum accensum eius iniecisse sese et simul conflagrasse. quam ob causam incolae quod vocant heroum[*](quam uocant heroeum Fau) in eo loco fecere, appellatum Iovis et Virginis, quoniam illi deo ales adscribitur.

[*](Ael. II 46 extr.— Ar. VI 5 init. IX 11, 615a 8–14.) Vulturum praevalent nigri. nidos[*](nigridinos R1.-nes a. Nigri//// F1) nemo attigit[*](attigit FE2v(D). -ingit ruzS); ideo et fuere qui putarent illos ex adverso orbe[*](aduerso orbe v. -sa (-so F2) urbe ll) advolare. falso: nidificant in[*](enim in va.S) excelsissimis rupibus; fetus quidem saepe cernuntur, fere bini. Vmbricius, haruspicum in nostro aevo peritissimus, parere tradit ova XIII[*](XIII v tre- decim ll.H (recte terna dena). tria (Sabell.) C), uno ex his reliqua ova nidumque lustrare, mox abicere. triduo[*](triduo v. -diuo R2in ras. -diuū R3. Tria r) autem ante advolare[*](ante aduolare F1Rd1ed. pr. Brot.(D). antea uol- F2d2E1auH(J). ante uol- S. ante duo uol- E2. ante aut biduo uol- v) eos, ubi cadavera futura sunt[*](futura sunt cadauera a).

[*](cfr. Fest. p. 317b 31. Paul. Festi p. 316, 9. 112, 3. 113, 16.— Masur. fr. 23 Huschke.) Sanqualem[*](Anqualem F. Enq- a) avem atque inmusulum[*](inmusilū a (item 17). -ssulum va.S) augures Romani magnae[*](magnae zv.-ni ll. -na in J. in magna G) quaestioni[*](quaestioni FRazv.-ne (E?) G) habent. inmusulum aliqui vulturis pullum arbitrantur esse et sanqualem[*](samqualem ll) ossifragum[*](ossifragum (sc. uultu- rem) ll.D2. -gae v). Masurius

[*](Ar. IX 36,620a 22. IX 15 extr.— (8) ib. IX 36 init. — (12) ib. VIII 3, 592b 4. —) Accipitrum genera sedecim[*](decem P ex Ar. an X, ut sit VI e dittogr. ortum ante in?) invenimus, ex his aegithum[*](aegi//// R1.-ithmum R2. aegythum F. egyptū a. circon va.H), claudum altero pede, prosperrimi augurii nuptialibus negotiis et pecuariae[*](pecuriae F.-ie au. -uniariae C Bas.) rei; triorchem[*](triorchē v(J). -che ll. -chim S coll. § 204. 207) a numero testium, cui principatum in auguriis Phemonoe dedit[*](phemono edidit Fa. poemonoe (phoe- v) dedit Rva.H. cfr.§ 7). buteonem[*](buteonem v. butio- RE. bucio- Fa) hunc appellant Romani, familia[*](familia v(D). -liā ll.S) etiam[*](etiam ex eo R(?)v) cognominata[*](cognominatam RdS J), cum prospero auspicio in ducis navi sedisset. epileum[*](epileum (-laeum F.-laeon z) ll. H coll. Ar. (λεῖοι). aesalona B. esalon v) Graeci vocant qui solus omni tempore apparet; ceteri hieme abeunt .[*]((13–17) ib. IX 36, 620a 24–32. —) distinctio generum ex[*](et (pro ex) R) aviditate: alii non nisi e terra rapiunt avem, alii non nisi circa arbores volitantem[*](uolita//// R1.-atē F. auol- a), alii sedentem in sublimi, aliqui volantem in aperto. itaque et columbae novere ex his pericula[*](pericula (E?) v. -lo r) visoque considunt vel subvolant , contra naturam eius auxiliantes sibi. in insula[*](insula (E?) v. -lae r) Africae Cerne in oceano accipitres totius Masaesyliae[*](masaesyliae (E?) H.-sesiliae F. mas///syliae RB. Masilię av) humi fetificant nec alibi nascuntur, illis adsueti[*](adsueti (E?) v. -tis r) gentibus.

