Scholia in Iliadem

Scholia in Homerum

Scholia in Homerum. Scholia Graeca in Homeri Iliadem, Volume 1-6. Dindorf, Ludwig; Maas, Ernest, editors. Oxford: Clarendon Press, 1875-1888.

1. * Πορφυρίου. ποσαχῶς μὲν τῷ τῆς ἠοῦς ὀνόματι κέχρηται Ὅμηρος εἴρηται, καὶ ὅτι οὐχ ἀπλῶς οἶδε τὰ στοιχεῖα, ὡς οἱ πολλοὶ, ἀπροστάτευτα καὶ ἄνευ οἰκείου θεοῦ· ἀλλʼ ὥσπερ οἱ θεολόγοι ἴσασι μὲν καὶ ποταμὸν καὶ τὸ ῥέον ὕδωρ καὶ θεὸν πάλιν τὸν τοῦ ῥείθρου προστάτην, ᾧ δὴ καὶ εὔχονται καὶ θύουσιν, οὐ τῷ ὕδατι δήπου, ἀλλὰ τῷ προεστηκότι δαίμονι τοῦ ποταμοῦ, οὕτως καὶ Ὁμηρος, ὅπου γε οὐδὲ τὸ μεθημερινὸν φῶς τῆς ἡμέρας εἴασεν ἀπροστάτευτον, ἀλλὰ καὶ τοῦ μεθημερινοῦ φωτὸς εἰσήγαγε τὴν ἠῶ, ὥσπερ καὶ τοῦ νυκτε- ρινοῦ σκότους τὴν νύκτα· τὴν δʼ ἤδη καὶ ὁ Ζεὺς ἄζεται μὴ ἀποθύ- μια ἔρδοι (Il. 14, 261). καὶ ποσαχῶς μὲν ἠὼς παρʼ αὐτῷ λέγεται εἴρηται· ὅτι δὲ ἡ κροκόπεπλος καὶ ἡ ῥοδοδάκτυλος ἐπὶ τῆς δαίμονος λέγεται δῆλον· ἐπεὶ δὲ τὰ ἐπίθετα ἐκ τοῦ περὶ τὸ ὁρώμενον τῆς ἡμέρας καταστήματος εἴληπται, ἐξηγεῖται τὸ ἐκ ποίας μὲν καταλή- ψεως ἡ κροκόπεπλος, ἐκ ποίας δὲ ἡ ῥοδοδάκτυλος. φημὶ τοίνυν ὡς διὰ μὲν τῆς τοῦ κρόκου χρόας δηλοῖ ὀλίγον τῆς ἡμέρας φῶς πολλῷ τῷ τῆς νυκτὸς μέλανι κιρνώμενον· ὅταν δὲ λέγῃ “ ἦμος δʼ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος ἠώς,” διὰ τῆς τοῦ ῥόδου χροιᾶς δηλοῦν αὐτὸν ὀλίγον τὸ τῆς νυκτὸς μέλαν πολλῷ τῷ τῆς ἡμέρας φωτὶ χρώμενον. καὶ ὅτι τοῦτο νοεῖ δῆλον ἔστω ἐκεῖθεν· μνησθεὶς γὰρ ἑωσφόρου, ὡς νυκτὸς ἔτʼ οὔσης ἀνατέλλει, ἐπάγει αὐτῷ τὴν κροκόπεπλον ἠῶ “ἦμος ἑωσφόρος εἶσι φόως ἐρέων ἐπὶ γαῖαν, ὅν τε μέτα κροκόπεπλος ὑπεὶρ ἅλα κίδνατο ἠώς” (Il. 23, 226). γεννήσας δὲ ἐκ τῆς κροκοπέπλου τὸν ὄρθρον, ἐπάγει τὴν ῥοδοδάκτυλον “ἦμος δʼ ἠριγένεια φάνη ῥοδο- δάκτυλος ἠώς” (Il. 1, 477). ἐν δὲ τῷ “ἠὼς μὲν κροκόπεπλος ἐκίδνατο πᾶσαν ἐπʼ αἶαν,” τοῦ κίδνασθαι δηλοῦντος τὸ σκορπίζεσθαι, ὡς ἐν τῷ “σκίδναται κατὰ στρατόν,” δύο ταῦτα τηρήσεως ἄξια ὑπεδείκνυεν, ἓν μὲν ὅτι ἐκίδνατο ἔφη πᾶσαν ἐπʼ αἶαν, ὅπερ παρά- τασιν ἔχει, οὐ συντἑλειαν, οἷον τὸ ἐσκεδάσθη. ἐπεὶ δὲ σφαιροειδοῦς ὄντος τοῦ κόσμου καὶ τῆς γῆς οὐχ ἅμα παρὰ πᾶσι κατὰ τὸ αὐτὸ ὁ [*](2. * κόλον μάχην] κολοβομάχην. 4. *Πορφυρίου] om. Idem vitium in scholio 13, 745. 14. εἴρηται] Supra p. 294 et 335. 15, 479. 16. καταλήψεως] καταλ”)

