Tusculanae Disputationes

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Scripta Quae Manserunt Omnia. Pohlenz, M, editor. Leipzig: Teubner, 1918.

vide ne plus commendatio in vulgus et haec, quae expetitur, gloria molestiae habeat quam voluptatis.[*](dies... 18 voluptatis) leviculus sane noster Demosthenes,[*](demostenes X (in 21 KR)) qui illo susurro delectari se dicebat aquam[*](aquam sV3 quam X) ferentis mulierculae, ut mos in Graecia est, insusurrantisque alteri:

hic est ille Demosthenes.
quid hoc levius? at[*](at aut KV1 ) quantus orator! sed apud alios loqui videlicet didicerat, non multum ipse secum.

intellegendum est igitur nec gloriam popularem ipsam per sese expetendam nec ignobilitatem extimescendam.

veni Athenas
[*](Democr. B 116) inquit Democritus
neque me quisquam ibi[*](ibi quisquam H) adgnovit.
[*](agnovit GR2H) constantem hominem et gravem,
p.451
qui glorietur[*](gloriatur ex -etur H) a gloria se afuisse![*](affuisse ) [*](abfuisse R2V3 ) an tibicines ique, qui[*](qui om. V) fidibus utuntur, suo, non multitudinis arbitrio cantus numerosque moderantur, vir sapiens multo arte maiore praeditus[*](praedictus V1 ) non quid[*](nunquid R2 ) verissimum sit,[*](sit om. V) sed quid velit vulgus, exquiret? an quicquam stultius quam, quos singulos sicut operarios barbarosque contemnas, eos aliquid putare esse universos?[*](intellegendum 451, 7 universos H) ille vero nostras ambitiones levitatesque contemnet honoresque populi etiam ultro delatos repudiabit; nos autem eos nescimus, ante quam paenitere coepit, contemnere. est apud Heraclitum[*](Heracl. B 121) physicum de principe Ephesiorum Hermodoro;[*](heremodoro G1 )

universos ait Ephesios esse morte multandos, quod, cum civitate expellerent Hermodorum, ita locuti sint:[*](sint ex sunt G1 )

nemo de nobis unus excellat; sin quis extiterit, alio in loco et apud alios sit.
an hoc non ita fit omni in populo? nonne omnem exsuperantiam virtutis oderunt? quid? Aristides—malo enim Graecorum quam nostra proferre—nonne ob eam causam expulsus est patria, quod praeter modum iustus esset? quantis igitur molestiis vacant, qui nihil omnino cum populo contrahunt! quid est enim dulcius otio litterato?[*](litterato ex literato G2? ) is dico litteris, quibus infinitatem rerum atque naturae et in hoc ipso mundo caelum terras maria cognoscimus.[*](infinitatem ... 24 cognoscimus Non. 122, 21 )

Contempto igitur honore, contempta etiam pecunia quid relinquitur quod extimescendum sit?[*](contempto . .. 26 sit in mg. G eodem atramento, sed fort. 2 )

exilium, credo, quod in maxumis malis ducitur. id si propter alienam et offensam populi voluntatem malum est,

p.452
quam sit ea contemnenda, sicut a paulo[*](sicut a paulo RV1 sicut apollo G1 sicut paulo K sicuti paulo Hs sicut a om. aV3 sicut interpolatum, a fort. ante patria (2) poni debebat (a patria s We.) sapienti, paulo He. ) ante dictum est. sin abesse patria miserum est, plenae miserorum provinciae[*](provintiae GKH) sunt, ex quibus admodum pauci in patriam revertuntur.

'at[*](ad V1 ) multantur bonis[*](boni V1 ) exules'. quid tum? parumne multa de toleranda[*](tolleranda GR1V) paupertate dicuntur? iam vero exilium, si rerum naturam, non ignominiam nominis quaerimus, quantum tandem a[*](tansum dem a Dav. damna X (damna a V3)) perpetua peregrinatione differt? in qua aetates suas philosophi nobilissimi consumpserunt,[*](contempserunt K1 ) Xenocrates Crantor Arcesilas[*](archesilas X) Lacydes Aristoteles Theophrastus Zeno Cleanthes Chrysippus Antipater Carneades Clitomachus Philo Antiochus Panaetius Posidonius,[*](carneades philo antiochus possidonius G1R1V1, post carneades add. panetius clitomachus Rc, panetius (paneatius Vc) clitomachus carneades G1Vc carneades panetius clitomachus philo (philoa H) antiochus possidonius KH. verum or- dinem rest. He. ) innumerabiles alii, qui semel egressi numquam domum reverterunt.

at enim[*](enim add. G2(?) ) sine[*](sine si K) ignominia
. an potest exilium ignominia [*](add. We.) adficere sapientem? de sapiente enim haec omnis[*](omnis oratio commiseratio H) oratio est, cui iure id[*](id add. G1 ) accidere[*](accidere sVre 3 accipere X) non possit; nam iure exulantem[*](exultantem V) consolari non oportet.

postremo ad omnis casus facillima ratio est eorum,[*](eorum add. Rc ) qui ad[*](quia ad V1 ) voluptatem ea referunt quae secuntur in vita, ut, quocumque haec loco suppeditetur, ibi beate queant[*](quaeant GKV) vivere. itaque ad omnem rationem Teucri vox accommodari potest:

  1. Pa/tria est, ubicumque e/st bene.
[*](Trag. inc. 92) Socrates quidem cum rogaretur, cuiatem se esse diceret,
mundanum
inquit;[*](Socrates ... 24 inquit Non. 93, 6 ) totius enim mundi se incolam
p.453
et civem arbitrabatur.[*](nonne ... 453, 1 arbitrabatur (sine 17 malo ... 18 proferre) H) quid?[*](quit. alb. V ( V3)) T. Albucius[*](albutius GKV) nonne animo aequissimo Athenis exul philosophabatur? cui tamen illud ipsum non accidisset, si in re p. quiescens Epicuri legibus paruisset.

qui enim beatior Epicurus, quod in patria vivebat, quam, quod Athenis, Metrodorus? aut[*](aut sV3 ut X) Plato Xenocratem vincebat aut Polemo Arcesilam, quo esset beatior? quanti vero ista[*](isti H) civitas aestimanda est, ex qua boni sapientesque pelluntur?[*](quanti ... 8 pelluntur) Damaratus quidem, Tarquinii[*](tarquii GR1 (corr. m. ut u. aeq.) tarqui V1 (tarqni V3)) nostri regis pater, tyrannum Cypselum quod ferre non poterat, fugit Tarquinios[*](tarquinius K et corr. in R m. eadem quae v.9 ) Corintho et ibi suas fortunas constituit ac liberos procreavit. num stulte anteposuit exilii libertatem domesticae servituti?