Historia Ecclesiastica

καὶ πρῶτον μὲν ἤρετο εἴ τινος δέοιτο· τοῦ δὲ βασιλέως εἰρηκότος ὡς προσμένει τὴν τῶν θείων μυστηρίων μετάληψιν, ἐδήλωσεν ὑπουργῷ τῷ τῶν δίακόνων ἠγου- [*](16 Psal. 118, 25 — 18 vgl. Ambr. De obitu Theodosii 34 — 22—S. 313 vgl. Sozomen. VII 25, 9) [*](* 20—23 Leo Grammaticus 104) [*](B V F HN (n) + GS(s) = r AL (y)) [*](1 φονικαὶ BY Georg. Symeon φονευτικαὶ Fry, vgl. τἀς ψήφους τὰς φονικὰς Zonar. ι 2 ἐν γράμμασιν B Georg. Symeon in litteris Cass. Σ ἐγγεγραμμέναι VFry γεγραμμέναι Nie. ι 3 τῶνδε > ry, quibus Cass. ι 6 εὕροι = Symeon > B, ratio probaverit Cass. ι 7 δίκαια βεβαιώσει] βέβαια δικαιώσει s δίκαια καὶ βεβαιώσει B, καὶ fehlt auch bei Cass. Σ ι 10 τε > VG ι 14 οὐκ ἑστώς B ἱκέτευεν B Georg. Σ ἱκέτευσεν VFry Symeon Cass. ι γόνα B ι 15 vor φωνήν noch einmal τὴν B ι 18 τὸ ἔδαφος B ι καταρραίνων ny καταραίνων BVFs 21 κινκλίδασ Bs ι 22/23 ἐπαίδευσε B, edocuit Cass. ι 24 προσμένειν VFNGA προσμένοι Symeon)

καὶ ταύτην δὲ ὁ πιστότατος βασιλεὺς ἀσμένως δεξάμενος τὴν εἰσήγησιν, ἀντεδήλωσεν ὡς οὐ θρασύτητι χρώμενος ἔνδον τῶν κιγκλίδων μεμένηκεν, ἀλλ᾿ ἐν Κωνσταντινουπόλει τοῦτο εἶναι ἔθος μαθών·

χάριν δὲ ὀφείλω«, ἔφη, »καὶ τῆσδε τῆς Ἰατρείας«. τοσαύτῃ καὶ τηλικαύτῃ καὶ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ ὁ βασιλεὺς διέλαμπον ἀρετῇ· ἀμφοτέρων γὰρ ἔγωγε ἄγαμαι, τοῦ μὲν τὴν παρρησίαν, τοῦ δὲ τὴν εὐπείθειαν, καὶ τοῦ μὲν τὴν τοῦ ζήλου θερμότητα τοῦ δὲ τὴν τῆς πίστεως καθαρότητα.

Τοὺς δὲ δὴ τῆς εὐσεβείας ὅρους, οὓς παρὰ τοῦ μεγάλου ἀρχιερέως μεμάθηκε, καὶ εἰς ἰὴν Κωνοταντινούπολιν ἐπανελθὼν διετήρησεν. ἑορτῆς γὰρ αὐτὸν πάλιν θείας εἰς τὸν θεῖον ἀγαγούσης νεών, τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ τὰ δῶρα προσενεγκὼν εὐθὺς ἐξελήλυθε· τοῦ δὲ τῆς ἐκκλησίας προέδρου Νεκτάριος δὲ τηνικαῦτα ἦν) δεδηλωκότος· »τί δή ποτε μὴ μεμένηκας ἔνδον;« δυσχεράνας· »μόγις«, ἔφη, »βασιλέως καὶ ἱερέως ἐδιδάχθην διαφοράν, μόγις γὰρ εὗρον ἀληθείας διδάσκαλον.

Ἀμβρόσιον γὰρ οἶδα μόνον ἐπίσκοπον ἀξίως καλούμενον«. τοσοῦτον ὀνίνησιν ἔλεγχος παρὰ ἀνδρὸς ἀρετῇ λάμποντος προσφερόμενος.