338

ἥλιος ἀνατέλλει οὐδὲ κατὰ τὴν αὐτὴν ὥραν ἡ ἡμέρα ἀνίσταται, εἰκό- τως ἐκίδνατο ἔφη, τὴν ἐν παρατάσει ἄλλοτε πρὸς ἄλλους ἐπιβολὴν παριστὰς τῆς ἡμέρας καὶ πορείαν. ἕτερον δὲ πάλιν ἐσημειούμην, ὅτι σὺν τῷ ἀποτελέσματι καὶ τὸν κύριον τοῦ ἀποτελουμένου εἶναι βούλεται· ἡ μὲν γὰρ θεὸς κροκόπεπλος ὡς ἂν οὐσία ἔννους τε καὶ ἔμψυχος καὶ ἐνσώματος, τὸ δὲ ἀπʼ αὐτῆς φῶς σκεδάννυται περὶ τὴν γῆν. ὁ δὲ λαβὼν τὴν σωματοειδῆ θεὸν ἐν τῷ κροκόπεπλος συνήρτησεν αὐτὴν τῷ σκεδαννυμένῳ ἀπʼ αὐτῆς φωτὶ, εἰπὼν αὐτὴν, ἀλλʼ οὐχὶ τὸ ἀπʼ αὐτῆς φῶς σκεδάννυσθαι· “ἠὼς μὲν κροκόπεπλος ἐκίδνατο πᾶσαν ἐπʼ αἶαν.” οὐ γὰρ δήποτε ἡ σωματοειδὴς ἐπεπόρευτο, ἀλλὰ τὸ ἀπʼ αὐτῆς ἡμερινὸν φῶς. ἀλλʼ οἶδεν, ὅπου τὸ ἀποτέλεσμα, ἐκεῖ καὶ τὸ ἀποτελούμενον. ὅτι δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων οἶδε τὸ ποιοῦν καὶ τὸ ἀποτελούμενον, λάμβανε πρῶτον ἐπὶ τῆς νυκτὸς, τό μὲν ἀποτέλεσμα “νὺξ δʼ ἤδη τελέθει, ἀγαθὸν καὶ νυκτὶ πιθέσθαι” (Il. 7, 282), “ αί δέ τοι νύκτες ἀθέσφατοι” (Od. 15, 391), “ἐκ νυκτὸς δʼ ἄνεμοι χαλεποί” (Od. 12, 286), τὴν δὲ δεσπότιν “εἰ μὴ νὺξ δμήτειρα τε θεῶν ἐσάωσε καὶ ἀνδρῶν” (Il. 14, 259) “τὴν ἱκόμην φεύγων” (ib.) καὶ “ἅζετο γὰρ μὴ νυκτὶ θοῇ ἀποθύμια ἔρδοι᾿ (ib.). οὕτω καὶ Ἥβη ἀποτέλεσμα καὶ θεὸς ταύτης προστάτις· “οἳ νῶϊν ἀγάσαντο παρʼ ἀλλήλοισι μένοντες ἥβης ταρφθῆναι καὶ γήραος οὐδὸν ἱκέσθαι” (Od. 23, 211), τῆς νεότητος καὶ ἀκμῆς τῆς ἐν νεότητι σφριγώσης· “ὄφρ᾿ ἥβῃ τε πεποίθεα χερσί τʼ ἐμῇσιν” (Od. 8, 181) “οὐδέ τί ἥβης δεύεται” (ib. 136)· ἐπὶ γὰρ πάντων τὰ ἀποτελέσματα λέ- γεται. ἐπὶ δὲ τῆς θεοῦ “μετὰ δέ σφισι πότνια Ἥβη νέκταρ ἐῳνο- χόει” (Il. 4, 2)· “τὸν δʼ Ἥβη λοῦσεν” (Il. 5. 905)· ἐν γὰρ τοῖς ἀγηράτοις καὶ ἀεὶ ἡβῶσιν οἰνοχόον τὴν Ἥβην καὶ ὑπηρέτιν ἐποίησεν. ἐκ τούτων λύσεις πῶς ἀγάστονόν τε λέγει τὴν Ἀμφιτρίτην, ὅταν εἴπῃ “καὶ εἴ ποθι μεῖζον ἔνεστι κῆτος, ἃ μυρία βόσκει ἀγά- στονος Αμφιτρίτη” (Od. 12, 96), καὶ πάλιν κλυτόν ἐν οἷς φησίν “ἢ ἔτι μοι καὶ κῆτος ἐπισσεύῃ μέγα δαίμων ἐξ ἁλὸς οἷά τε πολλὰ τρέφει” (Od. 5, 421). κλυτὸς μὲν γὰρ ἡ θεὸς, ἡ μεγάλη δαίμων, ἀγάστονος δὲ ἡ θάλασσα. οὕτως καὶ γῆ μὲν τὸ στοιχεῖον· “ἕλε γαῖαν ἀγοστῷ” (Il. 11, 425) καὶ “κάππεσεν ἐν γαίῃ·” ἡ δὲ θεός “ἴστω νῦν τόδε Γαῖα καὶ Οὐρανὸς εὐρὺς ὕπερθεν” (Il. 15, 36) καὶ [*](14. αἱ δέ τοι] Legitur αἵδε δὲ 16. δμήτειρα] δημήτερα (sic))

