Historia Ecclesiastica
Theodoret, Bishop of Cyrus
Theodoret, Bishop of Cyrus. Theodoret Kirchengeschichte. Parmentier, Léon, editor. Leipzig: Hinrichs, 1911.
ἐνιαυτοῦ δὲ διελθόντος, ἐμηνύθη τῷ βασιλεῖ τὰ παρ’ ἐκείνου γιγνόμενα, καὶ ἀγαγὼν αὐτὸν ἀρνηθῆναι προσέταξε τὸν ὑπ’ αὐτοῦ προσκυνούμενον· ὁ δὲ ἤρετο τὸν βασιλέα τίνος τιμᾶται τὸν τὴν μὲν ἑαυτοῦ καταλιπόντα βασιλείαν, ἑτέραν δὲ προαιρούμενον.
ἐκείνου δὲ εἰπόντος ὅτι θανάτου καὶ τιμωρίας ἐσχάτης, εἶπεν ὁ σοφώτατος ἀνήρ· τί οὑν οὐκ ἂν πάθοι δικαίως ἄνθρωπος, τὸν μὲν ποιητὴν καὶ δημιουργὸν καὶ τροφέα καὶ σωτῆρα καταλιμπάνων, ἕνα δὲ τῶν ὁμοδούλων θεοποιῶν καὶ τὸ ὀφειλόμενον ἐκείνῳ σέβας τούτω προσφέρων;« χαλεπήνας δὴ οὖν πρὸς τοὺς τοιούτους λόγους ὁ βασιλεύς, εἴκοσι καλάμους ὀξύνας τοῖς τῶν χειρῶν καὶ τῶν ποδῶν ἐνέπειρεν ὄνυξιν.
ἐπειδὴ δὲ ἑώρα παίγνιον τὴν τιμωρίαν ὑπολαμβάνοντα, ἕτερον αὖ πάλιν κάλαμον ὀξύνας ἐνέβαλε τῷ παιδογόνῳ μορίῳ καὶ τοῦτον συνεχῶς ἐξαίρων τε καὶ ἐνείρων ἀρρήτους τινὰς ἀλγηδόνας εἰργάζετο. μετὰ τήνδε τὴν τιμωρίαν ὁ δυσσεβὴς καὶ θηριώδης ῥάβδον παχεῖαν ὄξους πάντοθεν [*](8/9 Mattt. 25, 14—30 — 21—24 vgl. Synax. 18, 7) [*](* 20—S. 347, 2 Synax. 145, 58. 575, 10) [*](B N + GS(s) = r AL(y)) [*](1 u. 5 πρεσβὐτησ B, legatarius Cass. ι τινών B > ry Cass. ι 5 φυλάξαι B I τὸν (τῶ s) Βενιαμὶν nach προσταχθέντα ~ ry, Cass. wie im Text ι 6 σβύτου B ι 8 τὸ1 > ry ι 11 δρῶν > A ι 13 γενόμενα N, gesta illius 15 τιμᾶται ry ἄξιοσ B, quo dignus honore est Cass. ι μὲν ἑαυτοῦ BN ἑαυτοῦ μὲν y ἑαυτοῦ s ι 16 ἑτέρα B ι ὅτι B > ry Nie. Cass. ι 18/19 τροφέα καὶ σρα B nutritorem ac salvatorem Cass. καὶ σωτῆρα καὶ κηδεμόνα Nie. > ry ι 19 ἕνα] ἓν B ι 25 τε > B ι μετὰ τήνδε] μετὰ δὲ B, post vero Cass. ι 26 ὄζουσ’ ry Nie. Synax. ῥόξουσ B sinnis Cass. ι πάντοθεν ὄζους ~ N)
καὶ ἄλλα δὲ μυρία τοιαῦτα παρ’ ἐκείνων ἐτολμήθη τῶν δυσσεβῶν.
Οὐ χρὴ δὲ θαυμάζειν ὅτι τῆς ἐκείνων θηριωδίας καὶ δυσσεβείσς ἀνέχεται τῶν ὅλων ὁ πρύτανις. καὶ γὰρ πρὸ τῆς κωνσταντίνου τοῦ μεγάλου βασιλείας ὅσοι ῾Ρωμαίων ἐγένοντο βασιλεῖς κατὰ τῶν δισσωτῶν τῆς ἀληθείας ἐλύττησαν.