Εἶχε δὲ καὶ ἄλλην ἀφορμὴν ὠφελείας ὁ βασιλεύς. ἡ γὰρ τοῦ γάμου τὸν ζυγὸν σὺν αὐτῷ δεξαμένη τῶν θείων αὐτὸν συνεχῶς [*](* 21—S. 314, 21 Niceph. H. Ε. XII 42. Cass. IX 31) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 βάσιμα VF Symeon ι 2 ἄδυτά τε = Georg. Symeon] ἄβατά τε B ι ἔξιθι = Georg. Symeon] ἔξελθε B ι 3 γὰρ > n ι οὐκ ἱερέας B ι 4 πιστὸς y | 5 κινκλίδων BG ι 6 μεμένηκεν YFry Symeon μεμένικα B, die erste Person bezeugen auch Georg. Nie. Cass. Σ, vgl. zu S. 240, 3 ι τοῦτο ἔθος εἶναι B Cass. ἔθος εἶναι τοῦτο Georg. ι 7 ὀφείλω = Georg. Σ] ἔχω B Nie. ι 8 ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ ἀρχιερεὺς ~ n Symeon, Georg. Cass. Σ wie im Text ι ἀρετῇ διέλαμπον ~ s 9 τοῦ μὲν — εὐπείθειαν = Symeon Cass. Σ > V ι 12 δὴ > B ι 14 αὐτοῦ Α I θεῖον = Nie. Symeon] πλησίον B > Cass. Σ ι ἀγαγοίσης] ἀγούσησ B Symeon, cum . . processisset Cass, ι 16 τί] ὅτι B ι 17 μὴ Bry Symeon οὐ VF δυσχεράνασ BYFr Symeon στενάξασ y > Cass. ι 17 u. 18 μόλις n Nie. Symeon 17 ἔφη > s I 18 γὰρ B VF Cass. Σ > ryNic., vgl. ἐπεὶ καὶ μόλις Symeon 19 γὰρ VFry Georg. Cass. > B Symeon ι 20 ὀνίνησιν VFry Cedren. Σ ὄνησιν Symeon ὄνησεν ὁ B profuit Cass. ι 21 id- am Rand HSS ι 22 σὺν αὐτῷ] μετ’ αὐτοῦ n 1 αὐτὸν] αἰτῶ n)

τῆς γὰρ εὐεργεσίας τὸ μέγεθος μεῖξον τὸ περὶ τὸν εὐεργέτην εἰργάζετο φίλτρον. αὐτίκα γοῦν καὶ τῶν τὸ σῶμα πεπηρωμένων καὶ ἅπαντα τὰ μέλη λελωβημένων παντοδαπὴν ἐποιεῖτο φροντίδα, οὐκ οἰκέταις οὐδὲ δορυφόροις ὑπουργοῖς κεχρημένη, ἀλλ’ αὐτουργὸς γιγνομένη καὶ εἰς τὰς τούτων καταγωγὰς ἀφικνουμένη καὶ ἑκάστῳ τὴν χρείαν πορίζουσα.

οὕτω καὶ τῶν ἐκκλησιῶν τοὺς ξενῶνας περινοστοῦσα τοὺς κλινοπετεῖς δι’ ἑαυτῆς ἐνοσήλευεν, αὐτὴ καὶ χύτρας ἁπτομένη καὶ ζωμοῦ γευομένη καὶ τρύβλιον προσφέρουσα καὶ ἄρτον κλῶσα καὶ ψωμοὺς ὀρέγουσα καὶ κύλικα ἀποκλύζουσα καὶ τὰ ἄλλα πάντα ἐργαζομένη ὅσα οἰκετῶν καὶ θεραπαινίδων ἔργα νενόμισται.

