Historia Ecclesiastica

τί πλέον >τολμῶ λέγειν καὶ μετ᾿ αὐτῆς τῆς μικρᾶς τοῦ λόγου παρασκευῆς, >μὴ μόνον τοῦτο, ὅπερ τῆς ἐμῆς καθωσιωμένης ψυχῆς >τὴν καθαρότητα, ὁποῖος τοίνυν ἐστὶν ὁ παντοδύναμος θεός, ὁ >οὐρανὸν οἰκῶν, καὶ περὶ πᾶν τὸ ἀνθρώπινον γένος, μάλιστα δὲ καὶ >ἐξαιρέτως περὶ τὴν καλλίστην καὶ παντὸς ἐπαίνου μείζονα δικαιοσύ- >νην, ὁπότε καὶ τοῦ ἰδίου θείου πνεύματος τὸ ἁγιώτατον κατ᾿ >σῶμα ἐνοικεῖν τε αὐτῷ καὶ οὕτω σωτηριῶδες τοῖς σώμασιν εἶναι κατηξίωσεν.

>Ἐπειδὴ οὖν περὶ τῆς οὕτω ἁγιωτάτης καὶ σωτηρίου τῆς πάντα >δυναμένης θεοῦ τάξεως ἄμετρος τῶν ἐχθρῶν μανία ὥσπερ ἀχλύϊ >τινὶ συγκεχυμένη ἐπολεθρίου σκαιότητος ἑρμηνείαν ποιεῖσθαι >ἀμφιβάλλει, διὰ βραχέων, εἰς ὅσον ἡ πίστις καὶ ἡ >ψυχῆς τῆς ἐμῆς τοῦ λέγειν εὐπορίαν δαψιλεύεται, διηγήσασθαι πει- >ράσομαι.

καὶ γὰρ αἱ τούτων τῶν Μνῶν κακόνοιαι τοιοῦτον γένος >εἰσάγουσιν ἀναισχυντίας, ὥστε ἀσεβεῖ στόματι μὴ φοβηθῆναι εἰπεῖν >τὸν θεὸν τὸν πάντα δυνάμενον πάντα τὰ τῷ θείῳ νόμῳ [*](1 vgl. Job. 5, 5ff — 5 vgl. Job. 6, 16ff Or p. 175, 9) [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](1 μικρᾷ P3 | νόσου corr. aus νόσω H 4 ἐπαίνου A2 | διαχέων] διὰ βραχέων H 6f καταποντήσας V1 7 ἐπέζευξε coni. Heikel Krit. Beitr. S. 22 10 ἠπίαν] ὁποίαν M2P1P2 11 πόρρω αὐτῶν, aber am Rand ἀέ αὐτῶν H 13 οἷς2] ὡς H 17 καθοσιωμένης HP2 19 περὶ > P3 22 ἐνοικοῦν τε αὐτῷ HSS, corr. Friedl. 29 αἱ corr. in ἡ A2 | ἐθνῶν A2V1P3 ἐχθρῶν HM2P1P2 30 εἰσάγει A2V1P3 31 παντοδυνάμενον HV1 | πόντα2 > M2P1P2 Gelasius. 4)

ὢ τῆς τοιαύτης ἀσε- >βοῦς φωνῆς τῆς κατ᾿ ἀξίαν ἅπασαν ὑπερβολὴν τιμωρίας καθ᾿ ἑαυτῆς >ἀνπαιτούσης· ὄντως ἐμμανῶς καὶ τολμηρῶς τῆς θείας ταύτης εὐ- >εργεςίας τὴν δόξαν τὴν μηδενὶ τῶν ἀνθρώπων περιληφθῆναι δυνα >μένην ἀφανῆ καταστῆσαι ἐπιθυμεῖ.

