Historia Ecclesiastica

Ἀρσένιός τις τῶν Μελιτίου κοινωνικῶν ἐπίσκοπος ἦν. τοῦτον οἱ τῆς ἐκείνου συμμορίας κατακρύψαντες λαθεῖν ἐπὶ πλεῖστον ἠξίωσαν. εἶτα χεῖρα δεξιὰν ἀπό τινος σώματος ἐκτεμόντες νεκροῦ καὶ ταύτην ἐν λάρνακι ξυλίνῃ τεταριχευμένην ἐνθέντες, πάντοσε περιέφερον, κατατετμῆσθαι λέγοντες τὸν Ἀρσένιον καὶ μιαιφόνον ἀποκαλοῦντες τὸν Ἀθανάσιον. ἀλλ’ ὁ πάντα ἐφορῶ, ὀφθαλμὸς οὐκ εἴασεν ἐπὶ πλεῖστον λαθεῖν τὸν Ἀρσένιον.

ἀλλὰ πρῶτον μὲν ἐν Αἰγύπτῳ καὶ Θηβαΐδι δῆλος γέγονεν ὅτι ζῇ, ἔπειτα δὲ αὐτὸν εἰς τὴν Τυρὸν ἤγαγεν ἔνθα ἡ τραγῳδουμένη χεὶρ ἐπὶ τῶν κριτῶν προεφέρετο. τοῦτον οἱ Ἀθανασίου θηρεύσαντες σύνοικοι ἤγαγόν τε καὶ ἐν τῇ καταγωγῇ τέως λαθεῖν ἠνάγκασαν· αὐτὸς δὲ ὁ μέγας Ἀθανάσιος ὑπὸ τὴν ἕω κατέ- λαβε τὸ συνέδριον.

καὶ Πρῶτον μὲν γύναιον εἰσήγαγον ἀκολασίᾳ [*](11 — 22 vgl. Rufin. H. E. X 17—18, 983, 3—16. Socrat. I 27 Π23. Athanas. Apol. c. Arian. 63, 65, 67 — 22 — S. 87, 13 vgl. Rufin. H. Ε X 18, 984, —985 14. Vit. Athanas. 13—14 PG 25 CXCVl f. Photius (258) 6—7 CCXVI A f. Symeon. Vit. Athanas. 7—8. Sozomen. II 25, 814. Corpus Script. Chr. Orient, cur. Chabot. Scriptores Syri. Series tertia, t. IV, S. 50 u. 149) [*](* 5—10 Gelas. Cyzic. III 17, 151b, 18 — — S. 88, 9 ebd. 151 b, 38 — 22—S. S. 86, 20 Polydeukes 300, 20) [*](B A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T [bis 4 ἀγαπητο]) [*](1 ἐπινοῆσθαι Τ ι 2 ἐμὰς = Gel. Eus.] ἐμαυτοῦ L ι 3 ἀποδόντες = Gel. Eus.] ἀποδιδόντες B ι 4 προξενίσητε Α ι ὁ θεὸς ὑμᾶς διαφυλάττοι > T 5 X am Rand HSS ι συναλισθέντων HsLv übergeschrieben Ae συναυλισθέντων BND συναθροισθέντων A ι 7 ἀσκληπάσ BA ι 9 συγγράψασθαι n ι 11 μέλε· τίου nsF ι κανονικῶν A ι 12 πλεῖον B ι 13 χεῖραν A ι σώματος > B ι 14 ἐν übergeschrieben Ac ι 16 πάντας A ι 20 τε übergeschrieben Ae ι 20/21 λαθεῖν τέως ~ A)