καὶ τοῖς τὴν αὐτουργίαν ἐπέχειν πειρωμένοις ἐπέλεγεν ὡς· »τὸ μὲν χρυσίον διανέμειν τῇ βασιλείᾳ προσήκει, ἐγὼ δὲ ὑπὲρ αὐτῆς γε τῆς βασιλείας τὴν αὐτουργίαν τῷ δεδωκότι προσφέρω«. καὶ τῷ δὲ ὁμόζυγι συνεχῶς εἰώθει λέγειν· ἀεί σε, ὦ ἄνερ, προσήκει λογίζεσθαι τί μὲν ἦσθα πάλαι, τί δὲ γέγονας νῦν·

ταῦτα γὰρ διηνεκῶς ἐνθυμούμενος οὐκ ἔσῃ περὶ τὸν εὐεργέτην ἀχάριστος, ἀλλ’ ἣν ἐδέξω βασιλείαν κυβερνήσεις ἐννόμως καὶ ταύτῃ θεραπεύσεις τὸν δεδωκότα«. τοιούτοις ἀεὶ κεχρημένη λόγοις οἷόν τινα καλλίστην ἀρδείαν καὶ πρόσφορον τοῖς τῆς ἀρετῆς τοῦ ἀνδρὸς προσέφερε σπέρμασι.

Προτέρα μέντοι τοῦ ὁμόζυγος ἐτελεύτησε καὶ συνέβη μετὰ χρόνον [*](6) [*]([κ΄]) [*](7/8 vgl. Gregor. Nyss. Or. funeb. de Placilla PG 46, 889 D) [*](* 22—S. 315, 17 Niceph. H. Ε. Xll 43 — 22—S. 317, 5 Cass. IX 32) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 ἐκπαιδεύουσα B enidievs Cass., ἐκπονήσασα Symeon ἐκπαιδευθεῖσα Nie. 3 ἐνεπύρσευσε F ι 4 εὐεργέτην = Nie. Symeon Cedren. Cass. Σ] δεσπότην A εἰργάζετο = Symeon Cedren. Cass. Σ] εἰργάσατο B ι 5 πεπηρωμένων — λελωβημένων = Symeon Σ claudorum atque debilium Cass.] λελεπρωμένων B, unseren Text lasen auch Cedren. Nie. ι 7/8 καὶ εἰς — ἀφικνουμένη > L ι 8 καὶ1 Bry Symeon Cass. > VF ι οὕτω — 9 περινοστοῦσα = Symeon Cass. Σ Β ι 9 δι’ ἑαυτῆς > V, suis manibus Cass. ι 10 αὕτη By > Cass. ι 10 καὶ ζωμοῦ γευἑαυτῆς = Symeon Cass. Σ > B ι 13 ἐπέχειν Bn Nie. prohibere Cass. Σ ἔχειν VFsy 14 τῇ βασιλείᾳ = Nic. Csiss. Σ] τῆ βασιλεῖ B ι 15 αὐτουργίαν = Σ hoc opus Cass.] λειτουργείαν B ι τῷ δεδωκότι τὴν αὐτουργίαν ~ L ι 16 καὶ = Σ > BS, nam Cass. ι δὲ] δὴ VF, δὲ nacti ὁμόζυγι ~ Hy Cedren. Σ ι ὁμοζύγῳ n | 20 ἀρδείαν = Symeon Σ] ἀνδρείαν B ι 22 κݲ am Rand BVFr ι VFL ὁμοζύγου r συζύγου Symeon ἀνδρὸς BA Cedren.)

Ὑπὸ τῶν συχνῶν πολέμων ἀναγκαζόμενος ὁ βασιλεὺς εἰσφοράν τινα ξένην ταῖς πόλεσιν ἐπιτέθεικεν. ἡ δὲ Ἀντιόχου πόλις τὸ καινὸν τέλος οὐκ ἤνεγκεν, ἀλλ’ ὁρῶ, ὁ δῆμος τοὺς εἰσπραττομένους κρεμαννυμένους, νυμένους, ἄλλα τε ἔδρασεν ἃ ποιεῖν φιλεῖ ὄχλος πρόφασιν εἰς ἀταξίαν λαμβάνων, καὶ τὴν χαλκῆν εἰκόνα τῆς πανευφήμου Πλακίλλης (τοῦτο γὰρ ἦν ὄνομα τῇ βασιλίδι) κατήνεγκέ τε καὶ ἐπὶ πολὺ τῆς πόλεως κατέσυρε μέρος ταῦτα πυθόμενος ὁ βασιλεὺς καὶ χαλεπήνας,

