Academica

ergo haec animorum; vitae autem (id enim erat tertium) adiuncta esse dicebant quae ad virtutis usum valerent. Iam[*](nam Goer. ) virtus in[*](in1 et 2 om. *d ) animi bonis et in corporis cernitur et[*](et om. *d ) in quibusdam quae non tam naturae quam beatae vitae adiuncta sunt. hominem enim[*](enim om. *d autem Mue. ) esse censebant quasi partem quandam[*](esse post quandam smn ) civitatis et universi generis humani, eumque esse coniunctum cum hominibus humana[*](hum. communi IFGronovius observ. 3, 6 ) quadam societate. ac de summo quidem

atque haec illa sunt tria genera quae putant plerique Peripateticos dicere. id quidem non falso; est enim haec partitio illorum; illud imprudenter, si alios esse Academicos qui tum[*](tum Asc. dum *g*d ) appellarentur alios Peripateticos arbitrantur. communis haec ratio, et utrisque hic bonorum finis videbatur,[*](videbatur Asc. uideatur *g*d uidetur gf ) adipisci quae essent prima in[*](prima in *gx in prima *d in del. Dav. ) natura quaeque ipsa per sese expetenda aut omnia aut maxima; ea sunt autem maxima, quae in ipso animo atque in ipsa virtute versantur. itaque omnis illa antiqua[*](illa ant. *dn 1 f 2 ant. illa *g om. n ) philosophia sensit in una virtute esse positam beatam vitam, nec tamen beatissimam nisi adiungerentur etiam[*](etiam *gp et w ) corporis et cetera quae supra dicta sunt ad virtutis usum idonea.

Ex hac descriptione[*](discr. mue. ) agendi quoque aliquid in vita et officii ipsius initium reperiebatur, quod erat in conservatione sui et in appetitione [*](add. Pl.) earum rerum quas natura praescriberet. hinc gignebatur fuga desidiae voluptatumque contemptio, ex quo laborum dolorumque susceptio multorum magnorumque [*](add.w; anet magn.?) recti honestique causa et earum rerum quae erant congruentes cum praescriptione[*](descriptione *d ) naturae; unde et amicitia exsistebat et iustitia atque aequitas, eaeque et voluptatibus et multis vitae commodis anteponebantur. Haec quidem fuit apud eos morum institutio et eius partis[*](partis Wa. artis *g*d ) quam primam posui forma atque descriptio.

De[*](cf. Lact. inst. 7,3,1) natura autem (id enim sequebatur) ita dicebant[*](docebant *g ) ut eam dividerent in res duas, ut altera esset

Nos vero

quin etiam Graecis licebit utare cum voles, si te Latina forte deficient.

Bene sane facis; sed enitar ut[*](ut in p 1 ) Latine loquar, nisi in huiusce[*](eiusce *gx ) modi verbis ut philosophiam aut rhetoricam aut physicam aut dialecticam appellem, quibus ut aliis multis consuetudo iam utitur pro Latinis. qualitates[*](s cf. Mart. Cap. 5, 510) igitur appellavi quas poio/thtas Graeci vocant, quod ipsum apud Graecos non est vulgi verbum sed philosophorum, atque id in multis; dialecticorum vero verba nulla sunt publica, suis utuntur. et id quidem commune omnium fere est artium;[*](s. cf. fin. 3, 3 nat. deor. 1, 44 frg. inc. K 10 Hier. in Gal. 3, 26) aut enim nova sunt rerum novarum facienda nomina aut ex aliis transferenda. quod si Graeci faciunt qui in his rebus tot iam saecla versantur, quanto id nobis magis[*](m. n. *d n. maius p p smn ) concedendum est, qui haec nunc primum tractare conamur.

'Tu vero' inquam

Varro bene etiam meriturus mihi videris de tuis civibus, si eos non modo copia rerum auxeris, ut effecisti,[*](ut fecisti s uti f- RKl. ) sed etiam verborum.