Τῶν δὲ δικαστῶν ἀπολογήσασθαι πρὸς τὴν γραφὴν προστεταχότων τὸν Ἀθανάσιον, ὁ μὲν ἐσίγησεν, ὡς δῆθεν οὐκ ὤν Ἀθανάσιος. ὁ δὲ Τιμόθεος ἔφη πρὸς τὴν γυναῖκα. »ἐμώ σοι, ὦ γύναι, συνέτυχον πώποτε, εἰς δὲ τὴν σὴν εἰσελήλυθα οἰκίαν;« ἡ δὲ ἀναιδέστερον ἐβόα, τῷ Τιμοθέῳ διαμαχομένη καὶ τὴν χεῖρα ἐξάγουσα καὶ τῷ δακτύλῳ δεικνῦσα καὶ λέγουσα· »σύ μου τὴν παρθενίαν ἀφείλου, σύ με τῆς σωφροσύνης ἐγύμνωνσας« καὶ τἄλλα ὅσα λέγειν εἰώθασιν αἱ δι᾿ ἀκολασίας ὑπερβολὴν οὐκ ἔχουσαι τὴν αἰδῶ.

οὕτω δὴ τῶν τὸ δρᾶμα συντεθεικότων καταισχυνθέντων, ἐρυθριασάντων δὲ καὶ τῶν δικαστῶν ὅσοι συνίστορες ἦσαν, ἐξήγετο ἡ γυνή. τότε δὴ ὁ μέγας Ἀθανάσιος ἔλεγε μὴ χρῆναι ἀφεθῆναι τὸ γύναιον, ἀλλ’ἐξετάσαι καὶ μαθεῖν τὸν ταῦτα συντεθεικότα. οἱ δὲ ἐβόων ἕτερα εἶναι κατηγορήματα [*](6) χαλεπώτερα, οὐδαμῶς τέχνῃ τινὶ καὶ δεινότητι διαλυθῆναι δυνάμενα. ὄψις γάρ, οὐκ ἀκοή, δικάσει τοῖς δεικνυμένοις. ταῦτα εἰπόντες τὴν πολυθρύλητον ἐκείνην ὑπέδειξαν λάρνακα καὶ τὴν τεταριχευμένην ἐγύμνωσαν χεῖρα.

τῶν δὲ θεασαμένων ἕκαστος ἀνεβόησεν, οἱ μὲν ἀληθὲς εἶναι τὸ μύσος ὑπειληφότες, οἱ δὲ τὸ μὲν ψεῦδος εἰδότες, κεκρύφθαι δὲ τὸν Ἀρσένιον ἔτι νομίζοντες. μόλις δὲ βραχείας γενομένης σιγῆς, ἤρετο τοὺς δικάζοντας ὁ κατηγορούμενος εἴ τις ἐν αὐτοῖς εἴη τὸν Ἀρσένιον ἐπιστάμενος.

πολλῶν δὲ εἰρηκότων ἀκριβῶς εἰδέναι τὸν ἄνδρα, ἐκέλευσε τοῦτον ἀχθῆναι. καὶ πάλιν ἤρετο εἰ οὖτος ἐκεῖνος εἴη Ἀρσένιος, ὁ παρ᾿ ἐμοῦ μὲν ἀνῃρημένος, παρὰ δὲ τούτων ἐπιζητούμενος, μετὰ σφαγὴν δὲ ὑβρισμένος καὶ τῆς δεξιᾶς [*](19—S. 87, 4 vgl. Socrat. I 29, 5–9) [*](B A HN(n) GS(s) DL + FV(v) =z) [*](1 ἀναίδη v B ἀνέδην HS | ἐπαγγέλλεσθαι Α in ἐπηγγέλθαι über der Zeile corr. A c ἐπαγγέλεσθαι Gel. | 3 μὲν > ns | 8 εἰσελήλυθα ΒΑ Gel. ἐλήλυθα naz | 9 καὶ τῷ—10 λέγουσα am Rand A c | 10 δεικνύουσα Β |11 ἐγύμνωσας = Gel.] ἀπεγύμνωσασ Β |13 συντεθηκότων BG | 16 οἱ δὲ ναὶ ἐβόων Β |18 δικάσει = Gel.] δικάσαι Α |19 ὑπέδειξαν—20 τεταριχευμένην > s | 22 ψεῦδος = Gel.] ψευδέσ Β | μόλισ nsz Gel. und (λισ auf Rasur Ac) A μόγεισ Β |23 βραχέας ΑG |24 εἴη—εἰρηκότων] εἶ εἰδὼσ τὸν ἀρσένιον τῶν δὲ S εἰηρηκότων G | 27 τούτων ἐπιξητούμενος μετά σφαγὴν δὲ Α τούτων μετὰ σφαγὴν Bnsz Gel.)