ὥσπερ εἰκὸς ἦν, τά τε τῆς πόλεως ἀφείλετο προνόμια καὶ τῇ γειτονευούσῃ πόλει τὴν ἡγεμονίαν δέδωκε, ταύτῃ μάλιστα νομίζων ἀνιάσειν· ἐζηλοτύτει γὰρ ἡ Λαοδίκεια τὴν Ἀντιόχειαν ἄνωθεν. μετὰ δὲ ταῦτα καὶ ἐμπρήσειν ἠπείλει καὶ καταλύσειν καὶ εἰς κώμην τὸ ἄστυ μετασκευάσειν. άσειν. οἱ δέ γε ἄρχοντες καὶ ἀνεῖλόν τινας παρ’ αὐτὸ συλλαβόντες τὸ τόλμημα, πρὶν γνῶναι τὸν βασιλέα τὴν τραγῳδίαν.

ταῦτα δὲ πάντα ὁ βασιλεὺς προσέταττε μέν, οὐκ ἐγίνετο δέ, τοῦ νόμου κωλύοντος ὃν Ἀμβρόσιος ὁ μέγας τεθῆναι παρῄνεσεν.

ἐπειδὴ δὲ ἀφίκοντο οἱ τὰς ἀπειλὰς ἐκείνας κομίζοντες, Ἐλλέβηχός τε στρατηγὸς τηνικαῦτα ὢν καὶ Καισάριος τῶν βασιλείων ἡγούμενος (μάγιστρον δὲ οἱ καλοῦσι τὸν ταύτην ἔχοντα τὴν ἀρχήν), ἐν δέει μὲν ἦσαν ἅπαντες τὰς ἀπειλὰς πεφρικότες.

Οἱ δὲ τὴν ὑπώρειαν οἰκοῦντες τῆς ἀρετῆς ἀθληταὶ (πολλοὶ δὲ ἤσαν τηνικαῦτα καὶ ἄριστοι) πολλὰς καὶ παραινέσεις καὶ παρακλήσεις τοῖς ἀνδράσιν ἐκείνοις προσήνεγκαν.

Μακεδόνιος δὲ ὁ θειότατος οὐδὲν μὲν τῶν κατὰ τὸν βίον ἐπιστάμενος καἰ τῶν θείων δὲ λογίων πάμπαν ἄπειρος ὥν, ἐν δὲ ταῖς τῶν ὀρέων κορυφαῖς διαιτώμενος καὶ νύκτωρ καὶ μεθ’ ἡμέραν τῷ σωτῆρι τῶν ὅλων καθαρὰς προσφέρων εὐχάς, οὐ τοῦ βασιλέως καταπλαγεὶς τὴν ὀργὴν οὔτε μὴν τῶν ἀποσταλέντων τὴν ἐξουσίαν εἰς νοῦν λαβών, ἐν μέσω τῷ ἄστει τῆς χλανίδος θατέρου λαβόμενος ἀμφοτέρους ἐκ τῶν ἵππων καταβῆναι κελεύει. οἱ δὲ μικρὸν γερόντιον εὐτελῆ ῥάκια περιβεβλημένον ἰδόντες, τὸ πρῶτον μὲν ἐχαλέπηναν· ἐπειδὴ δέ τινες τῶν ἡγουμένων τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἐδήλωσαν ἀρετήν, κατεπήδησάν τε ἀπὸ τῶν ἵππων καὶ τῶν ἐκείνου γονάτων ἐπιλαβόμενοι συγγνώμην ἐξῄτουν.