Διοκλητιανος δὲ ἐν τῇ τοῦ σωτηρίου πάθους ἡμέρᾳ τὰς ἐν ἁπάσῃ τῇ ῾Ρωμαίων ἡγεμονίᾳ κατέλυσεν ἐκλκησίας· ἀλλ’ ἐννέα διεληλυθότων ἐτῶν αὐταὶ μὲν ἤνθησαν καὶ πολλαπλάσιον ἐδέξαντο μέγεθός τε καὶ κάλλος, έκεῖνος δὲ μετὰ τῆς δυσσεβείας ἀπέσηβη. καὶ τοὺς πολέμους δὲ τούτους· προείρηκεν ὁ δεεπότης καὶ τὸ τῆς ἐκκλησίας ἀήττητον.
καὶ αὐτὰ δὲ ἡμᾶς διδάσκει τὰ πράγματα ὡς πλείονα ἡμῖν τῆς εἰρήνης ὁ πόλεμος πορίζει τὴν ὠφέλειαν· ἡ μὲν γὰρ ἁβροὺς ἡμᾶς καὶ ἀνειμένους καὶ δειλοὺς ἀπεργάζεται, ὁ δὲ πόλεμος τά τε φρονήματα παραθήγει καὶ τῶν παρόντων ὡς ῥεόντων πσρασκευάζει καταφρονεῖν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν καὶ ἐν ἑτέραις πραγματείαις πολλάκις εἰρήκαμεν.
Κατ’ ἐκεῖνον δὲ τὸν χρόνον καθ’ ὃν ὁ θεῖος Θεόδοτος τὴν
᾿Αντιοχέων ἴθυνεν ἐκκλησίαν, Θείδωρος ὁ Μοψουεστίος μὲν ἐπίσκοπος, πάσης δὲ ἐκκλησίας διδάσκαλος κατὰ πάσης φάλαγγος αἱρετικῆς ἀριστεύσας, τοῦ βίου τὸ τέλος ἐδέξατο. οὕτος τῆς μὲν Διοδώρου τοῦ πάνυ διδασκαλίας ἀπήλαυσεν, Ἰωάννου δὲ τοῦ θειοτάτου γεγένηται [*](5—11 vgl. Tbeodoret. Gr. aff. cur. IX 20—25 S. 225, 21 f H. E. VIII 2, 4. De mart. Palaest. pr. 1 — 11/12 vgl. Matth. 10, 16 ff. 16, 18. Gr. aff. cur. XI 72 f S. 295, 4 [Raeder]) [*](* 18—S. 348, 7 Nicepb. H. E. XIV 30. Cass. X 34. vgl. Gregor. Magn. Vir 31 MGH Epist. I 479, 22?) [*](B Y [von 7 κλητιανὸς δὲ] N + GS (s) = r AL (y)) [*](1 ἰσωθῆναι B εἰσωσθῆναι Synas. ι 1/2 παραδέδωκεν B ι 2 καὶ > B, sed ei alia Cass. ι μυρία τοιαῦτα Am ι 5 ὁ τῶν ὅλων ~ y 9 ι 9 ἐτῶν Vry Nic. ἐνιαυτῶν B ι 11 ἀπέσβη Vry ἀπεσβέσθη B ἐσβέσθη Nic.; ἀπέσβη z.B. aucb Thoedoret. doret. Gr. aff. cur. S. 224, 21 [Raeder] ι 12 δὲ BVNic. μὲν ry ι 13 εἰήνησ Vry Nic. Cass. ἱερωσύνησ B ι 14 ἀνειμένους Vry remissos Cass. ἀνημέρουσ B > Nic. ι δειλοὺς καὶ ἀνειμένοις ~ L ι 18 μβ am Rand HSS ι 19 VNSy Nic. μουψουεστίσα B μαψουετίασ G inompsuestiae Cass. Cod. L I μὲν B qimlem Cass. > Vry ι 20 δὲ B sed Cass. μὲν Vry ι πάσησ2 B πάσης δὲ Vry ι 22 ἀπέλαυσεν V ι δὲ] τε B, vero Cass,)
ἒξ δὲ καὶ τριάκοντα ἐν τῇ προεδρίᾳ διετέλεσεν ἔτη, κατὰ τῆς Ἀρείου καὶ Εὐνομίου παραταττόμενος φάλαγγος καὶ τὸν λῃστρικὸν ᾿Απολιναρίου καταγωνιζόμενος λόχον καὶ τὴν ἀρίστην πόαν τοῖς θείοις προβάτοις προσφέρων. καὶ ὁ τούτου δὲ ἀδελφὸς Πολυχρόνιος τὴν Ἀπαμέων ἐκκλησίαν ἐποίμαινεν ἄριστα, καὶ τῇ τοῦ λόγου χάριτι καὶ τῇ τοῦ βίου λαμπρότητι χρώμενος.
