Historia Ecclesiastica

>Περὶ ὤν ἡμεῖς οὕτως πιστεύομεν, ὡς τῇ ἀποστολικῇ ἐκκλησίᾳ >δοκεῖ· εἰς μόνον ἀγέννητον πατέρα, οὐδένα τοῦ εἶναι αὐτῷ τὸν >αἴτιον ἔχοντα, ἄτρεπτόν τε καὶ ἀναλλοίωτον, ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ >ὡσαύτως ἔχοντα, οὔτε προκοπὴν οὔτε μείωσιν ἐπιδεχόμενον, νόμου >καὶ προφητῶν καὶ εὐαγγελίων δοτῆρα, πατριαρχῶν καὶ ἀποστόλων >καὶ ἁπάντων ἁγίων κύριον· καὶ εἰς ἕνα κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν >υἱὸν τοῦ θεοῦ μονογενῆ γεννηθέντα οὐκ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ἀλλ’ ἐκ >τοῦ ὄντος πατρός, οὐ κατὰ τὰς τῶν σωμάτων ὁμοιότητάς ταῖς >τομαῖς ἢ ταῖς ἐκ διαιρέσεων ἀπορροίαις, ὥσπερ Σαβελλίῳ καὶ Βαλεν- >τίνῳ δοκεῖ, ἀλλ’ ἀρρήτως καὶ ἀνεκδιηγήτως, κατὰ τὸν εἰπόντα, ὡς >ἀνωτέρω παρεθήκαμεν· »τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται;« [*](5f vgl. unten 26, 8f — 13/14 ι Joh. 5, 1 — 25 oben 14, 3/4 Jes. 53, 8) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z Τ) [*](1 ἐπηπορήσθω AS ἐπιπορήσθω G ἐπηπορείσθω LF ἐπιπορείσθω n ἐπιπορίσθω T ἐπαπορείσθω D ἐπεισπορίσθω V, haec . . . iacula . . . dirigantur Cass. ι2 ὕλῃ = materia Cass. ὑλακὴ T ι κατὰ τοῦ χυ(??) An κατὰ χυ zT κατὰ s 3 προσθεμένους T προ///θεμένουσ V, contendunt Cass. ι 4 εὑρεταὶ z ι 6 vor ἀγέννητα ~ T ι δεῖν > sV ι λέγοντες ’δειν εἶναι ~ An, esse oportere dicentes Cass. ι 8 μακρὸν nsT μακρὰν Az ι nach εἴη + ἡ DL ι 9 τε > ALV I 11 πεποίηκεν s I vor ἐξ + ἢ L übergeschrieben Ac, + ὅσ D, Cass. wie im Text ι 13 ἀγαπᾶ καὶ An ἀγαπᾶ szTCass. ι 13/14 γεγεννημένον ἐξ αὐτοῦ ~ AJoh., Cass. wie im Text ι 17 τὰ übergeschrieben Ac ι 18 οὔτε2] οὐδὲ Τ I 20 κύριον2 > z ι τὸν > Ans, übergeschrieben Ac ι 21 nach θεοῦ + τὸν z übergeschrieben Ac ι 21/22 πατρός vor ἀλλ’ ἐκ ~ Τ, Cass. wie im Text ι 23 διαιρέσεων AnzCass. διαιρέσεως sT)

>ἅπερ οὐ παρ’ ἐμοῦ δεῖ μαθεῖν ἄνδρας τῷ τῆς ἀληθείας πνεύματι >κινουμένους, ὑπηχούσης ἡμᾶς καὶ τῆς φθασάσης Χριστοῦ περὶ τούτου >φωνῆς καὶ διδασκούσης· »οὐδεὶς οἶδε τίς ἐστιν ὁ πατήρ, εἰ μὴ >ὁ υἱός· καὶ οὐδεὶς οἶδε τίς ἐστιν ὁ υἱός, εἰ μὴ ὁ πατήρ‘. >ἄτρεπτον τοῦτον καὶ ἀναλλοίωτον ὡς τὸν πατέρα, ἀπροσδεῆ καὶ >τέλειον υἱόν, ἐμφερῆ τῷ πατρὶ μεμαθήκαμεν, μόνῳ τῷ ἀγεννήτῳ >λειπόμενον ἐκείνου. εἰκὼν γάρ ἐστιν ἀπηκριβωμένη καὶ ἀπαρἀλλα- >κτος τοῦ πατρός.