»ἄλλην δέ«, ἔφη, ζητείτω μηδείς δύο γὰρ ἀνθρώπων ἕκαστος παρὰ τοῦ ποιητοῦ τῶν ὅλων ἐδέξατο χεῖρας«. ἀλλὰ καὶ τούτων οὕτω δειχθέντων, καταδύεσθαι δέον τοὺς κατηγοροῦντας καὶ τῶν δικαζόντων τοὺς συνειδότας καὶ εὔχεσθαι χῆναι σφίσι τὴν γῆν, θορύβου καὶ στάσεως ἐνέπλησαν τὸ συνέδριον, γόητα καλοῦντες τὸν Ἀθανάσιον καί τισι μαγγανείαις ἐξαπατᾶν αὐτὸν λέγοντες τῶν ἀνθρώπων τὰς ὄψεις.

καὶ διασπᾶν ἐπεχείρουν καὶ κατασφάττειν οἱ τῷ μιαιφονίας πρὸ βραχέος κατηγοροῦντες ἀλλ’ οἱ παρὰ βασιλέως τὴν τῆς εὐταξίας πρόνοιαν πιστευθέντες τὸν φόνον ἐκώλυσαν.

ἐξαρπάσαντες γὰρ τὸν νικηφόρον καὶ σκάφους ἐπιβῆναι παρασκευάσαντες, τὴν σωτηρίαν προὐξένησαν.

Καὶ οὕτος μὲν τὸν βασιλέα καταλαβὼν πᾶσαν τὴν τολμηθεῖσαν ἐδίδαξε τραγῳδίαν· ἐκεῖνοι δὲ εἰς τὸν Μαρεώτην τῶν ὁμογνωμόνων τινὰς ἐπισκόπους ἀπέστειλαν· Θεογόνιόν φημι τὸν Νικαίας καὶ θεόδωρον τὸν Περίνθιον καὶ Μάριν τὸν Χαλκηδόνιον καὶ τὸν Κίλικα Νάρκισσον καὶ τοὺς τούτων ὁμόφρονας.

ὁ δὲ Μαρεώτης χώρα τίς ἐστιν Ἀλεξανδρείας, τῆς λίμνης Μάριας ἐπώνυμος. ἐν ταύτῃ τὸ ψεῦδος ὑφήναντες καί τινα ὑπομνήματα διαπλάσαντες καὶ τὰς γυμνω- θείσας συκοφαντίας ὡς ἀληθεῖς συνθέντες κατηγορίας, ἀπέστειλαν βασιλεῖ.

