Tusculanae Disputationes

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Scripta Quae Manserunt Omnia. Pohlenz, M, editor. Leipzig: Teubner, 1918.

quocirca corpus gaudere tam diu, dum praesentem sentiret voluptatem, animum et praesentem percipere pariter cum corpore et prospicere venientem nec praeteritam praeterfluere sinere. ita perpetuas et contextas[*](contestas ex contentas Kc ) voluptates in sapiente fore semper, cum expectatio[*](expectatione G1 ) speratarum voluptatum cum [*](cum add. Lb. ) perceptarum memoria iungeretur.

Atque[*](Epic. fr. 459) his similia ad victum etiam transferuntur, extenuaturque magnificentia et sumptus epularum, quod parvo cultu natura contenta sit. etenim quis hoc non videt, desideriis omnia ista condiri?[*](etenim ... 27 condiri H) Darius in fuga cum aquam turbidam

p.448

et cadaveribus inquinatam bibisset, negavit umquam se bibisse iucundius. numquam videlicet sitiens[*](sitiens ex sentiens R1 ) biberat. nec esuriens Ptolomaeus[*](ptolomeus GRV (pth.) ptoloms K) ederat; cui cum peragranti Aegyptum comitibus non consecutis[*](secutis Non. K1 (corr. ipse)) cibarius in[*](in cibariis K1 cibariis GRV cibarius s Non. ) casa panis datus esset, nihil visum est[*](est om. Non. ) illo pane iucundius.[*](cui cumcum om. KR1 peregrinanti 6 iucundius Non. 93,12 ) Socraten ferunt, cum usque ad vesperum[*](vesperum epyrum Non. ) contentius ambularet quaesitumque esset ex eo, quare id faceret,[*](Socraten 7 cur id facere Non. 264, 17 ) respondisse se,[*](se add. G1 ) quo melius cenaret, obsonare[*](obsanare GR1V1 ) ambulando famem.

quid? victum Lacedaemoniorum in philitiis[*](philiciis K philitus V) nonne videmus? ubi cum tyrannus cenavisset Dionysius,[*](dionisius X (dyon. R)) negavit se iure illo nigro, quod cenae caput erat,[*](caput erat capuerat X (corr. V3)) delectatum. tum is qui illa coxerat:[*](delectatum ... coxerat add. Vrec mg. )

minime mirum; condimenta enim defuerunt.

quae tandem?

inquit ille.

labor in venatu, sudor,[*](sodor GR1V) cursus ad Eurotam,[*](ad eurotam Bentl. ab eurota) fames, sitis. his enim rebus Lacedaemoniorum epulae[*](aepulae X (ut singuli codd. saepe)) condiuntur.

atque hoc non ex hominum more solum, sed etiam ex bestiis intellegi potest, quae, ut quicquid obiectum est, quod modo[*](quod modo R2V2 quomodo) a natura non sit alienum, eo contentae non quaerunt amplius.

civitates quaedam universae more doctae parsimonia delectantur, ut de Lacedaemoniis paulo ante diximus. Persarum[*](Cyrup. 1,2,8) a Xenophonte victus exponitur, quos negat ad panem adhibere quicquam praeter nasturcium.[*](quos... 23 nasturcium Non. 550, 21 ) quamquam,[*](Epic. fr. 459) si quaedam etiam suaviora natura desideret, quam multa ex terra arboribusque gignuntur cum copia facili, tum

p.449

suavitate praestanti![*](praestantia s corr. Lb. (facilia ... praestantia Bentl.)) adde siccitatem, quae consequitur hanc continentiam in victu, adde integritatem valetudinis;[*](valitudinis K) confer sudantis ructantis refertos epulis tamquam opimos boves:

tum intelleges, qui voluptatem maxime sequantur, eos minime consequi, iucunditatemque victus esse in desiderio, non in satietate.[*](Persarum ... 449, 6 satietate H) Timotheum, clarum hominem Athenis et principem civitatis, ferunt, cum cenavisset apud Platonem eoque convivio admodum delectatus esset vidissetque[*](vidisseque V) eum postridie,[*](posttridie GRV) dixisse:

vestrae quidem[*](vestreae quidem G vestrae equidem KRV cf. Hand Turs. 2,422 ) cenae non solum in praesentia, sed etiam postero die iucundae sunt.

quid quod[*](qui quod X (corr. R2 s)) ne mente quidem recte uti possumus multo cibo et potione completi? est praeclara epistula[*](epistola KR1 (ex -ula) V) Platonis[*](Plato ep. 7 p.326 b) ad Dionis propinquos, in qua scriptum est his fere verbis:

quo cum venissem, vita illa beata, quae ferebatur,[*](beataque fer. X) plena Italicarum Syracusiarumque[*](syracusyriarumquae G1 ) mensarum,[*](mensuram G) nullo modo mihi placuit, bis in die saturum fieri nec umquam pernoctare solum ceteraque, quae[*](quae ex qua R2 ) comitantur huic vitae, in qua sapiens nemo efficietur umquam, moderatus vero multo minus. quae enim natura tam mirabiliter temperari potest?

quo modo igitur iucunda vita potest esse, a qua absit prudentia,[*](prudentiae V1 ) absit moderatio?[*](cetera quae ... 22 moderatio H) ex quo Sardanapalli, opulentissimi Syriae regis, error adgnoscitur,[*](adnosc. G1 agn. R2 ) qui incidi[*](incidi in illa re, Cic. de rep., cum de Sardanapalo diceret, 'ea incidi iussit in busto' Arusian. GL. 7, 487,16 ) iussit in busto:[*](busto haec. habeo X)

Haec[*](Arist. fr. 90 (cf. fin. 2, 106) Anth. Pal. 7,325 ) habeo, quae edi, quaeque exsaturata libido
Hausit;[*](ausit GR1V1 ) at illa iacent multa et praeclara relicta.

p.450

quid aliud

inquit Aristoteles

in bovis, non in regis sepulcro inscriberes? haec habere se mortuum dicit, quae ne vivus quidem diutius habebat quam fruebatur.

Cur igitur divitiae desiderentur, aut ubi paupertas beatos esse non sinit? signis, credo, tabulis studes.[*](studes Sey. ludis (et ante tabulis add. We. sed cf. parad. 49. Verr. 5, 132. Phil. 2, 109)) si quis est qui his delectetur,[*](delectetur ex -atur G1 ) nonne melius tenues homines fruuntur quam illi qui is abundant?[*](cur... 7 habundant) [*](habundant GRcH) est enim earum rerum omnium in nostra[*](in post nostra add. s post omnium Wo. ) [*](nostrae G1 ) urbe summa in publico copia. quae qui privatim[*](privati s corr. Lb. ) habent, nec[*](nec add. V1 ) tam multa et raro vident, cum in sua rura venerunt; quos tamen pungit aliquid, cum, illa unde habeant, recordantur. dies deficiat,[*](deficiet KRH) si velim paupertatis causam defendere. aperta enim res est, et cotidie[*](cottidie K) nos ipsa natura admonet, quam paucis, quam parvis[*](pravis V1 ) rebus egeat, quam vilibus.

Num[*](Epic. fr. 586) igitur ignobilitas aut humilitas aut etiam popularis offensio sapientem beatum esse prohibebit?