πάντων γὰρ εἶναι τὴν εἰκόνα πλήρη δι’ ὢν ἡ >μείζων ἐμφέρεια, δῆλον ὡς αὐτὸς ἐπαίδευσεν ὁ κύριος ὁ πατήρ >μου« λέγων »μείζων μού ἐστὶ. καὶ κατὰ τοῦτο καὶ τὸ ἀεὶ εἶναι >τὸν υἱὸν ἐκ τοῦ πατρὸς πιστεύομεν· ἀπαύγασμα γάρ ἐστι τῆς >δόξης καὶ χαρακτὴρ τῆς πατρικῆς ὑποστάσεως. ἀλλὰ μή τις >τὸ ἀεὶ πρὸς ὑπόνοιαν ἀγεννήτου λαμβανέτω, ὡς οἴονται οἱ τὰ τῆς >ψυχῆς αἰοθητήρια πεπωρωμένοι·

οὔτε γὰρ τὸ ἦν, οὔτε τὸ ἀεί, οὔτε >τὸ πρὸ αἰώνων ταὐτόν ἐστι τῷ ἀγεννήτῳ. ἀλλ’ οὐδ’, ὁτιοῦν ἀνθρώ- >πων ἔννοια ὀνοματοποιῆσαι σπουδάσει, δηλοῖ τὸ ἀγέννητον ὡς καὶ >ὑμᾶς οὕτως ἐκδέχεσθαι πιστεύω καὶ τεθάρρηκα τῇ περὶ πάντων >ὑμῶν ὀρθῇ προθέσει), κατὰ μηδένα τρόπον τούτων τῶν ὀνομάτων >τὸ ἀγέννητον δηλούντων.

ἔοικε γὰρ οἱονεὶ χρόνων εἶναι παρέκτασις >ταῦτα τὰ ὀνόματα, τὴν μέντοι κατ’ ἀξίαν τοῦ μονογενοῦς θεότητα >καὶ οἶον ἀρχαιότητα σημαίνειν μὴ δυναμένων, τῶν δὲ ἁγίων ἀνδρῶν >ὡς δύναμις ἑκάστῳ ἐμφανίσαι τὸ μυστήριον βιαζομένων καὶ συγ- [*](4 Job. 14, 17. 15, 26. 16, 13 — 6/7 Matth. 11, 27 — 12/13 Joh. 14, 28 — 14/15 Hebr. 1, 3 — 16 unten 26, 7 f — 17 vgl. Hiob 17, 7 u. Jer. 4, 19) [*](Α HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T) [*](1 τῇ > A, übergeschrieben Ac ι γενητὴ NvT creatae Cass. γεννητὴ AHsDL ι 4 δεῖ, cGtivenit Cass. > v ι 6 vor οὐδεὶς + καὶ n ι 7 καὶ οὐδεὶς — ὁ πατήρ = Cass. > T ι 9 ἐμφερῆ Asz ἐμφερεῖ T ἐμφερῆ τε n aequalemque Cass. τᾥ1>A, übergeschrieben Α c ι μεμαθήκαμεν An > szTCass. ι 11 εἶναι AnsvT δεῖ εἶναι D convenit esse Cass. εἶναι δεῖ L δεῖ übergeschrieben Ac ι 12 μεῖζον A ι δῆλον Ansz δηλοῦ////αι Τ, nicht übersetzt von Cass. ι ὡς ausradiert in T ι 17 πεπωρωμένοι nsT caecatos Cass. πεπηρωμένοι Az, aber in A η auf Rasur Ac 19 ὀνοματοποιῆ T ι σπουδάσῃ ALv ι 20 τεθάρσηκα s ι 22 παρεκτάσεισ n παρέκτασιν D ι 23 κατ’ ἀξίαν = digne Cass.] κατὰ κατὰ n ι 24 οἶον] οἱονεὶ T ι δυναμένων AnGvT δυνάμενα DLAc valentia Cass. δυναμένη S)

εἰ δέ τι παρὰ τὸ ἀνθρώπινον διὰ >χειλέων φθέγμα μεῖζόν τι προσδοκῶσιν οἱ ἄνδρες, τὰ ἐκ μέρους >αὐτοῖς γνωσθέντα καταργεῖσθαι λέγοντες, δῆλον ὅτι πολὺ τοῦ >ἐλπιζομένου λείπεται τὸ ἦν καὶ τὸ ἀεὶ καὶ τὸ πρὸ αἰώνων· ὅπερ >δ᾿ ἂν ἡ, οὐκ ἔστι ταὐτὸν τῷ ἀγεννήτῳ.