᾿Εγὼ δὲ τῆς συγγραφῆς ἐνταῦθα παυσάμενος, τοὺς ἐντευξομένους ἀντιβολῶ προσευχαῖς τὸν πόνον ἀμείψασθαι. πέντε μέντοι καὶ ἑκατὸν ἐτῶν ἥδε ἡ ἱστορία περιέχει χρόνον, ἀρξαμένη μὲν ἀπὸ τῆς Ἀρείου λύττης, δεξαμένη δὲ πέρας τῶν ἀξιεπαίνων ἀνδρῶν Θεοδώρου καὶ Θεοδότου τὴν τελευτήν.
Καταλέξω δὲ κατὰ τάξιν καὶ τοὺς μετὰ τὸν διωγμὸν τῶν μεγάλων ὴγεμονεὑσαντας πόλεων.
῾Ρώμης· Μιλτιάδης, Σίλβεστρος, Ἰούλιος, Λιβέριος, Δάμασος, Σερίκιος, Ἀναστάσιος, Ἱννοκέντιος, Βονιφάτιος, Ζώσιμος, Κελεστῖνος.
Ἀντιοχείας· Βιτάλοις, Φιλογόνιος, Εὐστάθιος· οὗτοι ὀρθόδοξοι. μετὰ τούτοις αἱρετικοὶ δῆθεν κοινωνικοί· Εύλάλιος, Εύφρόνοις, Φλάκιτος, Στέφανος, Λεόντιος, Εὐδόξιος. εἶτα ὀρθόδοξοι· Μελέτιος, Φλαβιανός, Πορφύριος, Ἀλέξανδρος, Θεόδοτος· καὶ συνήφθησαν τοότοις Παυλῖνος, Εὐάγριος.
[*](B V (bis 14) N + GS (s bis 14) = (y: L bis 14))[*](1 συνεργόσ Bry coopei-ator Cass. συμφοιτητήσ VNic.; vgl. S. 270, 4 ι 2 ἀπέλαυον V ι 4 rav λῃστρικῶν — λόγων V ι 5 δὲ B > Vry ι 9 ἑκατὸν] ἑκατὸν δέκα B; zwischen dem Tode des Theodorus (circa 428) und dem Beginn des arianischen Streits (circa 323) kann man 105, nicht aber 115 Jahre zählen ι 10 ἥδε Vry vgl. S. 264, 21 ι χρόνουσ ι 13 κατέλεξα V Y ι 14 nach πόλεων + τέλοσ ἀμήν Gt + τέλοσ τοῦ ε τόμου θεοδωρήτου τοῦ ἐπισκόπου κύρου ἱστορικοῦ V ι 15 f die Namen auf zwei Columnen in B. B. dieser Katalog von Theodoret selbst ührt, beweisen gewisse ümer, (z. B. Ζ. 16) und auch der den Antiochenem zugewiesene Platz ι 15 ’Ρώμης] κατάλογοσ τῶν μεγίστων ηγεμονευσάντων πόλεων ἀπισκόπων: ῤωμαίων A ι 16 ἰνοκέντιοσ A ι βονιφάντιοσ B βινγφάντιοσ N, vor Zosimus wie oben S. 342, 1 f ι καλεστίνοσ B ι 17 21 nach S. 349, 4 Κύριλλος ~ N ι ἀντιοχέασ BN ἀντιοχέων ἐπίσκοποι A ι 18 μετὰ τούτους—κοινωνικοί] εἶτα ἀρειανοί A ι 19 φλατικόσ B ι ἔπειτα Α ι 20/21 nach τούτοις + οἱ ἀπὸ εὐσταθίου A ι 21 παυλίνοσ B ι nach Παυλῖνος + καὶ A)Ἀλεξανδρείας· Ἀχιλλᾶς Ἀλέξανδρος, Ἀθανάσιος, εἶτα Γρηγόριος αἱρετικός, εἶτα πάλιν Ἀθανάσιος, Γεώργιος αἱρετικός, εἶτα πάλιν Ἀθανάσιος, μετὰ τοῦτον Πέτρος, εἶτα Λούκιος αἱρετικός, εἶτα πά,ι,, ὁ αὐτὸς Πέτρος, Τιμόθεος, Θεόφιλος, Κύριλλος.