Audebimus ergo

Sed subiectam putant[*](putant x -at *d -abant *g ) omnibus sine ulla specie atque carentem omni illa qualitate (faciamus enim tractando usitatius hoc verbum et tritius) materiam quandam, ex qua omnia expressa atque effecta[*](efficat Turn. ) sint, quae tota omnia accipere possit[*](possit x -sunt *g -sint *dn ) omnibusque modis mutari[*](mutari s? Dav. -re *g*d ) atque ex omni parte eoque[*](eque *g eamque Chr. ) etiam interire, non in nihilum sed in suas partes, quae infinite secari ac dividi possint, cum sit nihil omnino in rerum natura minimum quod dividi nequeat. quae autem moveantur omnia intervallis moveri, quae intervalla item infinite dividi possint.

et cum ita moveatur illa vis quam qualitatem esse diximus, et cum sic ultro citroque[*](introque p in utroque w ) versetur, et materiam ipsam totam[*](totam ipsam *g ) penitus commutari putant et illa effici quae appellant qualia; e quibus in[*](in del. Dav. ) omni natura cohaerente[*](cohaerente *gp m x cohercente *d ) et continuata cum omnibus suis partibus unum[*](unum om. *d ) effectum esse mundum, extra quem nulla pars materiae[*](mat. par *g ) sit nullumque corpus. Partis autem esse mundi omnia quae insint in eo, quae natura sentiente teneantur, in qua

quam vim animum esse dicunt mundi, eandemque esse[*](esse2 om. *g ) mentem sapientiamque perfectam, quem deum appellant, omniumque rerum quae sunt[*](sint Mue. ) ei subiectae quasi prudentiam[*](providentiam Lb. ) quandam procurantem caelestia maxime, deinde in terris ea quae pertineant[*](pertinent r 1 wm ) ad homines; quam interdum eandem necessitatem appellant, quia nihil aliter possit atque ab ea constitutum sit, interdum [*](interdum p 1, idem et item p m inter *g*d seriem causarum Pl. ) * * * quasi fatalem et immutabilem continuationem ordinis sempiterni, non[*](no num p ) numquam quidem[*](quidem om. *g ) eandem fortunam, quod efficiat multa improvisa et[*](et s? Lb. haec *g*d ac Ha. ) necopinata nobis propter obscuritatem ignorationemque causarum.[*](fortunam — — quod multa eff. inopinata nobis ... causarum Lact. inst. 3, 29, 3, cf. ibid. 18 (ign. rerum atque caus.))

Tertia deinde philosophiae pars, quae erat in ratione et in disserendo, sic tractabatur ab utrisque. Quamquam oriretur a sensibus tamen non[*](non om. *g; tamen non in ras. p ) esse iudicium veritatis in sensibus. mentem volebant rerum esse[*](esse ereum ngf ) iudicem, solam censebant idoneam cui crederetur, quia sola cerneret id quod semper esset simplex et unius modi et tale quale esset (hanc illi i)de/an appellabant,[*](appellabant *gw -labantur m 1 -lant pg ) iam a Platone ita nominatam, nos recte speciem possumus dicere).

sensus autem omnis hebetes et tardos esse arbitrabantur nec percipere ullo modo res eas quae subiectae sensibus viderentur, quod[*](quod *g quae *d ) essent aut ita parvae ut sub sensum cadere non possent, aut ita mobiles et concitatae ut nihil umquam unum esset et [*](add. Ha.autReid) constans, ne idem[*](ne idem Man. eidem *g*d ) quidem, quia continenter laberentur et fluerent omnia. itaque hanc omnem partem[*](artem Non. )

scientiam autem nusquam esse censebant nisi in animi notionibus[*](notionibus s? Lb. mot- *g*d ) atque rationibus. qua de causa definitiones rerum probabant et has ad omnia de quibus disceptabatur adhibebant; verborum etiam explicatio[*](explicari *g ) probabatur,[*](probatur *g ) id est qua de causa quaeque essent[*](esset m p px ) ita nominata, quam e)tumologi/an appellabant; post argumentis quibusdam[*](quibusdam om. *d ) et quasi rerum notis ducibus[*](et rer. not. quasi duc. Dav. ) utebantur ad probandum[*](ad prob. rursus accedit s ) et ad concludendum id quod explanari volebant. in qua[*](in quo Man. denique Mue. ) tradebatur omnis dialecticae[*](dialectica w ) disciplina id est orationis ratione conclusae;[*](conclusa rw ) huic quasi ex altera parte oratoria vis dicendi adhibebatur, explicatrix orationis perpetuae ad persuadendum accommodatae.

Haec forma[*](forma om. *d ) erat illis prima, a Platone tradita; cuius quas acceperim dissupationes[*](dissupationes Bai. disputat- *g*d ) si vultis exponam.'

Nos vero volumus

ut pro Attico etiam respondeam.

[*](ATT.)

Et recte quidem[*](quidem om. *d )

respondes; praeclare enim explicatur Peripateticorum et Academiae veteris auctoritas.