οὐκοῦν τῷ μὲν ἀγεννήτῳ >πατρὶ οἰκεῖον ἀξ)ίωμα φυλακτέον, μηδένα τοῦ εἶναι αὐτῷ τὸν αἴτιον >λέγοντας· τῷ δὲ υἱῷ τὴν ἁρμόζουσαν τιμὴν ἀπονεμητέον, τὴν ἄναρχον αὐτώ παρὰ τοῦ πατρὸς γέννησιν ἀνατιθέντας· καὶ ὡς >ἐφθάσαμεν αὐτῷ σέβας ἀπονέμοντες, μόνον εὐσεβῶς καὶ εὐφήμως >τὸ ἢν καὶ τὸ ἀεὶ καὶ τὸ πρὸ αἰώνων λέγοντες ἐπ’ αὐτοῦ, τὴν μέντοι >θεότητα αὐτοῦ μὴ παραιτούμενοι, ἀλλὰ τῇ εἰκόνι καὶ τῷ χαρακτῆρι >τοῦ πατρὸς ἀπηκριβωμένην ἐμφέρειαν κατὰ πάντα ἀνατιθέντες, τὸ >δὲ ἀγέννητον τῷ πατρὶ μόνον ἰδίωμα παρεἷναι δοξάζοντες, ἅτε δὴ >καὶ αὐτοῦ φάσκοντος τοῦ σωτῆρος· ὁ πατήρ μου μείζων μού ἐστι«.

>Πρὸς δὲ τῇ εὐσεβεῖ ταύτῃ περὶ πατρὸς καὶ υἱοῦ δόξῃ, καθὼς >ἡμᾶς αἱ θεῖαι γραφαὶ διδάσκουσιν, ἓν πνεῦμα ἅγιον ὁμολογοῦμεν, τὸ >καινίσαν τούς τε τῆς παλαιᾶς διαθήκης ἁγίους ἀνθρώπους καὶ τοὺς >τῆς χρηματιζούσης καινῆς παιδευτὰς θείους· μίαν καὶ μόνην καθο- >λικὴν τὴν ἀποστολικὴν ἐκκλησίαν, ἀκαθαίρετον μὲν ἀεὶ κἂν πᾶς ὁ >κόσμος αὐτῇ πολεμεῖν βουλεύηται, νικηφόρον δὲ πάσης τῆς τῶν >ἑτεροδόξων ἀσεβεστάτης ἐπαναστάσεως, εὐθαρσεῖς ἡμὰς κατασκευά- >ζοντος τοῦ οἰκοδεσπότου αὐτῆς διὰ τοῦ βοὰν· »θαρσεῖτε, ἐγὼ [*](2 (10?) Phil. 3, 16 —2 —5 vgl. I Kor. 13, —12 — 12 vgl. Kol. 1, 15. Hebr. 1, 3 — 15 Job. 14, 28 — 24 Job. 16, 33) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) ι z T) [*](1 παρὰ τῶν ἀκροατῶν nTCass. διὰ τῶν ἀκροατῶν s διὰ τῶν ἀκροτάτων z auf Rasur Ac ι 2 τοῦ AnsDvT τοῦτο L τὸ übergescbrieben Ac ι λέγει L ι 4 γνωσθέντα] γνωρισθέντα n, vgl. ἐκ μέρους γὰρ γινώσκομεν Kor. ι πολὺ = Cass.] καὶ πολὺ n ι 5 τὸ3 > nsz ι ὅπερ = quodcumqiie Cass.] ἅπερ n 6 ᾗ] εἴη DT εἰ V ι οὐκ ἔστι] οὐκέτι s, non tarnen est Cass. ι ταὐτὰ DHc ι 7 vor οἰκεῖον + τὸ VT ι αὐτὴ] αὐτὸν nL > s ι 11 τὸ πρὸ] πρὸ sLv ι 12 αὐτοῦ > LV ι τῶ > szT ι 14 μόνω T, Cass. wie im Text ι παρεῖ· ’ναι] εἶναι LvT > Cass. ι 15 μου1 > L ι 17 δὲ nacb εὐσεβεῖ ~ Τ ι εὐσεβεῖ =pia Cass.] εὐσεβεία A ι nacb περὶ + τοῦ L ι 19 καινίσαν An κινῆσαν szTAm qui replevit Cass., vgl. Sap. Sal. 7, 27 Psal. 50, 12 Rom. 7, 6 ι 21 ἀεὶ] εἶναι ἀεὶ s /////// ἀεὶ A ι 22 αὐτὴν T ι βουλεύηται nT βούληται Asz ι δὲ nDLAc > AsvT, et Cass. ι τῆς > Τ ι 23/24 κατασκευάσαντος n ι 24 δι’ αὐτοῦ v)