[*](ib. 32–608b 8. Mir. ausc. 118. Ael. II 42. VI 65. Antig. Car. 27 (33).) In Thraciae[*](threciae F. tracie a) parte[*](parte E2v. -tes r) super Amphipolim homines et

[*](Ar. IX 11, 615a 5. 12, 615b 6. 12–14.— § 25: Ar. VI 7,563b 14–22. 27. 28.—)Accipitres avium non edunt corda. nocturnus accipiter cybindis[*](cibindis a. cypi- F2. cymi- va.S. cfr. Ar.) vocatur, rarus etiam in silvis, interdiu[*](interdium F.-dū a) minus cernens . bellum internecivum[*](interniciuū R2. -ne- cybum FR1.-yliū a.-necinum G) gerit cum aquila, cohaerentesque saepe[*](se (pro saepe) F1a) prenduntur[*](prenduntur F2E2zS. prehend- v. pred- F1. praed- R1E1a.-dan- tur R2).

Coccyx[*](cocyx R. coarx F2) videtur ex accipitre fieri, tempore anni figuram mutans, quoniam tunc non apparent reliqui nisi perquam paucis diebus. ipse quoque, modico tempore aestatis visus, non cernitur postea. est autem neque aduncis unguibus, solus accipitrum, nec capite[*](capitis F1Ra) similis illis neque alio quam colore, ac visu[*](ac uisu E2asz1. ac uistu E1. ac uitu F1R1. ac uictu F2R2G1. ac rictu v(G2). aspectu z2. habitu D) columbi potius; quin et absumitur ab[*](ab F2E2v. om. r) accipitre, si quando una apparuere, sola omnium avis a suo genere interempta.[*](Ar. IX 49 B, 633a 11–13. Ael. III 30 extr.— Ar. VI 7, 563b 30 sq. IX 29, 618a 8–12. 26–30. 11. 12. 16.17. 22–25. Mir. ausc. 3. (Ael. III 30).) mutat autem et vocem. procedit vere, occultatur caniculae ortu, inter quae[*](inter quae ego. -rque ll. -reaque Rh. semperque v) parit in alienis nidis, maxime palumbium, maiore ex parte singula ova, quod nulla alia avis, raro bina. causa pullos subiciendi

[*](Theopomp. (fr. 79 Mü.) ap. Apollon. h. mir. 10. Paus. V 14, 1. Ael. II 47.— (19) Ar. VIII 16, 600a 13 sq.—) Milui ex eodem accipitrum genere magnitudine differunt. notatum in his, rapacissimam et famelicam semper alitem nihil esculenti[*](extulenti F1a) rapere umquam e[*](e Fa. ex r(?)v) funerum ferculis nec Olympiae ex ara ac ne ferentium quidem manibus nisi lugubri municipiorum[*](mucipiorum FEa. mancipiorum coni.D2) inmolantium ostento. iidem[*](idem —18 profundo om.a) videntur artem gubernandi docuisse caudae[*](docuiss&auidae Fd) flexibus, in caelo monstrante natura quod[*](quid G2) opus esset in profundo. milui et ipsi hibernis mensibus latent, non tamen ante hirundinem abeuntes. traduntur autem et a solstitiis[*](solistitiis F. -icio R(SJ)) adfici podagra.