339

“Γῆ τε καὶ Ἥλιος καὶ Ἐρινύες” (Il. 19, 259). οὕτω καὶ Στυγὸς ὕδωρ λέγει τῆς δαίμονος τὸ Στύγιον ἀπʼ αὐτῆς καλούμενον “καὶ τὸ κατειβόμενον Στυγὸς ὕδωρ” (Il. 15, 37), ὥσπερ καὶ ποταμὸν λέγει δαίμονα Ἀλφειὸν καὶ Ἀξίον καὶ Σπερχειὸν, ὧν εἶναι καὶ γένος, καὶ Ξάνθον δινήεντα. καὶ ὅταν μὴ εἴπῃ τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ, τὸν εὐχόμενον ποιεῖ λέγοντα “κλῦθι, ἄναξ, ὅτις ἐσσί” (Od. 5, 445)· εὔχεται δὲ τῷ ποταμῷ, ὡς ἂν ἑκάστου ἔχοντος δαίμονα. ὁ δὲ καὶ ἐν ταῖς κρήναις οἶδε θεὰς, ἃς νύμφας καλεῖ· “νύμφαι κρηναῖαι κοῦραι Διός” (Od. 17, 240), καὶ ἄλλαι “νύμφαι ὀρεστιάδες κοῦραι Διός” (Il. 6, 420). οὕτω πεπληρῶσθαι θείων δυνάμεων Ὅμηρος ἡγεῖτο ἅπαντα.

*κροκόπεπλος δὲ ἡ Ἠὼς λέγεται ὅταν πολὺ σκότους ἔχῃ, ὀλίγον δὲ φωτός. τὸ δὲ ῥοδοδάκτυλος ἐναντίον. ποιητικὴ δέ ἐστιν ἡ περί- φρασις, ὡς εἰ εἶπεν ἡμέρα μὲν γέγονεν. τὸ δὲ ἐκίδνατο ἐν παρα- τάσει· σφαιροειδὴς γὰρ οὖσα ἡ γῆ οὐ πᾶσα ὑφʼ ἓν φωτίζεται.

2. Ζεὺς δὲ] εἰκότως νῦν ἄρχεται συμμαχεῖν Τρωσὶν ὁ Ζεὺς, ὁπότε τῆς παραβάσεως δίκην ἀπέτισαν Διομήδει καὶ Πάνδαρος ἀνῃρέθη καὶ Τρῶες ὡμολόγησαν τὴν παράβασιν διʼ ὧν πέμπουσιν Ἰδαῖον ἀπολογούμενοι τοῖς Ἕλλησιν. αὔξει δὲ τὰ Ἑλλήνων ὁ ποιη- τὴς, εἴ γε καὶ ἐκκλησίας ἐδέησε τῷ Διί. ἐν δὲ τοῖς ἑξῆς καὶ κεραυ- νῶν δεῖται πρὸς τὴν ἧτταν αὐτῶν. καὶ ἐν ἄλλοις μὲν ποιεῖ ἐκκλη- σιάζοντας τοὺς θεοὺς, ἀλλʼ ἁπλούστερον, ἐνταῦθα δὲ καὶ Ζεὺς συνάγει καὶ πρωτολογεῖ, τόπος τε ἀποδείκνυται τῇ ἀγορᾷ, ὡς δὴ καὶ περὶ μεγάλων καὶ ἀναγκαίων. δηλοῖ δὲ καὶ ἡ ἕωθεν ἀγορὰ τὸ παν- νύχιον αὐτὸν περὶ αὐτῆς ἐσκέφθαι· ἄλλως τε καὶ προεῖπε “ παννύ- χιος δέ σφιν κακὰ μήδετο” (Il. 7, 478). μέγα οὖν εἰ ἐν τοιούτῳ καιρῷ κἂν ἀντέσχον οἱ Ἕλληνες.