μετὰ τοῦτον ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν οἴδα- >μεν, ἧς ἀπαρχὴ γέγονεν ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, σῶμα >φορέσας ἀληθῶς καὶ οὐ δοκήσει ἐκ τῆς θεοτόκου Μαρίας, ἐπὶ συν- >τελείᾳ τῶν αἰώνων εἰς ἀθέτησιν ἁμαρτίας ἐπιδημήσας τῷ γένει >τῶν ἀνθρώπων, σταυρωθεὶς καὶ ἀποθανών, ἀλλ’ οὐ διὰ ταῦτα τῆς >ἑαυτοῦ θεότητος ἥττων γεγενημένος, ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν, ἀναληφθεὶς >ἐν οὐρανοῖς, καθήμενος ἐν δεξιᾷ τῆς μεγαλωσύνης.

>Ταῦτα ἐκ μέρους ἐνεχάραξα τῇ ἐπιστολῇ, τὸ καθ’ ἕκαστον ἐπ’ >ἀκριβείας γράφειν φορτικόν, ὡς ἔφην, εἶναι νομίσας, διὰ τὸ μηδὲ >τὴν ἱερὰν ὑμῶν ταῦτα λεληθέναι σπουδήν. ταῦτα διδάσκομεν, ταῦτα >κηρύττομεν, ταῦτα τῆς ἐκκληοίας τὰ ἀποστολικὰ δόγματα, ὑπὲρ ὢν >καὶ ἀποθνήσκομεν) τῶν ἐξόμνυσθαι αὐτὰ βιαζομένων ἧττον πεφρον- >τικότες, εἰ καὶ διὰ βασάνων ἀναγκάζουσι, τὴν ἐν αὐτοῖς ἐλπίδα μὴ >ἀποστρεφόμενοι.

ὧν ἐναντίοι γενόμενοι οἱ ἀμφὶ τὸν Ἄρειον καὶ >Ἀχιλλᾶν καὶ οἱ τῆς ἀληθείας οὑν αὐτοῖς πολέμιοι ἀπεώσθησαν τῆς >τὸν ἀλλότριοι γενόμενοι τῆς εὐσεβοῦς ἡμῶν διδασκαλίας, κατὰ >τὸν μακάριον Παῦλον λέγοντα· εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ’ >ὅ παρελάβετε, ἀνάθεμα ἔστω« κἂν ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εἶναι >προσποιῆται,

ἀλλὰ καὶ εἴ τις ἑτεροδιδασκαλεῖ καὶ μὴ προσ- >έρχεται τοῖς ὑγιαίνουσι λόγοις τοῖς τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ >Χριστοῦ καὶ τῇ κατ’ εὐσέβειαν διδασκαλίᾳ, τετύφωται. >μηδὲν ἐπιστάμενος‘ καὶ τὰ ἑξῆς.

>Τούτους οὖν ἀναθεματισθέντας ἀπὸ τῆς ἀδελφότητος μηδεὶς >ὑμῶν δεχέσθω μηδὲ ἀνεχέσθω τῶν λεγομένων ἢ γραφομένων ὑπ’ αὐτῶν· πάντα γὰρ οἱ γόητες ψεύδονται, ἀλήθειαν οὐ μὴ λαλήσουσιν.