τί γὰρ μᾶλλον ἢ ἁγνότης ἄξιον >τοῦ θεοῦ; ἥτις ἐκ τῆς ἁγιωτάτης ὁμιλίας μετὰ τῆς πηγῆς τῆς >δικαιοςύνης προελήλυθε καὶ διὰ πάσης τῆς περιόδου τῆς οἰκουμένης >ἐπλήμμυρε καὶ τὰς δυνάμεις τῶν ἁγιωτάτων ἀρετῶν τοῖς ἀνθρώ- >ποις ἐπέδειξεν, ἅσπερ ἑαυτοῖς πρῶτον ἐχθρὰς νομίσαντες <ἔπαθον τὰ> >τῶν Ἀσσυρίων· οἷς προηγουμένου τοῦ φαύλου παραδείγματος καὶ τὰ >λοιπὰ ἔθνη συνθέσθαι αὐτοῖς ἀνεπείσθη.

ἐν οἷς, ὥσπερ ἡμεῖς >ἰδίᾳ θεωρίᾳ δοκιμάζομεν, τὸ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν θεοῦ θεῖον ὁρῶ- >μεν συνεργεῖν οἶκτον, ὁπότε καὶ καθ᾿ ἡμέραν καὶ κατὰ χρόνους >πολλοὺς ἐξ αὐτῶν πυρώδους μανίας οἴστρ<ῳ ἐλαυνομένους> ὁ αὐτὸς >εἰς τὴν τοῦ σωτηριώδους ἰάματος ἀνεξικακίαν ἐκέλευσεν ἀνή- >κειν. Καὶ οὐδὲ οὕτως τοῖς λοιποῖς τῆς τοιαύτης εὐεργεσίας τὸ >μέγεθος δύναται πρὸς χάριν ἐλθεῖν <διὰ> Τὴν παρὰ ἀνθρώπων >ἄγνοιαν τὴν θείαν δυναστείαν δύνασθαι πάντα λόγον ὑψῶσαι καὶ εἰς >ὕψος ἀρθέντα βεβαιώσασθαι <καὶ> αὖθις καθελεῖν καὶ διαλῦσαι.

ἀλλὰ >μᾶλλον τοῖς ἀνθρωπίνοις πράγμασιν ἐναντίως ἂν ἀπέγη, εἰ <μὴ> ὁ θεὸς >ὁ τὰ πάντα δυνάμενος σιωπηρῷ τῆς αὐτοῦ θεότητος νεύματι πάντα >πράττειν προέθετο. μᾶλλον γὰρ ἂν ἡ τῶν ἀνθρώπων μανία ἐγένετο >συχνή, καὶ ἡ ἀνθρωπεία <αὐθάδεια> οὐκ ἔχουσα πέρας πάσας ἂν τὰς >ψυχὰς ἐπόρθησεν οὐδὲ ἂν τὰ ἄλλα πλεῖστα ὄντα, ἅπερ ἐν τῇ τοῦ κόσμου >ἀναστροφῇ τὴν ἰδίαν λειτουργεῖ τάξιν, ἀναφανῆναι δεδύνηται·

ἀλλ᾿ >ὁμοῦ πάντα μετὰ τῆς ἀγνοίας τοῦ θείου ταχέως ἂν ἀπωλώλει, τοῦ >δὲ φθόνου καὶ τῆς βασκανίας τὸ ἄδικον οὐχ ὡς ἐν ὀλίγοις μεμενή- >κει ἀλλ᾿ οὐδεὶς ἂν ηὑρέθη ταύτης τῆς βασκανίας ἀλλότριος, τῶν θρη- >σκειῶν τὰ γένη παντοίων εἰς τοσοῦτον μεγάλως τε καὶ πλατέως εἰς >τὰς ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων διαχυθέντων, ὡς ἀξίως τῇ τούτων αἰσχρό- Α2Η V1P3 M2P1P2 [*](1 τῆς > Α2 3 ἐπαιτούσης P3 | ὄντως ὀυτως V1 οὕτως P3 4 δόξαν τὴν > P2 5 ἢ] ἦν M2 7 πᾶσαν P3 9 ὑπέδειξεν ΗΜ2V1P2 | ἐχθρὰς πρῶτον ~ Α2 | πρότερον Η | πάθει ΗSS 10 ἀσυρίων Η 14 οἰστρουμένης ΗSS (viell. οἰστρουμένου Α2 Zu der Änderung vgl. Eus. V. C. p. 134,7 15 ἀνεξικακία P3 17 <διὰ> G. L. 18 δύνασθαι Von ἄγνοιαν abhängig? Oder Lücke hinter ἄγνοιαν? 19 <καὶ> G. L. 20 <μὴ> Ltz. 21 σιωπηρῷ] vielleicht σωτηρίῳ Ltz. 22 ἡ > P3 | ἐγίνετο ΗP2 23 <αὐθάδεια> G. L. 25 δύναται Α2 26 μετὰ] μεστὰ V1 μὲν P3 | τῆς > Η | ἀπωλώλει Α2 ἀπολώλει d. über. HSS 27 τὸ — 28 βασκανιας > aber am Rand nachgetragen A2 | ὄντως ἐν Α2ΗΜ2P1P2 οὔτως ἐν V1P3 οὐχ ὡς ἐν corr. Friedl. 29 παντοίων Η >d. übr. HSS 30 zu διαχυθέντων vgl. Das zu 24, 29 Angemerkte)