Αὐτοὶ δὲ εἰς τὴν Αἰλίαν παρεγένοντο· τὴν γὰρ δὴ σύνοδον [*](15—22 vgl. Socrat. I 31, οἷο. Sozomen. II 25, 19. Athanas. Apol. c. Arian. — 18/19 vgl.Athanas. ebd. 63PG25, — 5. Socrat. 127, 13 — — 22 vgl. Rufin. H. E. X 18, 985, 16—17. Sozomen. II 25, 16 — 23—S. 88, 13 Const. IV 43—46. vgl. Sozomen. II 26, 1—.) [*](* 14—S. 88, 9 Cass. III 5 — 18/19 Nicetas Thesaur. VI 2 PG 140, 9 C — 23—S. 88, 9 Alexander Mon. De Inventione S. Crucis PG 87, 4065 D = 304, 2) [*](B A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z) [*](1 αὐτὸν] αὐτῶν τοῦτον n ι ἐφεστρίδος = (lel.] ἐφηστρίδοσ BF ἐφιστρίσοσ δοσ G ι 6 χῆναι BDv χῆναι Gel, χάναι AnsL ι 7 nach θορύβου + δὲ n ι αἶσ’ αἵ τῆ μιαιφονία A ι βραχέως AsD ι 12 γὰρ übergeschrieben Ae ι IS ἐπισκόπους τινὰς τινὰς Β ι ἀπέστειλαν = Gel.] ἐξαπέστειλαν H miserunt Cass. ἀποστείλαντεσ B 1 θεόγνιον LGel. θεόγ///νιον Α Theognium Cass. Cod. L θέογνιν Y ι 17 μάρην BY Marin Cass. ι κιλικείασ Chilicem Csiss. ι 19 μαρείασ GL Cod. Nicet. I 21 ἐπέστειλαν B ι 22 τῶ βασιλεῖ n ι 23 λα am Rand HSS ι τὴν Αἰλίαν = Gel. Cass.] τύρον B ι γὰρ δὴ] γὰρ s δὲ u)

συνελθεῖν δὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἅπαντας πανταχόθεν ἐκέλευσε καὶ τοὺς ὐπ’ αὐτοῦ δομηθέντας καθιερῶσαι νεώς. συναπέστειλε δὲ καὶ τῶν εὐνουστέρων ἀρχόντων τινὰς εὐσεβείᾳ καὶ πίστει λαμπρυνομένους, φιλοτίμως ἅπασι πάντα χορηγηθῆναι κελεύσας, οὐ μόνον ἀρχιερεῦσι καὶ ἱερεῦσιν καὶ τοῖς τούτοις συνεπομένοις, ἀλλὰ καὶ τοῖς δεομένοις ἅπασιν οἳ πανταχόθεν συνέτρεχον.

διεκοσμεῖτο δὲ καὶ τὸ θεῖον θυσιαστήριον βασιλικοῖς τε παραπετάσμασι καὶ κειμηλίοις λιθοκολλήτοις χρυσοῖς. οὕτω δὴ τῆς ἑορτῆς λαμπροτάτης γεγενημένης, οἱ μὲν εἰς τὰς οἰκείας ἐπανῆλθον πατρίδας, ὁ δὲ βασιλεὺς τὴν τῆς πανηγύρεως μεμαθηκὼς φαιδρότητά τε καὶ πολυτέλειαν, θυμηδίας τε ἐνεπλήσθη καὶ τῶν ἀγαθῶν τὸν πρύτανιν ὕμνησεν ὅτι καὶ ταύτην αὐτῷ τὴν αἴτησιν ἔδωκεν.

Ἐπειδὴ δὲ προσῆλθεν Ἀθανάσιος ὁ θαυμάσιος τὴν ἄδικον ὀδυρόμενος κρίσιν, ἀφικέσθαι τοὺς αἰτιαθέντας τῶν ἐπισκόπων ἐκέλευσεν.

οἱ δὲ παραγενόμενοι καὶ τὸ τῶν ἐλέγχων προφανὲς ὑπειδόμενοι τὰς μὲν προτέρας συκοφαντίας κατέλιπον, ἔφασαν δὲ τῷ βασιλεῖ ήπειληκέναι τὸν Ἀθανάσιον τὴν σιτοπομπίαν κωλύσειν τούτοις πιστεύσας τοῖς λόγοις ὁ βασιλεὺς εἰς τινα πόλιν τῶν καλουμένων Γαλλιῶν αὐτὸν ἐξωστράκισε Τρίβερις δὲ ὄνομα ταύτῃ. τριακοστὸν δὲ τοῦτο ἦν αὐτῷ τῆς βασιλείας ἔτος.