* Πορφυρίου. ἀγορὴ καὶ ὁ τόπος ἔνθα ἀγορεύουσιν, ὡς τὸ “ ἷζον δʼ εἰν ἀγορῇ τετιηότες” (Il. 9, 13). ἀγορὴ καὶ ἡ δημηγορία καὶ ὁ λόγος, ὡς τὸ “ἀγορῇ δέ ἑ παῦροι Ἀχαιῶν νίκων” (Il. 15, 283). καὶ ἡ ἐκκλησία, ὡς τὸ “τῇ δεκάτῃ δʼ ἀγορήνδε καλέσσατο” (Il. Ι, 54). νῦν δὲ θεῶν ἀγορὴ, τῶν θεῶν ἄγυρις, ἡ συναγωγὴ καὶ τὸ ἄθροι- σμα, ὡς ἐν τῷ “κινήθη δʼ ἀγορὴ ὡς κύματα μακρὰ θαλάσσης” (Il. 2, 144). τὸ δὲ ἄθροισμα ἐνίοτε ἀγῶνα καλεῖ, ὡς τὸ, “νεῶν ἐν [*](6. ὅτις] ὅστ 27. *οἱ Ἕλληνες] οἱ om. 28. *Πορφυρίου] om.)

340

ἀγῶνι” (Il. 15, 428), τῇ ἀθροίσει. πεποίηται δὲ οὐ παρὰ τὸ ἀγο- ρεύειν ἡ τὸ ἄθροισμα δηλοῦσα ἀγορὰ, παρὰ δὲ τὸ ἀγείρεσθαι· “λαὸν ἀγείροντες” (Il. 11, 770) καὶ “οἱ μὲν ἐκήρυσσον, τοὶ δʼ ἠγείροντο μάλʼ ὦκα” (Il. 2, 52)· καὶ ἀθροιζόμενοι μὲν ἤγερθεν, ὁμοῦ δὲ γενόμενοι “ὁμηγερέες τε γένοντο” (Il. 1, 57). ἀλλὰ τὸ μὲν ἠγερέ- θοντο δηλοῖ τὸ καθʼ ἕνα συνιόντες, τὸ δὲ ὁμηγερέες μετὰ τὸ ἀθροι- σθῆναι τοὺς καθʼ ἕνα ὁμοῦ πάντας γενέσθαι· ὅτε οὖν ὁμοῦ συνηθροι- σμένοι ἐγένοντο οἱ καθʼ ἕνα ἀθροισθέντες “τοῖσι δʼ ἀνιστάμενος μετέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς” (ib. 58). οὐκ ἀπιθάνως δὲ οἱ τερπι- κέραυνον οὐ τὸν τερπόμενον τῷ κεραυνῷ ἀποδιδόντες, ἀλλὰ κατὰ μετάθεσιν τοῦ ρ τὸν τρεπικέραυνον, τὸν τρέποντα τοὺς ἐναντίους τῷ κεραυνῷ, ὡς δρατὰ σώματα ἔφη (Il. 23, 169) τὰ δαρτὰ καὶ τὴν καρδίαν κραδίην. τὸ μέντοι ἀγορεύειν σημαίνει τὸ δημηγορεῖν, ὡς τὸ “τοῖσι δʼ ἔπειθʼ ἥρως Αἰγύπτιος ἦρχ’ ἀγορεύειν” (Od. 2. 15), καὶ τὸ διαλέγεσθαι, ὡς τὸ “ὡς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον” II. 5, 274). ἀγείρειν καὶ ἤγειρα ἐπί τε τοῦ ἀθροίζειν, ὡς “λαὸν ἤγειρα” (Od. 2, 41), καὶ ἐπὶ τοῦ παροξῦναι, ὡς “Τρωσὶ θυμὸν ἀγεῖραι” (Il. 5, 510). καὶ τὸ κατʼ ἔλλειψιν “ἤδη γάρ οἱ ἐφῆκα βέλος, ἤγειρα δὲ μᾶλλον” (Il. 5, 188 et 208) ἀντὶ τοῦ παρώξυνα.

τερπικέραυνος] ὁ τοῖς κεραυνοῖς τρέπων τοὺς ἐναντίους.