[*](cfr. Ar. II 12, 504a 5 sq. VIII 3 init. —) Volucrum prima distinctio pedibus maxime constat: aut[*](aut tamen (tn??? pro en???) Fa) enim aduncos ungues habent ant digitos, aut palmipedum in genere[*](ingere F1. -res a) sunt, uti[*](uti av. ut// F. utRS) anseres et aquaticae fere aves. aduncos ungues habentia care tantum vescuntur ex parte magna;[*](ib. 593b 14.— (25–p. 228, 2) cfr. Phaedri fab. II 7 (6), 11–13.)[*]((6) Ael. V 8. Apollon. h. mir. 8. Antig. Car. 12 extr. - (8) Ar. VI 6 extr.—)

cornices et alio pabulo, ut quae[*](utque FVerc. ut a. atque va.H)

[*]((16) cfr. Ael. I 47. Pl. XXIX 56 extr.— (19) Ar. IX 31 med.— Ar. G III 6 init. cfr. Pl. XXX 130. Sol. 32, 33.)[*]((23) Ael. X 29.—) Diversa in hac et[*](et del.R2. ac H Brot.) supradicta alite quaedam. corvi ante solstitium generant; iidem[*](item va.G. om.a) aegrescunt[*](egrescunt R1. agr- E. nigr- R2. om.a) sexagenis diebus, siti maxime, ante quam fici coquantur autumno. cornix ab eo tempore corripitur morbo.

Corvi pariunt, cum plurimum[*](complurimum F2. uĩ plu- a), quinos. ore eos[*](eius F1) parere aut coire vulgus arbitratur ideoque gravidas, si ederint corvinum ovum, per os partum reddere atque in totum difficulter parere, si tecto inferantur[*](inferantur F2v(J).-runtur r S). Aristoteles negat: non Hercule magis quam in Aegypto ibim, sed illam exosculationem , quae saepe cernitur, qualem in columbis esse.

Vncos ungues et nocturnae aves habent, ut noctuae [*](upupe a), bubo, ululae. omnium horum hebetes interdiu oculi. bubo, funebris et maxime abominatus publicis praecipue auspiciis, deserta incolit nec tantum[*](nec tantum F1a) desolata, sed dira etiam et inaccessa, noctis monstrum, nec cantu aliquo vocalis[*](uocali azva.G), sed gemitu.[*](Ar. VIII 3, 592b 8. 9. IX 34 init.— (7) cfr. Verg. A IV 62 (coll. Servio). Obseq. 106. 107.) itaque in urbibus aut omnino in luce visus dirum ostentum est. privatorum domibus insidentem plurium[*](plurium R2.-rim F1R1u.-rimū F2Ev(H). om.a.-rimis (Rh) G) scio non fuisse feralem. volat numquam quo libuit, sed traversus aufertur[*](auferuntur F1R1a). Capitolii cellam ipsam intravit Sexto Palpellio [*](palpellio ll. cfr. CIL V 35. Tac. ann. XII 29. Pap- v. Palpelio H) Histro L. Pedanio[*](pedaneo R. Pediano va.G) cos., propter quod nonis Martiis urbs lustrata est eo anno.

[*](Obseq. 100. 111.— (22) cfr. Fest. p. 330b 34.) Inauspicata est et incendiaria avis, quam[*](quam propter FRS. quapr- E1ad. propter quam E2v (D)) propter saepenumero lustratam urbem in annalibus invenimus, sicut L. Cassio[*](casia R) C.[*](G. FRa) Mario cos., quo anno et bubone[*](bibone niso R. bibun eius so F1au) viso lustratam [*](lustratā E2(Rh)D. -ata F2Rv. lus tractata F1d.-acta u.-actu E1a) esse. quae sit avis ea[*](est R (?)va.D), non[*](non FRaTS. nec E(?)v) reperitur nec traditur. quidam ita interpretantur, incendiariam esse quaecumque apparuerit carbonem ferens ex aris vel altaribus; alii spinturnicem [*](spinturnicem F2E2v, spit- r) eam vocant, sed haec ipsa quae esset inter aves,

cliviam[*](Cliuinam va.H) quoque avem ab antiquis nominatam animadverto ignorari — quidam clamatoriam dicunt, Labeo prohibitoriam —, et apud Nigidium super[*](super E2D. supter R2. supter R1. subter r. subis v. (an insuper? ap. Ar. appellaturσίττη)) appellatur[*](ap- pellat F1.-atū a) avis, quae aquilarum ova frangat.

sunt praeterea conplura genera depicta in Etrusca disciplina saeculis[*](seculis F2E2v(D).-li F1. setuli E1u. sed ulli R(?)H. om.a) non visa, quae nunc defecisse mirum est, cum abundent etiam quae gula humana populatur.