[*](VA.) “Aristoteles igitur[*](igitur om. *d ) primus species quas paulo ante dixi labefactavit, quas mirifice Plato erat amplexatus,[*](quas ... erat amplexatus pars codicum Non. p. 470 ) ut in iis quiddam divinum esse diceret. Theophrastus autem, vir et oratione suavis et ita moratus ut prae se probitatem quandam et ingenuitatem ferat,[*](ferret Ern. ) vehementius etiam fregit quodam modo auctoritatem veteris disciplinae; spoliavit enim virtutem suo decore imbecillamque reddidit, quod negavit in ea sola positum esse beate vivere.

Nam Strato eius auditor quamquam fuit acri ingenio tamen ab ea

sed Zeno, cum Arcesilam[*](Archesilaum p 1 w ) anteiret aetate valdeque subtiliter dissereret et peracute moveretur, corrigere conatus est disciplinam. eam quoque si videtur correctionem explicabo, sicut solebat Antiochus.”

Mihi vero

videtur, quod vides idem significare Pomponium.

[*](VA.) 'Zeno igitur nullo modo is erat qui ut Theophrastus nervos[*](neruis p ) virtutis inciderit,[*](incideret s Lb. -rent n ) sed contra qui omnia quaeque [*](om.s quaecumque Reid ) ad beatam vitam pertinerent in una virtute poneret nec quicquam aliud numeraret in bonis idque appellaret honestum quod esset simplex quoddam et solum et unum bonum.

cetera[*](omissa turpitudo) autem etsi nec bona nec mala essent tamen alia secundum naturam dicebat alia naturae esse contraria; his ipsis alia interiecta et media numerabat. quae autem secundum naturam essent ea sumenda et quadam aestimatione dignanda[*](dignando p 1?*g ) docebat,[*](dicebat Lb. ) contraque contraria; neutra autem in mediis relinquebat, in quibus ponebat nihil omnino esse momenti.

sed quae essent sumenda, ex iis alia pluris esse aestimanda alia minoris. quae pluris ea praeposita appellabat, reiecta autem quae minoris. Atque ut haec non tam rebus quam vocabulis commutaverat,

cumque superiores non omnem virtutem in ratione esse dicerent[*](diceret px ) sed quasdam virtutes quasi[*](quasi *g que p 1 om. p 2 w ) natura aut more perfectas, hic omnis in ratione ponebat. cumque illi ea genera virtutum[*](cf. p. 9, 26 s.) quae supra dixi seiungi posse arbitrarentur, hic nec id ullo modo fieri posse disserebat,[*](hic ... disserebat om. w ) nec virtutis usum modo ut superiores sed ipsum habitum per se esse praeclarum, nec tamen virtutem cuiquam adesse quin ea semper uteretur. cumque perturbationem animi illi ex homine non tollerent naturaque et[*](et eum Dav. ) condolescere et concupiscere et extimescere et efferri laetitia dicerent, sed ea contraherent in angustumque deducerent, hic omnibus his quasi morbis voluit carere sapientem.

cumque eas perturbationes antiqui naturales esse dicerent et rationis expertes aliaque in parte animi cupiditatem alia[*](in alia Lb. ) rationem collocarent, ne his quidem assentiebatur; nam et perturbationes voluntarias esse putabat opinionisque iudicio suscipi et omnium perturbationum matrem esse arbitrabatur[*](arb. matr. esse rw ) immoderatam quandam intemperantiam. Haec fere de moribus.

De naturis autem sic sentiebat, primum ut in[*](ut in ut s? Asc. uti Bai. ) quattuor initiis rerum illis quintam hanc naturam, ex qua superiores sensus et[*](et etiam Reid ) mentem effici rebantur, non adhiberet; statuebat enim ignem esse ipsam naturam quae quidque gigneret et mentem atque sensus. discrepabat etiam ab isdem, quod nullo modo arbitrabatur[*](arbitrabantur *g ) quicquam effici posse ab ea quae expers esset corporis,

Plurima autem[*](autem aut m 1?n etiam gf ) in illa tertia philosophiae parte mutavit. in qua primum de sensibus ipsis quaedam dixit nova, quos iunctos[*](uinctos pf inuictos s ) esse censuit e quadam quasi impulsione oblata extrinsecus, quam ille fantasi/an,[*](cf. p. 36, 10 Cael. Aur. acut. 3, 13 (Gell. 19, 1, 15)) nos visum appellemus[*](appellemus p 2 -amus *g*d ) licet, et teramus[*](terramus n -anus s teneamus *d ) hoc quidem verbum,[*](hoc quidem uerbum s h. u. q. *g*d ) erit enim utendum in reliquo sermone saepius— sed ad haec quae visa sunt et quasi accepta sensibus assensionem[*](ascensionem *g ) adiungit animorum, quam esse vult in nobis positam et voluntariam.