3. *φυσικῆς ἐξάπτεται θεωρίας καὶ ὅταν ὁ Ζεὺς εἰς τὸ αὐτὸ συναθροίσας ἅπαντας τοὺς θεοὺς ἄρχηται τῶν μεγάλων ἀπειλῶν, καθή- μενος ἀκροτάτῃ κορυφῇ πολυδειράδος Ὀὐλύμποιο, πρῶτος ἕστηκεν αὐτὸς, ἐπειδὴ τὴν ἀνωτάτω τάξιν, ὥσπερ ἐδηλοῦμεν, ἡ αἰθεριώδης ἐπέχει φύσις. σειρὰν δʼ ἀπήρτησεν ἀπὸ τοῦ αἰθέρος χρυσῆν· οἱ γὰρ δεινοὶ τῶν φιλοσόφων περὶ ταῦτα ἀνάμματα πυρὸς εἶναι τὰς τῶν ἀστέρων περιόδους νομίζουσι. τὸ δὲ σφαιρικὸν ἡμῖν τοῦ κόσμου σχῆμα διʼ ἑνὸς ἐμέτρησε στίχου, εἰπὼν “τόσσον ἔνερθʼ Ἄΐδεω ὅσον οὐρανός ἐστʼ ἀπὸ γαίης.” ἑστία δέ τις οὖσα καὶ κέντρου δύναμιν ἐπέχουσα καθίδρυται βεβαίως ἡ γῆ πᾶσα, κύκλῳ δʼ ὑπὲρ αὐτὴν ὁ οὐρανὸς ἀπαύστοις περιφοραῖς εἰλούμενος ἀπʼ ἀνατολῆς εἰς δύσιν τὸν ἀεὶ δρόμον ἐλαύνει. συγκαθέλκεται δὲ ἡ τῶν ἀπλανῶν σφαῖρα. [*](21. φυσικῆς—] Sunt haec ex Hanc partem acholii omisit ViII., Heraclito excerpta c. 36. quia in B aegre legi potest. Omnia ἐξάπτεται] *ἅπτεται clara et integra in codicibus Sco- 24. ἀνωτάτω] ἀνωτά rialensi et Harleiano. 32. συγκαθέλκεται— ἀπὸ γαίης])

341

πᾶσαί γε μὴν αἱ ἀπὸ τοῦ περιέχοντος ἀνωτάτω κυκλοφορούμεναι πρὸς τὸ κέντρον εὐθεῖαι κατʼ ἀναγωγάς εἰσιν ἀλλήλαις ἴσαι. διὰ τοῦτο γεωμετρικῇ θεωρίᾳ τὸ σφαιρικὸν σχῆμα διεμέτρησεν εἰπὼν “τόσσον ἔνερθʼ Ἄΐδεω ὅσον οὐρανός ἐστʼ ἀπὸ γαίης.”

4. ἡ ὑπό πρὸς τὸ ἤκουον· διὸ οὐκ ἀναστρεπτέον τὴν πρόθεσιν, ἀλλὰ πρὸς τὸ πειθαρχικὸν χρὴ νοεῖν· ὑπακούειν γάρ ἐστι τὸ τὰ λεγό- μενα πράσσειν ἀκούοντας, ἑκόντας ἢ ἄκοντας.

5. πάντες] κοινοποιεῖται τὸ βούλευμα, ἵνα μὴ λυπήσῃ τοὺς Ἀχαϊκούς. τὸ δὲ θέαιναι διʼ Ἥραν καὶ Ἀθηνᾶν.