Externorum de auguriis peritissime scripsisse Hylas[*](Hylas B ex ind.auct. illas. as FR1E. -as a R2.-as has aT.-apsas v) nomine putatur. is tradit noctuam, bubonem, picum arbores cavantem, trygonem[*](trygonem E1D. trig- aBrot. trog- E2v. trygonam FS. trig- R), cornicem a cauda de[*](an de delendum?) ovo exire, quoniam pondere capitum perversa ova posteriorem partem corporum fovendam matri adplicent.

[*](Nigid. fr. 121 Swob.) Noctuarum contra aves sollers dimicatio. maiore circumdatae multitudine resupinae pedibus repugnant collectaeque in artum rostro et unguibus totae teguntur. auxiliatur accipiter collegio quodam naturae bellumque partitur . noctuas sexagenis diebus hiemis cubare[*](fubare FR) et novem voces habere tradit Nigidius.

[*]((1) Ael. I 45. cfr. Pl. XXV 14.)[*](Non. p. 518, 30 M. Plut. qu. Rom. 21, 268f.— Ar. IX 9 init. Mir. ausc. 13.) Sunt et parvae aves uncorum unguium, ut pici Martio[*](martii F2) cognomine insignes et in auspiciis[*](auspiciis F2(RE?)v(Brot.).—catis F1audTz (an recte?). -catu (Rh)H. cfr. XIII 118. XVI 75. VII 47) magni. quo in genere arborum cavatores scandentes[*](candentes FR2d2. cad- R1d1. (cfr. § 9)) in subrectum[*](subrec- tum F2E(?)v(D). -eptum r Dal.) felium modo, illi vero et supini, percussi corticis sono pabulum subesse intellegunt. pullos in cavis educant[*](educunt F1aP) avium soli.

[*](Ar. VIII 3 extr. (coll. init.).— (15) Ar. I 1, 488a 5. II 12, 504b 8; P IV 12, 694a 1. 8. 21–23. (IX 32, 619b 7–9).) Vescuntur et glande in hoc genere pomisque multae , sed quae came tantum, non bibunt[*](bibunt ego (et dist.). uiuunt ll.v. cfr. n. luc. p. 47), excepto miluo, quod ipsum in auguriis dirum est.

uncos ungues habentes omnino non congregantur et sibi quaeque[*](quae- que (E?) G. quaq- r. quoq- v) praedantur[*](praedatur F1R1a). sunt autem omnes fere altivolae praeter nocturnas, et magis maiores. omnibus alae grandes, corpus exiguum. ambulant difficulter; in petris raro consistunt curvatura unguium prohibente.

[*]((2) Ael. V 21.) Nunc de secundo genere dicamus, quod in duas dividitur species, oscines et alites. illarum generi cantus oris, his magnitudo differentiam dedit; itaque praecedent

[*](Varro III 6, 6. 1. Ael. V 21 extr. Tertull. de pallio 5.) Pavonem cibi gratia Romae primus occidit orator Hortensius aditiali[*](exitiali F2) cena sacerdotii. saginare primus instituit circa novissimum piraticum bellum M. Aufidius Lurco[*](Lurco - 17 reditus om.a) exque[*](exque eo F2(E?)v. ex quo eo F1Rdu.an ex quo vel eoque ex? cfr. Wölfflini arch. XIIIp. 435) eo quaestu[*](quaestu F2v.-tus ru) reditus HS[*](HS D. his F1R. Is F2a. sestertia z.-tium (praem. is v) G) sexagena milia habuit.