οὐδεὶς οὖν λόγος δυνή- >σεται τῶν εἰρημένων τὴν ἐμὴν πίστιν ἀπὸ τῆς ἐμῆς ἐξέλκειν >ἕπεται γὰρ αὐτῇ μηδενὸς φαύλου ἐμποδὼν ὄντος δύναμις τελεία, >ζῶν τῆς ἀληθείας λόγος, εἷς πάντα δυνάμενος, φύλαξ πάντων >μάτων, τῆς ἡμετέρας σωτηρίας κηδεμών. οὑτος οὐν δοκεῖ >τρόπῳ τοῦ ἁγιωτάτου αὐτοῦ λόγου δαψιλεύεσθαι τὴν ὁμιλίαν * τοῦ >ἐλευθεροῦντος διαφυλάττειν καὶ τοῦ φωτὸς τὴν λαμπρότητα ἡμῖν >παρεχειν.

>Τίνος τοίνυν ἕνεκα καὶ νῦν πάντων τῶν Μνῶν οἱ δῆμοι τὸ >οὐράνιον μὴ καθορῶντες φῶς καὶ τοῦ ἐνδοξοτάτου ὁσίου >νοῦντες, τὸ γήϊνον ἐπιζητοῦσιν οὐδεμίαν ἴχον ὑπόστασιν >οὐδὲ φαιδρότητα ἁγνῆς λαμπρότητος οὐδὲ δυναστείαν τῆς >θεότητος;

ὢ ἀναξίου δράματος· ἔτι καὶ νῦν μηδὲν ἐλλείποντες >τῆς ἀσεβείας μηδὲ πρὸς τὸ δέον ἀφορῶντες, ὑπὸ τῆς ἀθλίας πλάνης >καταπίπτοντες οὐχ ὁρῶσι· καὶ τοῖς ῥυπαροῖς τούτοις ἔργοις >τοῦ κόσμου τὴν λαμπρότητα οὐ παύονται μιαίνοντες, δηλαδὴ ξύλον >καὶ λίθον καὶ χαλκὸν καὶ ἄργυρον καὶ χρυσὸν καὶ ταύτας τὰς γηίνας ><ὕλας> εἰς τὸ προσκυνεῖν καθιδρύντες καὶ ἀπὸ τούτων ἐλπίδα >ζωῆς ἐπαγγελλόμενοι, ναοὺς αὐτοῖς μετὰ ἐπισήμου κόσμου >μοῦντες καὶ ἀπὸ τούτου οὕτως αὔξοντες αὐτῶν τῆς >τὰς προσθήκας. ἐπειδήπερ τὸ μέγεθος τῶν οἰκοδομημάτων ὑπ’ αὐτῶν >γενομένων ἄξιον τῆς ἑαυτῶν ὄψεως παρέχεται τὸ θαῦμα.