*Πορφυρίου. ἐν τῇ Διὸς δημηγορίᾳ τῇ οὕτως ἐχούσῃ “κέκλυτέ μευ πάντες τε θεοί πᾶσαί τε θέαιναι,” ὅτι μὲν ἄξιον διὰ τὴν τῶν Ἀχαιῶν ἀρετὴν ἐκκλησίας δεῆσαι ὑπελήφθη τῷ Διὶ, ἐν δὲ τοῖς ἑξῆς καὶ ὄμβρων καὶ κεραυνῶν, ἵνα ἡττηθῶσι, καλῶς εἴρηται καὶ ἐν ἄλ- λοις, καὶ ὅτι βούλεται μὲν εἴργειν τῆς συμμαχίας τὴν Ἥραν καὶ τὴν Ἀθηνᾶν, ἃς οἶδε μάλιστα τῇ γνώμῃ αὐτοῦ ἐναντιωθησομένας, κοινὸν δὲ ποιεῖται περὶ πάντων τῶν θεῶν τὸν λόγον καὶ τῶν Τρωσὶν ἐπα- μυνόντων, ἵνα μὴ ταύταις ἀντιπράττειν μόναις δοκῇ· διὸ καὶ μάλιστα ἀποτείνεται τὸν λόγον πρὸς τὰς θηλείας ʼκέκλυτέ μευ πάντες τε θεοὶ πᾶσαί τε θέαιναι,” καὶ ἀπὸ τῶν θηλειῶν ἄρχεται “μήτε τις οὖν θήλεια θεὸς τό γε μήτε τις ἄρσην.” καὶ μὴν κἀκεῖνο λύεται καλῶς. πῶς γὰρ ὑπεσχημένος ὁ Ζεὺς τοῖς Τρωσὶν ἐπικουρίαν οὐκ εὐθὺς ἐποίησε νικῶντας αὐτοὺς κατὰ τὴν πρώτην τῆς Ἰλιάδος ἀρχὴν, ἀλλὰ νῦν μετὰ ἧτταν καὶ τοσοῦτον τῶν Τρώων φόνον; ἔδει γὰρ αὐ- τοὺς πρότερον, φασὶν, ἀντὶ τῆς τῶν ὅρκων παραβάσεως δοῦναι δίκην. ἃ γὰρ ὁ ποιητὴς ἐφρόνει, ταῦτα ποιεῖ τινὰ λέγοντα· λέγει γὰρ ὁ Ἀγαμέμνων “Ζεὺς δέ σφιν Κρονίδης ὑψίζυγος, αἰθέρι ναίων, αὐτὸς ἐπισείῃσιν ἐρεμνὴν αἰγίδα πᾶσιν τῆσδʼ ἀπάτης κοτέων” (Il. 4, 166). ἅμα δὲ καὶ ἠθέλησεν ἀλκιμωτέρους Ἕλληνας ἐπιδείξας, τότε τοῖς Τρωσὶ τὴν παρὰ τοῦ Διὸς βοήθειαν ἐπαγαγεῖν. καὶ τὸ ὁμοειδὲς δὲ ἐφυλάξατο· ἦν γὰρ ὁμοειδὲς Τρωσὶ μάχη παραγαγεῖν τοὺς Ἕλληνας ἡττωμένους· ποικίλλειν γὰρ θέλει. ὅθεν ἐν μὲν τῇ προ- τέρᾳ μάχ ἀμφοτέροις βοηθοῦντας ἐποίησε τοὺς θεοὺς, ἐν αὐτῇ δὲ μόνον τὸν Δία τοῖς βαρβάροις. εἶτα πάλιν ἐρεῖ “ἀμφοτέροισι δʼ [*](1. ἀνωτάτω κυκλοφορούμεναι] ἄνω 2. εὐθεῖτι ΜehleIus] εὐθεῖαι καὶ καὶ κάτω κύκλου φορούμεναι Mehle- 10. *Πορφυρίου] om. rus p. 74.)

342

ἀρήγεθ’ ὅπη νόος ἐστὶν ἑκάστου” (Il. 20, 25). οὕτως ἐθηρᾶτο τὸ ποικίλον. ταῦτα μὲν οὖν εἴρηται. τί δὲ δηλοῦν ἐθέλει “ἀλλ’ ἅμα πάντες αἰνεῖτʼ, ὄφρα τάχιστα τελευτήσω τάδε ἔργα,” οὐ πάντως παρέστησεν· ποῖα γὰρ ἔργα τελευτήσει οὐ παρέστησεν ὁ Ζεὺς, ἀλλʼ ἐν ἀσαφεῖ εἴασεν· λέγει δὲ ἃ ἐγὼ ἐργάζεσθαι μόνος βούλομαι, πρὸς ἃ καὶ παρακελεύεται μηδένα ἀντιπρᾶξαι τῶν θεῶν. ἐργάσασθαι δʼ ἠβούλετο εἰς τέλος “ὡς Ἀχιλῆα τιμήσῃ, ὀλέσῃ δὲ πολέας ἐπὶ νηυσὶν Ἀχαιῶν” (Il. 2, 3)· ἔφη γὰρ “οὐ γὰρ ἐμὸν παλινάγρετον οὐδʼ ἀπατηλὸν οὐδʼ ἀτελεύτητον, ὅ τί κεν κεφαλῇ κατανεύσω” (Il. Ι, 526). ταῦτα οὖν ἔφη, ὄφρα τάχιστα τελευτήσω τάδε ἔργα, εἰς τέλος ἀγάγω. καὶ ἡ παροιμία “μήπω μέγʼ εἴπῃς, πρὶν τελευτή- σαντʼ ἴδῃς,” ἤγουν μὴ θαυμάσῃς τὸν μέγα ἐπαγγελλόμενον. ἀσαφῆ δὲ ἐάσας ὅσα ἐξεπίτηδες ἔφη τάχιστα ἐκτελέσειν, ὡς σαφῶς εἰπὼν ἐπ άγει “ὃν δʼ ἂν ἐγὼν ἀπάνευθε θεῶν ἐθέλοντα νοήσω” καὶ τὰ ἑξῆς. ὅθεν οὐκ ἔστι περισσὸν τὸ ὃν δʼ ἂν ἐγὼ, οὐδʼ ἐντεῦθεν ἄρχεται τοῦ λόγου, ἀλλʼ ἐκ τοῦ “αἰνεῖτʼ, ὄφρα τάχιστα τελευτήσω τάδε ἔργα.” ἀκόλουθον ὡς δηλώσαντος τὸ βούλημα τὸ “ὃν δʼ ἂν ἐγὼν ἀπάνευθε θεῶν ἐθέλοντα νοήσω.” λέγουσι δὲ κἀν τούτῳ περιττεύειν τὸ ἐθέ. λουτά· ἔδει γὰρ “ὃν δʼ ἂν ἐγὼ νοήσω ἐλθόντα Τρώεσσιν ἀρηγέμεν.” οὐκ ἔστι δὲ περισσὸν, ἀλλʼ ἔστιν ἡ διάνοια, ὃν δʼ ἂν ἐγὼ νοήσω ἢ Τρώεσσι θέλοντα ἀρηγέμεν, ἢ Δαναοῖσιν ἐλθόντα.