Ὁ δὲ τῆς θείας σοφίας ἐμφορηθεὶς τοιοῖσδε πρὸς αὐτοὺς ἐχρήσατο λόγοις· εἴπατε, ὢ φίλοι ἄνδρες, τῷ βασιλεῖ· οὐ βασιλεὺς εἶ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἄνθρωπος. μὴ τοίνυν μόνην ὅρα τὴν βασιλείαν, ἀλλὰ καὶ τὴν φύσιν λογίζου· ἄνθρωπος γὰρ ὢν ὁμοφυῶν βασιλεύεις·

κατ’ εἰκόνα δὲ θείαν καὶ ὁμοίωσιν ἡ τῶν ἀνθρώπων δεδημιούργηται φύσις. μὴ τοίνυν ὠμῶς οὕτω καὶ ἀπηνῶς τοῦ θεοῦ τὴν εἰκόνα κατασφαγῆναι κελεύσῃς· παροξύνεις γὰρ τὸν δημιουργὸν τὴν ἐκείνου κολάζων εἰκόνα. σκόπησον γὰρ ὡς καὶ σὺ χαλκῆς ἕνεκα δυσχεραίνων εἰκόνος ταῦτα ποιεῖς· ὅσον δὲ τῆς ἀψύχου διαφέρει ἡ ἔμψυχός τε καὶ ζῶσα καὶ λογική, δῆλον ἅπασι τοῖς γε νοῦν ἔχουσι.

πρὸς δὲ τούτοις λογισάσθω κἀκεῖνο, ὡς ἡμῖν μὲν ῥᾴδιον ἀντὶ τῆς μιᾶς εἰκόνος πολλὰς δημιουργῆσαι χαλκᾶς, αὐτῷ δὲ πάμπαν ἀδύνατον μίαν γοῦν τῶν ἀναιρεθέντων δημιουργῆσαι τρίχα.«

Ταῦτα ἀκούσαντες οἱ θαυμαστοὶ ἄνδρες ἐκεῖνοι διεπόρθμευσαν τὰ εἰρημένα τῷ βασιλεῖ καὶ τὴν τοῦ θυμοῦ κατέσβεσαν φλόγα. καὶ ἀντὶ τῶν ἀπειλῶν ἐκείνων ἀπολογίαν ἔγραψε καὶ τῆς ὀργῆς τὴν [*](8/9 vgl. Job. Chrys. Ad pop. Ant. Hom. 17 PG 49, 173 Ζ. 34 — 17/18 vgl. Gen. 1, 26—27 — 19—26 vgl. Joh. Chrys. ebd. 173 Ζ. 22 — 27/28 Chrys. ebd. 174 Ζ. 56) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (γ)) [*](1 ὑπουρίαν F ὕπουριν B ι 3 δὲ] τε B, aidem Cass. ι 4 θείον B ι δὲ > L ι 5 ὀρέων B Nie. ὀρῶν YFry, vgl. ob. S. 248, 15 u. Gr. aff. cur. S. 256, 20 [Raeder] ι 7 ὀργὴν] ὁρμὴν H ι μὴν nur in BV ι 10 μικρὸν = Symeon Cedren. Cass. > B (am Zeilenende) u. Σ ι ῥακκία A ῥόκη n ι 11 ἐπειδὴ] ἐπεὶ n 13 ἐζήτουν ny ι 21 δυσχεραίνων Am ι 24 κἀκεῖνο BY Nie. Symeon Cedren, Cass. Σ κἀκεῖνα Fry ι 26 γοῦν = Nie. Symeon Cedren. vel (unum) Cass. > B)

προστέθεικε δὲ ὡς ἀλύει καὶ ἀνιᾶται, τινὰς ὑπὸ τῶν ἀρχόντων ἀνῃρῆσθαι μαθών. ἐγὼ δὲ ταῦτα διεξῆλθον, καὶ τοῦ πανευφήμου μονάζοντος τὴν παρρησίαν οὐχ ἡγησάμενος δίκαιον παραδοῦναι λήθῃ καὶ τὸν νόμον ἐκεῖνον δεικνὺς ὀνησιφόρον, ὃν ὁ μέγας Ἀμβρόσιος τραφῆναι παρῄνεσεν.