Ἐνιαυτοῦ δὲ ἄλλου καὶ μηνῶν διεληλυθότων ὀλίγων, ἐν Νικο- [*](14—20 vgl. Sozomen. II 28. Athanas. Apol. c. Arian. 86—87 — Socrat. I 35, 2—4. I 37, 1 — —S. 89, 4 vgl. Euseb. Vit. Const. IV — —S. 89, 6 vgl. Sozomen. II 34 1—2. Socrat. I 39, 1—3) [*](* 14/15 Polydeukes 310, 17—20 — 20—S. 89, 4 u. 7—20 Niceph. H. — 22—S. S. 89, 4 Alexand. Mon. De Inv. S. Crucis PG 87, 4068 Α. Polydeukes 314, 2) [*](B Α HN(n) ἔτος] S](s) DL + FV(v) = z T) [von 10 ὁ dsbis 15 ἐκέλευσεν] [*](1 ὁ βασιλεὺς n ι παρεγγύησε BA ι 2 τοὺς > Lv ι 3 δωμηθέντασ B ι καθιέρωσε A ι συναπέστειλε BADLGel. συναπέλυσε nsv misit Cass. ι εὐνουστέρων = Gel. devotos Cass.] συνετωτέρων B, was an δεξιὸς ἀνὴρ Eus. S. 1.36, 1, erinnern ürde ι 6 καὶ ἱερεῦσιν BD Gel. > AnsLv, ἴου solum pontificibus fieibus ac sacerdotibus sed etiam erjentibus unirersis Cass. ι 8 τε //// A ι 11 μεμαθηκὼς vor τὴν τῆς ~ ns ι nach πανηγύρεως + τοῦ γεῶ ἱεροσολύμων Τ* ι φαιδρότητά] λαμπρότητά L ι τε BT//// > nszGel. ι 12 καὶ τῶν — ὕμνησεν am Rand Ac ι 14 ὁ θαυμάσιοσ ἀθανάσιοσ B (= 85, 7) ι 15 αἰτιαθέντας] ἀδικήσαντασ s ι 17 κατέλειπον B κατέλιπον ///// A ι 19 γαλλίων A γαλατίων B, Γαλατῶν bei Sozom. ι 20 αὐτὸν übergeschrieben Ac ι τρίβερρισ V τριβέριοσ D ι 1 n I τοῦτο = Alex. Mon. B Nie. ι 22 λβ am Rand HSS ι — S. 89. 1 νικομηδεία τῆς βιθυνίασ auf Rasur Α)

εἰς δὲ τὴν Ἀλεξάνδρειαν ἐπανελθεῖν τὸν μέγαν προσέταξεν Ἀθανάσιον καὶ ταῦτα Εὐσεβίου παρόντος καὶ τἀναντία πείθειν ἐπιχειροῦντος.

Θαυμαζέτω δὲ μηδεὶς εἰ τηλικούτους ἄνδρας ἐξαπατηθεὶς ἐξωστράκισεν. ἀρχιερεῦσι γάρ, κρύπτουσι μὲν τὴν πονηρία, τὴν δὲ ἄλλην ἔχουσι περιφάνειαν, ἐξαπατῶσιν· ἐπίστευσεν. ἴσασι δὲ οἱ τὰ θεῖα πεπαιδευμένοι ὡς καὶ ὁ θεῖος ἐξηπατήθη Δαβὶδ ὁ πραότατος καὶ τοσοῦτος προφήτης.

ἐξηπάτησε δὲ αὐτὸν οὐκ ἀρχιερεὺς ἀλλ’ οἰκέτης οἰκότριψ καὶ μαστιγίας· τὸν Σιβὰ λέγω τὸν κατὰ τοῦ Μεμφιβοσθὲ τὰ ψευδῆ τὸν βασιλέα διδάξαντα καὶ τὸ ἐκείνου χωρίον σφετερισάμενον.