7. θεὸς] τὸ θεός κοινὸν, ᾧ ἀντὶ ἄρθρου παραπέπλεκται τὸ θήλεια καὶ ἄρσην.

ἀπὸ τῶν θηλειῶν ἄρχεται, ὑπονοῶν αὐτῶν τὸ θορυβῶδες καὶ ἄτα- κτον· ἧττον γὰρ οἱ ἄρρενες ἢ αἱ θήλειαι ταραχώδεις εἰσί. ταῦτα δὲ διʼ Ἥραν καὶ Ἀθηνᾶν φησίν.

8. διακέρσαι] διακόψαι· ὅθεν καὶ κέρμα τὸ εἰς μικρὰ διακεκομ- μένον. ἐμὸν δὲ ἔπος τὴν ἐμήν φησιν ἐπαγγελίαν ἣν ὑπεσχόμην Θέτιδι. πρόθυμος δέ ἐστι, δεικνὺς οἵους δεῖ περὶ τὰς ὑποσχέσεις εἶναι.

9. τάχιστα] σπεύδει γὰρ ἐξαγαγεῖν Πάτροκλον καὶ τιμῆσαι Ἀχιλλέα. ποῖα δὲ ἔργα φησί; τὸ τιμῆσαι μὲν αὐτὸν, πολλοὺς δὲ τῶν Ἑλλήνων ἀπολέσαι. πιθανῶς δὲ οὐκ ἐπεξηγεῖται αὐτά.

10. τὸ ἑξῆς οὕτως· ὃν ἂν ἐγὼ ἴδω τῶν θεῶν χωρὶς ἐμοῦ καὶ δίχα [*](11. πτροιμία] Apud Sophoclem 22. *παραπέπλεκται] παρέπλεκται fr. 583 b.)

343

τῆς ἐμῆς ἐπιτροπῆς ἐλθόντα εἰς τὴν μάχην καὶ θέλοντα τοῖς Τρωσὶν ἢ τοῖς Ἕλλησι βοηθῆσαι. τὸ γὰρ κοινὸν οὐ λυπεῖ τινά.

12. ἄμεινον ὑποστίζειν εἰς τὸ πληγείς, καὶ ἔστιν ἀντὶ τοῦ κεραυνωθείς. διδάσκει δὲ ὡς οἱ παραβαίνοντες τὰ τῶν ἀρχόντων θεσπίσματα κολαστέοι εἰσίν.

13. ἐς Τάρταρον] ἐναντίος Ὀλύμπῳ ὁ Τάρταρος· ὁ μὲν γὰρ οὔποτʼ ἀνέμοισι τινάσσεται οὐδέ ποτʼ ὄμβρῳ (Od. 6, 43), οὗτος δὲ τετάρα- κται καὶ ψυχρὸς εἶναι δοκεῖ· ὅθεν καὶ τὸ σφόδρα ῥιγοῦν ταρταρίζειν φασί. καὶ ὁ μὲν ὅλος καταλάμπεται, ὁ δὲ ἠεροειδής ἐστιν.