ὁπότε >τοίνυν ταῦτα ποιεῖν δοκοῦσι, σαφῶς νοεῖται, εἰ καὶ τὰ μάλιστα >οὐκ αἰσθάνονται οὐδὲ ὁρῶσιν ὑπερηφάνως, ὅτι τοῖς ἑαυτῶν ἔργοις >αὐχεῖν δοκοῦντες ἁλίσκονται. ἡλίκος τοίνυν καὶ πόσος τε ὁ >ἐστιν ὁ πάντων δυνάστης οὐχ † ὁρώμενος, τίς καὶ πάντων αὐθέν- >της ἐστὶ καὶ κριτής, ὅν τινες αὐτῇ τῇ πεποιθήσει τῆς ἰδίας, >νομίζουσιν, ἀρετῆς <ὑβρίζοντες ἑαυτοὺς> λανθάνουσιν.

αὐτοῦ γὰρ τῇ >διατυπώσει καὶ τὸ εἶδος τοῦ ἡμετέρου σώματος ἔλαβε τὸν ὀφειλόμενον [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](1 ἐπισκιασθὲν HSS 2 τ’ αὐτῆς] ταύτης HSS 5 εἷς] εἰς H | δυνάμενα H | πάντων + τῶν H 6 αὕτως HSS 7 τρόπῳ τοῦ αὐτοῦ λόγου τοῦ ἁγιωτάτου ~ A2 | etwa ὁμιλίαν, <τὴν γνῶσιν> τοῦ Ltz. 9 παρέχει P3 15 ὑπὸ] ἀπὸ P2 | τῆς > V1 18 καὶ ἄργυρον καὶ χαλκὸν ~ A2 19 <ὕλας> 6. 20 ἀπαγγελλόμενοι A2P3 23 γενόμενον HSS | τὸ nachträglich 24 αὐτοὶ] αὐτοῦ M2 26 αὐχεῖν] ἔχειν H 27 ἐστὶν ὁ θεός ~ P2 | ὁ πάντα δυνάστης M2P1P2V1A2 (wo aber corr. in ὁ πάντων δυνάστης), P3 ὁ τοῦ παντὸς δυνάστης und am Rand ὁπάντων H | † etwa οὐχ <ὁρῶσιν οὐδὲ γινώσκουσιν> G. L. οὐχ ὁρῶσιν, ὅστις καὶ Ltz. 29 corr. Ltz.)

τοι- >γαροῦν εἴ τις εὖ φρονῶν ταύτης τῆς διατυπώσεως τὸν >σκοπήσειε, τὰ δὲ λοιπὰ παύσειεν, ἃ μήτε λόγῳ μήτε ἀριθμῷ περι- >ληφθῆναι δύναται, ταχείᾶ ἐνθυμήσει καὶ ἰδεῖν καὶ συνιέναι >τὴν αἰώνιον καὶ σωτηριώδη τοῦ ἀθανάτου θεοῦ ἐξουσίαν καὶ >δυνήσεται ἐκεῖνον πλάνης τινὸς χωρὶς † ἄνθρωπος ἐνδῆσαι, ὁπότε >σαφῶς αὐτῷ ἔξεστι καὶ ἰδεῖν πάντα τὰ γεγονότα εἶναι δυνάμει τοῦ >θεοῦ, ὡς αὐτὸς πάντα ταῦτα εἶναι βεβούληται.

>Ἵνα δὲ εἴη ἰδεῖν, ὅτι τις ἀθέμιτος κόσμου πολιτεία τὴν τοῦ >θεοῦ ἀγνωσίαν τοῖς ἀνθρώποις ἀπειργάσατο, λογισμοῦ >προτέρου τεχθέντος ἐκ πλάνης τοῦ ἐχθροῦ ἐν ταῖς τῶν σκαιῶν >ἀνθρώπων ἀθλίαις ψυχαῖς, ἐκ τοῦ θείου νόμου λαβεῖν ἡμᾶς >σαφῆ τὴν περὶ τούτου ἀπόδειξιν.