Ἰεροσολύμων· Μακάριος, Μάξιμος, Κύριλλος, ᾿ιωάννης, Πραϋλοις, ᾿ιουβεηάλιος.
Κωνστατινουπόλεως· Ἀλέξανδρος, εἶτα Εὐσέιος ὁ ἐκ Νικομηδείας ἐκ μεταθέσεως, αἱρετικός, μετὰ τοῦτον Παῦλος ὀρθόδοξός τε καὶ μάρτυς, μετὰ τοῦτον Μακεδόνοις αἱρεσιάρχης πνευματομάχος· τοῦτον παρωσάμενος Εὐδόξοις ὁ δυσσεβὴς κατέσχε τὴν ἐκκλησίαν· μετὰ τοῦτον Δημόφιλος ὁ Βερόης τῆς Θρᾀκης ἑαυτὸν ἐκεῖ μετέθηκεν· εἶτα Γρηγόριος ὁ Ναζιανζοῦ γενόμενος ὕστερον, μετὰ τοῦτον Νεκτάριος, Ἰωάννης, ᾿Αρσάκιος, Ἀττικός, Σισίννιος.
[*](B N A)[*](1 ἀλεξανδρείσα B ἀλεξαν, das übr. zerrissen am Zeilenende N ἀλεξανδρέων ἐπίσκοποι A ι 1/2 εἶτα γρηγόφιοσ αἱρετικός BN γρηγόριοσ ἀρειανόσ A ι 2 1 AN > B ι πάλιν 3 3 Ἀθανάσιος > N ι Γεώργιος — 3 Ἀθανάσιος > B 3 μετὰ τοῦτον πέτροσ BN πέτρος ὁ άθανασίου μαθητής A ι αἱρετικός BN ἀρειανόσ A ι 4 ὁ αὐτὸς > A ι nach Κύριλλος + ὁ θεοφίλου ἀνεψιός A 5 nach ῾ιεροσολύμων + ἐπίσκοποι A ι G ἰοβεωάλιοσ B ι 7 nach Κωνσταντινουπόλεως + ἐπίσκοποι A ι εἶτα A τι Α die Stelle zerrissen am Zeilenanfang N ι 8 ἐκ μεταθέσεως AN > B ι αἱρετικός B αἱρετικόσ A > N 8/9 ὀρθόδοξός τε καὶ μάρτυσ, μετὰ τοῦτον B ὁ μάρτυς N ὁ ὁμολογητήσ A 9 σἱρεσιάρχησ B ὁ AN ι 11 μετὰ τοῦτον > A, zerrissen N ι 11/12 ἑαυτὸν ἐκεῖ μετέθηκεν μετέθδεκεκ B), εἶτα BN αἱρετικός A ι 12 γενόμενος ὕστερον· μετὰ τοῦτον B > A, zerrissen N j nach ὕστερον· + ὁ θεόλογος· von sehr junger Hand Β ι 13 nach Ἰωάννης + ὁ χρυσόστομος A und von junger Hand B σιδίνιοσ B, zerrissen N)