14. βέρεθρον] οἱ Ἀττικοὶ βάραθρον αὐτό φασιν. πῶς δὲ δύναταί τις ἐκεῖσε κατελθεῖν ; φαμὲν δὲ ὅτι οἱ ἀπειλοῦντες τὰ ἀδύνατα σχεδὸν ἀπειλοῦσι πρὸς κατάπληξιν.

15. ἔνθα σιδήρειαί τε πύλαι] κολαστήριον γάρ ἐστι φυλάσσον τοὺς δεσμώτας· καὶ “πυλάρταο κρατεροῖο” (Il.13, 415). φοβερὰν δὲ δείκνυσι τὴν ἄνοδον διὰ τούτου.

16. τὰ οὐράνια, ὥς φησι, τρία διαστήματα ἔχει, ἀέρα μέχρι νεφελῶν, εἶτα αἰθέρα μέχρι τῶν φαινομένων καὶ τῆς Διὸς ἀρχῆςʼ οὕτω καὶ ἀπὸ τῆς γῆς εἰς Ἅίδου, ἀπὸ δὲ Ἅιδου εἰς τὸν Τάρταρον. δῆλον δὲ ὡς τὸ μέσον κέντρον ἐστὶν ἡ γῆ. ἔδει δὲ εἰπεῖν, τόσσον ἔνερθε γῆς ὅσον ἀπʼ αὐτῆς εἰς οὐρανόν. τάχα οὖν τὸ Ἄΐδεω ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ Ἅιδου φησίν.

18. πειρήσασθε] τῷ ἀποτόμως ἀπειλοῦντι καὶ τὴν ῥώμην οὐκ ἄτοπον ἐνδείκνυσθαι.

εἰ βούλεσθε, φησὶ, τὴν διαφορὰν γνῶναι, πειράθητε. μεγάλα δὲ ὄντα τὰ προστάγματα μείζοσιν ὑπερβολαῖς ἐπιστώσατο. τοῦτον δὲ καὶ τὸν ἑξῆς συνάπτει Νικάνωρ· εἰς δὲ τὸ κρεμ άσαντες τελείαν τίθησιν.

22. πάντες] ταῦτά φησι δεικνὺς ὡς οὐ καθʼ ἕνα, συλλήβδην δὲ πάντων κρείττων ἐστίν.

Ζῆνʼ ὕπατον μήστωρʼ] δείκνυσιν οἷς δεῖ κοσμεῖσθαι τὸν ἄρχοντα, ῥώμῃ καὶ συνέσει.

24. αὐτῇ κεν γαίῃ] λείπει ἡ σύν, ὡς τὸ “αὐτῇσι ῥίζῃσι” (Il. 9, 542). πιθανῶς δὲ οὐ μόνους εἶπεν ἀνασπάσειν θεοὺς, ἀλλὰ καὶ τὸν περιέχοντα αὐτοὺς τόπον τὸν Ὄλυμπον.

[*](17. φαινομένων] φἓνομένων)

344

25. περὶ ῥίον Οὐλύμποιο] ἵνα αὐτὸ δεσμεύσας καὶ τὰ λοιπὰ ἐπάρῃ, συνερριζωμένης αὐτῷ μὲν τῆς γῆς, τῇ δὲ γῇ τῆς θαλάττης.

27. περί τʼ εἰμὶ θεῶν περί τʼ εἴμʼ ἀνθρώπων] ἔδει μὲν τὸ ἀσθενέ- στερον προτάξαι· ἀλλʼ ἢ τὸ μέτρον αἴτιον ἐγένετο, ἢ τοὺς θεοὺς εὐτελίζων τοῦτό φησιν.

30. Ἀθήνη] πιθανῶς οὐχ ἡ Ἥρα λέγει· ἐξεκαύθη γὰρ ἂν μεγάλη ἔρις, εἰωθυίας ἀεὶ πρὸς τὸν Δία ἀντιλέγειν. Ἀθηνᾶ δὲ μετʼ αἰδοῦς τῷ πατρὶ διαλέγεται μετριώτερον, οὐχ ὡς ἡ Ἥρα φθεγγομένη. ἄλλως τε καὶ τοῖς προοιμίοις αὐτὸν ἐξαίρει, καὶ τὰ μὲν κελευσθέντα φησὶν ἀποπληροῦν, ὑποθήκης δὲ ἀξιοῖ μὴ φθονῆσαι, καὶ ταῦτα οὐχ ἵνα αὐτῷ ἐμποδίσῃ, ἀλλʼ ἵνα μὴ πάντες ἀπόλωνται.