ἐξ ἐκείνου γὰρ καιροῦ, ἐξ οὑ >ὑπὸ τῶν δύο ἐκείνων τῶν ἐν ἀρχῇ κατασταθέντων τὸ θεῖον >ἅγιον πρόσταγμα μετὰ τῆς προσηκούσης ἐπιμελείας οὐκ >ἐτέχθη μετὰ ταῦτα τῆς προσηγορίας ταύτης τὸ ἄνθος· γέγονε συνεχὲς καὶ μᾶλλον ἐπηύξησεν, ἐξ οὑ καὶ οἱ προειρημένοι δύο θείῳ >νεύματι ἀπεβλήθησαν·

ἕως δὲ τοσούτου ἡ ὕλη αὐτὴ μετὰ τῆς σκαι- >ότητος τῶν ἀνθρώπων προήχθη, ὥστε τῆς τε ἑῴας καὶ τῶν >δύσιν κρηπίδων κατεψηφίσατο· αὐτή τε ἡ ὑπερβολὴ τῆς ἐναντίας >δυνάμεως τὰς διανοίας τῶν ἀνθρώπων κατέλαβε καὶ > *

ἐν ᾧ μέντοι προστάγματι ἅγιος καὶ ἀθάνατός ἐστι τοῦ τὰ πάντα δυναμένου θεοῦ ὁ ἀκάματος οἶκτος. πάσαις γὰρ ταῖς ἡμέραις καὶ >τοῖς χρόνοις τοῖς παρεληλυθόσιν ἀναριθμήτους τῶν δήμων [*](A2H V1P3 M2P1P2) [*](3 οἰκίας A2HV1P3 5 πάντα ταῦτα ~ H 5f καὶ ἀκμάζειν δύναιτο ~ M2P1P2V1P3 7 πρός = Adv. dazu | ταύτης — 8 ἡμετέρας > A2 10 δὲ] δή P3 11 συνεῖναι V1 συνίναι P3 | δύναται P3 δύνηται V1 12 σωτηριώδει A2 13 χωρὶς] lies etwa σειραῖς oder σχοινίοις Ltz. | ὁπότε] A2HM2P1P2 σέ ποτε V1 σέπεται P3 σκέπτεσθαι Balf.) 15 ταῦτα πάντα ~ P2 | βούλεται HM2P1P2 19 ἀθλίως HV1P3 23 ταῦτα > M2P1P2 | προσηγορίας nämlich vgl. Ζ. 17 24 δύο nachträglich eingefügt A2 26 τε > HP2 | τῶν] τῆς H)

>Δεξάσθω τοιγαροῦν με ἡ ἁγνοτάτη σύνοδος τῆς ὑμετέρας ἁγιό- >τητος, καὶ μή μοι τὴν σωφρονεστάτην ἐκκλησίαν καὶ τῆς >κοινῆς τε πάντων ἡμῶν μητρὸς τὰς θύρας ἀντιτεθῆναι ἀνάσχησθε. >εἰ καὶ τὰ μάλιστα καὶ νῦν ὁ λογισμὸς τῆς ἐμῆς ψυχῆς ἐντελῆ >καθαρότητα τῆς καθολικῆς πίστεως ἐπιζητῶν, τοῦτο ἑαυτῷ >οὐκ οἴεται εἶναι ἄξιον, ὅμως προτρέπει καὶ ὑπομιμνήσκει, καὶ τὸ >μέτωπον τῆς οἰκείας αἰδοῦς πασῶν τῶν καλλίστων ἀρετῶν >νοψε >νοχε σφραγῖδα, καὶ τῶν πυλών<ων> τῆς >καὶ τούτους κρούειν, ὅπως καὶ ὑμαῖς τῆς ὑμετέρας ἀδελφότητος εὐθὺς >συγχωρῆσαι τὴν εὔνοιαν καταξιώσητε εἰς μίαν ὁμόνοιαν καὶ >τῆς καθολικῆς πίστεως βλέψαντες.

τοῦτο γὰρ τῷ θεῷ πρεπῶδες >καὶ τῇ τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας πίστει ἁρμόδιον καὶ τῷ κοινῷ τῶν >πραγμάτων συμφέρον, ἴνα τῆς θεόθεν ἡμῖν παρασχεθείσης >τάτης εἰρήνης ἀξίαν ἀμοιβὴν τῷ ταύτην ἡμῖν >ἅπαντες προσενέγκωμεν.